Uit: Cobra.be, donderdag 13 januari 2011.

Therapie op kurkvloer met piano: het Lortcher-syndroom

© Tom Cornille

Het onverwerkte familieverleden van Dimitri Borgmans en Warre Leue, of was het nu andersom? Borgmans en Leue graven in eigen familiegeschiedenis

Een lege scène met enkel een comfortabele kurkvloer en een vleugelpiano. Meer is er niet nodig om het familieverhaal te vertellen van Warre Borgmans en Dimitri Leue. Borgmans speelt Peer Lortcher, een zeer innemende en plezante oudere versie van zichzelf. Hij is een man, vooraan in de zeventig -al zou hij ook gewoon vijftig kunnen zijn- en fysiek nog helemaal in orde, Als een geroutineerd standup comedian neemt Borgmans de kijker mee doorheen een universum van flauwe moppen, geestige associaties en waanzinnige herinneringen aan exotische reizen en avonturen in “de Congo”.

De pijn bij de vertelling sluipt langzaam naar binnen wanneer de zoon, Dimitri Leue - Cel Lortcher -, op een zeer zachte en voorzichtige manier kleine foutjes corrigeert in de vertelling van zijn vader. De ontreddering is totaal als het publiek uiteindelijk vaststelt dat eigenlijk niets van wat eerder nog begeesterend verteld werd waar is.

Metafoor voor een familiaal ziektebeeld

De naam van de voorstelling verwijst naar de familienaam van de grootmoeder van Warre Borgmans, en de overgrootmoeder van Dimitri Leue. Borgmans en Leue zijn familie. Het is ook een ode aan de vader van Warre, Armand, wiens herinneringen op het eind van zijn leven werden ingehaald door dementie. Een ziekte die ook het lot was voor vijf andere nauwe familieleden. Het Lortchers-syndroom is een metafoor voor een dwingend familiaal ziektebeeld, maar ook voor een passievol, intens en veelgelaagd leven. Want zo zijn alle afstammelingen van moeder Lortcher: niet alleen Peer, maar uiteindelijk ook Warre en Dimitri. En ook dankzij stammoeder Lortcher bestaan deze twee warme acteurs vandaag voor het publiek.

Leven met de angst om zot te worden

Het moet een vreselijk lot zijn als je geboren wordt in deze familie. Een familie waarbij iedereen vroeg of laat te maken krijgt met “de ziekte” (la maladie, the disease, die Krankheit), een door het DNA bepaalde lotsbeschikking die zo wreedaardig is dat ze niet uitgesproken mag worden. Alleen haar veeltalige verbloemingen kunnen. De ziekte is een erfelijke belasting voor de hele familie waardoor sommigen zich terecht de vraag stellen of het de moeite waard is om geboren te worden? Is het waard om een leven te hebben als het lot jou hoe dan ook, op het einde van het leven, de herinnering aan dat leven afneemt? Andere mensen sterven, Wij Sterven niet, maar vergeten, zegt een van de personages. Het is het steeds opnieuw leven met de angst om zot te worden.

Hoe ontroerend kwetsbaar ben je als je op het eind van je leven niet meer weet wie je boos maakte, wie je graag zag of waar je van droomde.

Ontwapenend eerlijk

Cel wil met een gerichte muzikale therapie het beschadigde geheugen van zijn vader openbreken. Daarom de vleugelpiano, daarom de pianist die zachte muziekstukken van de ooit geniale componist speelt. De muziek duwt de toeschouwers en de acteurs in het familieverleden en de herinnering van de acteurs. En daarbij speelt Borgmans een jongere, vroegere versie van zijn personage, Leue vertolkt afwisselend figuren uit de rijke familiegeschiedenis.

En zo zorgt deze poëtische en muzikale “à la recherche du temps perdu” voor een ontwapenend eerlijk inzicht in een zeer herkenbare Vlaamse familie.

Op een subtiele manier worden ook de mechanismen van de vreselijke ziekte, Alzheimer, blootgelegd. Hoe dieper de vertellende personages teruggaan in hun eigen verleden, hoe duidelijker het wordt dat al wat de zieke Peer Lortcher vertelt welk degelijk ergens in het verleden een logische oorsprong heeft. Alleen de associaties, de logische banden zijn weg.

Naturel versus manièrisme

De pijnlijke kwetsbaarheid van het menselijk brein zorgt voor een ontroerende voorstelling. Dimitri Leue speelt gedoseerd, chirurgisch nauwkeurig bijna, de zoon en de andere familiepersonages. Warre Borgmans is vooral zijn fijne zelve en hanteert gekende vormen en technieken om zijn personage leven te geven. Dat lukt met een grote naturel, maar onthult ook een zeker maniérisme. Je houdt ervan of niet, en dat merk je ook aan het publiek, dat valt voor het talent van Borgmans of er niet wordt door geraakt.

De pianist Toon Officiers is de perfecte onzichtbare aanwezige. De meeslepende pianocomposities –bijvoorbeeld de opener “Voor-Pour-For-Für Josephine” (een muzikale liefdesverklaring van Peer Lorchter aan zijn vrouw Josephine)- laten elke melomaan van deze voorstelling genieten. Als bij de laatste tonen van het stuk “Wees oh wees” ook het licht langzaam wegdimt dan wordt ook de herinnering in het hoofd van Lortcher en het publiek definitief zwart.

Het Lortcher syndroom met Warre Borgmans, Dimitri Leue en Antoon Officiers. Gezien op 16 december in Rataplan. Op tournee in Vlaanderen t/m 13 mei 2011.

Roeland de Trazegnies