stelsel

26 4-2005 > zorg & financiering

Aanbevelingen

De solidariteit tussen generaties en tussen hogeen lage gezondheidsrisico’s staat daardooronder druk. Om de solidariteit te behouden,moet die aan voorwaarden worden verbonden,worden ‘geclausuleerd’. De RVZ doet daarvooreen reeks van suggesties. De eerste is dat het verzekerde pakket alleen nogdie zorg moet gaan bevatten die bewezen heeftwerkzaam te zijn. Een aantal voorwaarden of clausules heeftbetrekking op leefstijl en het voorkómen vanziekten. Gezond gedrag en verstandig handelenals patiënt – therapietrouw en gepast gebruikvan de zorg – moeten worden beloond, vindt deRaad. Premiedifferentiatie en eigen betalingenbieden daarvoor tot op zekere hoogte mogelijk-heden. Overconsumptie moet onder andereworden ontmoedigd met eigen betalingen.Consumenten hebben hierbij ook een eigen ver-antwoordelijkheid. De overheid, de werkgevers,de verzekeraars, en andere private partijen beho-ren volgens de Raad bij te dragen aan individue-le preventie. De RVZ bepleit ook een rigoureuze scheidingtussen zorg en zogenoemde ‘services’. Alles wat

met zorg te maken heeft moet in de verzekeringblijven, alle andere kosten – voor wonen, vooreten, voor huishoudelijke zorg – komen inbeginsel voor rekening van de gebruiker. De ziektekostenverzekering kan worden aange-vuld met individuele spaarmogelijkheden, bij-voorbeeld voor ouderenzorg of in de curatievezorg als een alternatief voor een hoog eigen risi-co. De Raad doet de suggestie daarbij te kijkenof de omvorming van het huidige spaarloon totzorgsparen mogelijk is. Ook kunnen de huidigefiscale regelingen op het terrein van het aanvul-lende pensioen (lijfrentepremies) te verbredentot de ouderenzorg. De laatste voorwaarde die de Raad formuleert isstimulering door de overheid van andere vor-men van solidariteit zoals mantelzorg en via demarkt van de aanvullende verzekeringen. Dezeontlasten immers het collectieve systeem.

De RVZ wil met het signalement Houdbare solida-riteit in de gezondheidszorg een aanzet geven vooreen maatschappelijk debat. Hij meent dat eendergelijk debat gebaat is bij een feitelijke basis.Daarvoor dient dit signalement. Bron: RVZ, 28 april 2005<

De PvdA-projectgroep Zorg heeft eind april hetrapport Zorg voor een gezond leven gepresenteerd.De projectgroep concludeert dat de problemenin de zorg zodanig zijn dat de PvdA moet inzet-ten op een fundamentele stelselverandering.Daarbij moet behoud van solidariteit, meereigen verantwoordelijkheid, een grotere rol vande gemeenten, meer rechten voor patiënten enterughoudendheid met marktwerking het uit-gangspunt zijn.

De projectgroep Zorg pleit onder andere vooreen gerichte en krachtige aanpak van degezondheidsverschillen tussen arm en rijk. Zij

wil hiertoe meer aandacht, middelen en vooralsterkere organisaties, zoals de gemeentelijkegezondheidsdiensten. De projectgroep vindtverder dat er meer gedaan moet worden aanpreventie, soms met voorlichting en soms metdwang. Mensen moeten gezonder gaan eten enmeer bewegen. Daarom pleit de projectgroepom weer verplichte gym- en zwemlessen opschool te gaan geven.De projectgroep pleit voor een vereenvoudigingten opzichte van de stelselwijzigingen waar hetkabinet aan werkt. In die plannen blijven driestelsels over: de curatieve basisverzekering, deWet op de maatschappelijke ondersteuning en

551 pvda-projectgroep wil stelselverandering zorg

ZenF-0405-cyaan.qxd 25-5-2005 14:07 Pagina 26

algemeen

27zorg & financiering > 4-2005

de AWBZ. De projectgroep pleit ervoor dezelaatste twee samen te voegen in een nieuwe Wetmaatschappelijke zorg waar (samenwerkende)gemeenten verantwoordelijk voor moeten wor-den gemaakt.

Het rapport Zorg voor een gezond leven zal dekomende periode dienen als basis voor eenbrede discussie binnen de PvdA over de Zorg.De projectgroep Zorg staat onder leiding vanSteven de Waal. Verder bestaat de projectgroepuit Frank Heemskerk, Hugo Keuzenkamp,Kim Putters, Erik Sloot en José Smits. Peter vanLieshout is als adviseur aan de werkgroep ver-bonden. Door dezelfde projectgroep werd inseptember vorig jaar reeds een eerste rapportgepubliceerd onder de titel De zorg als zorgenkind.Het rapport van de projectgroep Zorg maaktdeel uit van de rapportenreeks die de PvdAmaakt naar aanleiding van het rapport De kaas-stolp aan diggelen uit 2002. In dit rapport werdeen aantal fundamentele dilemma’s genoemdwaar de PvdA zich in het kader van haar inhou-delijke vernieuwing over zou moeten buigen.

Samenvatting

In veel opzichten heeft Nederland een goedegezondheidszorg met professionals die dage-lijks een grote inzet plegen. Maar veel gaat ookniet goed. Deze zorgen zijn door de project-groep geanalyseerd en verwoord in het rapportDe zorg als zorgenkind: onze diagnose (september2004). De conclusie daarin was dat de proble-men zodanig zijn dat de PvdA moet blijveninzetten op een fundamentele stelselverande-ring. Niet alleen van de zorgverzekeringen maarook van het zorgaanbod en de aansturing hier-van. Het zorgstelsel vertoont nu al stevigescheuren en is niet voldoende bestand tegen ver-grijzing, medische innovatie, internationalisatieen kostenverhoging. Daar komt bij dat ook dooranderen indringende en fundamentele plannenworden gepresenteerd om het zorgstelsel te ver-anderen. Ook daarom dient de PvdA een eigen

heldere lijn te formuleren. De projectgroep heeftkeuzes gemaakt vanuit een langetermijnper-spectief. In het rapport worden deze uitvoerigbeschreven en onderbouwd. In deze samenvat-ting zijn de belangrijkste er uitgelicht.

Gerichte en krachtige aanpak gezondheids-verschillen tussen arm en rijk

Nog steeds is degene die laagbetaald werk heeftof werkloos is en in achterstandswijken woont,eerder en meer ziek in zijn leven en gaat gemid-deld veel eerder dood. De PvdA wil hiervoormeer aandacht, middelen en vooal sterkereorganisaties, zoals de gemeentelijke gezond-heidsdiensten (GGD), om deze gezondheids-verschillen te verkleinen.

Preventie: verbetering van leefstijl als indivi-duele basis voor collectieve zorg

Voorkomen is beter dan genezen. Er moet meergedaan worden aan preventie. Soms helpt voor-lichting. Soms dwang, zoals bij anti-rookmaat-regelen. De PvdA wil meer stimuleren datmensen gezonder gaan eten en meer bewegen.De verplichte gym- en zwemlessen moetenterugkomen op school. Zorgverzekeraars gaanten minste één procent van hun budget aan pre-ventie besteden. Ook via beprijzen dient de over-heid gezond eten te stimuleren en ongezondeten af te remmen.

In de goede volgorde aandacht voor kosten-beheersing

Eerst preventie, dan doelmatigheid en sober-heid, dan consumentenprikkels, zoals verplich-te vormen van eigen bijdragen en dan paspakketkeuzes. Per saldo zijn collectieve arrange-menten door de schaalgrootte soms ook goed-koper. De PvdA wil ook dat formele rechtensober worden toegewezen. Professionals en ver-zekeraars moeten hierin samenwerken. Debelangrijke rol van de onafhankelijke huisarts

ZenF-0405-cyaan.qxd 25-5-2005 14:07 Pagina 27

stelsel

28 4-2005 > zorg & financiering

als poortwachter en doorverwijzer in de zorgdient versterkt te worden.

Emancipatie: de patiënt centraal

De patiënt heeft nog steeds niet genoeg te vertel-len. We zijn in de zorg nog te veel afhankelijkvan autoriteiten, die wel weten wat goed voorons is. De PvdA wil de patiënt emanciperen. Ditbetekent dat patiënten en verzekerden meermacht en kennis nodig hebben. Daarom willenzij een sterrensysteem (een soort Michelin-gids)voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars.Daarnaast moeten instellingen ook meewerkenaan een burgerhandvest. Hierin staat duidelijkwat een patiënt mag verwachten en waar hijterecht kan met klachten. De Inspectie voor deGezondheidszorg (IGZ) blijft cruciaal. Want nietiedere burger kan of wil keuzes maken. Strengeinspectie zorgt ervoor dat wat beschikbaar is,van fatsoenlijke kwaliteit moet zijn.

Omwenteling in de care: de instellingen dewijk in en lokale samenhang

De PvdA wil de gehele verpleging en verzorgingveel meer stimuleren te integreren in de samen-leving. Dat vergt lokaal maatwerk. Daarnaast iser veel samenhang met wonen, vervoer, welzijn.Dat zijn redenen dat gemeenten meer te zeggenmoeten krijgen over deze vorm van gezond-heidszorg.

Eenvoud in verzekering: twee compartimenten

De PvdA wil kappen in het oerwoud van lokettenen procedures. Alle zorg kan verzekerd wordenvia nog maar twee compartimenten: de basisver-zekering voor de curatieve zorg (incl. de daar-mee samenhangende delen van de huidigeAWBZ) en een (nieuwe) Wet op maatschappe-lijke zorg en participatie voor de langdurige ver-pleging en verzorging (care), waarin de overigebestaande zorgwetten (restant AWBZ, WVG,Welzijnswet) zo veel mogelijk zullen opgaan.

Alleen echte zorg verzekerdDeze resterende twee nationale verzekeringenomvatten alleen de echte zorg, van cure tot care.Niet-directe zorg die nu vooral nog in de AWBZis opgenomen, zoals begeleiding, activering,aangepast wonen, aanvullende voeding, gaan eruit en worden onderdeel van gemeentelijkbeleid. Dergelijke voorzieningen dienenbeschikbaar te zijn, maar de eisen, inrichting enmate van eigen bijdragen zijn lokaal beleid. Voorde lagere inkomens blijft financiële ondersteu-ning van kracht. Om dezelfde reden moet debasistandartszorg terug in het collectief pakket.

Een publiekrechtelijke en inkomensafhankelijke basisverzekeringDe PvdA is voor een basisverzekering, waarinziekenfonds en particuliere verzekering opgaan.De partij wil een inkomenssolidaire premie,voor de care zelfs een verbreding van de premie-grondslag over het gehele inkomen. De PvdAkiest voor Nederlandse regie en beheerste fase-ring door het geheel publiekrechtelijk te veran-keren. Het kunstmatig uiteenrafelen vannominale premie en inkomenstoeslag vindt departij onnodig, kostbaar, fraudegevoelig en teonzeker voor de kwetsbaren in de samenleving.

Bijbetalen: alleen als het doelmatig, voorspelbaar en‘luxe’ isDe PvdA ziet weinig in verplichte eigen bijdragenals middel om de vraag naar curatieve zorg tebeheersen. Als eigen levenskeuzes (leefstijl) eengrote rol spelen in de vraag naar zorg, dient demogelijkheid of soms zelfs verplichting tebestaan om bij te betalen. Dit speelt vooral in decare. Tegelijkertijd dient er meer ruimte te ko-men voor vrijwillig bijbetalen voor ‘luxer’ wonen,eten en ontspanning binnen de zorg. De PvdAwil dat de basisvergoeding behouden blijft alsdergelijke meerkosten voor eigen rekening zijn.

Heldere keuzes in de uitvoeringOok de uitvoering moet glashelder zijn. In debasisverzekering zijn dat de zorgverzekeraars.

ZenF-0405-cyaan.qxd 25-5-2005 14:07 Pagina 28

algemeen

29zorg & financiering > 4-2005

Zij krijgen een zorgplicht en een plicht voldoen-de aanbod in een regio in stand te houden. Zijwerken op een gereguleerde markt en voerenonderhandelingen met ziekenhuizen. Zieken-huizen hebben een leverplicht.Voor de care zijn gemeenten eindverantwoorde-lijk. Zij krijgen ook toenemende budgetten enbevoegdheden. De huidige zorgkantoren enregionale indicatieorganen (RIO’s) wordenafgeschaft. Gemeenten voeren de regie uit zon-der zelf zorg te gaan leveren, maar in partner-schap met maatschappelijke ondernemingen.

Sparen voor aanvullende zorg op de oude dagDe PvdA wil het individuele vooruitzien voor deaanvullende voorzieningen van de oude dag sti-muleren en pleiten daarom voor een spaarfaci-liteit voor ouderdomszorg die fiscaal gunstigwordt ingericht.

Minder mistige marktwerking

Marktwerking heeft in de curatieve zorg vooralkansen in de electieve zorg. Verdere stappenbovenop de huidige tien procent marktwerking(of vrije prijsvorming) in curatieve zorg wil dePvdA alleen als er aan heldere voorwaarden isvoldaan. Voor acute en topklinische zorg enopleidingen ziet de partij geen ruimte voor dezevorm van marktwerking. Het publiek eigendomvan cruciale infrastructuur moet gewaarborgdzijn. De ontwikkeling ervan mag wel meer viapubliek-private constructies. Winstuitkering aanderden is in een beperkt aantal gevallen toege-staan. Voor de care denkt de PvdA dat onderde-len van de thuiszorg en de chronische zorg zichvoor marktwerking zouden kunnen lenen. Daardient het instrument van het persoonsgebondenbudget (PGB) behouden te blijven.

Professionals centraal

Werken in de zorgsector dient aantrekkelijk tezijn. De professionals, van verpleegkundigen totmedisch specialisten, moeten meer ruimte envertrouwen krijgen, in aansluiting op de instellin-gen. De PvdA wil de status en relatieve beloningvoor de ‘handen aan het bed’ verhogen. Regelsten aanzien van doorstroming, taakverschuivingen flexibiliteit tussen verschillende beroepenmoeten worden afgeschaft of verruimd.

Zorgprestaties verbeteren door moderne aan-bodsturing en maatschappelijk ondernemen

Marktwerking is niet de enige manier om instel-lingen beter te laten presteren. Nederlandbeschikt over volwassen non-profitorganisatieswaarmee de overheid goed een partnerschapkan aangaan, mits verankerd in een stelsel datdynamiek bevordert en kwaliteit bewaakt.Presteert een innovatieve zorginstelling beterdan de norm, dan mag die een deel van het geldhouden. Instellingen die minder presteren moe-ten voortdurend aangepakt worden. Met flexibe-le contracten kan falend management naar huisgestuurd worden. Raden van toezicht kunnenonder curatele worden gesteld.

Toezicht moet zich ook bewijzen

Toezicht en verantwoording van resultatenachteraf worden belangrijker. Ook de toezicht-houders worden gehouden aan strenge presta-tie-eisen en het aantal toezichthouders wordtverminderd. Ten slotte introduceert de PvdA eennieuwe toezichtregel: bij conflicterend toezichtgaat toezicht op kwaliteit altijd voor.Bronnen: bericht PvdA, 26 april 2005 en rapport‘Zorg voor een gezond leven’<

ZenF-0405-cyaan.qxd 25-5-2005 14:07 Pagina 29