50052 basis brochures NEF · 2012-02-21 · .ATIONAAL%PILEPSIE&ONDS Epilepsie en medicijnen 550052...

Epilepsieen medicijnen

50052 basis brochures NEF.indd 150052 basis brochures NEF.indd 1 23-01-2006 12:12:2123-01-2006 12:12:21

Wat is epilepsie?

E pilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van

aanvallen. Aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke

verstoring van het elektrisch evenwicht in de hersenen.

Aanvallen verschillen van persoon tot persoon. De één valt en gaat

schokken met de armen en benen. De ander voelt vreemde tintelingen,

hoort vreemde geluiden of staart een korte periode alleen maar voor

zich uit.

Dat komt omdat er vele verschillende oorzaken zijn van epilepsie.

Die oorzaken bepalen de soort aanvallen, de hoeveelheid aanvallen

en de prognose. Een aantal vormen van epilepsie is leeftijdsgebonden.

Dat wil zeggen dat de aanvallen in een bepaalde leeftijdsperiode

voorkomen en met het ouder worden kunnen verdwijnen. Veel vormen

van epilepsie worden echter veroorzaakt door een hersenziekte of een

hersenbeschadiging. Die aanvallen verdwijnen meestal niet spontaan.

Er is pas sprake van epilepsie als u meerdere epileptische aanvallen

hebt gehad. Een epileptische aanval kan bijvoorbeeld zijn uitgelokt

door belastende omstandigheden. De kans op een volgende aanval is

dan betrekkelijk klein als u de omstandigheden vermijdt. Het kan ook

zijn dat de aanval het gevolg is van een andere aandoening. Pas als

de diagnose ‘epilepsie’ is gesteld, kan gekeken worden naar de

behandeling.

januari 2006


In deze brochure

Hoe werken anti-epileptica? 4Behandeling 5Gebruik 9Bijwerkingen 14Medicijngebruik en... 18Informatiemateriaal 21Adressen 21

De meest gangbare manier om epilepsie te behandelen, is met medicijnen

(anti-epileptica). Circa driekwart van de mensen met epilepsie heeft door het

gebruik van anti-epileptica nauwelijks of geen aanvallen meer.

In deze brochure vindt u algemene informatie over de werking, de behande-

ling en het gebruik van anti-epileptica. Ook vindt u informatie over mogelijke

bijwerkingen en de consequenties van anti-epileptica in het dagelijks leven.

Voor specifieke informatie over uw medicijngebruik adviseren wij u contact op

te nemen met uw behandelend arts. Daarnaast raden we u aan de bijsluiter

van uw medicijnen regelmatig door te lezen.

Voor extra informatie over epilepsie verwijzen we u naar het boekje ‘Alles over

epilepsie’ van het Nationaal Epilepsie Fonds of het Epilepsie Zelfzorgboek van

de Stichting September.

Inleiding


Hier een overkoepelend kopje

Werking van de hersenenOnze hersenen bestaan uit miljarden

hersencellen, die elektrisch geladen

zijn. Zij kunnen zich ontladen en

weer opladen. Er ontstaat een elek-

trisch stroompje en daardoor kunnen

ze informatie of een opdracht via de

zenuwbanen overdragen aan het

lichaam. In de hersenen zit een

mechanisme dat normaal gesproken

voorkomt dat het doorgeven van de

signalen uit de hand loopt. Bij een

epileptische aanval werkt dit mecha-

nisme niet goed. Dan ontstaat een

overmatige ontlading van hersen-

cellen, een soort kortsluiting. Het

doorgeven van signalen stopt niet

meer en er gaat iets verkeerd bij de

overdracht van de signalen.

Anti-epilepticaAnti-epileptica zorgen ervoor dat

hersencellen minder gevoelig worden

voor prikkels die ze ontvangen. Hier-

door worden de overmatige

ontladingen van de hersencellen

voorkomen, dus is er minder kans op

epileptische aanvallen.4

Anti-epileptica behandelen niet de oorzaak van epilepsie, maar de gevolgen: de aanvallen. Anti-epileptica voorkomen overmatige ontladingen van de hersencellen.

Hoe werken anti-epileptica?

DebevaheDaonmbi

Figuur 1 Schematische voorstelling van prikkel -

overdracht tussen hersencellen via synaps

1. Synaps

2. Dendrieten (korte uitlopers van de hersencel)

3. Celkern

4. Axon (hoofduitloper van de hersencel)

5. Richting van de prikkel

6. Blaasjes gevuld met neurotransmittervloeistof

7. Eindplaat

8. Synapsspleet

9. Hersencel die de prikkel ontvangt

’Anti-epileptica voorkomen

overmatige ontladingen

van de hersencellen en dus

epileptische aanvallen‘


5

Behandeling

Starten met medicijnenEr is pas sprake van epilepsie als u

meerdere epileptische aanvallen hebt

gehad. Er is vaak onzekerheid of een

aanval van epileptische aard is

geweest. Maar zelfs als er een duide-

lijke epileptische aanval is geweest,

hoeft er nog geen sprake te zijn van

epilepsie. De aanval kan bijvoorbeeld

door bepaalde omstandigheden zijn

uitgelokt. Zo kan een teveel aan

alcohol of het plotseling stoppen met

slaapmiddelen een epileptische

aanval uitlokken.

Daarnaast is het niet bij elke vorm

van epilepsie nodig om anti-

epileptica te gebruiken. U kunt

bijvoorbeeld heel zelden aanvallen

hebben, alleen ’s nacht of bij

specifieke gelegenheden. Mensen

die lichtflitsgevoelig zijn, kunnen

proberen situaties met lichtflitsen te

vermijden en hoeven dan soms geen

medicijnen te gebruiken.

Instellen van medicijnenHet zoeken naar het geschikte

medicijn en de juiste dosering is

maatwerk. Soms gaat dat snel, maar

het kan ook maanden duren voordat

de aanvallen goed worden onder-

drukt. Bij circa een kwart van alle

mensen met epilepsie lukt het niet

om alle aanvallen volledig onder

controle te krijgen.

Eerste keuze

Uw vorm van epilepsie en soort

aanvallen spelen een belangrijke

rol bij de keuze van het medicijn.

Daarom is een goede beschrijving van

de ziektegeschiedenis en uw aanvals-

verloop zo belangrijk.

De behandeling met anti-epileptica bestaat uit het op maat voorschrijven van het juiste anti-epilepticum, het ‘instellen van een medicijn’. Daarbij gaat het niet alleen om het onderdrukken van de aanvallen, maar ook om het voorkomen van bijwerkingen.

en

us

’Het zoeken naar een

geschikt medicijn en

de juiste dosering

is maatwerk‘


6

Uw arts schrijft eerst een medicijn

voor waarvan bekend is dat het in de

meeste gevallen werkt bij uw vorm

van epilepsie. Als dit medicijn niet

goed werkt, krijgt u een ander middel

of een combinatie van middelen.

Over het algemeen moet u een middel

drie maanden tot een halfjaar gebrui-

ken om te kunnen beoordelen of het

effect heeft. Als er bijwerkingen

optreden die uw kwaliteit van leven

beïnvloeden, wisselt uw arts eerder

van medicijn.

Opbouw van de dosis

Naast het soort medicijn is de dosis

van belang. Die is per persoon

verschillend. Sommigen hebben aan

een lage dosis voldoende, anderen

hebben een hogere dosis nodig om

hetzelfde effect te krijgen. Wanneer

de aanvallen met een tweede of

derde middel niet tot rust komen,

spreken we van een moeilijk behan-

delbare epilepsie.

Duur van de behandelingDe behandeling duurt jaren, soms

levenslang. Als u enkele jaren

aanvalsvrij bent, kan het medicijnge-

bruik soms worden afgebouwd, zeker

bij leeftijdsgebonden epilepsie.

Bij een aantal vormen van epilepsie

is de kans klein dat de medicijnen

helemaal kunnen worden gestopt.

Bijvoorbeeld bij epileptische aanval-

len die worden veroorzaakt door een

hersenbeschadiging. Over het alge-

meen kan tweederde van de mensen

zonder medicijnen als zij meer dan

drie jaar aanvalsvrij zijn.

Verschijnselen bij afbouwen

Als u jarenlang een bepaald middel

gebruikt en u stopt daarmee, kunnen

verschijnselen voorkomen als onge-

durigheid en slapeloosheid. Wanneer

u te snel afbouwt, kunnen epilep-

tische aanvallen ontstaan. Om dat te

vermijden moet u, overigens altijd in

’De arts probeert niet

alleen aanvallen, maar ook

bijwerkingen te voorkomen.

Beide kunnen uw kwaliteit

van leven beïnvloeden‘

Behandeling


7

Stofwisseling en bloedspiegel Iedereen heeft een andere stofwisse-

ling. Het lichaam neemt de werkzame

stoffen uit het geneesmiddel op in

het bloed; de lever breekt ze in de

meeste gevallen weer af.

Balans inname en afbraak

Het is daarom belangrijk om de dosis

medicijnen langzaam op te bouwen,

zodat er een balans is tussen de

hoeveelheid medicijn die u per dag

slikt en de hoeveelheid die uw

lichaam afbreekt. Dit evenwicht kan

met een bloedspiegel worden onder-

zocht. Deze bloedspiegel geeft aan

hoeveel werkzame stof u in uw bloed

hebt. Als de bloedspiegel laag is,

heeft het geneesmiddel mogelijk te

weinig effect, als de spiegel te hoog

is, ontstaan er bijwerkingen.

In de eerste weken van de behan-

deling met een medicijn moet het

lichaam eraan wennen. De afbraak

van de stof moet nog op gang komen

en er is meer kans op bijwerkingen.

Na enkele weken komt de lever op

gang en daalt de bloedspiegel weer.

Meestal moet de dosis van een

geneesmiddel langzaam worden opge-

voerd om bijwerkingen te voorkomen.

Afhankelijk van het middel duurt het

één tot drie maanden voordat er een

stabiel evenwicht is bereikt tussen

opname en afbraak van een genees-

middel. Dan is ook pas duidelijk of

het middel werkzaam is en de aanval-

len helemaal onderdrukt.

Onderzoek bloedspiegel

Meestal is het nodig om enkele weken

na de start van een geneesmiddel de

bloedspiegel en de overige reacties

van het lichaam te onderzoeken.

Verder wordt de bloedspiegel alleen

bepaald wanneer er aanleiding toe is,

bijvoorbeeld als er (nieuwe) bijwer-

kingen zijn of als er opnieuw

aanvallen optreden.


8

overleg met uw arts, de medicijnen

langzaam verminderen en afbouwen.

Kiezen voor zekerheid

Of u wilt stoppen met uw medicijnen

blijft een individuele afweging, die u

samen met uw arts maakt. Zo kunt u

angstig zijn voor de terugkeer van

een aanval of kunnen terugkerende

aanvallen problemen opleveren op uw

werk of bij het autorijden. Meestal

wordt iemand nadat hij of zij

opnieuw medicijnen gaat gebruiken

weer snel aanvalsvrij.

Andere vormen van behandelingAls medicijnen onvoldoende werken,

is er de mogelijkheid van opereren.

Jaarlijks worden in Nederland onge-

veer zestig mensen geopereerd

vanwege hun epilepsie. Het gaat dan

om mensen met epilepsie die niet

(meer) reageren op medicijnen, bij

wie in de hersenen één bepaald

gebied is aan te wijzen als oorzaak

van de epilepsie en bij wie na de

operatie geen onaanvaardbare

uitvalsverschijnselen kunnen

ontstaan.

Een andere mogelijkheid is de nervus

vagusstimulatie, waarbij een soort

pacemaker onder het sleutelbeen

wordt geïmplanteerd. Dit apparaatje

geeft elektrische prikkels aan een

zenuw, wat aanvallen onderdrukt.

Alternatieve medicijnen

Het effect van alternatieve genees-

middelen bij epilepsie is niet

aangetoond. Als u hierover meer wilt

weten, vraag het dan aan uw behan-

delend arts.

Second opinionU kunt een second opinion vragen als

u twijfelt over de diagnose of aan de

effectiviteit van de behandeling.

In overleg met uw huisarts of uw

huidige specialist kunt u contact

opnemen met een andere arts. In

Nederland zijn er drie gespeciali-

seerde epilepsieklinieken, waar u

eventueel ook terecht kunt voor zo’n

second opinion. Kijk in uw verzeke-

ringspolis of uw verzekerings -

maatschappij dit vergoedt.

InmHobiu br

Behandeling

’H

m

ri

h


9

Regelmatig innemenHet belangrijkste bij de inname van

uw medicijnen is dat u de voorraad

anti-epileptica in uw lichaam op peil

houdt, zodat u aanvallen blijft voor-

komen. Wanneer u de medicijnen

inneemt, is afhankelijk van het soort

en de hoeveelheid die u per dag moet

slikken. Het tijdstip van inname is

meestal iets minder belangrijk dan de

totale hoeveelheid die u per dag

inneemt. Na het overslaan van één of

meerdere doses wordt de kans op

aanvallen groter.

Hoe innemen

U kunt de anti-epileptica het beste

innemen met water. Als u uw medicij-

nen tijdens de maaltijden inneemt,

slaat u twee vliegen in een klap.

Naast het voordeel van het vaste

patroon, zodat u ze niet vergeet in te

nemen, is het gunstiger als uw maag

en darmen gevuld zijn met voedsel.

De maag en darmen worden zo

minder geprikkeld. Grapefruitsap

heeft invloed op de opname van de

werkzame stof van sommige genees-

middelen en kunt u daarom beter

vermijden.

Voor kinderen die moeite hebben om

de medicijnen in te nemen, kan het

helpen om de medicijnen in het eten

te verstoppen. Veel middelen zijn als

siroop of in korreltjes verkrijgbaar.

Informeer bij uw apotheek naar alter-

natieve toedieningsvormen.

VeranderingenAls u plotseling stopt met uw medi-

cijnen (ze kunnen bijvoorbeeld

opraken tijdens een vakantie!), kunt

u ernstige aanvallen krijgen. Afbou-

wen moet altijd geleidelijk gebeuren.

Als u plotseling een hoge dosis

Gebruik

In dit hoofdstuk leest u hoe u uw medicijnen het beste kunt gebruiken. Hoe regelmatig moet u deze bijvoorbeeld innemen? Hoe lang kunt u ze bewaren? En wat moet u doen bij braken of diarree?

’Het tijdstip van inname is

meestal iets minder belang-

rijk dan de totale hoeveel-

heid die u per dag inneemt‘


10

medicijnen gaat slikken, kunnen

bijwerkingen optreden. Verander uw

medicijnen daarom altijd geleidelijk

en overleg dit eerst met uw arts.

Vergeten

Als u de medicijnen een keer vergeet,

kunt u die dosis binnen 24 uur inha-

len. U schuift de overige doseringen

dan steeds een paar uur op totdat u

weer op schema ligt. De hoeveelheid

werkzame stof in het bloed moet

ongeveer gelijk blijven. Mocht u uw

pillen vaker vergeten, dan is een

medicijndoos met een dagindeling

een handig hulpmiddel. Deze is

verkrijgbaar bij de apotheek of bij

het Nationaal Epilepsie Fonds.

Te veel

Hebt u per ongeluk te veel geslikt,

neem dan contact op met uw neuro-

loog of huisarts. Heeft uw kind te

veel geslikt, dan kunt u zich het

beste melden bij de EHBO-post van

het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Neem

in dat geval de verpakking van de

medicijnen mee en schat in hoeveel

het kind heeft ingenomen. Meestal is

er niets aan de hand, maar u kunt

beter geen risico nemen.

Braken of diarree

Alleen als u binnen een uur na het

innemen van uw medicijnen over-

geeft, wordt aanbevolen om de dosis

nogmaals te nemen. Na ongeveer een

uur zijn de medicijnen de maag

gepasseerd en in de darmen aangeko-

men. Als u daarna overgeeft, kunt u

ervan uitgaan dat de medicijnen

alsnog worden opgenomen.

Bent u langer ziek, dan kan uw arts u

tijdelijk medicijnen voorschrijven die

u op een andere wijze kunt toedie-

nen, zoals een injectie of zetpil.

Diarree zal de opname van medi-

cijnen meestal niet in de war

sturen. Alleen bij een ernstige

darminfectie nemen uw darmen

te weinig medicijnen op. In zulke

gevallen is het verstandig te over-

leggen met uw arts.

’A

na

m

ra

no

Gebruik

’Verander uw medicijnen of

de dosis altijd geleidelijk en

in overleg met uw arts‘


11

Ander merkEr bestaan verschillende soorten

anti-epileptica, met verschillende

werkzame stoffen én merken. Een

‘uitvinder’ van een geneesmiddel

heeft in eerste instantie als enige

de vergunning (het octrooi) om het

medicament ‘specialité’ te maken.

Als het octrooi verlopen is, mogen

andere fabrikanten het namaken.

Die nagemaakte medicijnen, ook wel

‘generiek’ genoemd, moeten aan

dezelfde strenge eisen voldoen als de

originele middelen, en ze bevatten

precies evenveel werkzame stof. Toch

kunnen ze door de samenstelling met

hulpstoffen iets anders werken. Bij

anti-epileptica zijn er middelen waar-

bij de hoeveelheid werkzame stof in

het bloed heel nauw luistert en

middelen waarbij die hoeveelheid

minder nauw luistert. Zonder meer

overstappen van het ene op het

andere merk is daarom niet verstan-

dig. U kunt (weer) aanvallen of last

van bijwerkingen krijgen. U kunt zich

het beste houden aan het middel dat

u in eerste instantie is voorgeschre-

ven. Let erop dat de arts bij een

herhalingsrecept hetzelfde voor-

schrijft en sta erop dat de apotheek

dit ook levert.

Combinatie met andere genees-middelenBij uw arts, apotheker en tandarts

moet u altijd melden dat u anti-

epileptica gebruikt. Sommige

middelen versterken of verminderen

namelijk het effect van andere medi-

cijnen. Zo stimuleren anti-epileptica

als carbamazepine en fenytoïne de

afbraak van medicijnen in de lever,

’Alleen als u binnen een uur

na het innemen van de

medicijnen overgeeft,

raden we u aan de dosis

nogmaals te nemen‘

’Zonder meer overstappen

van het ene op het andere

merk is niet verstandig‘


12

waardoor onder meer de anticoncep-

tiepil, lariam (antimalaria middel),

bloedverdunners en sommige antibio-

tica minder goed werken.

Ook voedingsmiddelen of sommige

kruiden kunnen invloed hebben op

de werking van medicijnen, zoals

grapefruitsap en natuurmiddelen als

St. Janskruid.

Geneesmiddelenpaspoort

Het is handig een geneesmiddelen-

paspoort of een medicijnkaart bij u

te houden. Noteer de naam van de

werkzame stof op de medicijnkaart.

Zo weet een andere apotheek of arts

(ook in het buitenland) direct wat

u gebruikt. De medicijnkaart is

verkrijgbaar bij het Nationaal

Epilepsie Fonds.

BewarenAnti-epileptica moet u in de originele

verpakking op een droge plaats bewa-

ren bij een temperatuur van 15 tot 25

graden, buiten bereik van kinderen.

Vermijd fel zonlicht. Als u de medicij-

nen meeneemt naar een zonnige plek,

bewaar ze dan in een goede tas in de

schaduw of in een koelbox.

Als u medicijnen op een speciale

manier, bijvoorbeeld donker of extra

koel, moet bewaren, staat dat

uitdrukkelijk op de verpakking.

Op alle medicijnen staat een houd-

baarheidsdatum (achter de

aanduiding ‘exp.’). Bij twijfel kunt u

altijd uw apotheek om advies vragen.

Breng medicijnen die over zijn, terug

naar de apotheek, zodat ze op

verantwoorde wijze kunnen worden

vernietigd.

Gebruik

’Vermeld bij uw arts, apothe-

ker en tandarts altijd dat u

anti-epileptica gebruikt;

sommige middelen versterken

of verminderen namelijk het

effect van andere medicijnen‘


13

Medisch ingrijpen als de aanval niet stoptDe meeste epileptische aanvallen stoppen vanzelf na seconden tot minuten.

Als de aanval niet stopt, is er reden voor ongerustheid. Wanneer de aanval

langer dan tien minuten doorgaat, dreigt een status epilepticus. Dit is een

medische noodtoestand, waarbij hersenschade kan ontstaan. Zeker als de

ademhaling daarbij is onderbroken, is spoedig ingrijpen nodig.

Een serie aanvallen komt vaker voor dan een status epilepticus en is veel

minder bedreigend.

In beide situaties worden snel werkende geneesmiddelen gebruikt om de

aanvallen te onderbreken.

Aanvalsonderbrekende middelen

werkzame stof toedieningsvorm toediening via

Diazepam rectiole (Stesolid) anus

injectievloeistof (Valium) ader

Clonazepam rectiole (Rivotril) anus

druppelvloeistof (Rivotril) wangzak

injectievloeistof (Rivotril) ader

Midazolam injectievloeistof (Dormicum) spier/anus

neusspray (Midazolam) neus

-

n

n‘


14

Hier een overkoepelend kopjeBijwerkingen

Bijwerkingen signalerenTijdens de opbouwfase van een medi-

cijn moet uw lichaam daaraan

wennen. In die gewenningsfase

kunnen klachten optreden als: gevoel

van dronkenschap, duizeligheid, slape-

righeid, traagheid, gebrek aan eetlust

of misselijkheid. Als die verschijnselen

na enkele weken niet verdwijnen,

moet u de arts raadplegen.

Bijsluiter

Verder zijn er specifieke bijwerkingen

per middel. In de bijsluiters staan

vaak alle bijwerkingen opgesomd.

Bij de medicijnen die al langer op

de markt zijn, staan meestal meer

bijwerkingen vermeld dan bij nieu-

were middelen. Dit komt onder meer

door de langere periode waarin erva-

ring is opgedaan met dit medicijn.

Door alle bijwerkingen te noemen,

wil een fabrikant voorkomen dat

iemand een schadeclaim tegen hem

kan indienen. In de bijsluiters staat

meestal niet vermeld welke bijwer-

kingen het meest voorkomen en

welke vrij zeldzaam zijn. In de tabel

op de volgende bladzijden noemen

we bij elk middel de meest voorko-

mende en zeldzame bijwerkingen,

maar laat uw arts of apotheker u

hierover goed informeren.

Balans werking-bijwerkingElk werkzaam middel heeft in een

werkzame dosering bijwerkingen.

Bij elke behandeling moeten de

gebruiker en de arts zich afvragen

of het middel niet erger is dan de

kwaal. Bij ernstige bijwerkingen zal

het middel zo snel mogelijk worden

gestopt en er meestal een ander

middel worden gezocht.

Medicijnen tegen epilepsie kunnen bijwerkingen veroorzaken. Uw arts kiest in principe voor het medicijn dat uw aanvallen zo veel mogelijk voorkomt met zo min mogelijk bijwerkingen.

’Tijdens de opbouwfase

van de anti-epileptica

moet uw lichaam daaraan

wennen en kunnen

bijwerkingen optreden‘


15

Als de bijwerkingen het gevolg zijn

van een te hoge dosis, wordt deze

verlaagd. Als daarna de aanvallen

terugkeren of vaker voorkomen,

zoekt uw arts naar een ander anti-

epilepticum.

Regelmatige controle

Als u chronisch medicijnen gebruikt,

is het raadzaam minimaal één keer

per jaar een medische controle te

laten doen door een

(kinder)neuroloog of kinderarts.

Ernstige of minder ernstige bijwer-

kingen kunnen dan tijdig worden

onderkend.

Bijwerkingen meldenUw bijwerkingen meldt u in eerste

instantie bij uw arts. Daarnaast kunt

u uw bijwerkingen ook doorgeven aan

het Nederlands Bijwerkingen Centrum

Lareb of het Meldpunt Medicijnen.

Lareb is, in opdracht van de over-

heid, verantwoordelijk voor de

registratie van bijwerkingen. Het

centrum rapporteert aan het College

ter Beoordeling van Geneesmiddelen

en hoopt zo bij te dragen aan een

zorgvuldige beoordeling van de

veiligheid van geneesmiddelen. Op de

site van Lareb (www.lareb.nl) vindt u

welke bijwerkingen in Nederland

worden gemeld, welke bijwerkingen

veel voorkomen en welke uitzonder-

lijk zijn. Ook kunt u op deze site zelf

uw bijwerkingen melden.

Het Meldpunt Medicijnen (www.meld-

puntmedicijnen.nl) is een meldpunt

voor iedereen die medicijnen gebruikt

en zijn of haar ervaring wil delen.

Bijvoorbeeld over de goede of slechte

werking van een medicijn, maar ook

over de verpakking of vergoeding. Op

het Meldpunt kunt u ook uw bijwer-

king van een medicijn melden. Het

Meldpunt geeft deze door aan Lareb.

’Ga minimaal één keer per

jaar naar de (kinder)

neuroloog of kinderarts voor

een medische controle‘


16

BijwerkingenGe

neri

eke

naam

ofw

el:

de w

erk-

zam

e st

of

Han

dels

naam

ofw

el:

mer

knaa

m

Veel

voo

rkom

ende

bij

wer

king

(b

ij ho

gere

dos

is)

Zeld

zam

e, m

aar

seri

euze

bij

wer

king

In

vloe

d op

and

ere

med

icij

nen

carb

amaz

epin

e*Te

gret

ol

Carb

ymal

coör

dina

ties

toor

niss

en,

conc

entr

atie

-st

oorn

isse

n, s

lape

righ

eid,

bo

tont

kalk

ing

( bij

lang

duri

g ge

brui

k)

alle

rgie

(hu

idui

tsla

g di

e ko

rt n

a st

art

onts

taat

en

niet

van

zelf

weg

trek

t)

ster

k

clob

azam

**Fr

isiu

msu

fhei

dlic

ht

clon

azep

am**

Rivo

tril

slap

erig

heid

licht

etho

suxi

mid

e Et

hym

alZa

ront

inve

rmoe

idhe

id,

hype

ract

ivit

eit,

hik

, ge

drag

sver

ande

ring

bij

kind

eren

geen

felb

amaa

tTa

loxa

duiz

elig

heid

, du

bbel

zien

, ho

ofdp

ijner

nsti

ge s

toor

nis

in

bloe

daan

maa

k (b

lauw

e pl

ekke

n; p

rogr

essi

eve,

er

nsti

ge i

nfec

ties

), le

ver-

stoo

rnis

ster

k

feno

barb

ital

Feno

barb

ital

(L

umin

al)

sufh

eid,

sla

peri

ghei

d co

ncen

trat

ie-

stoo

rnis

sen,

bot

ontk

alki

ng (

bij

lang

duri

g ge

brui

k)

ster

k

feny

toïn

eDi

phan

toïn

e-Z

sufh

eid,

dui

zelig

heid

, ta

ndvl

ees g

roei

, bo

tont

kalk

ing

(bij

lang

duri

g g e

brui

k)

acne

, gr

over

e ge

laat

sken

-m

erke

n (n

a ja

ren

gebr

uik)

ster

k

gaba

pent

inNe

uron

tin

verm

oeid

heid

, ge

wic

htst

oena

me

geen

lam

otri

gine

*La

mic

tal

slaa

psto

orni

ssen

, ho

ofdp

ijnal

lerg

ie (

bij

begi

n be

han-

delin

g, h

uidu

itsl

ag,

som

s ze

er h

efti

g en

ove

rsla

and

naar

mon

d, o

ogvl

ies,

geen


17

gaba

pent

inNe

uron

tin

verm

oeid

heid

, ge

wic

htst

oena

me

geen

lam

otri

gine

*La

mic

tal

slaa

psto

orni

ssen

, ho

ofdp

ijnal

lerg

ie (

bij

begi

n be

han-

deli n

g, h

uidu

i tsl

a g,

som

s ze

e r h

e fti

g en

ove

rsla

a nd

naa r

mon

d, o

ogvl

i es,

va

gina

, et

c.)

geen

leve

tira

ceta

mKe

ppra

irri

tati

e, m

oehe

id,

slec

hte

eetl

ust

geen

natr

ium

valp

roaa

t*

(val

proï

nezu

ur)

Depa

kine

Prop

ymal

Conv

ulex

Orfi

ril

gew

icht

stoe

nam

e, m

aagk

lach

ten,

tri

l-le

n, h

aaru

itva

l ho

rmoo

nsto

orni

ssen

(o

vari

ële

cyst

esyn

droo

m)

geen

nitr

azep

am**

Mog

adon

slap

erig

heid

oxca

rbaz

epin

eTr

ilept

alco

ördi

nati

esto

orni

ssen

, vo

cht

vast

-ho

uden

alle

rgie

(hu

idre

acti

e bi

j be

gin

beha

ndel

ing)

wei

nig

preg

abal

ine

Lyri

cage

wic

htst

oena

me,

hoo

fdpi

jnno

g ni

et b

eken

d –

het

mid

del i

s re

lati

ef n

ieuw

( s

inds

200

5)

geen

prim

idon

Mys

olin

esu

fhei

dst

erk

topi

ram

aat

Topa

max

gew

icht

safn

ame,

con

cent

rati

esto

orni

s-se

n, t

inte

linge

nw

oord

vind

stoo

rnis

bi

j ho

ge d

osis

viga

batr

ine

Sabr

ilge

wic

htst

oena

me

blijv

ende

gez

icht

svel

duit

-va

l (m

eest

al a

lleen

met

sp

ecia

al o

nder

zoek

te

vind

en)

geen

* m

edic

ijnen

van

eer

ste

keuz

e**

ben

zodi

azep

inen

: m

edic

ijnen

die

som

s hu

n ef

fect

ver

lieze

n**

bij

deze

med

icijn

en k

omt

het

vake

r vo

or d

at n

a st

oppe

n sl

apel

oosh

eid

of o

nged

urig

heid

opt

reed

t


18

BehandelingMedicijngebruik en…

Anti-epileptica bij vrouwenAnticonceptie

Sommige anti-epileptica, zoals carba-

mazepine, fenobarbital en fenytoïne,

stimuleren de afbraak van medicijnen

en de anticonceptiepil in het

lichaam. ‘De pil’ wordt versneld afge-

broken door het lichaam en de

werking kan hierdoor onbetrouwbaar

worden. Tussentijdse bloedingen

kunnen erop wijzen dat de pil niet

goed werkt. Overleg een dergelijke

situatie met uw arts. Een aangepaste

(sterkere) dosis van de pil of een

andere vorm van anticonceptie kan

een oplossing zijn.

Zwangerschap en borstvoeding

Vrouwen die zwanger willen worden

en anti-epileptica slikken, doen er

verstandig aan hun kinderwens ruim

van tevoren te bespreken met de

behandelend arts. Misschien is het

mogelijk om de hoeveelheid medica-

tie te verminderen of medicijnen te

slikken die geleidelijker in het

lichaam worden opgenomen.

Borstvoeding is meestal geen

probleem. Het kindje is in de baar-

moeder al gewend geraakt aan de

hoeveelheid medicijnen die de

moeder slikt. Via de moedermelk

komt een lagere concentratie van de

medicijnen bij het kind terecht. Maar

ook als u borstvoeding wilt geven,

moet u uw medicijngebruik met uw

arts bespreken. Kijk voor meer infor-

matie over zwangerschap en

borstvoeding in de brochure ‘Epilep-

sie, erfelijkheid en zwangerschap’ van

het Nationaal Epilepsie Fonds.

Anti-epileptica op latere leeftijdOp hogere leeftijd kunnen organen

als de lever en nieren minder goed

functioneren. De vertraagde werking

van lever en nieren kan leiden tot

In dit hoofdstuk leest u over de consequenties van medicijnen bij vrouwen en mensen op latere leeftijd. Daarnaast gaan we in op praktische gevolgen, zoals autorijden, alcohol en mondhygiëne.

’Door anti-epileptica kan

de anticonceptiepil versneld

afbreken en daardoor

onbetrouwbaar worden‘


een overdosering van geneesmidde-

len. Bovendien gebruiken mensen op

latere leeftijd vaak nog andere

geneesmiddelen voor andere aandoe-

ningen dan de epilepsie. De

combinatie van meerdere middelen

kan tot complicaties leiden, zoals

andere of heftigere bijwerkingen.

Zo kan Depakine verschijnselen

veroorzaken die lijken op Parkinson.

Zie voor meer informatie de brochure

‘Epilepsie op latere leeftijd’ van het

Nationaal Epilepsie Fonds.

Osteoporose

Met het ouder worden neemt de kans

op broze botten toe, bij mannen en

vrouwen. Deze kans is groter als

osteoporose in de familie voorkomt,

bij een laag lichaamsgewicht, weinig

lichaamsbeweging, gebruik van steroï-

den en bij vrouwen na de menopauze.

Het langdurig gebruik van sommige

anti-epileptica (zoals fenobarbital,

carbamazepine of fenytoïne) kan

osteoporose waarschijnlijk bevorde-

ren. Wanneer u meerdere van deze

risicofactoren hebt of als u al eens op

latere leeftijd iets hebt gebroken, is

het goed deze zaken met uw arts te

bespreken. Hij kan een gericht

onderzoek (bloed- en botmineraal -

dicht heids onderzoek) laten doen.

Alcohol en drugsNet als medicijnen wordt alcohol

afgebroken door de lever. De lever

wordt daardoor dubbel belast.

Hierdoor kunnen meer bijwerkingen

ontstaan of uw anti-epileptica

minder goed werken. Matig alcohol-

gebruik heeft in het algemeen geen

grote gevolgen voor uw epilepsie

of de werking van uw medicijnen.

Het gaat dan om hooguit twee

glazen per dag.

Na een onzorgvuldige inname van

de medicatie, oververmoeidheid

en slaaptekort, kunt u beter geen

alcohol gebruiken. Berucht zijn de

aanvallen op 1 januari, de ochtend

’Op hogere leeftijd kunnen

organen als de lever en nieren

minder goed functioneren,

wat tot een overdosering van

geneesmiddelen kan leiden‘

19


20

dat alcohol en slaaptekort gezamen-

lijk een aanvalsbevorderend effect

hebben.

Van de meeste drugs is het effect op

epilepsie niet goed bekend. Waar-

schijnlijk hebben cannabisproducten

een vergelijkbare invloed op aanval-

len als alcohol. Middelen als xtc en

cocaïne stimuleren de prikkelover-

dracht in de hersenen; daarvan is dus

een aanvalsbevorderende werking te

verwachten.

(Auto)rijdenVoor een gewoon rijbewijs (rijbewijs

A of B) moet u een jaar aanvalsvrij

zijn, voordat u (weer) mag auto- of

motorrijden. Als u wisselt van medi-

catie, mag u drie maanden niet

auto- of motorrijden.

De regels zijn strenger voor het rijbe-

wijs C en D. Kijk voor de precieze

regels in de brochure ‘Epilepsie en

rijgeschiktheid’ of op www.cbr.nl.

MondhygiëneBij gebruik van anti-epileptica, zoals

primidon, carbamazepine, natrium-

valproaat (valproïnezuur) en

fenytoïne, kunnen er aandoeningen

in de mond voorkomen. U produceert

door de medicijnen minder speeksel,

waardoor voedselresten slecht worden

weggespoeld en er sneller tandplak

ontstaat. Met als gevolg gaatjes in

het gebit of tandvleesontsteking. Het

middel fenytoïne kan een sterke

tandvleeszwelling veroorzaken. Uw

tandarts of behandelend arts kunnen

u in deze gevallen adviseren.

Medicijngebruik en…

’Als u een jaar aanvalsvrij

bent, mag u onder voorwaar-

den weer gewoon auto- of

motorrijden (rijbewijs A en B)‘


21

Bij het Nationaal Epilepsie Fonds zijn

onder meer verkrijgbaar:

Boekjes• Alles over epilepsie• Ons kind heeft epilepsie• Verstandelijk beperkt

en epilepsie• Schoolkinderen met epilepsie

Brochures• Epilepsie in het kort• Epilepsie en medicijnen• Epilepsie en rijgeschiktheid• Epilepsie, zwemmen en andere

sporten• Epilepsie, erfelijkheid en

zwangerschap• Epilepsie op latere leeftijd• Epilepsie en werk

Folders• Epilepsie en inentingen bij

kinderen• Epilepsie en koortsstuipen bij

kinderen

Nationaal Epilepsie Fonds (NEF)Het NEF geeft voorlichting over

epilepsie. Het gaat vooral om

(mondelinge) informatie en advies,

ondersteund door een groot assorti-

ment folders, brochures, boekjes,

hulpmiddelen en videomateriaal.

Daarnaast staat veel informatie op

de internetsite www.epilepsie.nl.

Het in deze brochure genoemde infor-

matiemateriaal en een overzicht van

al het overige materiaal kunt u

bestellen bij het NEF. De materialen

zijn gratis of tegen geringe kosten

verkrijgbaar.

Telefoon 030 – 63 440 63

U kunt de Epilepsie Infolijn voor

uiteenlopende zaken bellen, of het

nu gaat om algemene inlichtingen of

een persoonlijk gesprek. De Epilepsie

Infolijn is bereikbaar op werkdagen

tussen 9.30 en 16.00 uur (10 cent

per minuut).

Informatiemateriaal en adressen

Epilepsie Infolijn: 0900 – 821 24 11


22

Epilepsie Vereniging Nederland (EVN)De EVN is de landelijke patiënten-

belangenvereniging voor mensen

met epilepsie en hun direct betrokke-

nen. De EVN organiseert onder

meer activiteiten en bijeenkomsten

voor mensen met epilepsie en

hun direct betrokkenen.

Postbus 8105

6710 AC EDE

Telefoon 0318 – 672 772

Advieslijn 0318 – 672 777

www.epilepsievereniging.nl

Vragen over medicijnen?Met vragen over medicijnen kunt u

terecht bij uw huisarts, apotheker of

eigen behandelaar. U kunt ook bellen

met de Geneesmiddelen-Infolijn van

de apothekers: tel. 0900 – 999 8800

(15 cent per minuut), maandag t/m

vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur. Of

stel uw vraag aan de webapotheker

op www.apotheek.nl.

Voor meldingen van bijwerkingen die

niet op de bijsluiter staan, kunt u

terecht bij Lareb of het Meldpunt

Medicijnen: www.lareb.nl of

www.meldpuntmedicijnen.nl.

ColofonEpilepsie en medicijnen is een uitgave van het Nationaal Epilepsie Fonds.

Dit boekje is totstandgekomen met medewerking van: Dr. G.J. de Haan, neuroloog Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN)Mw. G. Suijkerbuijk, voorlichter Nationaal Epilepsie Fonds

© Nationaal Epilepsie Fonds, HoutenGeheel herziene druk, januari 2006

Informatiemateriaal en adressen


Over het Nationaal Epilepsie Fonds

Het Nationaal Epilepsie Fonds (NEF) zet zich in voor epilepsie-

bestrijding en een goede behandeling en begeleiding van mensen

met epilepsie. De middelen die uit fondsenwerving worden verkre-

gen, gebruikt het fonds voor voorlich ting, wetenschappelijk onderzoek, de

organisatie van aangepaste vakantiereizen, gespecialiseerde epilepsiezorg,

individuele hulpverlening en epilepsieprojecten in ontwikkelingslanden.

Voor deze activiteiten is veel geld nodig en de overheid geeft hiervoor

geen subsidie. Daarom probeert het NEF door het houden van bijvoorbeeld

de jaarlijkse collecte zelf geld bijeen te brengen. Ook donateurs dragen

hun steentje bij.

Het Nationaal Epilepsie Fonds is een van de oudste gezondheidsfondsen in

Nederland. Al meer dan honderd jaar richt het fonds zich op de bestrijding

van en kennisverbreding over epilepsie. Wilt u het Nationaal Epilepsie

Fonds steunen? Stuur dan de actiekaart uit deze brochure ingevuld retour.

Voor een minimumbijdrage van € 18,50 per jaar bent u al donateur.

U ontvangt bovendien – als u dat wenst – het voorlichtingsmagazine

‘Episcoop’: een gezamenlijke uitga ve van het Nationaal Epilepsie Fonds

en de patiëntenbelangenvereniging de Epilepsie Vereniging Nederland.


Nationaal Epilepsie Fonds

De Molen 353994 DA HOUTEN

Postbus 2703990 GB HOUTENtel 030 – 63 440 63fax 030 – 63 440 60

email [email protected] 222111

Epilepsie Infolijn 0900 – 821 24 11 (10 cent per minuut)


50052 basis brochures NEF · 2012-02-21 · .ATIONAAL%PILEPSIE&ONDS Epilepsie en medicijnen 550052...

Documents

Transcript of 50052 basis brochures NEF · 2012-02-21 · .ATIONAAL%PILEPSIE&ONDS Epilepsie en medicijnen 550052...