trompmeesters.wikispaces.com4+La+P2... · Web view15-16 4 La P2 programma La/KCVperiode 2. ... daar...

Periode 2 klas 4 Latijn 2015-16Hoe leefden de Romeinen?

(en over doodenge huizen, ontploffende bergen, dappere filosofen en onverschrokken wetenschappers……)

.

Twee brieven van Plinius nader onderzocht.

Latijn klas 4 Plinius Organisatie

Periode 2 Plinius: Spookhuis en Vesuvius

Deze periode gaan we ons bezighouden met meer aardse zaken: het dagelijks leven van de Romeinen in de eerste eeuw na Christus, toen keizer Trajanus aan de macht was en Plinius Minor zijn brieven schreef.

Aan het eind van deze periode 2 zal je in staat zijn een authentieke Latijnse tekst uit die tijd te begrijpen. Een tekst die je van te voren nog nooit hebt gezien, maar die je wel doorgrondt in al zijn finesses.

Dat wil zeggen: je weet wat er staat, omdat je hem kunt vertalen. En je weet wat hij bedoelt, omdat je de wereld waarin en waarover de auteur schrijft door-en-door kent. Je hebt namelijk van je docent, maar deze peiode vooral ook van je medeleerlingen van alles geleerd over de manier van wonen, werken, liefhebben, gevaar lopen, voor raadsels staan, kortom: over de manier van leven van de Oude Romeinen.

Op deze manier krijg je the best of both worlds: je kent –behalve je eigen wereld van nu- ook een heel andere wereld, heel anders dan die van nu en tegelijk heel veel opzichten hetzelfde: de wereld van Rome.

Tijdens de periode doen we er ook van alles aan om je grammaticale en woordkennis en vertaalroutine op peil krijgt. Alleen met die kennis lukt het je om de toets-tekst goed te kunnen lezen en begrijpen.

We werken weer met testjes, maar geven daarnaast ook een SO over gelezen teksten.

De toets is weer een vertaling-met-vragen. De vragen gaan over de cultuur.

Fortes Fortuna iuvat! om met Plinius Maior te spreken.

1


15-16 4 La P2 programma La/KCVperiode 2

opzet:

leerlingen kennis laten maken met het dagelijks leven in de eerste eeuw na Christus voorbereiding Rome-reis 2016: Herculaneum/Pompeii grammaticaal/taalkundig:

congruentie adiectiva/substantiva Participia: vormen en gebruik. werkwoord tijden: vormen en gebruik. vertaaltechniek op peil brengen. Aandacht voor stilistiek

Lectuur: bij het Spookhuis: gemiddeld 5 regels per les. Per pagina tekst van 16 regels besteden we drie lessen aan het vertalen en twee aan de grammatica die met die pagina samenhangt. Over die grammatica gaat dan het testje.

Vesuvius: Lezen we sneller, pure vertaaltraining met achtergronden. Test werkwoordvormen en het gebruik daarvan in de Vesuviusbrief.

Twee brieven van Plinius:

Spookhuis (42 regels; 15 lessen); Vesuvius (58 regels; 15 lessen); Lectuur: totaal 30 lessen.

Periode 2 telt 11 weken. 3 lessen lectuur per week: 33 lessen; 1 les cultuur per week.

We werken weer met testjes en een SO, die daartegenop weegt. Samen maken zij het SO-cijfer (weging 1). Aan het eind van de periode volgt een Toets (weging: 2).

test 0 : 1,0 gratis test 1 congruentie: oefeningen met het congrueren van adiectiva en substantiva, in

samenhang met de tekst: Spookhuis, pag. 1. (1,0)Studeo pag. 10 t/m 29 + oefeningen

test 2 werkwoorden, in samenhang met de gelezen tekst: Spookhuis, pag. 2 (1,0)Studeo pag.33 t/m 59 + oefeningen

test 3 : vragen over de gelezen tekst (Spookhuis pag. 1, 2 en 3) (2,0) test 4 : vertaling met PPA/PPP/PFA en abl.abs. (2,0) procescijfer (1,0) presentaties van leerlingen m.b.t. een aspect van het dagelijks leven in

Pompeii/Herculaneum. (2,0)

SO: vragen over gelezen tekst (Vesuvius, met ook vragen over de cultuur die in de lessen is behandeld)

Toets: vertaling van een tekst van Plinius, met vragen over de achtergrond die ter sprake is gekomen tijdens de lessen.

2


Opzet lessen cultuur:

Leerlingen verzorgen in een groepje zelf de lessen.

In elke les komt het volgende aan de orde:

een introductie van het onderwerp een YouTube-filmpje (van niet meer dan 10 minuten) over het onderwerp. Behandelen van graffiti uit Pompeii die over het onderwerp gaan. Het behandelen van een aantal door de docent aangeleverde pagina’s uit een

‘moderne’ roman, die zich afspeelt in de Romeinse tijd. Wat klopt er wel en wat klopt er niet. Interactie met de klas.

De groep maakt een aantal opdrachten/vragen voor de klas, die tijdens de les ook behandeld worden.

Een door loting aangewezen leerling uit de klas maakt een samenvatting van het geheel. Die samenvatting wordt nagekeken door de groep en daarna naar de docent gestuurd. Die plaatst de samenvatting op de vakpagina. Het is leerstof voor de Toets en voor de SO over de Vesuvius-brief in week 7 (de week die begint op 15 februari).

Aspecten van het dagelijks leven in Pompeii:

1. Politiek: Verschil Republiek/keizertijd; Sulla; Augustus; Nero/Poppaea; Vespasianus/Titus/Domitianus/Nerva/Trajanus (ivm Plinius)

2. Geschiedenis: Lucaniërs/Volscen/Grieken; bondgenoten-oorlog; Sulla, colonia; na de uitbarsting; ontdekking van de steden onder de lava. Impact daarvan.

3. Domus: Peristilium, Atrium, etc. Fresco’s; Insulae. Stijlverschil (Huis vd Faun/ Tragediedichter)

4. Status: patronus-cliens; slaven; liberti; decurionen; duumviri; verschillende functies: aediel, praetor, quaestor. graffiti, die op het voorgaande betrekking hebben.

5. Uitbarsting: Wat gebeurde er precies? Welke moeilijkheden zijn er bij de datering van die gebeurtenis?

6. Vrije tijd: Amphitheater; gladiatoren; theater/Odeion; mimi. Toneel: Medea (uitvoering op school in januari/februari)

7. Water: Aquaducten, Aquarius; Castellum aquae; Piscina Mirabilis; thermen;

8. Religie: Tempels; Manier van vereren; Apollo, Jupiter /Juno/Minerva; Mithras/Isis; Augustales.

3

Latijn klas 4 Plinius Spookhuis pag.1

Schema :

Weeknr. met eerste lesdag van die week.

Lectuur en verder programma

Pagina’s lectuur toetsen

48 (25 nov) ½ week: bespreken toets Spookhuis Pag.1(les 1)

49 (30 nov) Cultuur: voorbereiding door docent

Spookhuis Pag.1 (les 2 en 3);

Oefenen congruentie (les 1)

50 (7 dec) Verkort rooster Cultuur: politiek

Oefenen congruentie (les 2)

Test 1 congruentie (1,0)

51 (14 dec) Do/vr vallen uit SpookhuisPag.2(les 1 en 2)

Kerstvakantie1 (4 jan) Cultuur:geschiedenis Spookhuis

Pag.2 (les 3)

Oefenen werkwoorden (les 1 en 2)

2 (11 jan) Cultuur: domus Spookhuis Pag. 3 (les 1 en 2)

Test 2: werkwoorden(2,0)

3 (18 jan) Cultuur: status Vesuvius Pag. 1 (les 1 en 2)

Test 3: gelezen tekst (1,0)

4 (25 jan) Themamiddag Cultuur: uitbarsting

Vesuvius Pag. 1 (les 3)

5 (1 feb) Cultuur: vrije tijd/Medea Vesuvius Pag. 2 (les 1 en 2)

Test 4: vertaling (2,0)

6 (8 feb) Cultuur: water Vesuvius Pag. 2 (les 3)

Pag. 3 (les 1 en 2)

7 (15 feb) EEYP (voornamelijk klas 5 en 6)Cultuur: religie

Vesuvius Pag. 3 (les 3)

Pag. 4

SO Vesuviusbrief met vragen, ook over cultuur.

8 (22 feb) Voorjaarsvakantie9 (29 feb) Buffer/vertaaltraining Vesuvius

BufferHandelingsdeel

10 (7 maart) Toetsweek II Vertaling met vragen

4


Brief 1: Bestaan er geesten? (Epistula 7.27)Plinius beschrijft drie merkwaardige gebeurtenissen aan zijn geleerde vriend Licinius Sura, een belangrijk man aan het hof van Trajanus. Plinius wil zijn mening weten over het wel of niet bestaan van geestverschijningen.

a. Vrouwe Africa (1-3)

1. Vrije tijd geeft mij de gelegenheid van jou iets te leren en jou mij iets te onderwijzen. Dus zou ik heel graag willen weten of je meent dat er geestverschijningen bestaan en dat deze een eigen gestalte en een of andere goddelijke macht hebben, of dat onwerkelijke schijnbeelden ten gevolge van onze vrees een gedaante aannemen. 2. Om te geloven dat geesten bestaan, daar word ik vooral toe gebracht door wat ik hoor dat Curtius Rufus is overkomen. Nog onaanzienlijk en onbekend had hij zich aangesloten bij het gevolg van de gouverneur van Africa. Toen de dag ten einde liep, wandelde hij in een zuilengang; voor hem verscheen de gedaante van een vrouw, groter en mooier dan een menselijke gestalte. Hij schrok hevig, maar ze zei tegen hem dat zij vrouwe Africa was, voorspelster van de toekomst: want dat hij naar Rome zou gaan en staatsambten zou vervullen en zelfs met het hoogste gezag bekleed naar dezelfde provincie zou terugkeren en daar zou sterven. Alles is inderdaad zo gebeurd. Bovendien wordt verteld dat dezelfde gestalte hem op het strand tegemoet kwam, toen hij Carthago naderde en van boord ging. Hijzelf in ieder geval liet, toen hij ziek was geworden, alle hoop op genezing varen, hoewel niemand van de zijnen aan zijn herstel wanhoopte: hij voorspelde zijn toekomst op grond van het verleden en tegenslag op grond van zijn voorspoed.

5


b. Een spookhuis in Athene (4-6)

1 Iam illud nonne et magis terribile et non minus mirum

est, quod exponam, ut accepi? Erat Athenis spatiosa et

capax domus, sed infamis et pestilens. Per silentium

noctis sonus ferri, et, si attenderes acrius, strepitus

5 vinculorum longius primo, deinde e proximo

reddebatur: mox adparebat idolon, senex macie et

squalore confectus, promissa barba, horrenti capillo;

cruribus compedes, manibus catenas gerebat

quatiebatque. Inde inhabitantibus tristes diraeque

10 noctes per metum vigilabantur; vigiliam morbus et

crescente formidine mors sequebatur. Nam interdiu

quoque, quamquam abscesserat imago, memoria

imaginis oculis inerrabat, longiorque causis timoris

timor erat. Deserta inde et damnata solitudine domus

15 totaque illi monstro relicta; proscribebatur tamen, seu

quis emere, seu quis conducere ignarus tanti mali vellet.

6


7


c. Een filosoof stelt een onderzoek in (7-11)

1 Venit Athenas philosophus Athenodorus, legit titulum

auditoque pretio, quia suspecta vilitas, percunctatus

omnia docetur ac nihilo minus, immo tanto magis,

conducit. Ubi coepit advesperascere, iubet sterni sibi in

5 prima domus parte, poscit pugillares stilum lumen,

suos omnes in interiora dimittit; ipse ad scribendum

animum oculos manum intendit, ne vacua mens audita

simulacra et inanes sibi metus fingeret. Initio, quale

ubique, silentium noctis; dein concuti ferrum, vincula

10 moveri. Ille non tollere oculos, non remittere stilum, sed

offirmare animum auribusque praetendere. Tum

crebrescere fragor, adventare et iam ut in limine, iam ut

intra limen audiri. Respicit, videt agnoscitque narratam

sibi effigiem. Stabat innuebatque digito similis vocanti.

8


15 Hic contra, ut paulum exspectaret, manu significat

rursusque ceris et stilo incumbit. Illa scribentis capiti

catenis insonabat. Respicit rursus idem, quod prius,

innuentem, nec moratus tollit lumen et sequitur. Ibat

illa lento gradu, quasi gravis vinculis. Postquam deflexit

20 in aream domus, repente dilapsa deserit comitem.

Desertus herbas et folia concerpta signum loco ponit.

Postero die adit magistratus, monet, ut illum locum

effodi iubeant. Inveniuntur ossa inserta catenis et

implicita, quae corpus aevo terraque putrefactum nuda

25 et exesa reliquerat vinculis; collecta publice sepeliuntur.

Domus postea rite conditis manibus caruit.

d. De afgeknipte haren (12-16)

12. En hen die dit stellig beweren, geloof ik; het volgende kan ik anderen bevestigen. Ik heb een goed ontwikkelde vrijgelatene. Samen met hem sliep zijn jongere broer op hetzelfde bed. Hij droomde dat hij iemand zag die op zijn bed zat en een schaar naar zijn hoofd bracht en ook van zijn kruin de haren rondom afknipte. Toen het licht werd, was hij zelf rondom zijn kruin kaal en werden haren gevonden die op de grond lagen. 15. Er verliep een korte tijd, en wederom schonk eenzelfde andere gebeurtenis geloofwaardigheid aan de vorige. Een slaaf sliep in het paedagogium tussen meerdere slaven. Er wkamen door de vensters – zo vertelt hij – twee mannen in witte tunica’s gehuld en knipten de slapende slaaf en gingen weer weg zoals ze gekomen waren. De dag toonde ook hem kaal en in het rond gestrooide haren. 14. Er volgde niets opvallends, behalve toevallig het feit dat ik niet werd aangeklaagd, ik die aangeklaagd zou zijn als Domitianus, onder wie dit gebeurde, langer had geleefd. Want in zijn archiefkast is een aanklacht tegen mij gevonden, door Carus ingediend; hieruit kan worden geconcludeerd dat, omdat het de gewoonte is van aangeklaagden hun haar lang te laten groeien, de afgenkipte haren een teken is geweest van het geweken gevaar. 15. Daarom vraag ik je je geleerdheid op deze kwestie te richten. De zaak is het waard om haar lang en veel te overdenken; ook ik ben het waard om mij van je kennis te laten profiteren. 16. Je mag zelfs naar beide kanten redeneren, zoals je gewend bent, redeer echter voor een van de twee standpunten sterker, opdat je me niet in spanning en onzekerheid laat. Immers, de reden voor mij om je te raadplegen was om een einde te maken aan mijn twijfel.

Gegroet

10


Ruimte voor ‘half-periode-feedback’:

1. Welke grammaticale aspecten weet je nu beter dan voor het begin van deze periode?-

-

-

Voorbeelden uit de tekst:

-

-

-

2. Is je woordkennis verbeterd tov de vorige periode of niet?

3. Kun je beter vertalen dan vorige periode?Zo ja, wat gaat er dan specifiek beter?

Zo nee, wat gaat slechter?

4. Welke achtergrondaspecten ken je nu beter?

11

Latijn klas 4 Plinius Vesuvius inleiding

Plinius Maior, Minor en de Vesuvius

Voor de volgende brief moet je op de hoogte zijn van de volgende punten:

De Vesuvius is een vulkaan. Vulkanen kunnen uitbarsten, ook al hebben ze dat 2000 jaar niet gedaan. De Vesuvius barstte uit, waarschijnlijk op 24 augustus van het jaar AD 79. Titus was toen keizer. Plinius Maior, de oom van Plinius Minor, was toen commandant van de vloot. Plinius Minor woonde bij Maior, samen met zijn moeder, de zus van Maior. Minor was 17 jaar en had –op het moment van uitbarsten- behoorlijk wat huiswerk te

doen. Hij deed dat op het terras van het huis van Maior. Dat huis stond in Misenum, aan de baai van Napels.

Zie kaartje:

12

Latijn klas 4 Plinius Vesuvius pag.1

b. Er verschijnt een merkwaardige wolk (4-7)

1 Erat Miseni classemque imperio praesens regebat.

Nonum kal. Septembres, hora fere septima, mater mea

indicat ei adparere nubem inusitata et magnitudine et

specie. Usus ille sole, mox frigida, gustaverat iacens

5 studebatque; poscit soleas, ascendit locum ex quo

maxime miraculum illud conspici poterat. Nubes -

13


incertum procul intuentibus ex quo monte (Vesuvium

fuisse postea cognitum est) - oriebatur, cuius

similitudinem et formam non alia magis arbor quam

10 pinus expresserit. Nam longissimo velut trunco elata in

altum quibusdam ramis diffundebatur, credo quia recenti

spiritu evecta, dein senescente eo destituta aut etiam pondere

suo victa in latitudinem vanescebat, candida interdum,

interdum sordida et maculosa prout terram cineremve

15 sustulerat. Magnum propiusque noscendum, ut eruditissimo

viro, visum. Iubet liburnicam aptari; mihi si venire una

vellem, facit copiam; respondi studere me malle, et forte

ipse, quod scriberem, dederat.

14


15


c. Plinius Maior gaat de mensen langs de kust hulp bieden (8-11)

1 Egrediebatur domo; accipit codicillos Rectinae Tasci

imminenti periculo exterritae (nam villa eius subiacebat,

nec ulla nisi navibus fuga): ut se tanto discrimini

eriperet, orabat. Vertit ille consilium et, quod studioso

5 animo incohaverat, obit maximo. Deducit quadriremes,

ascendit ipse non Rectinae modo, sed multis (erat enim

frequens amoenitas orae) laturus auxilium. Properat

illuc, unde alii fugiunt, rectumque cursum, recta

gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut

10 omnes illius mali motus, omnes figuras, ut deprenderat

oculis, dictaret enotaretque.

Iam navibus cinis incidebat, quo propius accederent,

calidior et densior; iam pumices etiam nigrique et

ambusti et fracti igne lapides; iam vadum subitum

15 ruinaque montis litora obstantia. Cunctatus paulum, an

retro flecteret, mox gubernatori, ut ita faceret monenti,

‘Fortes’, inquit, ‘fortuna iuvat: Pomponianum pete.’

16


d. In het huis van PomponianusDeze bevond zich in Stabiae, gescheiden door de baai die ertussen lag (want doordat de kust zich flauw buigt en kromt, stroomt de zee naar binnen). Hoewel het gevaar daar nog niet naderde, maar toch duidelijk zichtbaar was, en wanneer het toenam, zeer nabij was, had hij zijn bagage bijeengehracht op schepen, vastbesloten te vluchten als de tegenwind zou zijn gaan liggen. Toen mijn oom met deze zeer gunstige wind naar hem was toegevaren, omhelsde hij hem, terwijl deze trilde van angst, troostte hem, spoorde hem aan en om diens angst door zijn eigen zelfverzekerdheid weg te nemen, verzocht hij hem naar de badkamer te brengen. Na zijn bad lag hij aan tafel aan, at ofwel vrolijk ofwel (wat even groots is) deed hij alsof hij vrolijk was.Ondertussen flakkerde uit de berg Vesuvius op meerdere plaatsen enorme vlammen op en hoge vuren, waarvan de gloed en helderheid door de duisternis van de nacht werden versterkt. Mijn oom zei steeds om hun angst weg te nemen dat het door de paniek van de boerenbevolking verlaten haardvuren waren en dat lege villa's in het verlaten gebied stonden te branden. Toen ging hij slapen en hij sliep echt. Want zijn ademhaling, die wegens de omvang van zijn lichaam nogal zwaar en luidruchtig was, werd door hen die zich bij de deur ophielden, gehoord.Maar de vloer van de binnenplaats, Waarop dit vertrek uitkwam, was al zo door as en puimstenen omhooggekomen, dat als hij langer in de slaapkamer zou blijven hij er niet meer uit kon. Toen hij was wakker gemaakt, kwam hij tevoorschijn en voegde zich weer bij Pomponianus en de overigen, die wakker waren gebleven. Ze overlegden gemeenschappelijk of ze in het huis moesten blijven of in de openlucht moesten ronddwalen. Want door de herhaaldelijke en hevige trillingen zwaaiden de gebouwen heen en weer en alsof ze van hun fundamenten waren losgeraakt, schenen ze heen en Weer te Wandelen.In de open lucht anderzijds vreesde men het vallen van weliswaar lichte en poreuze puimstenen. Dit laatste leek hen het minst gevaarlijk. Bij hém bepaalde een rationele afweging de keus, bij anderen hun angst. Ze legden kussens op hun hoofd en bonden ze vast met stukken linnen; dit vormde een bescherming tegen alles wat uit de lucht viel.

17


e. De dood van Plinius Maior (17-20)

1 Iam dies alibi, illic nox omnibus noctibus nigrior

densiorque; quam tamen faces multae variaque lumina

solvebant. Placuit egredi in litus, et ex proximo

adpicere, ecquid iam mare admitteret; quod adhuc

5 vastum et adversum permanebat. Ibi super abiectum

linteum recubans semel atque iterum frigidam aquam

poposcit hausitque. Deinde flammae, flammarumque

praenuntius, odor sulpuris alios in fugam vertunt,

excitant illum. Innitens servolis duobus adsurrexit et

10 statim concidit, ut ego colligo, crassiore caligine spiritu

obstructo, clausoque stomacho, qui illi natura invalidus

et angustus et frequenter aestuans erat.

Ubi dies redditus (is ab eo, quem novissime viderat,

tertius), corpus inventum integrum, inlaesum

15 opertumque, ut fuerat indutus: habitus corporis

quiescenti quam defuncto similior.

18


f. Tot slot (21)

1 Interim Miseni ego et mater - sed nihil ad historiam, nec

tu aliud quam de exitu eius scire voluisti. Finem ergo

faciam. Unum adiciam, omnia me, quibus interfueram

quaeque statim, cum maxime vera memorantur,

5 audieram, persecutum. Tu potissima excerpes; aliud est

enim epistulam, aliud historiam, aliud amico, aliud

omnibus scribere. Vale.

19

trompmeesters.wikispaces.com4+La+P2... · Web view15-16 4 La P2 programma La/KCVperiode 2. ... daar...

Documents

Transcript of trompmeesters.wikispaces.com4+La+P2... · Web view15-16 4 La P2 programma La/KCVperiode 2. ... daar...