4.1.6 De ontwikkeling van een baby - KIDDO · hoestgeluiden en krijsen. l Baby’s stoppen alles in...

Werken

met baby’s

1554.1.6 De ontwikkeling van een baby

Alle baby’s zijn unieke individuen en zullen zich allemaal weer net even

iets anders ontwikkelen. Bij de controles door het consultatiebureau (of

soms door de huisarts of kinderarts) wordt gekeken of de baby’s goed groei-

en en of ze zich op de juiste manier ontwikkelen.

Alle pasgeboren baby’s hebben primitieve reflexen (of vroegkinderlijke re-

acties) die langzamerhand zullen verdwijnen. Dat wordt altijd nagegaan na

de geboorte en tijdens iedere controle door de kinderarts, de huisarts of de

arts op het consultatiebureau:

Zuigreflex: de baby zuigt aan alles dat in de mond wordt gestopt.

Zoekreflex: de baby draait zijn hoofd om de tepel of de speen te zoeken

als je zijn wangetje aanraakt.

Schrikreflex: de baby strekt de armen naar buiten uit en weer terug wan-

neer hij schrikt van een plotseling geluid.

Grijpreflex: alles wat je de baby in het handje legt zal stevig vastgepakt

worden. Het is een hele sterke reflex.

Opstapreflex als je de onderkant van de voeten van de baby de boven-

kant van de tafel aan laat raken zullen ze die voet optillen en op tafel

stappen.

Loopreflex: als je de baby zo houdt dat zijn voeten de grond raken, zal hij

loopbewegingen maken.

Mororeflex: wanneer je voorzichtig het hoofd van de baby laat zakken

(terwijl je het nog steeds ondersteunt) zullen ze met open handen hun

armen spreiden en daarna die armen weer terugtrekken naar het li-

chaam toe (zie ook schrikreflex).

In figuur 4.6 (op pagina’s 156-161) zie je de gemiddelde leeftijd waarop elke

baby een bepaald ontwikkelingsstadium bereikt. Onthoud dat dit stadium

altijd aanzienlijk kan verschillen van kind tot kind.

Scholing deel 3.indb 155 30-8-2011 15:56:04

Scholing in begeleiding en verzorging van kinderen - P. Tassoni

Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

156Leeftijd Ontwikkelings-

stadium

Rol van de volwassene Speelgoed en

activiteiten

Benodigd materiaal en

veiligheidsoverwegingen

Pas-

geboren

Primitieve reflexen moeten

aanwezig zijn.

l Pasgeborene is totaal

afhankelijk van de volwas-

sene voor al zijn behoeften:

gevoed worden, warm en

schoon gehouden worden.

l De verzorger praat met de

baby terwijl hij/zij oogcon-

tact maakt.

l Veel lijfelijk contact om

de hechting tot stand te

brengen tussen de baby en

de eerste verzorgers.

l Sta de baby toe om te trap-

pelen zonder luier.

l Zorgen voor rust, reinheid

regelmaat en voorspelbaar-

heid.

Pasgeborenen draaien

zich altijd naar iets

lichts, daarom zullen

heldere en glan-

zende voorwerpen die

rondom en in de wieg

gehangen worden

aandacht trekken.

Let hierbij op dat de

baby wisselend naar

links of naar rechts kijkt

(om te voorkomen dat

de baby een voorkeurs-

houding ontwikkelt).

Benodigdheden:

l Wieg of ledikantje

l Kinderwagen.

l Lakens en dekens.

l Verschoonmateriaal (zie figuur

4.17).

l Materiaal om de baby in bad te

kunnen doen (zie figuur 4.16).

l Materiaal om te voeden en te ste-

riliseren (als er geen borstvoeding

is).

l Autozitje/maxicosy.

l Babyfoon.

Veiligheid:

l Flessen goed steriliseren.

l Als flessen in de magnetron

worden opgewarmd goed op

de temperatuur letten.

l Altijd eerst de temperatuur van

de voeding testen door enige

druppels op pols te laten vallen

nadat de voeding goed

is geschud.

l Algemene veiligheidsmaatrege-

len als rook en koolmonoxide-

detectoren.

l Niet roken waar de baby bij is.

l Ondersteun altijd de nek van de

baby om schade aan de wervels

en spieren in de nekte voorko-

men.

l Baby altijd op de rug te slapen

leggen.

l Geen fixatiekussens gebruiken

(zijn bedoeld om een voorkeurs-

houding te voorkomen, dit is

onveilig).



Werken

met baby’s


stadium


activiteiten



6 weken l Lacht en begint geluidjes

te maken.

l Wordt rustig als het

wordt opgepakt.

l Herkent de geur van

moedermelk.

l Volgt gezichten op een

kleine afstand.

l Kijkt naar het gezicht

van de moeder bij het

voeden.

l Doorgaan met het geven

van voeding (melk), en

zorgen voor warmte, rein-

heid, rust, regelmaat en

voorspelbaarheid

l Blijven praten en zingen.

l De baby heeft veel licha-

melijk contact nodig maar

houdt ook van rondkijken.

l Masseren van het lijfje en

de ledematen.

l Baby regelmatig (enkele

malen per dag) op de buik

leggen. Dit moet altijd

onder toezicht.

l Let er bij het slapen op dat

de baby wisselend naar

links of naar rechts kijkt (om

te voorkomen dat de baby

een voorkeurshouding

ontwikkelt).

l Mobiles met veel con-

trasterende kleuren,

bijvoorbeeld zwart en

wit, of met heldere en

glanzende kleuren.

l Baby’s van deze

leeftijd kijken graag

naar gezichten en zul-

len lange tijd kunnen

kijken naar platen met

gezichten erop.

l De baby mag af en

toe in een in een

wipstoeltje met

ondersteuning om

hem te laten kijken

naar volwassenen of

andere kinderen. Zet

dit stoeltje zo veel

mogelijk horizontaal.

Benodigdheden:

l Kinderwagen.

l Ondersteunende draagdoek,

in plaats van kinderwagen.

l Wipstoeltje.

l Box.

Veiligheid:

l Op de rug te slapen leggen.

l Laat een baby nooit alleen op de

commode liggen. Leg hem in zijn

bedje of in de box.

l Laat een baby nooit alleen in een

wipstoeltje zitten.

l Leg de baby niet op de buik te

slapen.

Baby’s kijken graag naar gezichten



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

158 Leeftijd Ontwikkelings-

stadium


activiteiten



3 maanden l Baby’s beginnen zich op

te richten als ze op hun

buik liggen waarbij ze

hun borst optillen, hun

hoofd kan dan nog heen

en weer gaan. Baby’s

steunen daarbij op de

onderarmen.

l Kunnen een rammelaar

korte tijd vasthouden.

l Kijken en spelen met

hun handen en vingers.

Beginnen te beseffen dat

hun handen van henzelf

zijn en dat ze er min

of meer controle over

hebben: De oog-handco-

ördinatie begint zich te

ontwikkelen.

l Beginnen dagelijkse

routines te herkennen,

zoals eten krijgen.

l Maken geluid als je

‘babytaal’ tegen ze praat.

l Dagelijks terugkerende

handelingen zorgen voor

zekerheid, vooral rond

bedtijd.

l Praat met de baby, zeg iets

tegen hem, wacht terwijl hij

brabbelt en ga verder met

praten als hij stopt.

l Experimenteer met verschil-

lende geluiden en soorten

muziek.

l Sta de baby toe om af en

toe zonder luier lekker te

trappelen met zijn benen

en speel fietsspelletjes met

zijn benen.

l Houd een zachte bal op zo’n

manier vast dat de baby er

tegenaan kan schoppen.

l Speel vingerspelletjes en

handspelletjes als ‘draai het

wieletje nog eens rond’.

l Leg de baby eens op zijn

buik, zodat hij zijn rug- en

nekspieren kan ontwik-

kelen. Dat is nodig om te

kunnen kruipen.

l Verschillende

rammelaars en piep-

speelgoed om vast te

houden.

l Babygym en kinder-

wagen speelgoed. Dat

stimuleert de baby

om ernaar te reiken

en vast te pakken. Dat

is goed voor de oog-

handcoördinatie.

l Badspeeltjes om te-

genaan te schoppen

zodat de baby zijn

beenspieren ontwik-

kelt.

l Activiteitendeken met

verschillende soorten

stofjes om aan te

voelen.

Veiligheid:

l Bind baby’s nooit vast in hun bed

of in de kinderwagen.

l Zorg wel dat een baby niet uit

een buggy of kinderwagen kan

vallen door bijvoorbeeld de bak

goed vast te zetten.

l Laat nooit een fles achter bij de

baby.

l Als kinderen op hun buik liggen,

moeten ze op een zachte deken

liggen. Ze kunnen hun hoofd pijn

doen als ze plotseling hun hoofd

laten vallen.


buik liggen.


commode liggen. Leg hem als je

even wegloopt in zijn bedje of in

de box.

l Vervoer een baby in de auto altijd

in een goedgekeurd autozitje.

Bevestig dit zitje volgens de voor-

schriften in de auto.

l Leg ze niet op de buik te slapen.



Werken

met baby’s


stadium


activiteiten



6 maanden l Spelen met hun handjes

middenvoor, kijken

soms naar hun voeten

en pakken deze vast. (Ze

realiseren zich nu dat die

voeten van henzelf zijn).

l Rollen misschien van de

buik op de rug of de rug

op de buik.

l Maken springbewe-

gingen als ze rechtop

gehouden worden.

l Pakken voorwerpen

gericht beet en brengen

die soms van de ene

hand in de andere.

l Kijken naar een vallend

voorwerp bij het weg-

gooien (beginnen te

leren dat er een oorzaak

en een gevolg is).

l Lachen, schateren en

maken gevarieerde

geluiden zoals kraaien,

grommen, smakken,

hoestgeluiden en krijsen.

l Baby’s stoppen alles in

hun mond (de mond is

een heel gevoelig or-

gaan. Ze leren alles door

te voelen en te proeven).

l Zorg voor veilig speelgoed

dat ze eventueel in hun

mond kunnen steken. Dit

speelgoed moet goed

schoongemaakt kunnen

worden.

l Doe kriebel- en blaas-

spelletjes op het buikje van

de baby.

l Doe de geluiden na die ze

maken en praat op dezelfde

manier terug tegen ze.

Maak hierbij oogcontact.

l Wijs naar vertrouwde men-

sen of dingen en benoem

ze.

l Zing traditionele kinderlied-

jes en zeg versjes op terwijl

je ze bijvoorbeeld laat

paardje rijden, zodat ze op

en neer hoppen als je zingt.

l Leg de baby veel op de rug

of buik (buik lig altijd onder

toezicht!) op de grond lig-

gen.

l Zet de babyniet te veel

rechtop.

l Leg speeltjes net iets buiten

hun bereik, als ze op hun

buik liggen, zodat je het er

naartoe kruipen stimuleert.

l Verschillende

rammelaars en piep-

speelgoed om vast te

houden.

l Babygym (let hierbij

wel op dat de baby

zich hieraan optrekt

of in verward raakt).

l Bijtringen.

l Activity centre.

l Speelgoed met

zuignappen die je

kunt bevestigen bij de

baby.

Benodigdheden:

l Je kunt een badzitje gebruiken

om de baby wat zelfstandiger te

laten zijn. (Laat de baby hier nooit

zonder steun of toezicht in zitten!)

Veiligheid:

l De baby zal nu snel mobiel

worden. Daarom kun je alvast wat

veiligheidsspullen aanschaffen bij

9 maanden (zie volgende pagina).

l Laat een baby nooit alleen achter

in het bad, ook niet in een zitje. Ze

kunnen altijd uitglijden.

l Was, spoel en droog speelgoed

dat baby’s in hun mond hebben

gehad af.

l Zorg dat alle kleine voorwerpen

uit de buurt van de baby blijven,

ook speelgoed van andere kinde-

ren, om verslikken te vermijden.

l Zorg dat ze geen papieren boe-

ken in handen krijgen. Op karton-

nen boeken zullen ze kauwen. Er

zijn stoffen boekjes in de handel.

l Laat nooit een baby alleen achter

op iets hoogs, ze kunnen eraf

vallen.

l Doe een slabbetje altijd af voor ze

gaan slapen, ook als ze kwijlen.




Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s


stadium


activiteiten



9 maanden l Zitten korte tijd zelfstan-

dig.

l Kan zich vaak over de

vloer bewegen door te

tijgeren of kruipen.

l Kan zichzelf soms al

optrekken.

l Kan kleine voorwerpen

met een vingertje aan-

wijzen.

l Brabbelen en beginnen

met a-klanken zoals

papapapap of mama-

mamam en begrijpen

bepaalde woorden als

‘dagdag’

of klap, klap’.

l Klappen in de handen.

l Houden niet van vreem-

den en beginnen onge-

rust te worden als ze van

de ouders of verzorgers

gescheiden worden.

l Leert uit een beker

drinken.

l Vaste bedtijden aanhouden

is heel belangrijk. Vanwege

de angst van de baby om al-

leen gelaten te worden kun-

nen op deze leeftijd soms

slaapproblemen ontstaan.

l Zorg dat de baby je nog

hoort als hij in zijn bedje

ligt: Ga door met praten en

zingen.

l Kiekeboe is op deze leeftijd

een favoriet spelletje.

l Klapspelletjes zijn heel

populair.

l Lees samen met je baby

babyboekjes.

l Badspeeltjes; plastic

bakjes of bekertjes

om water mee te

gieten.

l Een draaitelefoon.

l Dreumes auto’s en

vrachtauto’s.

l Grote bouwstenen en

blokken.

Benodigdheden:

l Kinderstoel (alleen als de baby

rechtop kan zitten).

(Je zou het volgende aan kunnen

schaffen:)

l Veiligheidssloten, afdekplaatjes

voor stopcontacten.

l Veiligheidsglas in ruiten en deu-

ren.

l Veiligheidsrekje rondom het

kookgedeelte van het fornuis,

zorg dat baby’s niet bij de kook-

plaat kunnen komen.

l Sloten op de vriezer en koelkast.

l Afscherming van de video

Veiligheid:

l Breng traphekjes aan en bijvoor-

beeld een hekje bij een open

keuken.

l Zorg dat alle breekbare dingen

buiten bereik zijn en stop alle

schoonmaakmiddelen en medicij-

nen achter slot en grendel.

Zet deze hoog weg.

l Zorg dat meubels stabiel staan

en er geen scherpe hoeken aan

zitten.

l Wees heel voorzichtig met warme

dranken.

l Zorg dat ze niet bij het kook-

gedeelte of open vuur kunnen

komen.

l Laat ze niet alleen.




Werken

met baby’s


stadium


activiteiten



12 maanden l Kan los zitten en kan

speelgoed pakken.

l Trekt zich op tot staan.

l Kruipt rond.

l Loopt misschien langs de

tafel of doet stapjes los.

l Kan naar voorwerpen

wijzen.

l Laat zien waar het in

geïnteresseerd is.

l Kan kleine voorwerpen

met een vinger en duim

oppakken.

l Begrijpt zijn naam en

soms een opdrachtje.

l Begrijpt het gebruik

van bepaalde dingen

als bijvoorbeeld een

haarborstel.

l Spreekt misschien enkele

losse woordjes.

l Kan een speeltje terug-

vinden dat verstopt is.

l Drinkt uit een beker.

l Ga door met het wijzen

naar voorwerpen en het

benoemen ervan.

l Herhaal spelletjes met

eenvoudige instructies erin.

l Geef de baby de gelegen-

heid om zelf te eten en om

zijn beker te gebruiken.

l Ga eens naar een boerderij

of een dierentuin om de

baby iets nieuws te laten

ervaren.

l Lees eenvoudige boekjes

voor en wijs op vertrouwde

mensen of voorwerpen.

l Speelgoedtelefoon-

tjes.

l Alledaagse veilige

voorwerpen als bij-

voorbeeld houten

lepels en pannen.

l Dingen in en uit een

doos of bak stoppen

zoals insteekkubussen

of -bekers.

l Duwkarretjes op

wielen.

l Trommels, een xylo-

foon of iets anders om

op te slaan.

l Spelen met zand en

water onder strenge

begeleiding.

Veiligheid:

l Het kind is in staat om iets van de

tafel te trekken: haal tafelkleden

weg en let op kookpannen.

l Let altijd goed op, vooral buiten

en bij water.

l Zet gevaarlijke stoffen achter slot

en grendel.

l Laat een kind nooit alleen achter

in de kamer. Zet hem in de box.

l Let op dat er geen groot speel-

goed in bed of box ligt waar het

kind boven op kan gaan staan.


Figuur 4.6 De ontwikkeling van een baby

4.2 hoe de volWassene de ontWikkeling van de baby kan stimUleren

Baby’s zijn voor hun dagelijkse behoeften, maar ook voor de juiste stimu-

lansen, volledig afhankelijk van hun eerste verzorgers. Ze hebben heel veel

aandacht van een volwassene nodig.



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

162

OPDRACHT

Voor hun lichamelijke ontwikkeling moeten baby’s genoeg bewegingsvrij-

heid en de juiste ondersteuning krijgen, maar ook speeltjes en aanmoedi-

ging. Baby’s ontwikkelen zich in hun eigen tempo. Maak je dus niet druk

als een kind op een bepaald gebied achterloopt. Baby’s gaan vanzelf lopen

zo ongeveer tussen de negen maanden en de 1½ jaar. Ze hebben echt geen

babyloopstoeltje of rekje nodig om dat te stimuleren.

Taalontwikkeling kun je stimuleren door veel met ze te praten, door ‘ge-

sprekken’ met ze te hebben, door veel te zingen en door te zorgen dat je

voortdurend oogcontact houdt terwijl je dat doet. Vergeet vooral niet om

ook baby’s voor te lezen.

Verstandelijke ontwikkeling kun je stimuleren door het aanbieden van het

juiste speelgoed, de juiste spelletjes en activiteiten die passen bij het ont-

wikkelingsstadium. En vooral ook door voor te lezen.

Om de emotionele en sociale ontwikkeling te stimuleren hebben alle baby’s

heel veel liefde en knuffels nodig om zich zeker te voelen.

Het is belangrijk dat je je realiseert dat er in verschillende gezinnen anders

gedacht wordt over hoe je voor kinderen zorgt. Dat kan heel anders zijn

dan je eigen ervaringen.

In figuur 4.6 (pagina 156 t/m 161) vind je volop ideeën, activiteiten en speelgoed voor

elk stadium in de ontwikkeling van een baby.

Maak een lijst van activiteiten die a) de lichamelijk ontwikkeling stimuleren en b) de

emotionele ontwikkeling.



Werken

met baby’s

163 OPDRACHT

Rond de acht maanden beginnen baby’s met objectpermanentie. Dat betekent dat

ze gaan zoeken naar een voorwerp dat uit het zicht verdwijnt. Vraag aan je stagebe-

geleider of je deze eenvoudige test uit mag voeren. Probeer deze test zo mogelijk uit

bij baby’s van verschillende leeftijden.

Laat de baby een nieuw speeltje zien, of een rammelaar of ander veilig voorwerp.

Schrijf nauwkeurig op wat er gebeurt als je het voorwerp achter je rug houdt.

4.2.1.Babygebaren

Babygebaren betekent dat je gesproken taal met gebaren ondersteunt. Een

baby begint gemiddeld pas rond de 18 maanden met praten. Maar commu-

niceren kan hij al veel eerder!

Praten – het bewegen van je mond – is onderdeel van de kleine motoriek.

Bewegingen met je vingers, handen en armen is de grote motoriek.

De grote motoriek is bij een baby eerder ontwikkeld. Daardoor kan hij eer-

der met zijn handen praten (gebarentaal) dan met zijn mond (gesproken

taal).

Tussen de 6 en 9 maanden nemen kinderen de omgeving om zich heen op

en observeren ze goed. Ze zien bijvoorbeeld een vliegtuig in de lucht of een

eendje dat in de vijver zwemt. Een kind wil graag met je delen wat hem

interesseert, maar kan dat nog niet met woorden zeggen. Door babygeba-

rentaal is er een mogelijkheid om toch te communiceren over wat hem

bezighoudt.

Het babygebarenconcept bestaat ondertussen al ruim 20 jaar in de Ver-

enigde Staten en sinds een aantal jaren in omliggende Europese landen

zoals bijvoorbeeld Duitsland, Engeland en België. Ouders, kindercentra en

jeugdgezondheidszorginstellingen in deze landen maken gebruik van de

babygebarentechniek. Informatie vind je op www.babygebaar.nl.

De voordelen:

1. Een kind wordt beter begrepen en huilt minder omdat hij zonder woor-

den duidelijk kan maken wat hij wil.

2. Gebarentaalbaby’s beseffen op veel jongere leeftijd dat tekens (woorden



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

164of gebaren) gekoppeld zijn aan acties en voorwerpen. Ook leren zij dat

hetzelfde teken in verschillende situaties kan worden gebruikt (bijvoor-

beeld: ‘meer’ als je meer eten wilt, óf meer wilt spelen; ‘beer’ is niet

alleen een knuffelbeer, maar ook een beer in Artis, of in een boek). Dit

leerstadium kunnen gebarentaalbaby’s overslaan op het moment dat zij

fysiek in staat zijn om te spreken.

3. Peuters vertonen vaak negatief gedrag omdat hun woordenschat hen

nog niet in staat stelt om zich duidelijk uit te drukken. Kinderen die op

jonge leeftijd gebarentaal hebben geleerd, kunnen hier op dit soort mo-

menten op terugvallen. Dit voorkomt veel frustraties bij zowel ouder als

kind.

4. Baby’s geven vaak meer aan dan alleen hun basisbehoeften. Gebaren

helpt ze om te vertellen waar ze geïnteresseerd in zijn. Dit betekent dat

zij het initiatief tijdens een gesprek kunnen nemen.

4.2.2 Stress in het gezin

Weinig ouders realiseren zich wat een invloed een baby heeft op het dage-

lijks reilen en zeilen in huis. Ofschoon ze van hun kinderen houden en er

plezier in hebben kan het zijn dat ze toch onder druk staan. Dat kan ko-

men door:

Geldgebrek, zeker als een moeder bijvoorbeeld haar werk heeft opgege-

ven.

Slechte huisvesting.

Vermoeidheid.

Gebrek aan steun van de rest van de familie of het gezin.

Verandering van leefstijl.

Eisen die aan ouders worden gesteld door omgeving en werk.

Een huilbaby.

De arts of verpleegkundige bij het consultatiebureau kunnen adviseren en

ondersteunen. Zo nodig kunnen zij verwijzen naar organisaties en groepen

die gezinnen met kleine baby’s kunnen ondersteunen. Ouders kunnen met

veel van hun (opvoedings)vragen terecht bij de jeugdgezondheidszorg (con-

sultatiebureau). Op veel plaatsen in Nederland worden binnen de jeugdge-

zondheidszorg activiteiten georganiseerd waar ouders en kinderen aan deel



Werken

met baby’s

165kunnen nemen (ouder en kind groepen, thema-avonden, speciale spreek-

uren, ondersteunende huisbezoeken enzovoort).

Het consultatiebureau is op steeds meer plaatsen in Nederland onderdeel

van het plaatselijke Centrum voor Jeugd en Gezin. Vaak kan ook recht-

streeks contact opgenomen worden met dit Centrum voor vragen.

4.2.3 Het belang van spelen

Om zich op de juiste manier te kunnen ontwikkelen moeten baby’s daar de

tijd, de ruimte en het juiste speelgoed voor krijgen. Speelgoed en activitei-

ten moeten echt passen bij het ontwikkelingsstadium van de baby, anders

frustreer je hem.

Baby’s en dreumesen moeten bepaalde activiteiten steeds weer opnieuw

herhalen om ze te leren beheersen. Wanneer we bijvoorbeeld als volwasse-

nen leren autorijden, moeten we iedere keer weer opnieuw schakelen

om daar vaardig in te worden. Het zou niet veilig zijn als we al na één les

de weg op gestuurd zouden worden. Zo hebben baby’s het ook nodig om

nieuwe vaardigheden iedere keer opnieuw te oefenen voordat ze overgaan

naar een ander stadium. Leren doe je daarom vaak met horten en

stoten.

4.2.4 Omgaan met baby’s volgens de Pikler-methode

In een kindercentrum is een specifieke pedagogische visie nodig om jonge

kinderen binnen een groep te begeleiden en tot hun recht te laten komen.

De methode van Emmi Pikler geeft hiervoor praktische en concrete aanwij-

zingen.

Emmi Pikler: Leven en werk

Emmi Pikler werd in 1902 in Wenen geboren. Ze werkte na de 2e wereld-

oorlog als kinderarts in een kindertehuis Boedapest. Haar stelling was dat

een kind – wanneer het de kans krijgt te onderzoeken en te leren in zijn

eigen tempo – beter leert zitten, staan, spreken en denken dan een kind

dat gestimuleerd of geholpen wordt in haar ontwikkeling. Emmi Pikler zag

dat kinderen die op die manier werden begeleid over het algemeen vrolijke,

nieuwsgierige en coöperatieve kinderen werden.



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

166Na de tweede wereldoorlog werd ze gevraagd de leiding op zich te nemen

van een kindertehuis in Boedapest. Ze deed langdurig onderzoek naar de

psychomotorische ontwikkeling van baby›s en peuters die in het kinderte-

huis opgroeiden. Vanaf de jaren zeventig was er regelmatig contact tussen

Emmi Pikler en vakmensen in het buitenland. Vanaf de jaren tachtig gaf ze

voordrachten over haar werk op symposia en conferenties in verschillende

landen. Emmi Pikler bleef vrijwel tot het eind van haar leven actief werk-

zaam in het kindertehuis Lóczy. Ze overleed in 1984. Haar uitgangs-

punten:

Respectvolle verzorging

Emmi Pikler gaat ervan uit dat de dagelijkse verzorging – eten, wassen,

verschonen en aankleden – een belangrijke bezigheid is. Het is het moment

om elkaar te leren kennen. Het opbouwen van een persoonlijk band met

het kind is belangrijk voor zijn ontwikkeling.

Daarbij is het ‘t belangrijkste dat je je als volwassene aanpast aan het tem-

po van het kind. Het krijgt dan de kans zich op de handelingen in te stellen

en mee te doen aan het samenspel van jou en hem. Daardoor ervaart het,

zo jong als het is, dat het invloed kan uitoefenen op situaties waar hij deel

aan heeft. Dat vertrouwen vormt de basis voor zijn eerste sociale contac-

ten.

Vrije bewegingsruimte

Tijdens het vrije spel beschikken kinderen over een ruimte die zowel te-

gemoet komt aan hun behoefte aan veiligheid als aan hun behoefte om

te ontdekken. Geef ook baby’s de mogelijkheid hun eigen interesse en be-

hoefte te volgen, zonder dat je als groepsleiding ingrijpt. Dat doe je door ze

op de grond te leggen en rond te laten kruipen. Zorg er wel voor dat ze voor

andere grotere kinderen niet in de weg liggen en ze geen gevaarlijke situa-

ties tegen komen. Bemoei je vervolgens niet te veel met een baby, laat hem

zijn gang gaan. Ben in de buurt, maar beperkt je tot oogcontact of bevesti-

gende woorden. Dat helpt het kind uit te groeien tot een evenwichtig, opge-

wekt en zelfverzekerd mens.



Werken

met baby’s

167

VOORBEELD

Ervaringen in Nederland

In 2003 introduceerde de Emmi Pikler Stichting de werkwijze van Pikler in

een babygroep bij de Centrale Kinderopvang Triodus in Den Haag. De pe-

dagogische dienst kreeg advies, men ondersteunde de leiding en coachte

de pedagogisch medewerkers. De nieuwe manier van omgaan met baby’s

was niet makkelijk, wel positief. De pedagogisch medewerkers vinden de

rust en werksfeer in de Piklergroepen erg prettig. Er is minder hectiek en

dat komt de algehele ontwikkeling van baby’s en peuters zeer ten goede.

Inmiddels geven de leden van de Pikler Werkgroep diverse cursussen en

begeleiden ze op meerdere plekken in Nederland manier van werken van

Pikler. www.pikler.nl.

Pedagogisch medewerker: Ik heb nu geen stress of schuldgevoel meer als er drie

baby´s tegelijkertijd huilen. Doordat ik nu meer vooruit denk weet ik wie wat nodig

heeft. Dat laat ik de baby´s ook weten en dan is de rust meestal gauw weergekeerd.

De kunst is om juist in stress tijd rustig te blijven werken en aandacht aan de baby´s

te blijven geven tijdens het verzorgen.

Ouder: Het was even wennen om mijn baby op de harde grond te zien liggen maar

toen ik zag hoe fijn zij daar bewoog en speelde ben ik haar thuis ook meer op de

grond gaan leggen en op aanraden van de pedagogisch medewerker met makkelijk

zittende kleding.

Leidinggevende: We merken dat de rustige kinderen nu meer tot hun recht ko-

men; ze laten zich meer horen. Terwijl de drukke kinderen juist rustiger zijn gewor-

den door de Pikler manier van aanpak.



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

168

OPDRACHT

Figuur 4.7 De behoeftes van een baby

4.3 de zorg voor een baby

Baby’s zijn erg kwetsbaar. Ze zijn volledig afhankelijk van hun verzorgers.

Die moeten ervoor zorgen dat ze alles krijgen wat ze nodig hebben. De be-

hoeften van baby’s veranderen naarmate ze ouder worden. De verzorger

moet het kind dan eigenlijk altijd één stap voor zijn. Ze moet in staat zijn

om van tevoren zijn behoeften in te schatten. Dat is vooral belangrijk bij

het voorkomen van ongelukken.

Wie kan het beste voor het kind zorgen?

Dertig jaar geleden zou het antwoord ongetwijfeld ‘de moeder’ zijn geweest.

Tegenwoordig gaan moeders na de geboorte van hun kind meestal terug naar hun

werk. Soms zorgen ze samen met hun partner om de beurt voor het kind. Ouders

zorgen voor oppas aan huis, of ze brengen het kind onder in een gastgezin of in een

kindercentrum. De meningen over werkende ouders zijn verdeeld.

Warmte, kleren

Dagelijkse handelingen

Activiteit

Slapen en rusten

Bescherming tegen infectie, medische hulp indien nodig

Een veilige omgeving

Stimulansen

Van ze houden en zorgen voor

hechtgedrag

Schoonhouden

Voeding



Werken

met baby’s

169

OPDRACHT

Kijk naar de volgende meningen:

Mensen zouden geen kinderen moeten krijgen als ze niet van plan zijn om thuis te

blijven en voor ze te zorgen.

Het idee dat de beste plaats voor een vrouw is thuis te blijven bij de kinderen, is

een manier om vrouwen te belemmeren in hun ontwikkeling.

Baby’s hebben aandacht en verzorging nodig van één persoon, het liefst van de

moeder.

Een heleboel baby’s worden door anderen dan de ouders grootgebracht, en dat

gaat prima.

Het is niet van belang of het nu juist de moeder is die voor de baby zorgt, het gaat

erom dat de kwaliteit van zorgen goed is.

Het idee dat ouders hun kinderen ergens anders onderbrengen is een bewijs dat

mensen zelfzuchtig zijn en alleen aan zichzelf denken.

Het is voor een baby beter om een gelukkige moeder te hebben, dan een die al-

leen thuis zit omdat het moet.

Het maakt voor een baby niet uit of hij heel veel verschillende verzorgers heeft of

steeds een of enkele vaste personen.

Bespreek deze gezichtspunten in tweetallen en leg uit wat je ervan vindt.

Baby’s leren van hun omgeving door hun zintuigen te gebruiken. Ze ontwikkelen

daarbij ook hun coördinatie. Deze opdracht gaat over hoe een baby speelt met

iets nieuws, maar ook of hij al objectpermanentie heeft ontwikkeld (zie ook

Deel 2. De ontwikkeling van kinderen).

Geef een baby een speeltje of een veilig voorwerp dat hij nog niet eerder heeft ge-

zien. Observeer goed en gebruik de methode van het geschreven verslag.

Hoe pakt de baby het voorwerp vast?

Kan de baby het voorwerp van de ene hand in de andere pakken?

Hoe gecoördineerd zijn de bewegingen van de baby?

Hoe reageert de baby op het nieuwe speeltje: praat of lacht hij ertegen, bestudeert

hij het?

Onderzoekt de baby het speeltje met zijn mond?

Hoe lang kan het speeltje de interesse van de baby vasthouden?



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

170 Pak het speeltje en verstop het. Zorg ervoor dat de baby goed kan zien dat je dat

doet.

Observeer de reactie van de baby om te kijken of hij in de richting kijkt waar het

speeltje verstopt is of dat hij het probeert terug te vinden.

Interpretatie

Lees de theorie hierover: hoe kinderen leren voordat ze op deze manier interpreteren.

Kijk naar de ontwikkelingsstadia van Freud in Deel 2. De ontwikkeling van kinderen.

Hoe leert de baby waar het speeltje is?

Welke lichamelijk controle heeft de baby?

Is dat net zo als bij andere baby’s van dezelfde leeftijd?

Waarom is het belangrijk dat je baby’s stimuleert?

Persoonlijk leren en aanbevelingen

Wat heb je geleerd over hoe baby’s leren?

Wat heb je geleerd over deze ene baby?

Hoe kun je deze baby helpen bij zijn lichamelijke ontwikkeling?

Welke activiteiten kun je met deze baby ondernemen?

Waarom zou het een goed idee kunnen zijn om deze baby nog eens een keer te

observeren?

4.3.1 Het belang van dagelijkse handelingen

Bij pasgeboren baby’s heb je zelden te maken met een bepaald soort rou-

tine. Het is zelfs zo dat je, juist als je denkt dat de baby eindelijk gewend is

aan iets, het meteen alweer verandert. Er verandert regelmatig iets in de

slaap- en voedingstijden.

Routines zijn belangrijk, zowel voor de verzorger als voor de baby, omdat:

de baby er een gevoel van veiligheid bij krijgt;

de baby zich er door routines van bewust wordt wat hem te wachten

staat. Hij zal begrijpen dat hij in bad gaat als hij uitgekleed wordt en het

geluid hoort van een lopende kraan;

het de verzorger in staat stelt om de dag beter in te delen.



Werken

met baby’s

171Tussen de leeftijd van drie en zes maanden beginnen baby’s routines te

herkennen, bijvoorbeeld het klaarmaken om naar bed te gaan. Dat is waar-

schijnlijk een van de belangrijkste routines omdat vermoeide baby’s meest-

al niet willen gaan slapen.

Baby’s van ongeveer zeven tot negen maanden oud klampen zich dan ook

vaak aan je vast. Als er tegen die tijd niet echt een routine is ontstaan, dan

kan het gaan slapen echt een probleem worden.

7.30 Binnenkomen en gaan zitten

8.00 Ontbijt

8.30 Verwisselen van luier

8.45 Spelen

10.00 Iets drinken

10.15 Liedjes zingen

10.30 Ritje in de kinderwagen

11.00 Luiers verschonen en slapen

12.00 Lunchen

13.00 Verschonen en spelen

14.00 Spelen met water

14.30 Buiten spelen (bij mooi weer)

15.30 Drinken

16.00 Spelen van klapspelletjes

16.30 Iets drinken

17.00 Naar huis

Figuur 4.8 Mogelijke routines voor een baby van acht maanden in een kindercen-

trum

Het is altijd belangrijk om de routines van de baby te volgen en daar flexi-

bel in te zijn. Maar er zijn ook een paar dingen die je kunt doen om de baby

te stimuleren zich in een bepaald patroon te voegen:



Het

spe

l van

kin

dere

n v

oor

prof

essi

onal

s

172

OPDRACHT

Als de baby overdag slaapt, wees dan niet extra stil en ga door zoals je

gewend bent. Wordt een baby ’s nachts wakker, leg hem dan snel weer

neer zonder spelletjes te spelen en met een minimum aan licht: een

baby moet weten dat er van hem verwacht wordt dat hij ’s nachts moet

slapen!

Stel een bepaalde manier vast om de baby in slaap te krijgen, dat is

vooral ‘s nachts van belang.

In bad gaan en hoofd, handen en billen wassen kun je iedere dag op

dezelfde tijd doen.

Schrijf als je met baby’s werkt de dagelijkse routines op van één baby, drie dagen

lang. Vermeld de leeftijd erbij en vergelijk de routines met die van andere baby’s in de

groep. Wat valt op?

4.3.2 Slapen en rusten

Elke baby heeft weer een ander soort slaap- en rustbehoefte. Daarom ga je

er ook bij iedere baby anders mee om. Vraag daarom aan de ouders hoe het

slaap- en rustpatroon van hun kind in elkaar zit en/of wanneer je ze weer

wakker moet maken.

Van de 24 uur die de dag heeft, slapen pasgeborenen er zo’n twaalf tot

veertien. Kinderen van twee en drie jaar slapen meestal ook nog overdag.

Ouders leggen hun kinderen in verschillende bedjes: in een kinderwagen,

in een mandje, in een wieg, in een ledikantje of ’s nachts in het bed van de

ouders. Als ouders vertellen dat een kind bij hen in bed slaapt, wijs hen er

dan op dat dit gevaarlijk is. Ouders kunnen zich in hun slaap omdraaien en

op het kind terecht komen. Het slaapritme van een baby kan nogal varië-

ren, dat kan in het begin voor ouders heel vermoeiend zijn.

Een bedritueel is heel belangrijk, zeker voor baby’s, omdat ze zich dan re-

aliseren dat het tijd is om te gaan slapen. Dat ritueel kan betekenen dat je

ze wast, iets laat drinken, een verhaaltje vertelt (voor de wat oudere baby)

en hun tanden poetst voordat ze in hun bed gaan liggen. Ouders leggen

hun baby op verschillende manieren in bed, bijvoorbeeld:



PC-P023

Tekstvak

4.1.6 De ontwikkeling van een baby - KIDDO · hoestgeluiden en krijsen. l Baby’s stoppen alles in...

Documents

Transcript of 4.1.6 De ontwikkeling van een baby - KIDDO · hoestgeluiden en krijsen. l Baby’s stoppen alles in...