Verkenning krachtenveld

“gezond met groen” in de 11

focuswijken van Rotterdam

Cees Bronsveld, Liesbeth Heering

en Bianca Stam

Onderzoekers Gemeente

Rotterdam

2

Overzicht

� Beleidskader

� Onderzoeksvragen

� Methode

� Overall beeld

� De 11 wijken toegelicht

Kader

Het college wil de stad aantrekkelijker en GROENER

maken.

Tegelijk streeft ze naar Rotterdammers die

'MENTAAL GEZOND' zijn (preventie van angst,

depressie en eenzaamheid) en een 'GEZOND

GEWICHT' hebben (terugdringen van overgewicht en

obesitas door middel van bewegen en gezonde

voeding).

Deze DRIE SPEERPUNTEN kunnen in de wijk soms

samenhangend worden opgepakt: groen inzetten als

middel voor stressreductie, ontmoeting, zingeving en

ontwikkeling en groen om te verleiden tot bewegen

en gezonde voeding.

4

Kader 2

Het team GB&M van PG&Z legt voor een gezondere

stad deze collegeperiode de focus op 11 wijken, waar

gezondheidsproblemen als overgewicht en psychische

klachten vaak voorkomen en de mentale veerkracht niet

groot is.

De 11 wijken zijn:

Tarwewijk, Pendrecht in CHARLOIS

Hillesluis, Bloemhof, Afrikaanderwijk in FEIJENOORD,

Lombardijen in IJSSELMONDE,

Bospolder, Tussendijken, Spangen in DELFSHAVEN,

het Oude Noorden in NOORD en

het gebied Hoogvliet in HOOGVLIET.

5

Het onderzoek

ONDERZOEKSVRAGEN:

� Zijn er in deze wijken krachtige en betrouwbare

spelers op het gebied van het bij elkaar brengen van

bewoners en groen?

� Zo ja, wie? Hoe lang zijn zij al actief en welke

werkwijze hebben zij?

� Welke locaties zijn in (groene) ontwikkeling?

� Welke kansen zijn er om met de spelers in deze wijk

groen te verbinden met voeding, bewegen en /of

mentale gezondheid?

6

Methode

� Uit onder meer de publicatie “Opkomst van private

buitenruimte initiatieven in Rotterdam” van Ruben

Kik, Michel te Brake (SO) en Maartje Visser (SO)

van juni 2014, per focuswijk maximaal 3 initiatieven

selecteren.

� Ruim 30 initiatieven en 4 ‘grote’(=

wijkoverschrijdende) partijen betrekken en

bevragen met een standaard vragenlijst.

� Onderwerpen behalve organisatievorm, financiering

en hoeveel jaar al actief, in hoeverre relatie met:

Voeding

Gezond gewicht

Mentale gezondheid

7

Overall Beeld

Niet in alle 11 wijken zijn er krachtige en

betrouwbare spelers:

� In Hoogvliet hebben we één persoon gesproken die

niets wil met de thema’s

� In Hillesluis is één groep bewoners actief (niet

georganiseerd en niet gesproken, wel

gebiedswerker)

� In Pendrecht is er ook één initiatief maar met een

duidelijk gezicht en een plan

In sommige wijken juist meerdere spelers:

� Bloemhof en de Afrikaanderwijk

8

Overall Beeld (2)

Grote spelers die het verschil (kunnen) maken zijn:

Creatief Beheer: 12 jaar actief met inmiddels 30

tuinmannenBuurtlab: 7 jaar actief, maar niet zo zeer in de

focuswijken

Krachtgroen: 4 jaar actief als groene verbinders.Hotspot hutspot: 2 jaar actief, inmiddels 3

vestigingen, 4de in ontwikkeling.

Werkwijze over het algemeen:

Integraal werken door te doen in het groen

9

Oude Noorden (1)

� Potentiële partners:

- Tuin van Noord

- Buurthuis het Klooster

- Moestuin in het Wilgenplantsoen

� Gesproken met:

- Mw. Adam, coördinator kloosteralliantie

- Dhr. Opbroek en Dhr Henneman, ontwikkelaars

Moestuin Wilgenplantsoen

10

Oude Noorden (2)

Kloosterbuurt/kloosteralliantie

- Samenwerking tussen zowel beroepskrachten als

vrijwilligersorganisaties (o.a. scholen, sportstimulering,

woonstad, DOCK), sinds 6 jaar

- Doel: talentontwikkeling Jeugd

- Veel activiteiten op het gebied van voeding en

beweging. M.n. beweegactiviteiten groot publiek

- Geen activiteiten mentale gezondheid

11

Oude Noorden (3)

Wilgenplantsoen

- Doel: opzetten buurtmoestuin en overdragen

bewoners, start in januari 2014, financiering

deelgemeente

- Voedingsactiviteiten: maaltijden uit tuin, advisering

- Bewegingsactiviteiten: fysieke arbeid in tuin

- Activiteiten mentale gezondheid: niet expliciet, wel

indirect helend effect

- 5 jaar geleden gestart met het opzetten van tuinen en

sindsdien ieder jaar een nieuwe tuin gerealiseerd

12

Bloemhof (1)

� Potentiële partners:

- Tuinen Putsebocht en speeltuin De Klimroos

- Oleanderpark

- Buurttuin De Regenboog

- Bloemhofschool

� Gesproken met:

- Mw Saalfeld, kunstenaar, Tuinen Putsebocht

- Dhr Biemans, Creatief Beheer (CB), Oleanderpark

- Dhr Sliep, Tuinman van CB, Buurttuin de Regenboog

- Dhr Pak van de Bloemhofschool

- Mw Heemskerk, gebiedsnetwerker Bloemhof

Bloemhof (2)

Tuinen Putsebocht

- Ontstaan uit een bewonersinitiatief en in opdracht van

Woonstad voor 3 jaar (vanaf 2013) aan kunstenaars

Van Lieshout en Seefeld financiering gegeven om

enkele slooppanden een nieuwe bestemming te geven

en te werken aan een gemeenschappelijke tuin en

onderhoud van geveltuintjes.

- Tuin is niet openbaar

- Moestuin geen onverdeeld succes; er zijn bewoners

die zelfverbouwde groente op de composthoop gooien

- Doen mee aan alle activiteiten in de wijk: open

atelierroute, groene loper, organiseren kunstkaravaan

Bloemhof (3)

Oleandertuin

- Oleanderplein/park: op verzoek van buurtbewoners is

het Oleanderplein in opdracht van de deelgemeente

door Creatief Beheer vergroend in 2011.

- Is nu onderdeel van het werk van CB in het kader van

de Eco-wijken

Bloemhof (4)

Regenboogtuin = ecowijk van Creatief Beheer

- 2 jaar geleden gestart met een kas = nu middelpunt

van de speeltuin van Bloemhof

- Financiering: Opzoomergelden, GGD en de gemeente

- Partners: Dock en wijkpastoraat ikv tegenprestatie

- Werkwijze van de CB tuinman: kracht die zich voordoet

versterken en mensen uit hun versteende omgeving

naar de natuur brengen.

- Activiteiten: groente verbouwen, samen koken en

samen eten.

16

Bloemhof (5)

Bloemhofschool

- 4 tuinen voor 2 vestigingen.

- De eerste tuin is 12 jaar geleden nav de dood van

een leerkracht en op initiatief van de directeur

neergezet uit eigen middelen.

- 2013 met steun van de Verre bergen een kas

neergezet en een (kinder)restaurant met steun van

Vestia.

- Doelgroep zijn de kinderen van de school die elke

week een half uur in de tuin les hebben en 4 keer per

week een warme maaltijd krijgen op school.

17

Tarwewijk (1)

� Potentiële partners:

- Charlois aan het water

- Wijkgebouw Millinxparkhuis

- Millinxpark

� Gesproken met:

- Mw Meijer, participatiemakelaar wijkgebouw Dock

(Millinxparkhuis)

- Mw Djorai, gebiedsnetwerker Tarwewijk, gem Rdam

(Millinxpark)

18

Tarwewijk (2)

Millinxparkhuis & Millinxpark

- Dock sinds 3 jaar actief, subsidie gemeente

- Partners: TOS, maatschappelijk werk, Huis voor Hoop,

De Mol (jongerenzone), Humanitas, GGD, SoZaWe

- Voedingsactiviteiten: Thema ontbijt, leren koken,

workshops, voorlichtingen diëtist

- Beweegactiviteiten: Yoga, zumba, aerobics, fietsles (in

park)

19

Tarwewijk (3)

Millinxparkhuis & Millinxpark

- Mentale gezondheid: kortdurende trainingen/cursussen

zoals assertiviteitstraining, Speel je sterk, Hartluchtig,

Vergeven om beter te worden

- Toekomstplannen: moestuin indien draagvlak (in

samenwerking met Dock Feijenoord)

20

Hillesluis (1)

� Potentiële partners:

- Het Varkenoordsepark

- Het Groene Blok

� Gesproken met:

- Mw Dereli, SO gemeente, voor fysiek

- Dhr Mellah, gebiedsnetwerker wijk Hillesluis voor

activiteiten

21

Hillesluis (2)

� Beweegparcours en moestuinen in het Varkenoordse

park op initiatief van de bewoners van het Groene

Blok, ontwikkeld door de gemeente, in uitvoering met

vertraging (eind van het jaar af)

� Financiering: GGD en deelgemeente voor het

beweegparcours

� Doel: speel, wandel, moestuin en

beweegmogelijkheden bieden voor de bewoners

� Activiteiten nog niet ontwikkeld, partners nog niet

gevonden behalve bewoners van het Groene Blok

22

Hoogvliet (1)

� Potentiële partners:

- Buurtmoestuintjes

- Het Arboretum Hoogvliet

� Gesproken met:

- Dhr. Peerdeman van het Arboretum

23

Hoogvliet (2)

Arboretum is niet geïnteresseerd in activiteiten die met

voeding, beweging of geestelijke gezondheid te maken

hebben.

Afrikaanderwijk (1)

�Potentiële partners:

- Afrikaandertuin

- Botanische Tuin Afrikaanderwijk

- Tuin De Arend

- Rotterdamse Munt

�Gesproken met:

- Mw Ackermans (Rotterdamse Munt)

- Dhr Boerboom (Creatief Beheer / Afrikaandertuin)

- Mw Fortuin (Botanische Tuin Afrikaanderwijk)

25

Afrikaanderwijk (2)

Afrikaandertuin - Creatief Beheer

- Vestia (inmiddels gestopt?)

- Tuinen in de buurt, theatergroep, opbouwwerk

- Voeding: koken op de tuin

- Bewegen: werken in de tuin

- Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten

- Toekomst: ieder jaar nieuwe mensen, die komen met

wensen en plannen !

26

Afrikaanderwijk (3)

Stichting Rotterdamse Munt

- Financiering: particuliere fondsen, kleine bijdragen van

de gemeente; bijdrage uit participatiepot mislukt…

- DOCK, vrouwengroepen, scholen uit de buurt

- Voeding: er wordt wekelijks gekookt, div. workshops

over gezond eten

- Bewegen: werken in de tuin

- Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten

- Toekomst: in 2015 start “tuin en taal” project met

Albeda College

Afrikaanderwijk (4)

Botanische tuin

- Doel: monument behouden, mogelijkheden van de

tuin benutten en plantenkennis vergroten

- Financiering: Deelgemeente en GGD (2 mensen

parttime in dienst (2015 ?)

- Potentiële partners: Dock, groene loper, koken in het

groen

- 1 jaar bezig: rondleidingen, wekelijkse

kruidenworkshop nu 3000ste bezoeker verwelkomd

- Geen activiteiten op terrein van voeding, bewegen of

mentale gezondheid

Lombardijen (1)

� Potentiële partners:

- Hotspot Hutspot Lomba

- Kinderboerderij de Kooi

- Dantetuin

� Gesproken met:

- Dhr Richters oprichter Hotspot Hutspot

- Mw Elderson, dierenverzorgster kinderboerderij

de Kooi

29

Lombardijen (2)

Hotspot Hutspot

- Doel: goed eten voor alle jonge Rotterdammers

- Financiering van de stichting: particuliere fondsen en

subsidies, bijdrage woningcorporatie, 30 vrijwilligers

- Samenwerking met Havensteder en in het verleden

met Pameijer en Pit010 (was moeizaam)

- Voeding: groenten verbouwen, koken en bedienen in

het restaurant.

- Bewegen: werken in de tuin

- Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten

- Toekomst: uitbreiden naar andere locaties

30

Lombardijen (3)

Kinderboerderij de Kooi (= van de gemeente)

- Doel: educatie, kaasmakerij en kas

- Financiering: cluster MO directie S&C en donaties.

Bestaat sinds 1970 heeft veel vrijwilligers

- Voeding: groenten verbouwen en koken in de glaskas

voor en door senioren.

- Bewegen: werken in de tuin

- Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten

Spangen (1)

� Potentiële partners:

- Natuurlijk in Spangen

- Kas Bellamyplein

- Groenstrook Nicolaas Beetsstraat

� Gesproken met:

- Mw Beek van Natuurlijk in Spangen

32

Spangen (2)

Natuurlijk in Spangen

- Doel: wijk vergroenen en mensen daarin verbinden

- Organisatievorm: buurtinitiatief 4 jaar oud

- Financiering: ??

- Samenwerking met ander spelers in de wijk: welkom

in Spangen, Huiskamer in Spangen, Wij geloven in

Spangen, Spangen schoon

- Voeding: willen meer in de kas doen (voorheen CB)

- Bewegen: werken in de tuin, wandelingen etc

- Geestelijke gezondheid: geen specifieke activiteiten

Bospolder (1)

� Potentiële partners:

- Proefpark de Punt

- Buurttuin Dakpark

� Gesproken met:

- Mw Nagelkerken van buurttuin Dakpark

- Dhr Bieman Creatief Beheer, proefpark de Punt

34

Bospolder (2)

Proefpark de Punt

- Bestaat 10 jaar en is de kraamtuin van Creatief

beheer. Vanaf 2014 is structurele financiering door de

gemeente gestopt.

- Doel: oefenterrein voor ecologisch beheerd stadspark

- Kleine financiering door SO Beheer braakliggende

terreinen

- Samenwerking met Bureau Stadsnatuur, IVN

Rotterdams Milieucentrum, Binder groenprojecten

- Voeding: er zijn moestuinen en een kas. Bewegen:

tuinieren en onverhard voetbalveld.

35

Bospolder (3)

Buurttuin Dakpark = stichting

- Doel: toegankelijk en veilig park

- 13 jaar voor gestreden als bewoners en 1 jaar geleden

opgeleverd, 50 vrijwilligers actief, zoekend

- Financiering niet meer door Havensteder wel door SB

voor beheer

- Samenwerking met Buurtlab voor moestuintjes,

scholen etc.

- Voeding: voedsel verbouwen kruidentuin

- Bewegen: hoelahoep, yoga, koningspelen etc.de buurt

vindt het park

- Geestelijke gezondheid: indirect effect geen doel

- Toekomst: onderneming worden

Pendrecht (1)

� Potentiële partners:

- Arboretum Pendrecht

� Gesproken met:

- Mw Hofman van Vitaal Pendrecht

37

Pendrecht (2)

Arboretum Pendrecht

- In 2014 gestart met overgewicht aanpakken door

voormalige schooltuin voor 5 jaar te huren van de

gemeente

- Financiering: GGD en de Verre Bergen

(kinderfaculteit), de kerken en de voedselbank, Binder

- Verbinden met andere initiatieven van Vitaal

Pendrecht: Speeltuinen en kinderfaculteit

- Samenwerking met: basisscholen, KDV’s, sociale

zaken (maatschappelijke tegenprestatie)

- Voeding: workshops en perceeltjes verhuren aan

buurtbewoners (>30)

- Bewegen en Geestelijke gezondheid indirect

Tussendijken (1)

� Potentiële partners:

- ‘Groene golf’ Tussendijken

� Gesproken met:

- Tonny van Sommeren van Buitenboel en

Creatief Beheer

39

Tussendijken (2)

‘Groene Golf’ Tussendijken (sinds 2013)

- Doel: vrouwen betrekken bij de buitenruimte

- Financiering: GGD en JOS (voor 1 jaar)

- Samenwerking met Creatief Beheer BuurtBruist/

Krachtgroen, TOS scholen, wijkprofessionals, etc.

- Activiteiten: Tuinles (incl. koken), voorlichting en

opleiding voor het certificaat Natuursprong

Speeldernis en presentaties; Bewegen is spit je fit

- Toekomst: droom is opschalen van Buitenboel door nu

opgeleide vrouwen in te zetten om anderen mee te

nemen