Jaarverslag 2012 publieksversie

GGD Twente is onderdeel van Regio Twente

Internet

ggdtwente.nl

Veranderende omgeving Onze leefwereld verandert in hoog tempo. Deze veranderende

leefwereld vraagt aanpassing van de GGD.

De bemoeienis met en de verantwoordelijkheid van gemeenten over de organisatie van de gezondheidszorg aan hun burgers neemt fors toe. Door de decentralisatie van AWBZ functies en van de jeugdzorg van rijk/provincie naar gemeenten krijgen gemeenten veel en complexe nieuwe taken en verantwoordelijkheden in de zorgverlening erbij. De gemeente wordt daarmee een belangrijke speler in een complex krachtenveld. Daarbij moeten deze taken met minder geld uitgevoerd worden. De vraag is aan de orde op welke wijze de GGD een bijdrage gaat leveren aan het realiseren van de lokale en regionale zorgdoelstellingen.

Ook de financiële en economische crisis gaat niet aan de overheid voorbij en dus ook niet aan de GGD. Gemeenten vragen de GGD om een kostenbewuste, transparante en effectieve uitvoering van opgedragen taken waarbij de bijdrage aan het maatschappelijk rendement van publieke taken op de voorgrond staat.

De dienstverlening moet dicht bij de burger en gemeente uitgevoerd worden. Tegelijkertijd zal de GGD het met minder moeten doen en moet zij zich aanpassen aan de veranderende omgeving

De opkomst van social media heeft grote betekenis voor de GGD. Het gebruik hiervan neemt explosief toe. De betekenis ervan kan nauwelijks overschat worden. Het is één van de uitingen van een grotere mondigheid van burgers. Het roept vragen op over gebruik en onbedoelde effecten, bijvoorbeeld met betrekking tot pesten en ander niet gewenst gedrag. De GGD moet meebewegen en dat is een uitdaging waaraan in 2012 hard is gewerkt.

Veel leesplezier!

Johan CoesVoorzitter Bestuurscommissie Publieke Gezondheid

2

‘Gezondheid raakt iedereen’

Vitale coalities

Samen met de 14 Twentse gemeenten is een regionale nota gezondheidsbeleid opgesteld. In vergelijking met eerdere nota’s is gekozen is voor een andere benadering. Kern van de benadering is dat gezondheid verbonden wordt met andere beleidsterreinen. Gezondheid als middel en minder als doel van beleid. In een denktank o.l.v. een gemeentesecretaris van een van de Twentse gemeenten zijn tal van samenwerkingsmogelijkheden tussen publieke gezondheid en andere beleidsterreinen verkend. Dit heeft geleid tot verschillende ‘Vitale coalities’. Elke gemeente gaat op basis van de regionale nota het gedachtegoed lokaal vorm geven.

Er zijn daarnaast drie regionale thema’s benoemd waar de komende vier jaar nadrukkelijk op samengewerkt gaat worden:• Verbinding 0e en 1e lijn• Doorontwikkeling JGZ• Collectieve Preventie GGZ

GemeentenGGD Twente is onderdeel van Regio Twente, een samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaks-bergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden.

3

Zo heeft ons voltallige college in december 2012 een bezoek aan GGD Twente gebracht. Een prettig bezoek, want onze gastheer heeft er veel werk van gemaakt. We hebben een uitvoerige rondleiding gekregen, met veel uitleg. Uiteraard konden wij daar weer opmerkingen bij maken en vragen stellen. Dat hebben we als prettig ervaren; het bood ons de gelegenheid om dieper op de materie in te gaan. We zijn tevreden over de dienstverlening, maar het is belangrijk om meer te weten over achtergronden en ontwikkelingen.

Gezondheid is immers een onderwerp dat iedereen raakt. Als college hebben we nu meer inzicht in, bijvoorbeeld, de organisatie van de jeugdgezondheidszorg en onderwerpen als leefstijl en ouderenbeleid. We weten nu welke accenten de dienst legt en waarom. Dat is essentieel, zeker met het oog op de bezuinigingen waarmee ook de GGD te maken heeft.

Ik kijk ook naar de decentralisatie van taken. We hebben al veel met elkaar van doen en dat wordt beslist nog meer. Dan moet je elkaar zien en kennen, en van elkaar weten wat je beweegt. Ook daarom is dit bezoek ons goed bevallen. Ik kan het andere colleges aanraden.’

GGD van en voor gemeentenDoor Jan Ligtenberg,Wethouder Financiën, Zorg en Welzijn, Rijssen-Holten

‘In Rijssen-Holten hechten we als college van B&W grote waarde aan bedrijfsbezoeken. Die bieden

de gelegenheid elkaar beter te leren kennen en nader op achtergronden in te gaan. Zo kun je zoveel

mogelijk zaken en kennis delen en weet je van elkaar wat je doet en waarom. Bedrijfsbezoeken

leggen we overigens breed uit: we gaan ook naar instellingen in het sociale domein.

Open dagZaterdag 17 maart 2012 deed GGD Twente voor de eerste keer mee aan de landelijke Open Dag van Zorg en Welzijn. Alle teams waren present en gaven de bezoekers tekst en uitleg over onze werkzaamheden.De vragen van het publiek waren heel divers. Veel mensen kwamen specifiek voor één onderwerp:• ‘Hoe zit het precies met die HPV-vaccinatie?’• ‘ Ik ga op vakantie naar Ghana waar moet ik rekening mee

houden?’Anderen namen de tijd en wandelden rustig van kraampje naar kraampje om zich overal te laten voorlichten over de verschillende onderwerpen. Buiten trok het mobiele veldhospitaal veel bekijks. In deze noodtent van de GHOR kon men zien hoe gewonden bij een ongeval snel opgevangen en verzorgd kunnen worden. In het mobiele consultatiebureau werden kinderen gewogen en werd hun lengte gemeten. Kortom: een geslaagde dag waar jong en oud kon kennismaken met de veelzijdigheid van de GGD.

Speerpunten GGD Twente

In de Bestuursagenda 2012-2015 zijn ambities vastgesteld ten aanzien van de gewenste maatschappelijke resultaten die ge-meenten op het terrein van de Publieke gezondheid nastreven. Deze ambities zijn vertaald in speerpunten: • het verbeteren van ketenzorg; • het bevorderen van directe dienstverlening aan de

(mondige) burger;• vergroten van de risicobeheersing; • verbeteren van de externe informatievoorziening; • verbeteren en vergroten van het doelgroepbereik; • verbeteren van het bereik en bedienen van risicogroepen.

4

Lezen is ook belangrijk voor de gezondheid

In Nederland zijn bijna 1,5 miljoen mensen

laaggeletterd. Dat wil zeggen dat ze moeite hebben

met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid kan tot

gevolg hebben dat mensen informatie over gezondheid

niet goed kunnen lezen, begrijpen of toepassen.

De zogenaamde gezondheidsvaardigheden.

Twente heeft rond de 60.000 laaggeletterden.

De GGD vindt het belangrijk dat iedereen in Twente de gezondheidsinformatie goed kan begrijpen. Daarom is in 2012 onder andere gestart met het aanpassen van bijvoorbeeld folders naar eenvoudig taalgebruik.

Overgewicht daalt

In tegenstelling tot landelijke cijfers is het percentage

(ernstig) overgewicht op de basisscholen in Twente

tussen 2011 en 2012 met 2,5 procent is afgenomen.

Het is voor het eerst sinds 2006 dat er een afname van

het percentage overgewicht kon worden vastgesteld.

De komende jaren zal moeten blijken of er sprake is

van een trend.

De afname is van belang gezien de grote gevolgen van overgewicht voor de gezondheid en het welbevinden van mensen. Om mensen in staat te stellen gezonde keuzes te maken werken we samen met lokale initiatieven op het gebied van bewegen, sporten en actieve leefstijl.

PersoneelOp 31 december 2012 telde onze organisatie 379 werknemers verdeeld over 237,28 formatie-plaatsen (fte’s). Het personeelsbestand bestond voor de overgrote meerderheid uit vrouwen.

5

Gastouderopvang blijft groeien

Tegen de verwachting in is de opvang van kinderen bij of door gastouders blijven groeien. Gemiddeld kwamen er ongeveer 30 nieuwe gastouders per maand in Twente bij. Elke gastou-der moet voor dat zij van start gaat, getoetst worden door de inspectie kinderopvang. Dit is, ondanks de impact die dit had op de inzet van personeel, gelukt.

Toename aantal locaties kinderopvang

Toename aantal gastouders

Jaar 2008 2009 2010 2011 2012

Locaties 333 359 422 468 489

Jaar 2010 2011 2012

Gastouders 2006 2227 2526

In 2012 is gestart met het risicogestuurde toezicht. Alle locaties voor kinderopvang hebben op basis van eerdere inspectiebezoe-ken een risicoprofiel gekregen. Locaties met een laag risicoprofiel krijgen beperkt aandacht, terwijl een organisatie met een hoog risicoprofiel veel aandacht krijgen. Er zijn 4 risicoprofielen. Op die manier kunnen we gerichter toezicht houden. Intensiever toezicht waar dat nodig is en minder toezicht waar dat mogelijk is. GGD Twente is een van de eerste GGD-en die het Risicoges-tuurde Toezicht heeft ingevoerd. Het is de bedoeling dat deze werkwijze in heel Nederland wordt ingevoerd.

Inspectie kinderopvang wordt meer maatwerkToetsing op de kwaliteit van de kinderopvang moet recht

doen aan instellingen die hun organisatie goed op orde

hebben. Instellingen die meer moeite mee hebben om aan

kwaliteits- en veiligheidseisen te voldoen, krijgen meer

aandacht en dus wat vaker de inspecteur op bezoek.

GGD Twente werkt aan een gezonde groei en ontwikkeling

van kinderen in Twente. Het besef dat deze zorg niet

overal ter wereld vanzelfsprekend is, was reden genoeg

om in december de actie van 3FM Serious Request in strijd

tegen babysterfte te steunen.

Naast diverse inzamelingsacties op de spreekuurlocaties werd er op het Van Heekplein onder andere een knuffelspreekuur gehouden. Artsen en verpleegkundigen onderzochten de lievelingsknuffels van kinderen. Zo nodig werd een spuitje gegeven of leerden kinderen hoe ze hun knuffel een verbandje om konden doen. Aan de oudere jeugd werden condooms en boekjes met sekstips verkocht. Voor vragen kon men vervolgens terecht op een speciaal Soa Sense inloopspreekuur voor jongeren. Uiteraard tegen een vrijwillige bijdrage voor het goede doel. De gehele opbrengst kwam ten goede aan de actie tegen babysterfte.

Serious Request

Deze inspanningen hebben een bedrag van 3.530,51 euro opgeleverd! Bekijk de videoboodschap van onze medewerkers bij het Glazen Huis op de Oude Markt. (vrijdag 21 december, 15.18 uur)

6

Resistentie

Resistentie voor antibiotica is een bedreiging voor de

volksgezondheid. Steeds vaker kunnen infectieziekten niet

goed behandeld worden met beschikbare antibiotica.

Een probleem waar ook GGD Twente regelmatig mee te maken heeft. Resistentie ontstaat vooral door onzorgvuldig gebruik van antibiotica, veelal in het buitenland. Daarnaast ontstaan er risico’s voor resistentie door het veelvuldig gebruik van antibiotica in intensieve veehouderij. Bacteriën kunnen op enig moment van dier op mensen worden overgedragen. De GGD heeft regelmatig overleg met de veterinaire sector, ook geeft de GGD voorlichting over dit onderwerp. Gelukkig ontstaat ook in de veterinaire sector steeds meer het besef dat men meer terughoudend moet zijn in het gebruik van antibiotica.

TuberculoseEen zorgelijke ontwikkeling is het ontstaan van een resistente vorm van TBC: Daar waar de ‘gewone’ TBC goed onder controle is, is de resistente vorm van TBC moeilijk te bestrijden, Mensen met de resistente vorm van TBC zijn voor meerdere tuberculosemedicijnen (en soms voor alle) immuun. Inmiddels zien wij de eerste patiënten. Slecht functionerende TBC bestrijdingsprogramma’s in het buitenland zijn de grootste risicofactor. Er is daar vaak te weinig toezicht op het antibiotica gebruik. Ook worden in het buitenland behandelingen vaak niet goed gevolgd en medicijnkuren worden niet afgemaakt. Er zijn landen waar al meer dan de helft van de patiënten een resistente vorm van TBC heeft. In Oost Europa is dit inmiddels een fors gezondheidsprobleem.

Sinds 2011 is er ook in Twente sprake van een forse

toename van het aantal kinkhoestmeldingen. Dit on-

danks de hoge vaccinatiegraad (boven de 90%). De

kinkhoestbacterie heeft zich echter in de loop van de tijd

zo aangepast dat het vaccin een minder goede bescher-

ming geeft. Hoewel de vaccinatie waarschijnlijk geen

volledige bescherming geeft, maakt het wel uit voor het

verloop van de ziekte.

Bij gevaccineerde mensen verloopt de ziekte veel milder dan bij ongevaccineerde mensen. Het blijft dus belangrijk om te vaccineren. Omdat kinkhoest vooral bij heel jonge kinderen toe neemt, doet het RIVM onderzoek naar andere mogelijkheden om de besmettingskans te verminderen. Zo wordt er nagedacht over het vaccineren van jonge moeders, een vaccinatie vlak na de geboorte of het vaccineren van mensen die met jonge kinderen werken. De GGD Twente geeft naar behoefte voorlichting aan instellingen en scholen.

Toename Kinkhoest

Infectieziekten Incidenten en ontwikkelingen houden ons scherp

Toename patiënten met kinkhoest

jaar 2008 2009 2010 2011 2012

patiënten 219 167 79 266 522

7

Het aantal SOA consulten neemt jaarlijks toe. Reden

hiervoor is de actieve preventie inzet van GGD Twente.

Er wordt veel voorlichting gegeven op scholen, waardoor

het SOA spreekuur laagdrempelig wordt.

Bij gevonden SOA worden zoveel als mogelijk partners gewaarschuwd, die in veel gevallen een SOA consult krijgen. Gevolg hiervan is dat bij GGD Twente het aantal gevonden SOA’s afgezet tegen het aantal consulten het hoogste is in Nederland.

ReizigersadviseringDe afgelopen jaren wordt er door de Twentenaar steeds minder gebruik gemaakt van reizigersadvisering van GGD Twente. Dit is voor een deel toe te schrijven aan het succes van het vaccinatie-aanbod. Vaak zijn mensen door vaccinaties langjarig of soms levenslang beschermd tegen een bepaalde infectieziekte. Een tweede reden is de economische situatie van dit moment. Er wordt minder vaak en minder ver gereisd. De derde oorzaak voor het teruglopend aantal cliënten is de concurrentie op de markt. Door de jaren heen heeft GGD Twente aan commerciële partijen een groot deel van de markt verloren. Deze wijzigingen in de omgeving maakt dat GGD Twente eind 2012 is gestart met herbezinning op deze taak.

Seksueel Overdraagbare Aandoeningen

In 2012 waren er in totaal 28 patiënten met TBC. Hiervan hadden 8 personen ‘Open TBC’ dat wil zeggen besmettelijke TBC.

Aantal SOA consulten Aantal consulten en vaccinaties door het team reizigersadvisering

jaar 2008 2009 2010 2011 2012

consulten 1604 1872 2100 2334 2845

jaar 2008 2009 2010 2011 2012

consulten 13421 11799 10249 9496 8307

vaccinaties 19676 17943 15449 13366 11382

8

Versterking zorg voor kwetsbare kinderen

In de Academische Werkplaats Jeugd in Twente

(AWJTwente) wordt de Twentse zorg rondom kwetsbare

kinderen met onderzoek begeleid. Het biedt kansen voor

het stimuleren van nieuwe ontwikkelingen op het gebied

van effectieve interventies en goede ketensamenwerking

om de zorg voor de jeugd effectiever te maken.

De AWJTwente levert het volgende op: • 2 promotietrajecten;• ‘Klein-en-Fijn projecten’; dit zijn projecten die acute praktijk-

of beleidsvragen uitwerken met behulp van kortdurend onderzoek;

• Ontwikkeling van onderwijsmodules voor professionals die werkzaam zijn in de jeugdgezondheidszorg en Centra voor Jeugd en Gezin. Ook worden vanuit de praktijk in de beroepsopleidingen scholingen gegeven.

Jeugdgezondheidszorg Samen voor het opgroeiende kind

9

De jeugdgezondheidszorg (JGZ) heeft in 2012 haar teams in vijf werkgebieden onderverdeeld. Om de zichtbaarheid en bereikbaarheid van de JGZ op lokaal niveau te verbeteren zijn sinds mei 2012 de uitvoerende teams van de JGZ integraal samengesteld. Dit betekent dat elk team bestaat uit zowel medewerkers (assistenten, verpleegkundigen en artsen) die de jeugdgezondheidszorg voor 0-4 jarigen uitvoeren als medewerkers die de jeugdgezondheidszorg voor 4-19 jarigen uitvoeren. In een aantal teams zijn ook al medewerkers werkzaam die 0-19 breed inzetbaar zijn.De integrale teams zijn in 2012 lokaal gehuisvest. Dat betekent dat in elke gemeente er minimaal één locatie is waar of van waaruit de JGZ haar werkzaamheden (zoals de consultatiebureaus, onderzoeken op de scholen en individuele onderzoeken op indicatie) verricht. Lokale huisvesting biedt betere mogelijkheden om de samenwerking met aanwezige ketenpartners te intensiveren.

Lokale huisvesting JGZ

Prof. dr. Ariana Need. Hoogleraar sociologie van het openbaar bestuur, Universiteit Twente:“De term ‘academische werkplaats’ is afkomstig van ZonMw, onze subsidiegever. Met als opdrachtgevers het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), stelt ZonMw geld beschikbaar voor de vorming van netwerken waarin praktijk en beleid, en wetenschap en onderzoek samenkomen. Zoals hier in de academische werkplaats Jeugd in Twente, waarin initiatiefnemer GGD Twente, gemeenten, UMCG, organisaties voor jeugdzorg, Universiteit Twente en Saxion kennis en ervaringen delen. In onze werkplaats ligt het accent op de versterking van de zorg voor kwetsbare kinderen. Er lopen twee promotieonderzoeken naar postpartum depressie en de ketenaanpak van kindermishandeling. De beide promovendi werken ook in de praktijk, waardoor ze daar vragen kunnen ophalen voor de academische werkplaats. Dan zijn er ‘klein en fijn’-projecten, bijvoorbeeld over de manier waarop je een interventie voorbereidt of ouders benadert. Verder wordt gewerkt aan de beschrijving van de competenties waarover de professionals van morgen moeten beschikken. Diezelfde professionals geven hier gastcolleges, terwijl wij hen leren hoe ze een valide onderzoek kunnen opzetten. Door deze wisselwerking kunnen wij de effecten van beleid empirisch onderzoeken.

Meldcode kindermishandeling

Om kindermishandeling beter te bestrijden zijn alle organisaties verplicht om sneller en adequater in te grijpen bij vermoedens hiervan. Ook de GGD heeft in 2012 richtlijnen voor de medewerkers vastgesteld zodat voor iedereen duidelijk is hoe te handelen in geval van deze vermoedens, de zogenaamde Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld. Vanuit de Academische Werkplaats Jeugd Twente is gewerkt aan de uitrol van de meldcode richting diverse organisaties.

5 werkgebieden jeugdgezondheidszorg: • Almelo, Tubbergen, Twenterand • Hellendoorn, Rijssen-Holten, Wierden • Enschede • Hengelo, Borne, Hof van Twente • Oldenzaal, Dinkelland, Losser, Haaksbergen

De Academische Werkplaats Jeugd in Twente heeft een subsidie voor vier jaar gekregen. In 2015 loopt die af, maar we zorgen voor verduurzaming. Dat is één van de subsidievoorwaarden. En er loopt al een aanvraag voor een volgend project, voor onderzoek naar de ketenaanpak van zwangerschap en geboorte. Ook dat is zorg voor kwetsbare kinderen. En dat is een actueel thema, omdat de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg per 2015 overgaat van de provincie naar de gemeenten.”

84.450 onderzoeken verricht bij 0 tot 4-jarigen

10

JGZ meer zichtbaar op peuterspeelzalen en scholen

In 2012 is er een sterke toename te zien geweest

van de deelname van de JGZ in zorg(advies)teams

in voorschoolse voorzieningen (peuterspeelzalen,

kinderopvang) en scholen.

Voorschoolse voorzieningen en scholen zijn belangrijke vindplaatsen van problemen bij kinderen; door de deelname van de JGZ in de zorg(advies)teams waarin deze problemen besproken worden kan snel gekeken worden op welke wijze deze problemen opgelost kunnen worden. Hoe eerder dit gebeurt, des te meer kans er is dat snel hulp ingezet kan worden, zodat problemen niet verergeren en tot zwaardere en duurdere vormen van zorg leiden.

Extra aandacht waar het nodig is

In toenemende mate wordt meer inzet van de JGZ

gevraagd voor kinderen die extra aandacht nodig hebben.

Ook zien we dat ouders andere behoeftes hebben van

wat men van de JGZ wenst. De JGZ speelt hier op in

door meer flexibiliteit in de uitvoering van de JGZ.

Na de volledige invoering in 2011 in het onderwijs van een nieuwe onderzoeksmethode (triage) is de JGZ verder gegaan met flexibilisering van contactmomenten. In 2012 is voor het eerst het contactmoment 7,5 maanden alleen nog op indicatie of op verzoek van ouders uitgevoerd. Ook naar de andere contactmomenten wordt gekeken of er mogelijkheden zijn om deze meer flexibel uit te voeren.

De nieuwe werkwijze (triage) in groep 2 en groep 7van het basisonderwijs heeft geresulteerd in een hogere opkomst van de leerlingen. Ten opzichte van 2010 en 2011 is de opkomst van het aantal leerlingen gestegen (97,5% van de opgeroepen leerlingen in 2012, tegen 95,4% in 2011 en 94,5% in 2010). Een verklaring hiervoor is dat het onderzoek plaatsvindt op de scholen en dat ouders hierbij niet aanwezig zijn. Zij hoeven zich dus voor het onderzoek niet vrij te maken, waardoor het aantal afzeggingen voor het onderzoek minder is.Omdat veel ouders vragen hadden over de wijzigingen binnen de gezondheidsonderzoeken op scholen is de GGD hierop inge-sprongen door een film te maken over de werkwijze.

JGZ ziet ruim 22.000 leerlingen in het onderwijs

11

In 13 gemeenten in Twente is Loes de informatie- en adviesfunctie van het Centrum voor Jeugd en Gezin. De JGZ is onderdeel van de Centra voor Jeugd en Gezin. In 2012 is geïnvesteerd in de samenwerking en afstemming van activiteiten met de diverse Loes-loketten binnen gemeenten. En tevens is geïnvesteerd in het geven van informatie aan ouders/verzorgers op het gebied van opvoeden en opgroeien via de site Loes.nl. Veel informatie op deze site is afkomstig vanuit de expertise van de JGZ. Om ouders gelegenheid te geven om vragen aan de JGZ te stellen op het moment dat het hen uitkomt, is in 2012 een start gemaakt met de uitrol naar alle gemeenten in Twente van de mogelijkheid van het beantwoorden van vragen van ouders/verzorgers aan de JGZ via e-mail.

Samenwerking JGZ en Loes

6.376 nieuwgeborenen krijgen een hielprik

ADRES�

Nijverheidstraat 30 7511 JM EnschedePOS�TADRES�

Postbus 1400 7500 BK Enschede TELEFOON

053 487 68 88DIGITAAL

info@ggdtwente.nl

Uitgave mei 2013 Ont

wer

p en

real

isat

ie: M

orsk

ieft

Ont

wer

pers

van

Vis

uele

Iden

titei

t

Het volledige jaarverslag 2012 van GGD Twente kunt u inzien op http://www.ggdtwente.nl/publicaties/jaarverslag