4.1 De instrumenten4.1 De instrumenten4.1 De instrumenten4.1 De instrumenten

Tiltenberg 4 april 2009Tiltenberg 4 april 2009

Opbouw van de middag

1. InstrumentenVespers

2. Pedagogiek van God3. Doelgroepen

Tussen atelier en workshop

a. De lerende staat centraal: zhij moet het kunstwerk scheppen

b. Gereedschap is nodig én dienstbaarc. Inspiratie en visie zijn belangrijk,

maar geen toverformulesd. Ambachtelijke worsteling: workshop

Didactische methodes

1. Criteria om te kiezen2. Didactische weg3. Didactieken4. TechniekenKoppeling aan model van

explicatieve hypothese

Functioneel gebruik van methodes en

technieken1. Stimuleert eigen leerproces leerling2. Brengt inhoud / thema correct en op

niveau over3. Past bij ontwikkeling van leerling4. Daagt al aanwezige denkschema’s uit

en geeft terugblik op leerweg5. Bevordert de religieuze ontwikkeling.

Criteria voor gebruik van

methoden en technieken

5. Worden afwisselend en creatief toegepast

6. Worden goed uitgelegd. Afspraken met leerlingen

7. Waarborgen de veiligheid individu: geen gedwongen ontboezemingen

8. Stimuleren zelfwerkzaamheid9. Worden geëvalueerd. 10. Zijn efficiënt.

Didactische weg

Weg tussen beginsituatie en einddoelVoordelen:Leerling weet wat er verwacht wordt.Vormer weet wat er verwacht wordt.Gevaar: Te weinig vanuit de leerling,

Te veel vanuit de vormer.

Obstakels overwinnen – de manier waarop

Niet alleen het einddoel is belangrijk, ook de manier waarop je het bereikt (procesdoelen).

De obstakels worden bezien in het licht van het einddoel: te overwinnen

Didactiek biedt leerstrategieën die helpen probleemsituaties op te lossen

Schema Didactisch model

Voorbeeld: Verrijzenis bij adolescenten

Doel: inzien Verrijzenis kernboodschapBeginsituatie: veel leerlingen geloven

niet in verrijzenis of hebben twijfelsHun voorstellingen kritisch bevragenVerbanden leggen met eigen levenTransfer: kunnen toepassen in andere

levenssituaties

Basis schema van didactische analyse

Doelstelling: Wat wil ik bereiken? Wat moet de leerling na afloop kunnen?

Inhoud: wat ga ik aanreiken?Beginsituatie: Wat weten ze? Hobbels?Onderwijs proces: Hoe ga ik te werk?Evaluatie: Doel gehaald? Wat kan

beter?

Diverse didactieken

1. Beelddidactiek2. Bijbeldidactiek3. Systematische leer en didactiek4. Symboolcatechese5. Mystagogie6. Bibliodrama. 7. Dilemma (Oser).

1 Beelddidactiek ABeelddidactiek is meer dan illustratieBeelddidactiek is het uitbouwen van

een les(moment) met beeldenDe beelden moeten inhoudelijk en

formeel interessant zijn: ze moeten symbolische en oproepende kracht hebben. Kunst is vaak geschikt. Film.

Beelddidactiek BDrie didactische stappen:- Spontane waarneming en reactie- Analyse formele structuur- Analyse inhoudelijke structuurVoorbeeld: Caravaggio bekering

Paulus

Bekering Paulus - Caravaggio

Praktische stappen door de leerlingen

a. Stil wordenb. Kijken (in stilte)c. Zeggen wat er te zien isd. Zeggen wat het betekente. Persoonlijk: betekenis voor mijf. Eventueel: toevoegen van informatieg. Zelf verbeelden

Voorbeeld: Kruisweg schilderen en vieren

Vier avonden1. Kijken naar kunst – keuze staties2. Schilderen – eerste reacties3. Diepe betekenis – elementen

viering4. Meditatieve viering – EvaluatieBelangrijk is luisteren naar de ander

2. BijbeldidactiekVijf verschillende doelen:1. Informatie over Bijbel2. Leren lezen / verstaan van Bijbel3. Centrale boodschap in Bijbel tonen4. Brug slaan ts Bijbel en eigen leven5. Leren zelfstanding omgaan m Bijbel

Catéchèse biblique symbolique

Kerkvaders: catechese berust op de symboliek van riten en de Schriften

Bijbel lezer bevrijden van de letter: binnenbrengen in wereld van geest

Westen sinds Karel de Grote: inbreng van Germaanse realistische opvatting

Cat. symbolique: terug naar Kerkvaders

Vier kleuren: vier niveaus en relaties tot

de tekst- Blauw: beschrijvend, ‘anecdotisch’- Groen: toenadering tot de tekst

(een geschiedenis als de mijne?)- Rood: twijfel over de betekenis en

eigen identiteit- Geel: overgang van letterlijke naar

diepere betekenis (voor mij).

Van ding naar betekenis: twee

operatoren

Systematische geloofsleer en didactiek

- Opdracht om de leer systematisch te ontvouwen

- Moet op didactisch verantwoord manier gebeuren – niet over hoofden

- Leerling toegankelijk maken voor de geloofstaal – aansluiten bij zinvraag

- Onderscheid hoofd- en bijzaken- Geloofsinhoud verbinden met concrete

leefwereld- Gods eigen pedagogiek

4. Symboolcatechese ATaal van godsdienst is die van symbolen

Het symbool geeft te denken (Ricoeur)

Symbool overstijgt materialiteit

Brengt in contact met een diepere realiteit: reëel maar onzichtbaar

Symbool opent weg naar religieuze taal

Symboolcatechese B1. Voorfase: wat is een symbool?

Lied, gedicht, symbolische beeld, muziek, voorwerp, ritueel …

2. Verdiept: meerzinnigheid ontdekken en betekenis in traditie opsporen: oproepen en verkennen

3. Zelf symbolen scheppen (icoon)

5 MystagogieMystagogie leidt de mensen binnen in

het geheim dat hun leven altijd al is, namelijk: Gods liefdesverhaal met de mensen.

Begin 20ste eeuw: Herontdekking van vroegchristelijke liturgie: God spreekt mens als geheel aan

Mystagogie BDrie vormen van mystagogiea. Als verwondering // filosofieb. Als bevorderen religieuze ervaringc. Als sacramenten catechese voor

gevorderden (Klassiek)Annemieke de Jong-van Campen, Mystagogie

in werking. Boekencentrum 2009.

6 Bibliodrama7. Werken met

dilemma’s• Bibliodrama is geen psychotherapie• Vereist gedegen training van leider• Bestaat in diverse typen en scholen• Werken met dilemma’s (Fritz Oser)

leidt tot dieper inzicht• Vereist gedegen didactische opzet.

Technieken

a. Docerenb. Leergesprekc. Groepswerkd. Starttechniekene. Verwerkingstechnieken

Starttechnieken(ook tussentijds)

Start leerproces, peilt beginsituatie1. Associatie oefening2. Brainstorming3. Vragenlijst4. Stil schrijfronde (opdrachten)5. Foto’s kiezen6. Zinnen afmaken: Mijn beeld van God is …7. Teksten kiezen

Verwerkingstechnieken(helaas vaak verwaarloosd)

- Collage maken- Interview maken over thema- Uitbeelden: rollenspel, bibliodrama- Luisteren naar pers. Getuigenis- Video of PPP bespreken- Gebed maken over thema. Lied zingen- Vissenkom: binnenkring en buitenkring- Met kinderen: knip en plakwerk, kleuren, rebus

Toetsvragen

1. Wat is de didactische weg en hoe kun je hem omschrijven?

2. Wat is het verschil tussen einddoel en procesdoel?

3. Waarom zijn procesdoelen belangrijk?