LDN801

,,Ik wilde al jarenlang als figurant meedoen aande optocht. Vorig jaar lukte het me voor de eer-ste keer en dit jaar mag ik weer een rol spelen. Ikheb me direct opgegeven voor het onderdeel Be-vrijdingsfeest waarin het einde van de TweedeWereldoorlog gevierd wordt. Dat onderdeel zithelemaal aan het begin van de stoet. Voor mij isdat feest heel toepasselijk, want ik ben geborenop 5 mei 1945.’’De Leiderdorper Hans Verwoerd vertelt er lustigop los. Over zijn vervroegd pensioen in 2002 enhoe hij zich toen al snel verveelde. Hij was blijdat hij bij Het Motorhuis terecht kon als invallerbij tankstations. ,,Dat doe ik nu al bijna acht jaar.Ik zwerf van benzinestation naar benzinestation.En ik mag nog even blijven. De regering praat ernog over, maar ik heb zojuist getekend om tot

mijn zeventigste ditwerk te mogen blijvendoen. Heerlijk!’’,,Mijn rol in de bevrij-dingsgroep was eerstdie van Canadees. Debevrijders van overzeelopen rond met chocolaatjes voor de mensenlangs de stoet. Ik heb gevraagd of ik de rol vanChurchill mocht spelen. Dat past me als eenhandschoen, want ik lijk een beetje op hem. Al-leen rook ik niet, zeker geen sigaren, hoe lekkerdie ook ruiken.’’,,Tussen mijn collega’s onder de figuranten is ookeen rol weggelegd voor Koningin Wilhelmina. Letstraks maar eens op. Ik ben vastbesloten methaar over de Breestraat te dansen.

Hans Verwoerd danst alsChurchill met Wilhelmina

Hans Verwoerd: ,,Ik lijk al een beetje op Churchill, vind je ook niet?’’

Burgemeester Henri Lenferinkvertelt graag en levendig over demanier waarop hij 3 oktober be-leeft. ,,Toen ik hier in 2003 kwam,kreeg ik een dik boekwerk aange-boden. Dat was het draaiboek voor3 oktober en dat was geschrevenvoor een van mijn voorgangers. Ikmoet eerlijk zeggen, dat ik er nietsvan begreep. Ik had er dan ookgeen idee van wat me te wachtenstond. Dat is nu wel anders, maarzoiets is niet in een boek te vatten.Want wat hier gebeurt, is niet uitte leggen aan iemand van buitenLeiden. In elk geval moet je vanharing houden en goed van detongriem gesneden zijn. Is dat hetgeval, dan is het een feest waar el-ke burgemeester bijzonder veel lolaan beleeft.’’Burgemeester Lenferink blikt metons vooruit naar het naderendefeest. Hij legt uit waarom hij er zovan geniet. ,,De authenticiteitmaakt het een optelsom van veelleuke en bijzondere dingen. Iknoem er een paar die in de periodevoorafgaande aan het daadwerke-lijke feest bijzonder zijn. De Mini-koraal bijvoorbeeld, waar duizen-den kinderen komen genieten.Ook heel bijzonder is het oefenenvoor de Koraalzang. Een absoluuthoogtepunt is ook het Heerendi-ner. Dat is een bijzondere avonddie met niets te vergelijken is. Watdaar gebeurt, is niet openbaar,maar neem van mij aan dat hetmeer dan kostelijk is."

Mooiste kunsten

Dan breekt het eigenlijke feestaan. Lenferink grapt: ,,Voor mij ishet op 2 oktober ook al 3 oktoberen dit jaar is wel heel bijzonder,want nu is het op 4 oktober ooknog eens 3 oktober, terwijl 3 okto-ber zelf niet zoveel voorstelt. Webeginnen zaterdag met het etenvan hutspot op de HooglandseKerkgracht. Het heeft daar zo’nheerlijk Frans sfeertje. Dan gaanwe naar de Taptoe. Ik sta met dewethouders bij het standbeeld vanburgemeester Van der Werf. Delangslopende kinderen laten ons

hun mooiste kunsten zien en ve-len komen ons de hand schudden.Met een lamme hand gaan wenaar het stadhuis, waar de LeidseErepenning wordt uitgereikt. Vande burgemeester wordt verwachtdat hij daar een humorvollespeech afsteekt met tal van steke-ligheden naar de voorzitter van de3 October Vereeniging. Die magdaar dan op reageren met een zelf-de soort vrolijk en stekelig ver-haal. Het komt er op neer dat jeals burgemeester de eerste klapmag uitdelen, maar dat de voorzit-ter het laatste woord heeft.’’ ,,De zondag heeft dit jaar geenverplichtingen, maar maandagtrek ik het jacquet aan. De burge-meester draagt natuurlijk wel zijnambtsketen, want hij moet zichimmers onderscheiden. Start is deReveille en daarna volgt Koraal-

zang in het Van der Werfpark. Datis misschien wel het mooiste vande hele viering. Er worden liede-ren uit Valerius Gedenkklankengezonden. Geen hond zingt zemeer in ons land behalve in Lei-den. Dat is niet alleen gek, maarbovenal bijzonder leuk. Halverwe-ge spreekt centrummanager JoostBleijie zijn Den Tonkelaar redeuit, waarop ik geacht word spon-taan te reageren.’’

Haring keuren

,,Vervolgens gaan we naar DeWaag, waar we de haring keuren.Het is traditie dat mij een nietschoongemaakte haring wordtaangeboden. Een van mijn voor-gangers schijnt zo’n beest eensmet huid en haar opgegeten tehebben, maar ik wacht liever opeen schoongemaakt exemplaar. In

De Waag zie ik mijn echtgenoteMarion, die al in de vroege uurtjesis begonnen als een van de ’Viswij-ven’ die er haringen uitdelen. VanDe Waag gaan we naar de Pieters-kerk voor de Herdenkingsdienst.Na afloop ontvangen we op hetstadhuis gemeentelijke genodig-den. Met z’n allen gaan we naar soci-eteit Minerva om gezamenlijkhutspot te eten en dan gaan wemet de koets naar onze plaats inde Optocht. De voorzitter van deVereeniging en ik zitten met onzepartners in de koets. Het is eenmoment om even tot rust te ko-men, want we moeten vaak langwachten. Gelukkig worden onsveel versnaperingen aangeboden,waar we overigens selectief meeomgaan anders halen we de avondniet. Dat wij een rol spelen in het

ontstaan van de gaten in de Op-tocht, is beslist niet waar. Wij ver-laten de koets maar één keer endat is bij de Lorentzhof. Dat is tra-ditie. De dames zijn dan eventjesafwezig als ik de ouderen toezing.Meestal doe ik een 3 oktoberlieden Sancta Lucia in het Zweeds,maar soms ook wel het LeidseVolkslied.Na de optocht gaan we naar Ami-citia voor een klein programma enals afsluiting is er een nazit bij Mi-nerva tot aan het vuurwerk.’’,,Soms probeer ik nog even ietsvan de stad te zien. Zo zat ik vorigjaar even in de hoge zweefmolenop de kermis. Ik probeer vaak nogeven te genieten van de stalletjeslangs de grachten. Maar ook alshet niet lukt, hebben we weer kos-telijke dagen beleefd. Dat gun ikook iedere Leidenaar van harte.’’

Burgemeester Henri Lenferink beleeft ’kostelijke dagen’

Feest voor iedere Leidenaardoor Willem Buijteweg

Burgemeester Henri Lenferink met Els van Eijck van Heslinga. Foto Carolina d’Andrea

,,Het feest begint voor eenburgemeester al een paarweken voor 3 oktober. Ik merkhet aan een reeksverplichtingen. Die geven eenpositief gevoel, want het gaataltijd om leuke dingen."

3 oktober 3

LDN803

Het verschepen van de haring enkorenwijn is niet de enige traditiemet Leidens Ontzet. Ook hutspothoort erbij. Charles Schulpen,voorzitter van de commissie ha-ring & wittebrood en hutspot-maaltijd, weet daar alles van. Op 2oktober voorafgaand aan de Tap-toe wordt door duizenden Leide-naren gezamenlijk hutspot gege-ten. ,,Dat is pas sinds begin jarennegentig onderdeel van de 3 okto-berfeesten. De eerste maaltijdenwaren kleinschalig, maar de be-langstelling groeit. Vijf jaar gele-den kwamen er zo’n 2800 mensenop af, nu al 4500.’’ De locatie op deHooglandse Kerkgracht draagt ze-ker bij aan de toenemende popula-riteit, denkt Schulpen. ,,De sfeer isook wat losser "De hutspot wordt door een Wasse-naars bedrijf gemaakt. ’s Morgensom vier uur begint slagerij Groe-

neveld met zes koks aan een maal-tijd voor zo’n 4.500 mensen. Eenmegakarwei. Er moeten 1200 kilopiepers worden geschild, 400 kilouien gesneden en 350 kilo klap-stuk gebraden. ’s Middags om vijfuur scheppen zij de maaltijd ophet bord. ,,Sommige mensen vin-den dat eigenlijk een Leidse slagerde maaltijd zou moeten maken.

Maar volgens de traditie hoort erjuist buiten de grenzen van Leidengekookt te worden", memoreertCharles Schulpen de hongersnooddie aan Leidens Ontzet voorafging. Traditie is ook de lange rij bij deinschrijving voor de hutspot enharing & wittebrood op de Vis-markt en de Boommarkt. Waarom

niet gewoon aanmelden met een e-mailtje? De gedachte alleen al ver-vult Schulpen met afschuw.,,Dankzij die rijen gaan de 3 okto-berkriebels weer door de stad. Jeweet, nog zo’n twee weken en danis het zover. Het is bovendien juistgezellig om in de rij te staan enlekker te kletsen met elkaar. Hetzou zonde zijn om van het aan-

melden een klinische gebeurteniste maken." Schulpen verzekert dat niemandvoor niets in de rij zal staan, voor-opgesteld dat je lid bent van de 3October Vereeniging. ,,Je kunt eraltijd bij. Er is ruimte genoeg opde Hooglandse Kerkgracht. En an-ders kunnen we altijd nog om deHooglandse Kerk heen."

Voor wie toch thuis aan de slag gaat metde hutspot een paar recepten ter inspiratie.

Alles is traditie bij de hutspotmaaltijd

Haring en korenwijn overzee door Mieke Kerkhof-Scheenaard

In New York, Kabul en Dar esSalaam kunnen personeelsle-den van de ambassade, samenmet hun Nederlandse gasten,op afstand dit jaar ook genietenvan een haring met bijbeho-rend glaasje korenwijn. Daar-mee blaast de 3 October Veree-niging na 13 jaar een oude tradi-tie nieuw leven in. De vereni-ging laat weer haring bezorgenop Nederlandse ambassades.Uiteraard ingevroren en goedverpakt in piepschuim.

Hutspot eten hoort op drie oktober. Archieffoto Taco van der Eb

René en Greet van Doorn zijn échte Leidenaars.,,Mijn vader had een kruidenierszaak aan de Zoe-terwoudseweg. Ik trouwde met Greet, dochtervan een bakker. Mijn schoonvader had na de wa-tersnood van 1953 zijn zaak in Vlissingen ver-kocht en was gaan werken bij een groothandel inbakkerijproducten aan de Hoge Rijndijk.’’René wordt bijgevallen door Greet: ,,Ik kwam hierals achtjarig meisje, maar een jaar later speeldeik al mee in de optocht met vriendinnetjes vanschool. Ik weet nog hoe boos ik was, toen ik pagemoest zijn en dus als jongen naast de koetsmoest lopen. We verzamelden toen in de OudeDoelenkazerne bij de Morspoort. Jaren later benik met René en de kinderen weer met de optochtmee gegaan. We moesten ons toen verkleden inde Stadsgehoorzaal en gingen dan met bussennaar de Burggravenlaan.’’René: ,,De meisjes en de mannen werden bij bin-nenkomst van elkaar gescheiden. Hoppezak was

met een ploeg van weltien man aan het grime-ren en geschminkt kwa-men we pas weer bij el-kaar. Dat was telkensweer hilarisch. Greet:,,Het leukst was het omeen rol te mogen spelen.Ik was met collega-kap-ster Adri (van Tongerenvan de Breestraat) ver-momd als clochard. We namen langs de routedan klanten in de maling. Het was een schitte-rende tijd. Voor ons is 3 oktober nog steeds heelbijzonder. We zijn er altijd en gaan naar de Tap-toe om daarna te stappen. De volgende dag gaanwe naar de optocht. We kijken dan bij De Tregter,waar het een feest van herkenning is. Dan makenwe een rondje kermis en gaan weer naar huis omte sparen voor het volgende jaar.’’

René en Greet van Doorn. Foto 3 October Vereeniging

’Stadsgehoorzaal was het leukst’

2 Hutspot van Har Bemel-man, eigenaar/kok van deBranderij/Gaanderij

Ieder jaar met Leidens Ontzetwerken de gasten van de Brande-rij/Gaanderij zo’n 250 portiesweg. Binnen en buiten krijg je ergratis muziek bij van echte ’tra-nentrekkers’. Bemelman kooktonderstaand recept al bijna 30jaar volgens de tips van zijnmoeder Rien Bemelman. Ingrediënten: aardappels, peenen uien.,,Allereerst bak ik alle uien om-dat de hutspot anders zo zoet

wordt van depeen. Daarnakook ik deaardappels enpeen. Wan-neer deze gaarzijn voeg ik degebakken ui met het stampentoe. Daarna peper, zout en melkerbij en om het extra smeuïg temaken lekker wat bouillon vande klapstuk erbij met een vleug-je room. Als laatste een flinkeschep Zaanse mosterd erdoor-heen roeren. Serveren met klap-stuk en of rookworst.

Hutspot met tranen

1 De officiële hutspot vanMeesterslagerij Groene-veld in Wassenaar zoals

wordt geserveerd bij de Hoog-landse Kerk.Slagerij Groeneveld is niet deeerste de beste. Vorig jaarwerd deze nog genomineerdvoor ’slager van Nederland’.Hij werd derde. Wie zijn re-cept thuis wil proberen zaleerst flink wat omrekenwerkmoeten doen naar het aantalgezinsleden. En gokken naarde smaakmakers.1200 kg aardappelen500 kg peen400 kg ui350 kg klapstuk25 kg kruiden, maar die zijnhet geheim van de smid!

De officiëlehutspot

3 Hutspot van chef-kok Emielden Hoek van Scarlatti,,Niet iedereen wil dit recept

voor pittige Javaanse hutspotproeven", vertelt Emiel. ,,Zij zijn erop tegen omdat het afwijkt vanhet traditionele recept. Maar wiehet er op waagde in ons restau-rant vond het heel lekker. Dus wielos durft te komen van de tradi-tie; proberen!’’Voor 4 personen:800 gram aardappels in blokjesvan 1 cm bij 1 cm400 gram wortel in blokjes van 1cm bij 1 cm

bakken ofwokken tothet bijnagaar is.Daarna deaardappelsen groentetoevoegen en lekker meebakken.Breng tegelijk op smaak metsambal en ketjap manis.Even proeven en eventueel nogpeper en zout toevoegen naarsmaak.Dit alles verdelen over 4 bordenen bestrooien met de seroen-deng.

400 gram ui gesneden750 gram gekruid shoarmavleesNaar smaak sambal badjakNaar smaak ketjap manis200 gram seroendengPan met water en zout op hetvuur en aan de kook brengen.Aardappelblokjes beetgaar ko-ken en uit het water in een ver-giet scheppen.Daarna de wortel en ui beetgaarkoken in hetzelfde water, dit al-les in een vergiet of zeef latenuitlekken en afkoelen.Het vlees verdelen over tweekoekenpannen en daarin aan-

Pittige hutspot

3 oktober 5

LDN804

Jori Zijlmans, conservator van hetMuseum De Lakenhal, is geïntri-geerd door die vragen. Volgendjaar viert de 3 October Vereeniginghaar 125-jarig jubileum en De La-kenhal pakt dan uit met een ten-toonstelling met de titel LeidensOntzet: Vrijheidsfeest & Volks-feest. Het museum is daarvoornog steeds op zoek naar verhalenen voorwerpen die vertellen watLeidens Ontzet betekent voor deLeidenaars en hoe ze de dag vie-ren. In 2010 maar vooral ook gedu-rende de laatste zestig tot zeventigjaar.Zijlmans: ,,We hebben veel voor-werpen uit de negentiendeeeuw. Dat komt omdat in 1824bij de 250-jarige herdenkingvan Leidens Ontzet in hetstadhuis een historische ten-toonstelling is gehouden waar-voor Leidenaars werden opge-roepen spullen in te leveren.Veel edellieden gaven hiergehoor aan. Zo kwameen Haagse baronmet een noodmuntuit 1574 en graafvan Limburg Sti-rum met debrieven die tij-dens het Be-

leg door postduiven naar de stadwaren gebracht. Ook de hutspot,een turfje dat op een van de schan-sen is gevonden en speelkaartenvan de soldaten werden gebracht.De Leidenaars konden die relie-ken, zoals ze werden genoemd,komen bekijken in het stadhuiswaar bijvoorbeeld ook het schilde-rij van Pieter van Veen over hetuitdelen van haring en witte-brood, hing. Die traditie is altijdblijven bestaan: eerst ging ieder-een naar het stadhuis en later naarde Lakenhal waar de relieken nu

liggen."De Lakenhal wil de ’re-

lieken’ nu actualise-ren met hedendaag-se herinneringen.De Leidse universi-teit heeft inmiddels

vijftien Leidenaarsgeïnterviewd over hun

herinneringen aande viering

aan 2

en 3 oktober. Verder worden, netals in 1824, Leidenaars weer opge-roepen hun herinneringen en re-lieken met de stad te delen. Eeneerste inzameldag heeft al veel op-geleverd. Zo werd een foto ingele-verd waarop te zien is hoe een Lei-denaar met zijn mede-mariniers 3oktober viert in Nieuw-Guinea.Gerard Mank, afkomstig uit eenfamilie van Leidse groentehande-laren, kwam met het schilmesjewaarmee hij als kleine jongenaardappels voor de hutspot schil-de. De koekplank waarmee bakke-rij Brummelkamp generaties langkoeken in de vorm van haringenbakte, werd getoond. Ook melddezich iemand waarvan de ouders al-tijd op de markt hadden gestaanen een vrouw die in de jaren zestigin de reclameoptocht meeliep.Zijlmans: ,,Het mag ook een knuf-fel zijn die gewonnen is bij eenkermistent, een trouwboekje, eentegel, een mooie herinnering ofwat dan ook. We maken foto’svoor de tentoonstelling die demensen zelf meekrijgen zodat wekunnen laten zien hoe de traditievan 3 oktober vieren zich voortzetmaar ook aanpast. Leidens Ontzetis een feest dat Leidenaars samen-bindt en verbindt. Het gekke isdat de impact steeds groter wordt.Dat willen wij laten zien."

Lakenhal verzamelt herinneringen aan Leidens Ontzet

Vrijheidsfeest & Volksfeestdoor Roza van der Veer

Wat doen de Leidenaars op 3oktober? Wat hebben ze voor aldan niet tastbare herinneringenaan Leidens Ontzet. En waaromis het feest zo belangrijk voorde inwoners van Leiden?

De Lakenhal is op 4 oktober tus-sen 10 en 12 uur gratis toeganke-lijk. Het gemeentelijk museumzet hiermee de traditie voort diein 1824 is begonnen op het Leidsestadhuis. Bij de oprichting vanhet museum aan het einde vande negentiende eeuw is die gra-tis openstelling tijdens LeidensOntzet ook vastgelegd. Het mu-seum ging officieel open in 1874maar was de twee jaar daarvoorop Leidens Ontzet ook al vooreen dag open. In een ruimte, pal

gen. Het gerestaureerde tapijt,dat sinds 2007 niet meer te zienwas in Leiden, laat als een 16eeeuws stripverhaal het Beleg ende Ontzet van Leiden zien. Aande achterzijde van dit Leidse top-stuk draait een ’moderne’ anima-tiefilm over het beleg.Overigens is het museum aan de OudeSingel ook gewoon op 3 oktober opentussen 12 en 17 uur. Bezoekers die depuzzel/wandeltocht uit deze krant latenzien, krijgen gratis toegang. Tussen 14 en16 uur zijn er gratis rondleidingen.

boven het nog in gebruik zijndeziekenhuis voor cholera, kondende Leidenaren de stadscollectieén de relieken zien. Deze zaal is nu in ere hersteld. Demuren hebben de roodbruinekleuren teruggekregen en zijngedecoreerd door de oorspronke-lijke stadscollectie. Ook het 16eeeuwse wandtapijt dat de Delft-se wever Joost Jansz. Lanckaert in1587 in opdracht van het Leidsestadsbestuur heeft gemaakt,heeft een plek in deze zaal gekre-

Gratis toegang Lakenhal

De heer Brummelkampbracht een unieke koek-plank mee naar de Laken-hal. Deze koekplank meteen zestal haringen erop is

meer dan 100 jaar oud. De Leidse banketbakke-rij Brummelkamp maakte met deze koekplankzogeheten zoete haringen tijdens de 3-okto-berviering. Foto Lakenhal

Gerard Mank bracht een aardap-pelschilmesje (uit de 2e helft vande 19e eeuw) en een dunschiller( jaren ’20-’30 van de 20ste eeuw)mee. Het aardappelschilmesje waseigendom van de over-overgroot-vader van Mank en de dunschillerwas eigendom van de grootvadervan Mank. De familieleden werk-ten generaties lang als groente-man. Een aantal weken voor de 3oktoberviering ging groentemanMank op zoek naar de geschiktepenen, uien en aardappels voor dehutspot. Vervolgens werden al de-ze groenten met de hand schoon-gemaakt, met behulp van de mes-jes. Foto Lakenhal

Mevrouw Lingerak bracht de La-kenhal een foto uit 1961 of 1962mee van de reclameoptocht. Tij-dens deze optocht was zij samenmet een vriendin figurant. Me-vrouw Lingerak was toen 13 jaar.

Foto Lakenhal

Mevrouw de Romijn-Spies brachteen foto uit 1984 van haar vadermee naar de Lakenhal. Hij verkochtjarenlang op de Leidse waren-markt curiosa. Vlak voor 3 oktoberversierde hij zijn kraam op de Ko-renbeursbrug met 3-oktoberobjec-ten, zoals een hutspot inclusief pe-nen en uien, en plaat met de Wa-tergeuzen erop afgebeeld.

Foto Lakenhal

Mevrouw Bonte is een verzame-laarster en bracht meerdere objec-ten mee van de 3-oktoberviering.Op de foto is Bonte te zien met eengedenkbord uit 1924, een aarde-werken hutspotje van een bakkerin de Breestraat. In dit potje zatmarsepeinen hutspot. Ze had ookeen liederenbundel uit 1887 bijzich. Foto Lakenhal

Het geluid van de Gishba trommel, een typisch Me-sopotaams instrument, is met zijn klepperendeklanken op zijn zachts gezegd fraai te noemen. Meteen beetje geluk neemt de bevlogen musicus Sattaral-Saadi de trommel mee op zijn reis door ’Duizend-en-één-nacht’ tijdens de grote optocht.,,Voor het eerst doe ik met mijn ensemble mee aanjullie carnaval. Jaren geleden ben ik vanuit Irak naarNederland gevlucht. Ik heb mijn plek in de samenle-ving gevonden dankzij muziek. Muziek verbindtmensen. Vandaar dat we dit avontuur als Arabischemusici aangaan. Ik verheug me enorm op de op-tocht. Op onze wagen zit de sultan die luistert naarde verhalen van Scheherazade. Dat plaatje komt dusuit Duizend-en-één-nacht, de bekende raamvertel-ling uit het Midden-Oosten. Ik geloof dat iedereenwel van die sprookjes heeft gehoord.

De stichting Ashtar, Irakesevrouwen in Leiden, sluit zichbij ons aan. De vrouwen zor-gen onder meer voor prachti-ge kleding.’’,,In het oude Mesopotamiëleefden verschillende bevolkingsgroepen naast el-kaar. Iedere groep kende zijn eigen tradities en druk-te met de kleding zijn eigen identiteit uit. Die ver-schillen willen we in de optocht aan het publiek to-nen.’’Stichting Ashtar wil er voor zorgen dat de van oor-sprong Irakese vrouwen zich op sociaal en cultureelgebied in hun nieuwe omgeving kunnen ontplooi-en. ,,Vind je ook niet dat deze belangrijke doelstel-ling aansluit bij het thema van de optocht? Grenze-loos feesten! Nou, wij laten het zien.’’

Sattar al-Saadi neemt eenArabische sfeer mee

Sattar al-Saadi wil met zijn muziek een brug slaan. Foto PR

3 oktober 9

LDN805

Overtuigend lepelen ze alle voor-delen op waardoor je al snel beseftdat je echt iets mist als je geen lidwordt: een hutspotmaaltijd, defeestwijzer, je steunt het feest voorde bejaarden en gehandicapten,enzovoorts, enzovoorts. Maar hetallerbelangrijkste argument istoch wel: voor € 7,50 per jaar benje een echte Leidenaar. O, ben je allid? Dan wil je vast wel een van deartikelen bij de dames kopen. Voorveel mensen zijn zij het gezichtvan de 3 October Vereeniging.Anneke van Kampen en Joke Brus-see kennen elkaar door de optocht.Daarin lopen ze al zo’n 25 jaar meeals figurant. Zes jaar geledendreigde Anneke niet mee te kun-nen doen omdat ze maar niet op-knapte van een operatie. Joke be-greep dat thuisblijven verschrik-kelijk moest zijn en besloot haarverkleed en al gewoon op een karmee te nemen. Sindsdien zijn zevriendinnen en doen alles samen.Elke gelegenheid grijpen ze aanom leden te werven of 3 oktoberartikelen te verkopen. Bij de senio-renmiddag, de inschrijving voorharing en wittebrood, de repetitievoor het koraal; ze zijn er gewoonaltijd. Voorzitter Rik Kamps vande evenementencommissie kreegmet hen te maken toen hij in de rijstond voor haring en wittebrood.,,Wij kenden hem nog niet", la-chen ze hartelijk. ,,Wij vroegenheel netjes of hij al lid was. Datwas hij niet en daar had hij ookgeen behoefte aan. Nou, wij lietenons hele verhaal op hem los omhem over te halen. Pas helemaalaan het eind zei hij wie hij was.Als beloning voor ons doorzet-tingsvermogen gaf hij zijn kinde-ren op als lid."

Eigen 3 oktoberjas

,,Wij hebben dit jaar voor het eerstonze eigen 3 oktoberjas", verteltAnneke trots. ,,Deze hoeven weniet in te leveren. Onze naam staaterop, zie je wel?" Trots trekken ze

hun jack aan en poseren voor defotograaf, de naam moet goedzichtbaar zijn. Ach, wie de dameseenmaal in actie heeft gezien, zalze toch wel herkennen. ,,Om onzeartikelen aan te prijzen hebben wealtijd alles aan en op. En dan ma-ken we er een dansje bij." Zwie-rend door de kamer demonstreertAnneke hoe zij een 3 oktoberbroodsloop aan de man brengen.,,We zingen hoeveel voordeel hetheeft om er een te hebben en hoemultifunctioneel hij is." Ook dehandschoen zonder vingertoppenblijkt bijzonder handig, zo latende dames zien. Voor een neutje ofhet netjes eten van een harinkje ishij echt onmisbaar. Een Spanjaardin de Haarlemmerstraat vond hetvorig jaar zo leuk dat hij het heleassortiment kocht.Dit jaar verrassen ze op 16 septem-ber de rij bij het inschrijven voorharing en wittebrood in een echterood/witte 3 oktoberjurk. Natuur-lijk met de Leidse Sleutels erop.Joke maakte de jurken zelf samenmet een handige vriendin. In het begin gingen Joke en Anne-ke nog de deuren langs om ledente werven. ,,Maar dat werkt niet

meer", vertelt Joke. Daarna kwameen kraam. Wat ze van het nieuweservicepunt aan de Breestraatmoeten denken weten ze nog niet.,,Meestal trekt een praatje mensenover de streep. Misschien moetenwe bij de deur gaan staan om ze

naar binnen te praten."Voor Leidens Ontzet gaat alles aande kant. Vakantie, medische ingre-pen, het moet allemaal wachtentot na 3 oktober. Anneke zegt datze bijna dood moet gaan, wil zezich in een ziekenhuis laten opne-

men. Joke ging zelfs zover dat zehet bijbaantje van haar destijds 15jarige zoon opzegde omdat zijnwerkgever hem geen vrij wilde ge-ven op 3 oktober. ,,Bij nader in-zien mocht hij blijven en kreeg hijwel vrij voor 3 oktober", vertelt zevoldaan.Al gaat geen zee te hoog voor de 3October Vereeniging, als het feesteenmaal losbarst gaat hun rode 3oktoberjas waarmee ze leden wer-ven aan de kapstok. ,,Dan is hetons feest en daar geven we ons he-lemaal aan over."

Het Leidsch dagblad viert uiteraard ook 3oktober. Wie nu een kwartaalabonnementneemt, krijgt twee weken gratis de kranten is voor een jaar gratis lid van de 3 Octo-ber Vereeniging. Voor de komende winter-maanden wordt ook nog een 3 oktobershawl cadeau gedaan.

Voor 7,50 euro word je een echte Leidenaar

door Mieke Kerkhof-Scheenaard

Anneke van Kampen en Joke Brussee in vol ornaat. Foto Hielco Kuipers

Op 10 september neemt de 3October Vereeniging haarnieuwe servicepunt in gebruikop Breestraat 117, recht tegen-over het stadhuis. Je kunt erterecht voor ledenzaken, zoalsinschrijven als lid, een adres-wijziging doorgeven, of je lid-maatschapsvorm veranderen.Ook is er het uitgebreide 3 ok-tober assortiment verkrijgbaar,variërend van sjaals, hand-schoenen en bretels tot aan dezogenaamde Leidse lolbroek.Het fraaie pand is al in gebruikals atelier en galerie door Wil-lem van Scheijndel. Maar aande 3 October Vereeniging staathij graag een ruime kamer aanstraatzijde af. Kirana woon-winkel zorgt voor de inrich-ting.Tijdens de 3 oktoberfeesten ishet servicepunt gesloten. Voorvolgend jaar zoekt de commis-sie ledenwerving een anderonderkomen.Openingstijden van het servi-cepunt zijn elke woensdag,donderdag, vrijdag en zater-dag van 11.00-17.00 uur. Meer informatie op www.3oc-tober.nl.

ServicepuntBreestraat

,,Bent u al lid van de 3 OctoberVereeniging?" Als je op dievraag ontkennend antwoordt,ben je niet zomaar af van debevlogen ledenwervers Annekevan Kampen (62) en JokeBrussee (60).

Joke en Anneke bij een marktkraam om leden te werven en artikelen teverkopen. In het midden Moniek van Sandick. Links Anneke, rechts Joke.

Foto 3 October Vereeniging

Bent u al lid?

Ellen Blok en Daniëlle Slegtenhorst zijn op 3 okto-ber een paar uurtjes de koninginnen van Leiden.Ze hebben een plaatsje veroverd in de goudenkoets die meerijdt in de grote optocht. De damesstralen al bij het voouitzicht.De rit in de gouden koets was de eerste prijs vaneen verkleedwedstrijd. Wie zich vorig jaar 3 okto-ber het mooist, leukst of meest in de Leidse kleu-ren had uitgedost maakte kans op die exclusieverit. Een speciaal inspectieteam liep voor de op-tocht uit om het publiek langs de de kant van deweg te scannen. In totaal werden 28 personen genomineerd. Diehadden zich, net als beide dames uiteraard, uit-bundig in het rood en wit gestoken. Uiteindelijkzijn Daniëlle en Ellen dus tot winnaars uitgeroe-pen. Daniëlle, die in het dagelijks leven actief is bijde Leidse bibliotheek, had voor zichzelf een truimet daarop een kolossale hutspot gebreid.Ellen droeg op de grote dag een schitterende pan-

talon met rode en wittevlakken en een rood jas-je. Zelfs haar nagels wa-ren rood en wit gelakt. Alleen de schoenenwaarop Ellen liep, had-den een afwijkendekleur. ,,Dat is dit jaar ookanders. Niemand zal hetkunnen zien, want ik zitnatuurlijk in die koets,maar ik heb mijn Leidseschoenen al gekocht.’’,,Na de rit houd ik de rest van de dag lekker mijncomplete Leidse outfit aan. Ik sta dan te werken inmijn eigen zaak. Dat is bistro Haargangetje. Ik ser-veer daar van half twaalf tot negen uur ’s avondsNederlandse tapas. Vroeger deed ik dat in de Bree-straat bij ’Af en Toe’, maar nu heb ik een nog leu-kere plek gevonden aan het Gangetje 6.’’

De Leidse gouden koets. Foto 3 October Vereeniging

Koninginnen in de Gouden Koets

3 oktober 11

LDN806

Er was eens een Haagse jonk-vrouw die veel vrienden en fami-lieleden in Leiden had. Ze kwamdaarom vaak in de stad en wandel-de dan langs het Rapenburg, metzijn universiteit en mooie, durehuizen. Ze ging ook graag op deLeidse markt kijken of er nogmooie stof was te vinden voor eennieuwe mantel. Vooral het fijneLeidse laken vond ze prachtig enlekker warm. Toen Leiden in 1574werd belegerd door de Spanjaar-den, kon ze niet meer naar haarLeidse vrienden en familie toe: destad was afgesloten van de buiten-wereld.Magdalena Moons - zo heette ze -woonde met haar oude moeder inDen Haag. Haar vader was allangdood, haar oudere broers en zus-sen waren getrouwd. Zelf was zeinmiddels al dertig jaar en hetwerd hoog tijd dat ze ook huwde.Haar familie wilde het liefst datzij een goede katholieke manvond, maar veel jongemannen uithaar kringen waren protestantsgeworden. Zo was er voor Magda-lena niet veel keuze. Op een zekere dag werd er bij demoeder van Magdalena een Spaan-se gast aangekondigd. Hij bleekFrancisco Valdez te heten en de be-velvoerder te zijn van de Spaansetroepen die Leiden omsingelden.Magdalena vond het maar niks dathaar moeder deze man ontving,maar toen ze de gast een beetjekoeltjes haar hand toestak vooreen handkus, zag ze stiekem welhoe knap hij was. Hij had mooiedonkere ogen, zwart haar en zijnSpaanse kostuum stond hem goed.Onder het eten keek ze af en toestiekem naar hem en ze merktedat hij ook naar haar keek. Die avond sliep Magdalena slecht.Ze droomde steeds over de mooieSpanjaard. Ze was ook heel blijtoen ze de volgende ochtend al eenbriefje kreeg waarin hij vroeg of zeeens een keer met hem wilde gaanpaardrijden. Ze stuurde een briefje

terug, liet de knecht een mooipaard uitzoeken en ging uit rijdenmet haar Spanjaard. ’s Avondskreeg ze weer een briefje, dit keerom te gaan wandelen. Magdalenawerd steeds verliefder. Franciscoook, want na een tijdje vroeg hijMagdalena om met hem te trou-wen. Alleen wilde hij eerst voor dewinter, liefst nog in de maand sep-tember, de belegerde stad Leidenaanvallen want daar lagen zijntroepen al een flinke tijd voor depoorten. Het moest makkelijk zijnwant de Leidenaren waren uitge-hongerd en konden niet meergoed vechten. Magdalena schrok. Ze hield van

Francisco maar wilde niet dat Lei-den in handen van de Spanjaardenviel. Ze wist wat er dan gebeurde:de stad zou worden geplunderd enveel Leidenaars zouden wordengedood. ,,Toe’’, vleide ze bij Fran-cisco, ,,blijf nog even bij mij. Ikhou van jou, maar ook van Leiden.Als jij de stad aanvalt, kan ik tochniet met je trouwen. Beloof mijdat je het niet doet. Dan trouw ikmet je.’’ Francisco schrok. Hij wilde Mag-dalena niet kwijt, maar hij wist te-gelijk dat hij als Spaanse bevelheb-ber Leiden op de knieën moestkrijgen. Hoe hij ook praatte, Mag-dalena bleef onverzettelijk: er

werd alleen getrouwd als hij destad niet aanviel. Ondertussen was september voor-bij, het werd kouder en er stak eenstorm op. De Spanjaarden lagennog steeds voor de Leidse poortente wachten op het bevel van Fran-cisco om de stad aan te vallen.Toen staken de Geuzen (de tegen-standers van de Spaanse koning)de dijken van de polder rond Lei-den door. Het land kwam onderwater te staan en de Spanjaardennamen de benen. Ook FranciscoValdez moest vluchten. Een paarmaanden later stuurde hij een vanzijn mannen in vermomming (hijmocht niet als Spanjaard worden

herkend) naar Den Haag om Mag-dalena te halen. Ze wist dat zehaar belofte moest houden enging mee naar Antwerpen, waarFrancisco op dat moment zat.Stralend van geluk kwam ze bijhem binnen. ,,Je hebt Leiden nietaangevallen. We trouwen.’’ En zo gebeurde het. Magdalena enFrancesco trouwden omdat ze elkwoord hadden gehouden en zeverliefd op elkaar waren. Magdale-na wordt nog steeds gezien als eenLeidse heldin van het Leidens ont-zet, ook al was ze het liefje van deSpaanse bevelhebber.

(Met dank aan Els Kloek)

Een Leids sprookje en een mooie prijs

Er was eens een jonkvrouwdoor Roza van der Veer

Magdalena Moons is de heldinvan Leidens Ontzet. Ze kreegverkering met de baas van deSpaanse troepen. Lees haar ver-haal en kleur de tekening.Stuur op naar het Leidsch Dag-blad, Postbus 54, 2300 AB Lei-den. De mooiste inzendingenmaken kans op een Jumbospel.

Tekening: Binnert Glastra

Of hij zin had om mee te gaan naar de verpleeg-en verzorgingshuizen. Nico Koek werd vijf jaargeleden voorzichtig gepolst of hij, als man van devoorzitter van de 3 October Vereeniging, meewil-de met het voornamelijk vrouwengezelschap omde oudere Leidenaren een paar gezellige uurtjeste bezorgen. ,,Daar zal zo’n man wel geen zin inhebben’’, was de gedachte. Maar Nico Koek hadwél zin, vond het zelfs héél erg leuk en is inmid-dels een begeerde partner voor de dames. Nietomdat hij een man is, maar omdat Nico graagzingt. En dat geeft sfeer.,,Ik kom uit Roelofarendsveen en bij familiebij-eenkomsten wordt altijd gezongen. Ik was tot dezomer leraar geschiedenis en zong met de klasonder meer ook met de 3-oktoberviering. Ik kenveel liederen; zeemansliederen, historische liede-

ren zoals mijn favorietMerck toch hoe Sterckover het beleg van Ber-gen op Zoom maar ookhet Leidse volkslied. Ookde Zilvervloot doen wewant dat zingt iedereengraag mee.’’ Dit jaar gaat Nico, voor de gelegenheid met dé 3oktoberdas, weer op pad om te zingen, doosjesmet bonbons uit te delen én om verhalen overvroeger aan te horen. ,,Heel aangrijpende verha-len vaak, soms een beetje triest maar soms ookleuk. Een keer waren we bij demente ouderen envertelden dat we van de 3 October Vereenigingkwamen. Eén oudere riep tot mijn verrassing ver-volgens ’Maar het is pas 2 oktober’.’’

Nico Koek viert zingendLeidens Ontzet

Nico Koek met 3 oktoberuitrusting maar zonder officiële das.

3 oktober 25

LDN807

3 oktober 13

Om iedereen een kijkje te gunnenin de keuken van de wetenschap,probeert Jos van den Broek van al-les uit. Hij schrijft een toneelstuk,een boek als het moet en schroomtniet zijn opwachting te maken ineen televisieprogramma. Kortom:de professor kleurt zijn rol als we-tenschapsvoorlichter van de facul-teit der Wiskunde en Natuurwe-tenschappen mooi in. Naast zijnwerk als hoogleraar wetenschaps-communicatie in Leiden, doet hijgraag iets extra’s voor de stadwaarop hij zo gek is. ,,Ik houd dusvan Leiden waar ik al 40 jaar metveel plezier woon. Ik ben commu-nicator en fotografeer graag. Indeze quiz komt alles samen.’’

Fotoquiz

Voor deze fotoquiz heeft de profes-sor een aantal foto’s bewerkt op decomputer. In werkelijkheid ziet hetplaatje er dus anders anders uit.Het is uiteraard de bedoeling datde verschillen worden ontdekt!Natuurlijk dienen alle vragen be-antwoord te worden. En daarvoormoet je bijvoorbeeld ook in de La-kenhal zijn. Op zondag 3 oktobermag je als puzzelaar tusssen 12.00en 17.00 uur gratis naar binnen.(Wel even deze krant meenemenals bewijs.)Zodra alle antwoorden zijn gevon-den, kun je de uitkomst via de spe-ciale button op de site van dezekrant (www.leidschdagblad.nl) in-sturen. Natuurljk mag je de uit-komsten ook per post versturen ofafgeven bij het Leidsch Dagblado.v.v. Drie Octoberquiz, 3e Binnen-vestgracht 23, 2312 NR Leiden. In-zenden kan tot en met maandag 11oktober. De winnaar wordt in hetLeidsch Dagblad bekend gemaakt.

Bekijk Leiden en rij een jaar gratis met AutoLeaseTeam

Wat ontbreekt? Professor Jos van den Broek ontdekt niet alleen details die anderenvaak over het hoofd zien, hij wil ze ook graag bij je onder de ogenbrengen. Dat doet hij onder meer met zijn fotoquizzen die in Lei-den omstreken beroemd beginnen te worden. ,,Ik laat mijn stadge-noten graag zien dat we in een mooie en interessante stad leven enwerken. Dat is extra leuk als het gaat om een onderwerp dat ons al-len bindt. Zoals nu met de viering van het Leids Ontzet op 3 okto-ber.’’

Foto 1: Academiegebouw, Rapen-burg. De plaquette toont prins Wil-lem van Oranje die in 1575 de uni-versiteit gaf aan het dappere Lei-den. Wat ontbreekt?

Foto 2: In de Hooglandse kerk hangtdit prachtige grafmonument voorPieter van der Werf. Het is gemaaktdoor Rombout Verhulst. Wat ont-breekt?

Foto 3: Lakenhal, vernieuwde Leidsezaal. Het pas gerestaureerde Lanc-kaert-tapijt uit 1587 laat in beeld-vorm het ontzet van Leiden in 1574zien. Wat ontbreekt?

Foto 4: Lakenhal, vernieuwde Leidsezaal. ,,Liever Turks dan Paaps, washet motto van de Watergeuzen. Ditis de knop van en geuzenvaandel inde vorm van een Turkse halvemaan. Wat ontbreekt?

Foto 5: Lakenhal, nieuwe Leidse zaal.Op dit schilderij van Mattheus vanBree biedt burgemeester Van derWerf zijn arm aan de hongerendebevolking aan. Wat ontbreekt?

Foto 6: In de Pieterskerk vindt alsinds 1575 op 3 oktober (dit jaar op 4oktober) de jaarlijkse herdenkings-dienst van Leidens Ontzet plaats.Wat ontbreekt?

Foto 7: Plantsoen. Het standbeelduit 1924 toont Willem van Oranje,Janus Doeza, Jan van Hout en Louisde Boisot (de laatste staat overi-gens niet op de foto). Wat ont-breekt nog meer?

Foto 8: Rapenburg 94. In dit huiswoonde Willem van Duivenbode,die in 1574 zijn postduiven aan hetstadsbestuur ter beschikking stel-de. Wat ontbreekt?

Foto 9: Lodewijkskerk (voormaligeSaaihal), Steenschuur. Na de val vanAntwerpen in 1585 vluchtten veelsaaiwerkers naar Leiden. (Saai is fij-ne wol.) Wat ontbreekt?

Foto 10: Stadhuistrap, Breestraat. Detwee sleutels van de hemelpoort –de sleutels van St. Petrus, be-schermheilige van Leiden – vormenhet wapen van Leiden. Wat ont-breekt?

Foto 11: Van der Werfpark. Jaarlijksverzamelt half Leiden zich op 3 ok-tober rond het standbeeld van bur-gemeester Van der Werf voorkranslegging en koraalzang. Watontbreekt?

Foto 12: Vliet. Op 3 oktober 1574 voeren de Watergeuzen via de Vliet de stadbinnen, met hun boten beladen met haring en wittebrood. Wat ont-breekt?

Geen wedstrijd zonder prijs,ook niet bij deze vermakelijkeen leerzame wandel/puzzel-tocht. Onder de goede inzen-ders wordt een jaar lang GRA-TIS autorijden verloot. AutoLea-seTeam stelt hiervoor een Hy-undai i10 Active Cool 1.1. ter be-schikking. Verzekering, wegen-belasting en eventueel onder-houd wordt allemaal bekostigd.Alleen benzine, een eigen risicovan 150 euro bij een schade éneventuele verkeersboetes zijnvoor rekening van de winnaar.

Gratis auto

Zondag 26 september 09.45-17.00 uur 3 Oktober Haringen Wittebrood Jeugdvoetbaltoer-nooiDocos – sportcomplex, HaagseSchouwweg10.00-17.00 uur Hutspotbridgedri-vedenksportcentrum Leiden - Ro-bijnstraat14.00-16.30 uur Muzikale Voorstel-ling voor SeniorenStadsgehoorzaal15.00 uur Historische lezingAcademiegebouw - RapenburgDonderdag 30 september 10.00 – 20.00 uur Rondtour bijverstandelijk gehandicaptenDiverse locatiesVrijdag 1 oktober 10.00-16.00 uur Bezoek aan Rust-en VerpleeghuizenDiverse locaties 13.30-14.30 uur MinikoraalGarenmarkt Zaterdag 2 oktober 14.00-02.00 uur Groot Lunapark; Lammermarkt/Schuttersveld e.o. 15.74 uur Openingsvoorstellingevenementenplein - Garenmarkt17.00-18.30 uur Grote Hutspot-maaltijdHooglandse Kerkgracht18.00-24.00 uur Feestelijke Waren-markttoevoerwegen Lunapark

18.30-19.30 uur StadhuiscarillonStadhuistoren19.30 uur Grote TaptoeRoute: Kaasmarkt, Pelikaanstraat,Haarlemmerstraat,Prinsessekade, Kort Rapenburg,Breestraat, Steenschuur,Van der Werfpark, Doezastraat,Jan van Houtkade,Geregracht (Jan van Houtmonu-ment).20.00-23.00 uur Levend SpookhuisScheltemacomplex - Marktsteeg 1 21.30-02.00 uur Muzikaal Feestmet de Hermes House Band enPianoJamevenementenplein - GarenmarktZondag 3 oktober 13.00-22.00 uur Groot Lunapark; Lammermarkt/Schuttersveld e.o. 13.00-21.00 uur Feestelijke Waren-markttoevoerwegen Lunapark13.30-16.30 uur 3 Oktober Plein-taptoeevenementenplein - Garenmarkt14.00-17.00 uur Levend SpookhuisScheltemacomplex - Marktsteeg 1 14.30-15.30 uur Kinderkermis voorde patientjes KinderafdelingLUMCkinderdaktuin - LUMC15.30-18.30 uur Jazz bij de BurchtBurchtplein / Koetshuis de Burcht17.00-19.30 uur Muzikaal optredenAlderliefste

evenementenplein - GarenmarktMaandag 4 oktober 07.00 uur ReveilleStadhuisplein07.30-09.30 uur Uitreiking Haringen WittebroodDe Waag - Aalmarkt08.00 uur KoraalmuziekVan der Werfpark08.30-09.30 uur Stadhuiscarillon

Stadhuistoren09.00-01.00 uur Groot LunaparkLammermarkt/Schuttersveld e.o. 09.00-13.00 uur Kinderplein:(1) Poppentheater; (2) Kinderpop-concert Jelle; (3) Popgroep Zirkus Zirkus; (4)HITStadhuisplein09.00-24.00 uur Feestelijke Wa-

renmarktToevoerwegen Lunapark10.00 uur HerdenkingsdienstPieterskerk10.00- 12.00 uur Lakenhal gratisopen met animatiefilm van Geuze-nintocht10.00-13.00 uur Straattheaterfesti-valEvenementenplein - Garenmarkt

Programma

Grenzeloos Feesten bij 3 O

Muziek: Drumfanfare FBLLopend Leids VendelErewacht te paard met vaandelvan de 3 October Vereeniging.Rijtuigen met in het eerste voer-tuig de burgemeester van Leidenen de voorzitter van de 3 OctoberVereeniging met hun partners.Daarna volgen rijtuigen met be-stuursleden van collega-verenigin-gen uit Groningen en Alkmaar, deStichting ’Geuzen van Boisot’ enhet bestuur van het 3 October Gil-de. In het laatste wagen worden dewinnaars van de Joppenszprijzenvan de Taptoe bekend gemaakt.

Groep Hollandse Feesten: Ty-pisch Hollandse feesten zoals Be-vrijdingsfeest, Koninginnedag enPrinsjesdag. De voertuigen van

’Keep them Rolling’ en de aanwe-zigheid van Churchill en koninginWilhelmina zorgen voor de sfeervan toen. Leerlingen van de St. Jo-

Drie oktober vieren zonder deoptocht bekijken is als appel-taart zonder slagroom. Net zo-als de kermis, de Taptoe en ha-ring en wittebrood bij LeidensOntzet horen, hoort het kijkenvan de optocht erbij. Uren van-tevoren met stoeltjes langs dekant, met een thermoskannetjekoffie of een lekker drankje, ofpas op het laatste moment aan-schuiven bij de massa langs dekant. Iedereen bekijkt de op-tocht op zijn of haar eigen ma-nier. Een ding staat vast: het isaltijd feest. Grenzeloos feest ditjaar. En dit staat er op het pro-gramma.

Cowboys in de optocht.

Grenzeloos feesten is dit jaar het thema van de Optocht. We vieren feestmet de Bevrijding, Carnaval, Oud & Nieuw en Koninginnedag. Maar ookde Spaanse Oogstfeesten en het Duitse Oktoberfest.

Archieffoto Hielco Kuipers

Zingen met het minikoraal, vast onderdeel van het programma, zelfs als hetregent. Dit jaar op 30 september van 13.30 tot 14.30 uur op de Garenmarkt.

Archieffoto Hielco Kuipers

Vuurwerk is de traditionele apotheose van het feest. De ’ooh en aah’s’ van de toeschouwers zullen weer klinken op 4 oktob

LDN810

,,We zijn er klaar voor. Ons pro-gramma is gereed en past binnende financiële kaders. We hebbenook een bidbook geschreven. Datis bedoeld om sponsors binnen tehalen om het programma nog tevervolmaken. Er zijn sponsorpak-ketten mogelijk van 500 tot50.000 euro. Iedereen die de staden onze viering dus een warm harttoedraagt, kan zijn steentje aanhet welslagen van het feest bijdra-gen. Van klein tot groot.’’ Andréde Jong en Eric Filemon hebben ereen hele klus aan gehad, maar zijntevreden over dit deel van hunkarwei. Eric Filemon is voorzitter vanCommissie Lustrum 2011. Hij issinds 1989 actief binnen de Veree-niging waarvan de laatste jaren alsorganisator van de optocht. Nogbekender is hij van de vele 3 okto-berliedjes en de organisatie van deMinikoraal op de Garenmarkt,waar hij steevast als burgemeesterVan der Werf het podium beklimtom de toon te zetten. André deJong werd al in 1979 bestuurslidvan de 3 October Vereeniging. Hijspeelde een hoofdrol in de vieringvan het 100-jarig bestaan, toen delegendarische Postkoetsenracewerd gehouden van zusterstadGroningen via Alkmaar naar Lei-den. Hij verliet de Vereeniging in2003 om voorzitter te worden vanhet Genootschap MagdalenaMoons, het vangnet voor oud-be-stuursleden met gezamenlijk 470jaar kennis van en over de vieringvan Leidens Ontzet.Het jubileumprogramma begint alop 13 mei 2011, de officiële oprich-tingsdatum van de Vereeniging

125 jaar geleden. In de avondwordt een gala gehouden in deHooglandse Kerk, uiteraard eenfeest met een bijzonder hoog 3 ok-tober gehalte. In de middag is erdan al op het Stadhuisplein eenpresentatie van het splinternieuweLustrumlied geweest. Dit liedwordt speciaal voor de jubileum-viering gecomponeerd (door File-mon en Rens Heruer) en zal doorlandelijk bekende artiesten wor-den uitgevoerd.

Vier dagen kermis

Het hoogtepunt van de vieringligt uiteraard op de laatste tweeweken van september met eenzwaar accent richting 3 oktober.De echte viering van Leidens Ont-zet gaat in dit jubileumjaar vierdagen duren: van vrijdag 30 sep-tember tot en met maandag 3 ok-tober. Dat betekent dus vier dagenlang feest, dus ook vier dagen ker-mis, inclusief de zondag. Het tota-le programma kent uiteraard alletraditionele activiteiten, van Ha-ring en Wittebrood, de Herden-kingsdienst, Reveille, Minikoraal,Optocht en al die andere ingredi-

enten. ,,Wij hebben er een paar za-ken aan toegevoegd’’, zegt File-mon. ,,We willen bovendien datenkele van die nieuwe activiteiteneen min of meer permanent karak-ter krijgen. Dat is ons jubileumca-deau, bedoeld om een bijdrage televeren aan de aantrekkelijkheidvan de stad.’’

Nieuwe vlag

Een greep uit de extra jubileumac-tiviteiten. Er verschijnt een nieu-we 3 oktobervlag, bedoeld om per-manent gebruikt te worden. Hetthema ’Vrijheid Verlicht’ zal opmeerdere manieren worden on-derstreept. In de letterlijke zin van’verlicht’ gebeurt dat door extra

verlichting aan te brengen op ge-bouwen en bruggen. ,,Ook zullenwe nog eens benadrukken dat on-ze Taptoe een ’Feest van Licht’ be-hoort te zijn. We vragen alle deel-nemers er een heuse lichtstoet vante maken’’, aldus Filemon.Filemon presenteert een volgendeprimeur: ,,De woorden ’VrijheidVerlicht’ hebben ook een dieperebetekenis. Daarom hebben we onsverbonden met de stichting WarChild. We willen de Leidse vrij-heidsbeleving vertalen naar eenactie voor War Child.’’ En natuurlijk is het vieren van vierdagen feest bedoeld om nog eenpaar dagen het feest van licht tevieren, voordat de donkere dagenvan de herfst beginnen. De vieringvan het 125-jarig bestaan van deVereeniging wordt een compactfeest voor iedereen. Voor jong enoud en 50+. Voor elk wat wils.

Naderend jubileumjaar staat in teken van thema Vrijheid Verlicht

Watergeuzen komendoor Willem Buijteweg

De Watergeuzen komen weernaar Leiden. Met hun platbo-dems brengen ze volgend jaarop 3 oktober haring en witte-brood naar het Galgewater naeen dagenlange tocht vanuitBrielle. Het bevel is dit keer nietin handen van De Boisot. Hetzijn de leden van de lustrum-commissie van de 3 OctoberVereeniging, André de Jong enEric Filemon, die aan het roerstaan. Deze intocht van de Geu-zen wordt volgend jaar hethoogtepunt van de feestelijkhe-den rond het 125-jarig bestaanvan de Vereeniging, dat als the-ma heeft ’Vrijheid Verlicht’.

Op deze oude schoolplaat geschilderd door J.H. Isings is te zien hoe de Geuzen op platte schuiten de stad Leidenbinnenvaren. Foto 3 October Vereeniging

Beide leden van de lustrum-commissie maakten al tweeeeuwfeesten mee: de vieringvan het 100-jarig bestaan vande Vereeniging in 1986 en in1993 de viering van de hon-derdste editie van het 3 okto-berfeest. Het eerste jubileumwerd luister bijgezet met debijzondere Postkoetsenrace.Het tweede jubileum had alsthema Muziek. Gedurendeeen week werden 100 muzi-kale items georganiseerd. Deinmiddels tot een traditie ge-worden jaarlijkse Minikoraalis tijdens dit jubileum geïntro-duceerd. Andere hoogtepun-ten waren behalve orgelcon-certen en optredens van ko-ren onder meer het concertvan Wibi Soerjadi, een indruk-wekkend claxonconcert bijhet Van der Werfpark en eenoptreden van de Wiener Sän-gerknaben. Andre de Jong:,,We hadden toen in de Pie-terskerk vergeten een podiumte bouwen. Dat had tot ge-volg dat iedereen die knaap-jes prima en prachtig kon ho-ren zingen. Maar alleen deeerste twee rijen konden dejongens zien. Verder nie-mand!’’

Twee jubilea

Eric Filemon en André de Jong van de lustrumcommissie.Foto 3 October Vereeniging

,,Het was een heerlijk karretje en we hebben ereen vol jaar enorm van genoten. Een echtehoofdprijs dus.’’ John Bakker van het Truus vanLierpad in de Leidse Stevenshof won vorig jaareen jaar kosteloos autorijden in een splinternieu-we Hyundai i10 Active Cool 5-deurs.De auto was ter beschikking gesteld door deLeidse leasemaatschappij AutoLeaseTeam alshoofdprijs van een ledenwerfactie van de 3 Octo-ber Vereeniging. Toen kon je winnaar worden alsje een pamflet achter de ramen hing. Ook dit jaaris er weer kans. De auto wordt weer ter beschik-baar gesteld door het Leidse bedrijf dat gespecia-liseerd is in het oplossen van de zogenaamdemobiliteitsbehoefte van met name het Midden-en Kleinbedrijf. Dit keer is een jaar lang onbe-zorgd autorijden de hoofdprijs van de puzzelactiein deze krant.

,,Hij is nog steeds punt-gaaf, alleen een dikkeelfduizend kilometersouder dan vorig jaar ok-tober. De Hyundai iseen echte bezienswaar-digheid en vaak werdenwe aangesproken op het uiterlijk van de auto. Hijis namelijk écht Leids rood en heeft een hutspotop de motorkap. Aan de flanken is in witte kleurhet reuzecijfer 3 aangebracht en achterop staateen tekst van de 3 October Vereeniging. Kortom:het is een opvallende blikvanger. Ons gezin heefter van genoten en we hadden hem graag nog ge-houden. Maar dat gaat nu eenmaal niet en daar-om wensen we de nieuwe gelukkige er enormveel plezier mee. Alvast van harte gefeliciteerddus."

Winnaar gratis autorijden:’Heerlijk karretje’

De fraaie hoofdprijs: een Hyundai i10 Active Cool 5-deurs. Foto Emile van Aelst

3 oktober 17

LDN811

Judith Pollmann, hoogleraar aande Leidse Universiteit met als vak-gebied de geschiedenis en cultuurvan de Republiek der VerenigdeNederlanden noemt de overleve-ringen over Leidens Ontzet onge-meen boeiend. ,,Natuurlijk is veelniet waar. De meeste verhalen overhet Leidse verzet en het ontzet in1574 zijn niet werkelijk zo ge-beurd. Maar de bedoeling van deverhalen was zinnig: herdenkenzorgde voor saamhorigheid in eenverscheurde stad. Men bouwdeaan een nieuwe toekomst enmoest dat samen doen. Dat luktebijzonder goed. Toen enkele jarenlater duizenden protestantsevluchtelingen uit Brabant enVlaanderen zich in onze stad ves-tigden, koesterden die nieuwko-mers vrijwel direct de viering van3 oktober.’’ Judith Pollmann heeft de werkelij-ke geschiedenis van de stad Leidenscherp op haar netvlies. Zo meldtze dat de 80-jarige oorlog tussen1568 en 1648 meer overeenkom-sten met een burgeroorlog dan eenstrijd van de 17 Nederlandse ge-westen tegen de Spanjaarden. DieNederlanden werden overigens ge-vormd door de huidige Beneluxmet een stuk Noord-Frankrijk terhoogte van Calais. De directe aan-leiding van de oorlog was de fellereactie van de Spaanse Koning opde Beeldenstorm van 1566. Hijstuurde een leger onder Alva omde orde in de Nederlanden hard-handig te herstellen. Dat gebeurdedoor de oprichting van een Bloed-raad die in korte tijd 11.000 pro-cessen voerde tegen de plegers vande Beeldenstorm, maar ook tegen

bestuurders die zich onvoldoendezouden hebben verzet. Bovendienwerden slecht betaalde en moeilijkin de hand te houden soldaten bijburgers ingekwartierd. Het be-langrijkste struikelblok was wel-licht de invoering van een nieuwebelasting, de Tiende Penning.

Willem van Oranje

De naar Duitsland gevluchte Wil-lem van Oranje organiseerde hetverzet. Als eerste gaf hij kaperbrie-ven aan de Watergeuzen, in feitepiraten die nu legaal konden ro-ven en plunderen in door Alva ge-domineerde steden en dorpen. Deverschillen tussen protestanten enkatholieken bleven groot maar wa-ren minder dominant dan de una-nieme afschuw over het gedragvan Alva. Pas in 1572 werd het ver-zet openlijk, maar het werd nietdoor alle steden in de Nederlan-den gedragen. Sommige stedenhaalden de Watergeuzen als be-vrijders binnen, terwijl andere, zo-als Amsterdam, zich niet aanslo-

ten bij de Opstand. Alva begon deheroveringen van afvallige stedenin augustus 1572 met de innamevan Mechelen. Daarna volgdeZutphen en in begin decemberwas Naarden aan de beurt. Daargaf het stadsbestuur zich over nade toezegging dat de bevolkinggespaard zou blijven. Het tegen-deel was echter waar, want bijnaalle mannelijke ingezetenen wer-

den vermoord. Dit was bedoeld alsafschrikwekkend voorbeeld, maarhet effect was tegenovergesteld.Haarlem werd pas na een lang be-leg veroverd, en in Alkmaar moes-ten de Spanjaarden na hevige ge-vechten toch afdruipen. Bij de be-legeringen van Leiden is eigenlijkweinig bloed gevloeid. De Spaansegeneraal Valdés besloot de stad teisoleren en niet aan te vallen.

Geen honger

De stad was echter goed voorbe-reid. Toen het beleg na maandenwerd opgeheven, vergat het stads-bestuur echter de voorraden aan tevullen. Toen de Spanjaarden natwee maanden plotseling weer te-rugkwamen en een tweede belegorganiseerden waren de schurenbijna leeg. De situatie werd nu kri-tiek, maar van een totale uithon-gering was nog geen sprake. Erwaren tot aan het einde van hetbeleg voldoende moutkoeken enstukken paardenvlees om alle be-woners van een dagelijks rantsoen

te voorzien. Er was wel een tekortaan vers drinkwater en dit leiddetot besmettelijke ziekten als depest. Verreweg de meesten van de6000 doden in de stad kwamendoor ziektes om het leven.

Van der Werf

Toen de stad had besloten de Prinsvan Oranje te steunen, was niet ie-dereen het daarmee eens. Honder-den inwoners verlieten de stad.Vooral priesters en prominente ka-tholieken gingen weg. Ook binnenhet stadsbestuur was het geen paisen vree. Tijdens de tweede periodevan beleg was het juist burgemees-ter Pieter Adriaensz van der Werfdie wilde capituleren. Dat waswaarschijnlijk ook de reden datWillem van Oranje hem na hetontzet voor twee jaar het burge-meestersambt ontnam. Het ver-haal over zijn heldhaftige rol alsleider die zijn lichaam aan hetvolk als voedsel aanbood, is laterdoor hem en zijn familie in het le-ven geroepen.

Leidse hoogleraar Judith Pollmann ontrafelt historie Leidens Ontzet

Geen honger in Leiden door Willem Buijteweg

De viering van Leidens Ontzetis een feest van het goedenieuws. Het is geworden tot eensymbool van hoop, de overwin-ning van goed op kwaad. Deplotselinge bevrijding en dedaarop volgende spijziging vande hongerige stad met haringen wittebrood was een tekenvan Gods onvoorwaardelijkesteun. Iedereen was daarin ge-lijk: arm of rijk, jong en oud,man of vrouw. Welk geloof jeaanhing speelde geen rol, wantde spijziging was er voor allen,protestant of katholiek.

Burgemeester Van der Werf biedt de Leidse bevolking zijn arm als voedsel aan. Schilderij De Lakenhal

De weesjongen Cornelis Jop-pensz die bij de Lammen-schans de pot hutspot zouhebben ontdekt, heeft wel be-staan. Hij was in 1574 13 jaaroud, maar was geen wees enhij was ook niet de vinder vande hutspot. Joppensz woondemet zijn moeder in een krotvlak bij de stadwallen en liepals eerste naar de Geuzen omhen te vertellen dat de Span-jaarden het beleg hadden af-gebroken. Hij werd daarvoorbeloond met zes gulden. Jop-pensz werd later herbergieren overleed op 30-jarige leef-tijd bij een steekpartij. Hij lietzijn gezin berooid achter.De pot met hutspot is in wer-kelijkheid gevonden door Gijs-brecht Schaeck, een lakenbe-reider. In de pot zat overigensnooit de hutspot zoals wij diekennen. De aardappel kendemen helemaal nog niet.

CornelisJoppenszen de hutspot

Judith Pollmann. Archieffoto

Wie ruimt na het feest de rotzooi op? Het gaatom een 25 tot 30 ton rommel. Dat opruimen ge-beurt door de teams Vegen & Legen en Inzame-ling. Alberto Groenendijk, Leidenaar in hart ennieren, is een van hen.,,In de nacht na 3 oktober gaan we met z’n allende slag. Het gaat om 125 man, aangevuld metzo’n 15 vrijwilligers. Ook wordt alle zestig be-schikbare voertuigen ingezet. Dit jaar rukken wedinsdagmorgen 5 oktober uit, zo rond vier uur inde ochtend. De laatste cafe’s gaan dan sluiten endat betekent dat we nog gasten kunnen ontmoe-ten die ’m stevig hebben geraakt.’’,,We nemen alleen de binnenstad onder handenen vooral het gebied rond Molen de Valk en deBeestenmarkt, Steenstraat en Princessegracht. Indat stukje stad rond het kermisterrein ligt altijd

het meeste vuil. We zor-gen er voor dat tegenzes uur de doorgaanderoutes vrij zijn. We doendat door het straatvuilmet harken en bezemsvan de stoep naar de straat te vegen. Soms ge-bruiken we daar ook bladblazers voor. Over destraat rijden dan de veegwagens die het vuil op-vegen en afvoeren.’’ ,,Het is best leuk, dat werkenin de nacht na 3 oktober. Maar je moet er wel re-kening mee houden. Je moet ’s ochtends abso-luut nuchter aantreden, want je moet de machi-nes bedienen. Ik vraag me af of er geen stedenzijn met een vergelijkbaar feest op een anderedatum. Dan kunnen we de diensten ruilen enkunnen we ook feest vieren.’’

Alberto Groenendijk feestniet maar veegt en leegt

Alberto Groenendijk: ,,Nuchter aantreden.’’

3 oktober 21

LDN812

Eind september passeren de eerstekermiswagens weer de gemeente-grenzen en veranderen de Lam-mermarkt en omgeving langzaammaar zeker in het epicentrum vande Leidse feesten. De skylinewordt dan gedurende drie dagengedomineerd door attracties metklinkende namen als Around theWorld , Super Star en de BoosterMaxxx. Deze laatste, die vorig jaareen debuut maakte op de Leidsekermis, is er dit jaar wegens succesweer bij. Aan een lange arm wor-den zestien mensen tegelijk naar50 meter hoogte gebracht om ver-volgens weer naar de grond tewentelen. Een superattractie die,

zoals het hoort, de wetten van dezwaartekracht tart en korte met-ten maakt met de eventuele hoog-moed van de kermisbezoeker. Nouja, hoogmoed: de Booster Maxxxheeft zoveel fans dat er een specia-le Hyves-site voor is opgericht.Voor iedereen die het met opricht-ster Denice van de site eens is:,,Vind je de booster ook zo vet?Een kermis zonder booster is ge-woon nep.’’Niets wordt aan het toeval overge-laten bij moderne kermisattrac-ties, het zijn stuk voor stuk hoog-standjes van technisch vernuft.Computers en geavanceerde appa-ratuur worden ingeschakeld bij deontwikkeling van nieuwe attrac-ties, zoals bij het precies uitreke-nen van optimale hoogtes en snel-heden, maar ook bij de opbouwvan de kermis. Naast gewone’mankracht, worden telescoopkra-nen gebruikt voor het precies enveilig optuigen van de meestwaanzinnige attracties. Kermisex-ploitanten zijn dan ook vaak maarwat trots op hun attracties en bie-den de klant graag een kijkje in dekeuken van het kermiswezen. DeNoord-Hollandse familie Vallent-goed, op de Leidse kermis aanwe-zig met het 38 meter hoge Europa-rad, legt op haar websitewww.reuzenrad.com de technische

details van haarenorme rad uit.Dit rad stond alop kermissen inDubai, Singa-pore en Hong-kong, en nudus aan de voetvan onze eigenmolen De Valk.Op de site zijnfoto’s te zienvan het bedie-ningspaneel ende indrukwek-kende compu-ter die ervoormoet zorgendat de vier mo-toren van hetrad altijd gelijklopen om de ritnaar boven soe-pel te laten ver-lopen. Dit alleswordt onder-steund door hetlicht van liefst20.000 lampjes. Ja, de Leide-

naars weten wel hoe je een feestmoet bouwen. En dat was al zo inde jaren vlak na het ontzet. In hetRegionaal Archief Leiden is eenaankondiging van de Jaermarct terere van het ontzet van Leiden uitde zestiende eeuw teruggevonden.Bij toeval, want dit soort posterswerd doorgaans na gebruik weg-gegooid. De achterkant van het te-ruggevonden exemplaar echter,diende als kladpapier voor de uit-

gaven die Willem van Oranje deedtijdens zijn verblijf in de stad. Op de poster wordt een ’vrije Jaer-marct van zuivel, boter, kaas, paar-den en handwerken’ aangekon-digd. De markt duurde tien dagen enbegon op 1 oktober. Op de derdedag vonden ’wapenschouwinge’van de schutterij plaats, zowel ophet water als op het land. En devierde dag van de jaarmarkt stond

in het teken van ’Spelen en verto-ningen’. Van ’Spelen en vertoningen’ naarde Booster Maxxx; er zijn eeuwenoverheen gegaan. Maar het achter-liggende idee blijft hetzelfde:eten, drinken, feestvieren, gelduitgeven en de zorgen van alledagvergeten. De rollen die vooruit-gang en techniek daarbij gespeeldhebben, zijn eigenlijk slechts bij-zaken.

Van boter, kaas en paarden naar hoogstandjes van technisch vernuft

Op naar de Booster Maxxxdoor Nienke Ledegang

En het goede nieuws is: dit jaarkunnen we ons niet twee, maardrie dagen lang vermaken op deLeidse kermis. Waarschijnlijkkomt de gemiddelde kermis-liefhebber dan nog tijd tekort.Want anno 2010 hoort de Leidsekermis tot de drie grootste vanNederland. En tot de meest gea-vanceerde. Ooit begonnen alsJaermarct, slechts enkele jarenna de victorie op de Spanjaar-den, is de kermis uitgegroeidtot een fenomeen dat zijn tech-nische weerga niet kent.

De Leidenaars weten wel hoe je een feestje moet bouwen. Archieffoto Hielco Kuipers

,,Elke Leidenaar komt hier tijdens het feest evenlangs. Het is hier dan ook altijd een leuk gekken-huis. Met zeker tien man zijn we bezig bij detwee taps in de steeg en natuurlijk hier binnen.’’Saskia Schrijnen (vaste bezoekers noemen haarsteevast Sasje) is met haar 21 jaar de assistent-bedrijfsleider van de beroemde Leidse kroeg DeBontekoe. Ooit ingericht als slagerij maar nooitals zodanig gebruikt. De wanden zijn voorzienvan prachtige tegeltableaus uit het eind van denegentiende eeuw. Aan de restauratie wordtthans de laatste hand gelegd. ,,We zijn dan tweejaar met de restauratie bezig geweest, maarstraks zitten de tegeltjes dan ook echt muurvast.Bandjes wilden in het verleden hier altijd graagspelen. Want als ze succes hadden, knapten detegeltjes van de muur. Dat vonden ze prachtig’’,

aldus Saskia.De Bontekoe is in deloop van anderhalveeeuw uitgegroeid vaneen klein kroegje tothet middelpunt vandansend en drinkendLeiden. Ook dit jaar staat eigenaar Frans Bik weergarant voor spektakel. ,,Zaterdag speelt de salsa-band La Fiesta, en zondagmiddag wordt het ab-soluut helemaal té gek. Dan staan in de steeg 25Belgen te spelen. Ze heten Yah Tararah en bren-gen een mengeling van klassiek en feestmuziek.Absoluut geweldig, maar ik heb er nog geenflauw idee van hoe ik hier 25 man op een podiumkan krijgen. In totaal hebben we gedurende devier dagen wel vijf bands staan, een record!’’

De Bontekoe: altijd eenleuk gekkenhuis

Elke Leidenaar komt een pilsje halen bij Sasje Schrijnen.

3 oktober 19

,,Het vreemde tijdstip verwijstnaar het jaartal van Leidens Ont-zet 1574, zo kun je het jaartal nietvergeten. Kom ge-woon om 16.14uur’’, verduide-lijkt Rik Kamps,de voorzitter vande evenementen-commissie. Waar-uit het openings-evenement be-staat, blijft nogeven geheim. Vo-rig jaar was heteen enorm spek-takel met vuur-werk. Kamps heeft erzin in na eenvoorbereidings-tijd van een jaarmet zijn team vanzo’n veertienman. Net als vo-rig jaar wordt deGarenmarkt over-dekt door een zo-geheten PerfectSky. Regen zal hetfeest niet kunnenverstoren. ,,Vorigjaar hadden we dePerfect Sky voorhet eerst", verteltKamps. ,,Al re-gende het niet,het gaf een onverwacht gezelligesfeer op het plein." Je kunt je er onderdompelen in defeestelijke muziekoptredens vanartiesten van naam en tegelijker-tijd genieten van een hapje en eendrankje. ,,Het wordt hartstikkegezellig", is Kamps’ stellige over-tuiging. Hij benadrukt dat er veelaandacht aan de veiligheid wordtbesteed, in overleg met de ge-meente, politie en brandweer. ,,Alshet te vol wordt op de Garen-markt, gaat het hek dicht. Ookzorgen we ervoor dat de uitgan-

gen van het plein vrij blijven en erbewegwijzering is."Kamps legt uit dat de Garenmarkteen van de weinig geschikte plek-ken in de stad is voor een groot

evenement. ,,De terreinen bij mo-len De Valk en de Beestenmarktzijn voor de kermis. De plannenom de Garenmarkt te bebouwenzijn daarom voor ons een punt van

zorg. Gelukkig is het nog niet zover en kunnen we er een mooifeest bouwen. En bereid je vastmaar voor op het 125-jarig lus-trumfeest van volgend jaar", waar-

schuwt Kamps erbij. ,,Dan pakkenwe nog grootser uit dan anders."

Genieten op de Garenmarkt onder een perfect hemeldek

Het feest der feestendoor Mieke Kerkhof-Scheenaard

De Garenmarkt is ook dit jaarweer de plek waar het allemaalgebeurt. Op zaterdag 2 oktoberom 15.74 uur barst het feestge-druis daar los nadat burge-meester Henri Lenferink samenmet Els van Eijck van Heslinga,voorzitter van de 3 October Ver-eeniging, het startschot heeftgegeven voor het feest der fees-ten.

Het gaat los op de Garenmarkt. Foto 3 October Vereeniging

Zaterdag 2 oktober 15.74 uur (16.14) openingscere-monie en aansluitend optre-den van Teatro du Mondi21.30-02.00 uur De HermesHouse Band. Wegens grootsucces van vorig jaar, opnieuwte gast bij Leidens Ontzet. Deswingende band wordt twee-maal afgewisseld door Piano-Jam, net zoiets als Crazy Pia-no’s. Een pianist en drummerspelen wat u wilt horen. zondag 3 oktober13.30-16.30 uur Pleintaptoe,Geniet van deze traditie metzeven deelnemende orkestenwaaronder de orkesten vanhet Leidse K&G17.00-21.00 uur Alderliefste,met zijn trio. Ook bekend inLeiden vanwege eerdere op-tredens op Koninginnedagmaandag 4 oktober10.00 -13.15 uur koffie metbroodjes verkrijgbaar en in-tussen kijken naar het Straattheaterfestival. Zes ver-schillende groepen wisselenelkaar af en zetten met hunhumorvolle en creatieve inval-len de lachspieren aan hetwerk. 14.30-21.00 uur Muziekpro-gramma14.30-15.00 uur Jeroen van deBoom, een echt hitparade-beest. En nog beroemder ge-worden door de Toppers15.00-16.00 uur De Coronas.Deze groep supermuzikantenwist het Heineken Huis inVancouver op zijn kop te krij-gen bij de Olympische Spelen.Ze spelen op verzoek, dusklim op het Coronasbalkon enwordt op je wenken bediend.16.00 Vanaf nu wordt het su-per Leids feesten: eerst metMelissa Beij, het nichtje vanWesley. 16.30-17.15 Wesley Klein, heeftgeen introductie meer nodigin Leiden. Zal hij nog een liedzingen met zijn nicht Melissa? 17.15-18.15 uur De Coronas18.15 Xander de Buisonjé, vooreen swingend slot.

Programma

,,Het is de laatste jaren weer een feest zoals eenfeest behoort te zijn. Gemoedelijk en gezellig.Natuurlijk gebeurt er wel eens iets en zijn ermensen die een stevig papje op hebben. Maarvan rellen is geen sprake. Gelukkig maar.’’Wijkagent Arthur van der Linden kijkt met ge-noegen vooruit naar zijn diensten op 2 en 3 okto-ber. ,,Bij ons district Leiden-Voorschoten is tijdens3 oktober iedereen aan het werk. Bovendien krij-gen we nog assistentie van agenten uit de regio.We draaien diensten van tenminste acht uur. Inde ochtenduren is er op 2 en 3 oktober personeelin dienst dat de noodhulp draait en extra perso-neel dat dienst doet tijdens de evenementen.Maar de aantallen groeien naarmate de dag vor-dert; het meeste personeel is te zien in de avonden nacht. Dan zijn ook de meeste mensen op

straat. Ik ben op 2 oktoberbij de Taptoe, op 3 oktoberheb ik dienst op de kermis.Om toezicht te houden. Datbevalt me uitstekend. Ikontmoet er talloze beken-den en geniet van die bijzondere Leidse sfeer.’’Arthur van der Linden (50) is al bijna 30 jaar inLeiden actief als agent. ,,Ik ben hier geboren engetogen. Ik ben al 42 jaar lid van K&G, maar zewisten het altijd: op 2 en 3 oktober konden zenooit op me rekenen want ik had dienst. Tegen-woordig speel ik saxofoon in de Band of Liberati-on van de broers Dubbelaar. Maar ook nu zieje me niet meedoen in de optocht. Ik houdtoezicht op kermis, Taptoe en optocht engeniet er van!’’

’De laatste jaren geennarigheid meer’

Arthur van der Linden: ,,Het moet voor iedereen een feest zijn.’’

Jeroen van deBoom.

Wesley Klein.

Xander deBuisonjé.

3 oktober 23

LDN814

Het werkelijke hart van het Leidsevolksfeest, dat is de Taptoe. Hetlijkt er op dat de ene helft van debevolking kijkt naar het defilé vande andere helft. In een lang lintbeweegt de stoet zich van de Kaas-markt door de stad om uiteinde-lijk in de St. Jorissteeg te wordenontbonden. Vertrokken wordt omhalf acht als het nog licht is, maarals de avond valt ontstaat een zichlangzaam voortbewegend lint vanlicht door de stad. Met een mo-ment adempauze als bij het stand-beeld van Van der Werf kransenworden gelegd en de leden van hethuidige college van burgemeesteren wethouders honderden, mis-schien wel duizenden handenschudden. Een volgende kranswordt bij het Jan van Houtmonu-ment gelegd. De meesten gaan nade Taptoe naar de kermis of directnaar de kroeg waar de tap alleeneven dicht gaat als het vat verwis-seld moet worden.Toch is er iets geheimzinnigs metde Taptoe. Hij leidt namelijk eeneigen leven. Voorzitter Henriëttevan Baalen van de Commissie Op-tocht en Taptoe van de Vereeni-ging: ,,Het hele jaar zijn wij alscommissie bezig. Maar eigenlijkgaat het vooral over de optocht.Aan de Taptoe doen we maar heelweinig. We sturen verenigingen,scholen en andere organisaties diedaarvoor in aanmerking komen despelregels toe. We laten daarin we-ten waar verzameld wordt. Vervol-gens hoeft niemand zich aan temelden. Op 2 oktober zorgen weer dan voor dat de winnaars van deJoppenszprijzen hun plaats voorinde optocht innemen. Vervolgens ishet een kwestie van wie het eerstkomt, het eerst gaat.’’ ,,Als je op de Kaasmarkt komt,dan tref je een leuke, maar ogen-schijnlijk ongeorganiseerde chaosaan. Tot de Taptoe vertrekt, dansluit iedereen simpelweg aan omaan de stadswandeling te begin-nen. Wij zorgen voor de medaillesvoor iedereen en dat is het dan.Het is daarom niet alleen een feestvóór, maar ook letterlijk dóór de

Leidenaars. Het is zo’n ijzersterketraditie, dat alles ogenschijnlijkvanzelf gebeurt. Het enige datvoor verandering kan zorgen, ishet weer. Is het slecht weer, danzijn er wat minder deelnemersdan wanneer het heerlijk weer is.Een unieke gebeurtenis is het duseigenlijk.’’

Schuttersparade

De Taptoe is een van de oudste on-derdelen van het 3 oktoberfeest.De betekenis is het eren van PrinsWillem van Oranje, Pieters Adri-aensz. Van der Werf, Jan van Hout,Jan van der Does en Louis Boisot.

Daarom wordt er gedefileerd langshet standbeeld van Van der Werfen het Jan van Houtmonument.De historie meldt dat in 1576 deschutters voor het eerst in paradedoor de stad gingen, gevolgd doorspiegelgevechten. Op dat momentging de tap ’toe’. Met een beetjefantasie herken je in die eerste pa-rade de oorsprong van de Taptoe.Die spiegelgevechten zijn dan niethet aansluitende muzikale feestop de Garenmarkt, maar de Plein-taptoe. Die wordt een dag latermet alle orkesten van K&G zon-dagmiddag gehouden op de Ga-renmarkt.

Voor en door Leidenaars

Taptoe leidt eigen levendoor Willem Buijteweg

De Grote Taptoe is het echte be-gin van het 3 oktoberfeest. Ex-clusief voor en door de Leidseburger. Iedere Leidenaar heeftin zijn jeugd tenminste éénkeer meegelopen.

Feestelijk door de stad met de Taptoe. Archieffoto Taco van der Eb

Deze 3 oktoberkrant is een specia-le uitgave van het Leidsch Dag-blad, die in samenwerking met de3 October Vereeniging is gemaakt.

Eindredactie:Nancy UbertRoza van der Veer

Teksten:Willem BuijtewegMieke Kerkhof-ScheenaardNancy UbertRoza van der Veer

Foto’s:Emile van AelstJos van den Broek (quiz)Taco van der EbHielco KuipersLakenhal

3 October Vereeniging

Vormgeving:Peter van den Elshout

Oplagecoördinatie:Marjolein Hettinga

Advertentieverkoop:Team Leidsch Dagblad

Reacties welkom bij:Redactie speciale producties vanhet Leidsch Dagblad;(speciaal@leidschdagbad.nl); 3eBinnenvestgracht 23, Leiden; Post-bus 54, 2300 AB; tel. 071-5356356

www:www.3october.nlwww.leidschdagblad.nl

Colofon

Van Bauer tot Bach. Van volksmuziek tot rock androll. Joop van Eck en Stephan van der Meijdenvormen samen de Leino’s. Ze vieren binnenkorteen uniek jubileum: ze zijn een kwart eeuw mu-zikanten van de 3 October Vereeniging.Joop zit achter het slagwerk en Stephan bespeelthet toetsenbord. Beiden hebben een vocale rol.We zijn al tig jaar actief bij de inschrijving voorharing en wittebrood in de Waag. Eerst stondenwe binnen, maar daar konden we niet voluitgaan, omdat de mensen elkaar dan niet meergoed konden verstaan. We staan nu buiten hetWaaggebouw in een tent. We vermaken er dewachtende mensen met leuke meezingers.’’,,Vervolgens verzorgen we op 2 oktober de mu-ziek tijdens de grote Hutspotmaaltijd op de

Hooglandse Kerkgracht.Dat deden we vroegeral bij de Pieterskerk,maar hier is het nogmooier.’’Voor Joop en Stephan ishet jaarlijkse muzikale hoogtepunt het optreden’s middags bij de Tregter op de hoek van de WitteSingel en de Herenstraat. Daar staan we ook bui-ten en laten de mensen genieten voor en na deoptocht. We spelen van alles. Echt elk genre; vanNederlandse meezingers tot rock and roll, Ookhet optreden bij de Tregter is een jubileum, wanthet is het tiende jaar. We hopen dit nog lang teblijven doen want het is een uniek feest’’, aldusJoop en Stephan.

De Leino’s: 25 jaar vanBach tot Bauer

De Leino’s: al 25 jaar vast verbonden aan 3 oktober. Foto 3 October Vereeniging

3 oktober 27