Russische tsaren en ‘hun’ oorlog 3

• Tsaren?• Vijand?• Oorzaak?• Uitkomst?• Invloed op Rusland?

'Verschrikkelijke' en 'Troebele Tijden'

1500-1613 1. annexaties en expansie richting oosten 2. herstel contact met het westen; Chancellor 3. grootvorst wordt 'tsaar van alle Russen' 4. ideologie van het 'Derde Rome' 5. opkomst Polen/Litouwen; Lijflandse oorlog 6. hervormingen en politieke terreur 7. chaos, burgeroorlog, Polen in Moskou 8. een nieuwe dynastie

Ivan 'de Verschrikkelijke' Boris Godoenov 1533-1584 1551(?)-1605

Foto's

Ivan IV Tijd der Troebelen

1552 Kazan 1611 Polen-Kremlin 1556 Astrachan 1558-83 Lijfland oorlog 1582 Jermak/Siberië

Film Ivan de Verschrikkelijke

Opkomst Polen/Litouwen 1

1236 Mindavgas verslaat Duitse orde 1251 kerstening van Litouwers 1263 Mindavgas vermoord; heidendom terug

14e eeuw: crisis Gouden Orde; Moskovie en Litouwen expansie

Litouwen verovert delen Kiev/Rusland:

Opkomst Polen/Litouwen 2

a. autonome Russische vorsten b. 'Russisch' wordt ambtellijke taal c. geen katholieke missie

Poolse expansie' a. geen autonomie Russische vorsten b. Latijn wordt ambtelijke taal c. katholieke missie; 1596 'Uniaten'

Unie Polen/Litouwen 1569

Ivan de Verschrikkelijke 1533-1584 Jeugd: persoonlijkheidsstoornis Doel hervormingen:autocratisch bestuurde,

militaire staat a. 'verhakking'; vestingsteden en 'oeverdienst' b. introductie 'streltsy' ('musketiers'); vojevoda c. prikazy (kanselarijen); sobor d. uitbreiding 'postmestje' leidt tot staand leger e. ideologische onderbouwing: 'Derde Rome' na

Rome en Byzantium; Lijflandse oorlog 1558-82/3 : gebiedsverlies

Lijfland in 1573

Lijflandse oorlog 1558-1582/3

Oorzaak: wens Ivan op 'warme haven' Verloop: 1558 Russen annexeren religieus

verdeelde staat (Reformatie) 1569: Polen/Litouwen unie: militair overwicht op

Russen met huzaren/lichte cavalerie Zweden en Denemarken ook tegen Rusland 1571: Krimtataren plunderen Moskou

Uitkomst: alleen Neva-monding aan Moskovie

Opritsjniki – politieke terreur1565-1572

a. Ivans vertrek uit Moskou en terugkeer b. Moskovie: tweedeling: 1. bojarenbestuur

2. 'opritsjniki' c. 1571 Krimtataren plunderen Moskou;

opheffing Opritsjniki raadsel: waarom? Sovjet en westerse

visie 1582: doodslag zoon Ivan; wroeging en lijsten

slachtoffers

Ivan IV en zoon (1582) Ilja Repin

Conclusie regering Ivan IV

a. expansie oostwaarts b. Lijflandse oorlog verloren tegen Zw, Pol-Lit c. land uitgeput; 'noodzaak' lijfeigenschap onder

druk van pomestje-houders (nieuwe adel) d. alleen zwakzinnige erfopvolger Fjodor; einde

dynastie e. professionalisering bestuur

Isaac Massa (Frans Hals 1622)

Troebele Tijden 1598-1613

Boris Godoenov: regent Fjodor 1584-96 a. Tataarse komaf; nouveaux riche; Fjodor

getrouwd met zus Boris b. succesvol tsaar van 1598-1605 1605-1606 'Valse Dmitri' – Poolse marionet 1606-1610 Vasili Sjoejski; slaat opstand Ivan

Bolotnikov neer (divida et impera) 1610-1613 Interregnum 1613 Michail Romanov gekozen als tsaar

Polen in het Kremlin

1606 Vasili Sjoejski maakt eind aan macht Valse Dmitri – kanonschot richting Polen

Veel verzet bojarenfamilies Boerenopstand Ivan Bolotnikov; verdeeldheid

tussen boeren en 'pomestjiks' 2e Valse Dmitri – Poolse marionet – belegert

Moskou 1608 ; Vasili krijgt steun van Zweden; 1610 Polen bezetten Moskou met hulp bojaren; 1612 pomestjiks olv Minin en Pozjarski

bevrijden Moskou ; 1613 Michail Romanov tsaar

Conclusie: Ivan en 'Troebele Tijden'

a. verdere expansie oostwaarts b. nieuwe dynastie Romanovs c. modernisering via staatsterreur d. Moskovie grootste staat Europa e. boeren nu 'lijfeigenen' f. autocratie gered; pomestjiks nu politieke

centrum