2017

GRESB

RESULTS

E U R O P E

2017

GRESB

RESULTS

S p r e k e r sEugene GrüterDirecteur Sweco Nederland

Philip BischopHoofd Duurzaamheid, Sweco Capital Consultants

Sander Paul van TongerenManaging Director, GRESB

Prof. dr. Dirk BrounenTilburg University

Saskia van den Bronk [Moderator]Head of Sweco Capital Consultants

ESG VASTGOEDFONDSENTHE NEXT STEP

Veranderende wereld

Global trends

4

Circulaire economieAlles verbondenKlimaatverandering Samenleving Energie omslag

5

Invloed op steden - vastgoed

URBANISATIE2050: 70% mensen leeft in steden

INDIVIDUALISERINGStijging aantal huishoudens,

afname gemiddelde

huishoudensgrootte

SHARING

ECONOMYMinder eigendom, meer delen

DUURZAAMHEIDZet de norm

VERGRIJZING Ouder, gezonder en

actiever

TECHNOLOGISCHE

INNOVATIEDisruptie en veranderingen

GLOBALISERINGMondiale beweging van

kapitaal, goederen en

mensen

KNOOPPUNTEN

Binnen

steden

Tussen

steden

Duu

rza

am

he

idsco

nce

pte

n

2000

SMART REGIONS

SUSTAINABLE CITYCLEAN ENVIRONMENT CLIMATE ADAPTATION CLIMATE RESILIENT

REGIONS

Megatrends duurzaamheid

2006 2010 20172012 2015

2016

NEXT ECONOMY

PARIS AGREEMENT

POLICY AND

AWARENESSCIRCULAIR ECONOMY

HEALTHY URBAN

LIVING

Wetgeving, next step

7

20212019 2020-20502023

• Nieuwbouw BENG

‘bijna energie neutraal’

• Sociale huurwoningen

gemiddeld energielabel B

• > 80% particuliere

huurwoningen

minstens label C

ENERGIENEUTRAAL2050

• Bestaande kantoren

minimaal label C

C

2030: Energielabel A

8

Pensioenfondsen en ESG

Toezichthouder

• NL: DNB, pensioengeld verantwoorde wijze investeren

• Europa: IORP, Europese Pensioenfondsrichtlijn

Pensioenfederatie;

• Intentieverklaring convenant IMVO

• normen MVB in Code Pensioenfondsen

Benchmark, Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

• benchmark ESG pensioenfondsen

9

Pensioenfondsen en SDG

koppeling beleggingsbeleid met doelen, impact meting

10

Vastgoedfondsen en ESG

Toezichthouder

• NL: AFM

• Europa: AIFMD-richtlijn

Vertegenwoordiging

• INREV

• IVBN

Benchmark

• benchmark ESG vastgoedfondsen

11

Vastgoedfondsen en ESG

Environmental

• klimaat akkoord, urgentie

• meetbare resultaten, coverage en gebruik

Social

• sustainable building naar sustainable community

• stakeholder engagement, huurder én investors

Governance

• transparantie beleid, stellen targets,

• invloed investors

Health & well-being

• onderdeel ‘next step’ ESG

Beoordeling ESG vastgoedfondsen

12

Doelen - KPI’s in beleggingsrichtlijn

⌁Energy Consumption, MWh☁GHG Emissions, CO2 💧Water Use, m3

Beoordeling ESG vastgoedfondsen

13

Nieuwe fondsen

• Beoordeling ESG vast onderdeel fondsselectie

• GRESB is preferent middel, brede kwantitatieve én kwalitatieve beoordeling

• Transparantie, cultural fit en invloed

• Vastlegging contractuele afspraken, duurzaamheidsparagraaf

Bestaande fondsen

• Analyse: beoordeling score GRESB, vergelijk vorig jaar en ‘peers’

• Monitoring: continue proces en onderdeel risico-oordeel

• Engagement: challenge vastgoedmanagers

14

Beoordeling ESG vastgoedfondsen, next level

Transparant

Duurzaamheidbeleid; rapportage;

transparantie; deelname GRESB of vergelijkbaar.

Transparantie

GRESB deelname

Niveau 3

Optimaliseren

Performance

Niveau 4

Kop

Niveau 5

Verbeteren performance

Concrete actiepunten; beleid optimalisatie

GRESB Green Talker of Green Walker, score 40 - 60

Koplopers

Fonds in top van GRESB-grafiek

GRESB Green Star, GRESB-score, 60 - 80

Transparant in

rapportage

Deelname GRESB

Concrete acties

In portefeuille

GRESB score 40-60

Koplopers

GRESB Green Star

Inventariseren duurzaamheid

Duurzaamheidbeleid; energielabelling

Beleid en labelling

Niveau 2

Beleid

Label

Voldoen aan wettelijk minimum

AIFMD compliance

Lokale regelgeving

Wettelijk minimum

Niveau 1

Wettelijk

minimum?

Excellent

GRESB Leader

Excellent

Innovatie en adoptie ‘next step ESG’

GRESB Leader, GRESB-score > 80

Top

Niveau 6

SAMEN MET ONZE KLANTEN ONTWERPEN EN ONTWIKKELEN WE DE SAMENLEVINGENEN STEDEN VAN DE TOEKOMST

2017

GRESB

RESULTS

E U R O P E

198

850

Do you collect energy data?

2010 2012

Precise energy data coverage

24%

2017

60%

Sustainability clauses in

lease contracts?

2012

23%

2017

Sustainability clauses in

lease contracts?

80%

GRESB Score

GRESB

participants

(density)

2012n=445

0 20 40 60 80 100

2017n=823

2013

2011

2012 2014

2015

20162017

North America

Asia

Australia/NZ

Europe

Europe

2017

ESG LEADERS ADOPT HEALTH & WELL-BEING

North

America

Europe AsiaAus/NZ

Other

2016 174

2017 252

30% 70100

63All GRESB

Stakeholder

Engagement

Management

Policy &

Disclosure

Risks &

Opportunities

Monitoring &

EMS

Performance

Indicators

Building

Certifications

57%

Precise energy data coverage

EUROPE

INDUSTRIAL RETAIL RESIDENTIAL HOTEL OFFICE

80 162 120 216 166

Intensities/Property type

Europe

North

America

Australia/NZ

OFFICE

Average L-F-L energy

consumption change

2016:

-1.1%

GRESB average annualized

intensity & l-f-l targets

204

$2,324.5bn

11

$2.3bn

3

$11.6bn

433

$803.7bn

124

$346.9bnGlobally

diversified9

$26.7bn

66

$146.3bn

204

$2,324.5bn

11

$2.3bn

3

$11.6bn

433

$803.7bn

124

$346.9bnGlobally

diversified9

$26.7bn

66

$146.3bn

NORTH AMERICA EUROPE ASIA-PACIFIC

54% 70% 50%

GRESB listed market coverage (% of market cap)

100%

GRESB Public Disclosure

GRESB Public Disclosure

ABCDE0

50

100

150

200

Transparency is key

Non-GRESB participants

Transparency is key

0

100

80

60

40

20

2010 2017201620152014201320122011

52100

First-year

8-year

75100

Investors

94%

35%

100%

Use GRESB data in their

investment process

Set specific targets in terms of

GRESB performance

Consider their managers to be

moderately to fully prepared to

meet ESG requirements

2012

2017

Investors have driven ESG-related disclosures in the real estate

sector, with the aim to protect and enhance shareholder value

We can more precisely measure and evaluate ESG performance due

to increased coverage, better metrics, and higher quality data

The sector’s increased transparency and improved performance

supports our mission to evaluate and empower sustainability practices

2022

?

Sustainable Real

Assets

2017 GRESB Sector Leaders - Europe

2017

GRESB

RESULTS

E U R O P E

2017

GRESB

RESULTS

E U R O P E

2017

GRESB

RESULTS

P a n e lLara MullerCEO, Blue Building Institute

Pieter RoozenboomCOO Europe, CBRE Global Investors

Mathieu Elshout MRESenior Director, Private Real Estate Europe, PGGM

Erik SteinmaierSector Directeur Real Estate, ABN AMRO Commercial Banking

2017

GRESB

RESULTS

P a n e lLara MullerCEO, Blue Building Institute

Pieter RoozenboomCOO Europe, CBRE Global Investors

Mathieu Elshout MRESenior Director, Private Real Estate Europe, PGGM

Erik SteinmaierSector directeur Real Estate, ABN AMRO Commercial Banking

2017

GRESB

RESULTS

E U R O P E