Op zoek naar een geschikte koning (1 Samuel)

Bijbelgroep federatie Heule-Bissegem

Maarten Devos

Is het hebben van een koning voor een volk een goed idee?

Wie moet de koning dan worden?

Moet die koning rekenschap afleggen tegenover God?

Of kan het ook zonder koning?

Overzicht

1. Welke crisis?2. De bijbel lezen, de bijbel leren3. Verhaal Samuel

1. Lezen2. Vooraf en achteraf3. Historische schets4. Interpretatiesleutels

4. Actualisatie

Welke crisis

Ecologische crisis

Financiële crisis

Geloofscrisis

Democratische crisis

Sociale crisis (armoede)

Þ Ze hebben met elkaar te maken!Þ Welke oplossing is er?

Welke oplossing

Van klein naar groot

Van links naar rechts

Méér of minder godsdienst

Europa

Vlaanderen

democratie

belastingen

overheid

Overzicht

1. Welke crisis?2. De bijbel lezen, de bijbel leren3. Verhaal Samuel

1. Lezen2. Vooraf en achteraf3. Historische schets4. Interpretatiesleutels

4. Actualisatie

Bijbel lezen

De tekst heeft een geschiedenis De lezer heeft een geschiedenis Iedereen draagt een bril.

Bijbel leren

Lezen = leren = actief Leven en leren is 2-richtingsverkeer

– Je leert uit het leven en dat is niet onbelangrijk(Vb: de wet is er voor de mens, de mens niet voor de wet)

– Je leert doorheen de verhalen van de bijbel bewuster en scherper te leven. Die nieuwe kijk brengt je op het spoor van het mysterie wat God is.

Overzicht

1. Welke crisis?2. De bijbel lezen, de bijbel leren3. Verhaal Samuel

1. Lezen2. Vooraf en achteraf3. Historische schets4. Interpretatiesleutels

4. Actualisatie

Samuel (1 Sam)

Het richterschap van hogepriester Eli (1-4) Het richterschap van Samuel (5-12) Het koningschap van Saul, onbetwist (10-15) De opkomst van David - zijn periode als

rebel / vluchteling (16-30) De dood van Saul (31)

Structuur van Oude Testament

TeNaCH = Torah – Nebiim – Chetoebim 

1) Torah: de 5 boeken van Mozes, of ‘Pentateuch’

2) Nebiim: De profeten

3) Chetoebiem: Geschriften

Structuur O.T. in christelijke traditie

Indeling die teruggaat op Griekse vertaling van het O.T.: de Septuagint

1) de historische boeken: van Genesis tot en met Ester

2) de onderwijzende of dichterlijke boeken : Job t/m Hooglied

3) de profetische boeken: Jesaja tot en met Maleachi

=> Problematisch! Suggestie dat het in de bijbel om ‘geschiedenis’ zou gaan! Genesis?! Jozua?!

Rol van profeten

Politieke commentatoren: lezen en spellen de ‘krant’ van hun dagen

Zieners: Analyseren, doorzien / voorzien evoluties, openbaren = blootleggen

Opiniemakers: informatie + inspiratie gehistoriseerde profetie: met de vonk van de profetie geschiedenis schrijven

Oppositie: Staan naast de koning. Zijn het ‘geweten’ van de regering. ‘Lastige’ figuren!

Thora-wakers: Moeten erover waken dat Thora wààr gemaakt wordt. Dat er volgens de Thora bestuurd wordt.

Historische schets

Van exodus tot intocht &van ballingschap tot ommekeer

EXODUS

EGYPTEBELOOFDLAND

ASSURBABEL

BALLINGSCHAP ?

Israël

Juda

10 stammen: de Jozefstammen

2 stammen: Juda en Benjamin

Israël en Juda na Solomo

722 v. Chr.: Assyrië verovert Noordrijk en voert bewoners in ballingschap. Zij keren niet meer terug: 10 van de 12 stammen verdwijnen in de mist van de geschiedenis.

586 v. Chr.: Babylonië neemt Jeruzalem in, verwoest de Tempel en voert de bovenlaag van de bevolking in ballingschap

Juda

Babylonische ballingschap

Nu land, stad en tempel verloren zijn, realiseren de ballingen uit Juda zich dat zij anderhalve eeuw eerder al hun broederstammen verloren zijn geraakt.

Intussen stellen ze niets meer voor.

Hoe zouden zij nu een profetische rol moeten gaan spelen in de geschiedenis

en de volkeren voorgaan in de zorg voor vreemdeling, weduwe en wees?

Tijdens en na de ballingschap worden de profetische boeken geschreven

Juda

Omstreeks 515: Terugkeer van deel van de bevolking van Juda

Bij wie terugkeren naar Juda groeit het verlangen om de zoekgeraakte stammen terug te vinden en de oorspronkelijke federatie van 12 stammen, ‘het huis van Israël’, te herstellen.

In broederschap ligt de toekomst, beseffen ze intussen...

De Eerdere Profeten

De eerdere profeten: Jozua Rechters I en II Samuel I en II Koningen

Blikken terug op Israëls geschiedenisvanaf de intocht in het beloofde land (Kanaän) onder Jozuatot aan de aanvang van de ballingschap.

Ze historiseren op profetische wijzeHoe het volk JHWH verliet en zijn vrijheid verspeeldeAndere thema’s = koningschap in broederschap – eenheid (David)En de bouw van de Tempel (Salomo)

Ze laten zien hoe slechte koningen het volk in ballingschap zullen leidenBallingschap overkomt ons niet: wij dragen hierrond mee verantwoordelijkheid.

Eerdere profetenThora: eindigt met dood van Mozes, net voor de intocht

in het beloofde land

De eerdere profeten:

Jozua intocht met Jozua, de Thora voorop, maar inwoners met andere wetten in het land…

Rechters iedereen deed wat recht was in zijn ogen… en dan loopt het fout! 12 rechters. Er is een centrale macht nodig! Een Koning!?

I en II Samuel Kan een koning wel gerechtigheid waar maken? De ene koning is de andere niet! SAUL versus DAVID

De kritische blik van een profeet is nodig.

I en II Koningen De koning deed wat kwaad was… Met Salomo gaat het al bergafwaarts… splitsing van Noord- en

Zuidrijk richting ballingschap

1 Sam 8

1 Toen Samuel oud geworden was, benoemde hij zijn zonen tot rechters over Israël. 2 De oudste heette Joël en de tweede Abia. Ze bestuurden het land vanuit Berseba. 3 Maar ze volgden het voorbeeld van hun vader niet na: ze waren op eigen voordeel uit, namen steekpenningen aan en verdraaiden het recht. 4 De oudsten van Israël kwamen daarom bij elkaar en gingen naar Rama, naar Samuel. 5 ‘U bent oud geworden,’ zeiden ze, ‘en uw zonen volgen uw voorbeeld niet na. Benoem liever een koning om ons te besturen, zoals alle andere volken er een hebben.’ 6 Samuel vond het ontoelaatbaar dat ze om een koning vroegen. Daarom richtte hij een gebed tot de HEER, 7 maar die antwoordde: ‘Geef gehoor aan de stem van het volk, aan alles wat ze je vragen. Jou verwerpen ze niet. Ze verwerpen juist mij als hun koning. 8 Zo is het altijd gegaan, vanaf de dag dat ik hen uit Egypte heb geleid tot nu toe. Ze hebben mij de rug toegekeerd en andere goden gediend, en zo vergaat het nu ook jou. 9 Geef dus gehoor aan hun verzoek, maar waarschuw hen door uitdrukkelijk te wijzen op de rechten die aan het koningschap verbonden zijn.’

10 Samuel vertelde alles wat de HEER had gezegd aan het volk, dat om een koning vroeg. 11 Toen zei hij: ‘Dit zijn de rechten die aan het koningschap verbonden zijn: Uw zonen zal een koning u afnemen en ze indelen bij zijn strijdwagens, zijn ruiterij of zijn persoonlijke escorte, 12 of ze aanstellen als bevelhebbers over duizend man of over vijftig. Hij zal ze zijn akkers laten ploegen, zijn oogst laten binnenhalen en zijn wapens en strijdwagens laten maken. 13 Uw dochters zal hij u afnemen om ze zalf te laten bereiden en te laten koken en bakken. 14 Uw vruchtbaarste landerijen, wijngaarden en olijfgaarden zal hij u afnemen en toewijzen aan zijn hovelingen. 15 Van de opbrengst van uw akkers en wijngaarden zal hij een tiende deel opeisen en dat aan zijn hovelingen en hoge ambtenaren geven. 16 Uw beste slaven en slavinnen en uw sterkste arbeidskrachten zal hij u afnemen om ze voor zichzelf te laten werken, en ook uw ezels. 17 Van uw schapen en geiten zal hij een tiende deel opeisen en ook uzelf zult hem moeten dienen. 18 En wanneer u dan de HEER te hulp roept tegen de koning die u zelf gewild hebt, dan zal hij u niet verhoren.’

19 Het volk trok zich niets van Samuels woorden aan en zei: ‘Nee, we willen een koning en anders niet! 20 Dan pas zullen we gelijk zijn aan alle andere volken. We willen dat een koning ons bestuurt en recht over ons spreekt, voor ons uittrekt en ons voorgaat in de strijd.’ 21 Samuel hoorde aan wat het volk te zeggen had en bracht het over aan de HEER. 22 Toen zei de HEER tegen Samuel: ‘Geef gehoor aan hun verzoek en stel een koning over hen aan.’ En Samuel zei tegen de Israëlieten dat iedereen naar zijn eigen stad moest terugkeren.

Thora-loos koningschapJullie zonen zal hij nemenEn ze voor zich inzetten bij zijn wagen en paarden,En zij zullen voor zijn strijdwagen uitrennen,Om ze voor zich in te zettenAls oversten van eenheden van duizend en oversten van eenheden van vijftig –Om zijn ploegland te ploegenEn zijn maailand te maaien,Om zijn oorlogstuig te maken en zijn wagentuig.

Hij zal jullie dochters nemenAls zalfmengsters, kokkinnen, baksters.Van jullie velden, jullie wijngaarden en jullie olijftuinenZal hij de beste nemen en aan zijn dierbaren geven,

Aan jullie zaailanden en jullie wijngaarden zal hij tiendenOpleggen en geven aan zijn hovelingen en dienarenEn jullie slaven en slavinnen, jullie jonge mannen, de beste,En jullie ezels zal hij nemen en voor zijn ondernemingen gebruiken,Aan jullie kleinvee zal hij tienden opleggen,En jullie zelf zult zijn slaven zijn (1 Sam. 8,11 – 17)

Overzicht

1. Welke crisis?2. De bijbel lezen, de bijbel leren3. Verhaal Samuel

1. Lezen2. Vooraf en achteraf3. Historische schets4. Interpretatiesleutels

4. Actualisatie

KoningschapHoe Thora in praktijk brengen?Het volk wil een koning zoals de andere volkeren. Maar Israël is toch niet als de anderen?

1) Bestuur nodig: Koning of JHWH als hoogste macht?JHWH als koning is theologisch leuk mààr: Thora in praktijk brengen zonder overheid?!...

Richters Met de 12 richters (uit elke stam één) lukt het niet. Centrale macht nodig!

2) Twee soorten koningen:

1. de ‘gevraagde’: zorgt goed voor de eigen entourage Saul2. de ‘messiaanse’ koning: die de wil van God blijft zoeken, gerechtigheid betracht, de zwaksten centraal stelt… David (en Salomo) – koning over verenigd Israël

De ballingen blijven dromen van een ‘ware koning’ à la David die de broederschap kan herstellen, ze dromen van een herenigd Noord- en Zuidrijk. Van een ‘koning’ wordt liever niet meer gesproken (Ezechiël): eerder een ‘vorst’, een ‘knecht’,…

Een ‘thoraloos’ koningschap leidt tot ballingschap tot slavernij, tot angstland,…

Concreet

1. Een leider lost niet alle problemen op.

2. Kijk vooral naar de intentie van de leider:- onderdrukker of bevrijder?- knecht, dienstbaar aan het volk of machtig?- barmhartig of niet?

3. Wees waakzaam… advent.. voor de broederschap!