Ileus (de betekenis van de blauwe woorden staan aan het einde van de tekst) Bij een ileus is er sprake van een verstoring van het transport van de darminhoud. Heel simpel gezegd: de darm is verstopt. Dat betekent niet altijd dat er iets in de darm zit wat niet verder kan maar er kan ook een afwijking van de darm wand zelf, de darm wordt van buitenaf dichtgedrukt of de peristaltiek is verminderd. Omdat er wel continu spijsverteringssappen worden geproduceerd maar niet weer opgenomen worden, loopt de darm over. Er zal dus braken zijn. Is er iets wat de darmholte afsluit dan is er een toename zijn van de peristaltiek. Er zijn dan ook kolieken. Als er mogelijk sprake is van een ileus dan moet onderscheid gemaakt worden tussen een mechanische ileus en een paralytische ileus. Bij een mechanische ileus is er iets dat de darmholte op de een of andere manier kleiner maakt, daardoor kan er niets langs. Bij een paralytische ileus is er een verminderde peristaltiek daarom wordt de darminhoud niet verplaatst. Mechanische illeus De verschijnselen die optreden hangen sterk af of het een hoge ileus is of een lage. Verschijnselen bij een hoge ileus: -versterkte peristaltiek Bij een hoge ileus zal de resorptie verminderen; de dunne darm loopt als het ware vol en zet uit. Dit zal de darm prikkelen om samen te trekken. Dit veroorzaakt een zeer goed hoorbare peristaltiek, ook wel gootsteengeruizen genoemd. - buikpijn Buikpijn is meestal aanvalsgewijs (kolieken). Als de ileus veroorzaakt wordt door een afgeknelde darm waarbij er ook sprake is van strangulatie dan is de pijn heftig en continu. - faecaloid braken Door de verstopping zal de darminhoud echter niet verder gaan. In de loop van uren zal het terugstromen naar de maag en de zorgvrager gaat braken. In eerste instantie is dat het laatst gegeten maal en gal. Na verloop van tijd zal er door de stasis van darminhoud een overmatige groei van darmbacterin ontstaan. Hierdoor ruikt dit braaksel naar ontlasting, is waterig en bruinig van kleur. Dit wordt faecalod of soms ookwel foutief faecaal braken genoemd. -absolute obstipatie Omdat er niets meer in de dikke darm komt, zal er ook geen faeces geloosd worden En omdat flatus (windjes) voornamelijk bestaan uit ingeslikt gas laat de zorgvrager ook geen winden meer. Dit is pas merkbaar als het distale gedeelte van de darm leeg is. - Uitgezette buik en bemoeilijkte ademhaling Door de verstopping zal er een ophoping van vocht en lucht in de armen ontstaan; de inhoud van de buikholte neemt toe. Deze drukt dan op het diafragma en kan de ademhaling beperken. Dit geldt met name voor verstoppingen in het ileum; bij een hogere afsluiting de darminhoud makkelijker kan terugstromen naar de maag en uitgebraakt worden. - shockverschijnselen Een ander probleem dat ontstaat is hypovolemische shock: er wordt niets meer gegeten of gedronken maar door het braken gaat wel vocht verloren.

- sepsis Bij een langer bestaande ileus zal door de hogere druk in de darm de doorbloeding van het slijmvlies afnemen en daardoor afsterven. Bacterin kunnen dan in het intern milieu komen en er is nu een levensgevaarlijke toestand. Verschijnselen bij een lage ileus uitgezette buik Bij een lage ileus is er een verstopping van de dikke darm. Ook hierbij ontstaat er een ophoping van vocht en etensresten. Er is met name een uitzetting van de dikke darm zelf omdat de overgang van ileum naar coecum (valvula Bauhini) werkt als een nwegsklep. Het stroomt dus niet terug naar de dunne darm. De buik is dus aan de zijkanten opgezet (kikkerbuik) kolieken Omdat het in eerste instantie met name samentrekkingen van de dikke darm betreft zit de pijn met name in de onderbuik absolute obstipatie Dit is eerder merkbaar in vergelijk met een hoge ileus omdat er distaal van de obstructie minder darminhoud zal zijn Sepsis Door verhoogde druk in de darm en eventueel afklemmen van de bloedtoevoer kan het slijmvlies afsterven. De barrire functie is verdwenen en bacterin kunnen in het interne milieu komen.

-

Paralytische ileus Bij een paralytische ileus is er geen peristaltiek. Daarom is geen transport van darminhoud. De verschijnselen van een paralytische ileus zijn daarbij bijna hetzelfde als bij een mechanische ileus. Er zijn een aantal verschillen; geen koliekpijnen Omdat er geen peristaltiek is, zal er dus ook geen koliekpijn zijn geen darmgeluiden Ook dit heeft weer te maken met afwezig zijn van darmmotoriek. Omdat een paralytische ileus de eindtoestand is van veel ernstige buikproblematiek en deze in het verleden leidde tot de dood omdat therapie nog niet mogelijk was, werd dit verschijnsel ook de stilte van het graf genoemd. Oorzaken van mechanische ileus verstopte darmholte Er zit iets in de darmholte dat ergens is vastgelopen. Dit kan gebeuren als er iets ingeslikt wordt wat niet verteerd en te groot is om de darm te passeren of een galsteen via een fistel tussen galblaas en duodenum in de dunne darm komt en stroomafwaarts vastloopt. Andere oorzaken: samengeklonterd, slecht gekauwd eten of een sinaasappelileus; bij mensen die een maagresectie hebben ondergaan. Bij pasgeborenen kan er een meconiumileus ontstaan afwijkende darmwand

-

-

Een vernauwing op basis van een tumor, ontstekingsproces of een aangeboren afwijking. Een bijzonder oorzaak is een invaginatie bij kleine kinderen druk van buiten af o verklevingen na ontstekingen of operaties in de buik kunnen de darmen gaan samenkleven en afknikken. Ook kunnen hierdoor openingen ontstaan waarin andere darmlissen klem kunnen komen te zitten. o Hernia Een hernia is een uitstulping van het buikvlies via een zwakke plek in de buikwand. In deze uitstulping kan ook een darmlis komen te zitten. Afhankelijk van de grootte van de zwakke plek (de breukpoort) kan ook de bloedtoevoer afbekneld worden. o Volvulus Een volvulus is een draaiing van een darmlis om zijn eigen as. Dit komt het meest voor bij het sigmod.

Oorzaken van paralytische ileus De peristaltiek kan afnemen door de volgende oorzaken: Postoperatief o Door prikkeling van het buikvlies is de peristaltiek de eerste dag na een buikoperatie afgenomen Bij peritonitis o Door de bacterile infectie van de buikholte neemt de peristaltiek af Laatste stadium van mechanische ileus o Ten gevolge van de overmatige uitzetting van de darm zal het spierweefsel niet meer goed samentrekken. in het acute stadium bij beschadiging van het ruggenmerg verminderde functie van het autonome zenuwstelsel of glad spierweefsel door oa ingroei van kanker, acute pancreatitis, diabetes mellitus en medicijnen

Diagnose Als de verschijnselen wijzen op het bestaan van een ileus kan bij verder lichamelijk onderzoek het volgende gevonden worden: afwijkingen bij inspectie o kan aanwijzingen geven over een mogelijke oorzaak zoals een liesbreuk of een oud operatie litteken (wijst op mogelijke verklevingen) gootsteengeruizen bij auscultatie o de darmen zijn uitgezet en bevatten veel lucht. Van tijd tot tijd loopt de het vocht van de ene darmlis in de volgende Hypersonore percussie o Bij percussie is duidelijk te merken dat er meer lucht in de darmen zit, dit kan echter ook in de normale situatie voorkomen palpatie

o er kan sprake zijn van een voelbare massa of spierverzet. Dit laatste wijst op peritoneale prikkeling Verder onderzoek rntgenfoto van de buik o hierop is vaak te zien dat de darmen zijn uitgezet door het vele vocht en lucht. Is de foto staand genomen dan zijn er vloeistofspiegels te zien rntgenfoto met contrast. o Als er transport van contrast vindt in de loop van enkele uren is er waarschijnlijk wel een goede passage Echografie CT-scan Bloedonderzoek o Dit kan informatie geven over de aanwezigheid van een ontsteking of infectie en de mate van verstoring van de water en electrolytenhuishouding

Behandeling Conservatief Indien er geen aanwijzingen zijn voor een (dreigende) perforatie of necrose dan wordt het volgende gedaan: maagsonde o de maaginhoud wordt afgeheveld om de druk in de maag en de darm te verminderen en om te voorkomen dat de vies ruikende darm inhoud uitgebraakt moet worden infuus o het doel van een infuus is om het verloren vocht en zouten weer aan te vullen. regelmatige controle van de klinische toestand o Door het meten van de buikomvang, vaststellen van toe- of afname van pijn, beoordelen peristaltiek en ontstaan shockverschijnselen wordt duidelijk of afzien van opereren nog steeds verantwoord is

-

Bij een zeer lage ileus - Decompressie sigmod o Bij een ileus tgv een volvulus van het sigmoid kan deze soms verholpen worden met behulp van een coloscoop Met deze maatregelen moet de klinische toestand van de zorgvrager verbeteren. Dan is er tijd om te onderzoeken wat de oorzaak is van de ileus en hoe deze te behandelen. Operatie Er moet geopereerd worden als: er sprake is van een (mogelijke) strangulatie o bij een strangulatie is een belemmerde doorbloeding van de darm waardoor deze necrotisch wordt. Hierdoor ontstaat een perforatie en dus een peritonitis volledige afsluiting van de dikke darm als het conservatieve beleid niet tot verbetering leidt

-

er een oorzaak vermoed wordt die direct ingrijpen noodzakelijk maakt zoals een darmtumor

Complicaties Bij een ileus moet je bedacht zijn op de volgende problemen shock o door het verlies van vocht neemt de hoeveelheid circulerend volume af peritonitis o door verhoogde druk in de darm of strangulatie sterft de darmwand af en ontstaat er een perforatie. Hierdoor komt darminhoud (en dus bacterin) in de buikholte.

Beide zijn levensbedreigende situaties en acuut handelen is noodzakelijk

Koliek: bij een koliek is er een samentrekking van een hol orgaan (darm, galblaas, urinewegen of baarmoeder) dat zijn inhoud tegen weerstand in probeert uit te drijven. Dit gaat gepaard met aanvalsgewijs optredende krampende pijn en bewegingsdrang. Daarbij is er vaak misselijkheid en braken Hoge ileus: een darmobstructie in de dunne darm Lage ileus: een obstructie in de dikke darm Ileum: laatste gedeelte van de dunne darm Duodenum = twaalvingerige darm Distaal; het laatste gedeelte van iets, aan het uiteinde. Meconium: de eerste ontlasting van een baby; zwart-groen van kleur en erg plakkerig. Bestaat uit afgestoten darmcellen en slijm en galpigmenten. Peristaltiek; contracties van het gladde spierweefsel van de darm. Strangulatie: afknellen van de bloedtoevoer naar de darm waardoor er een grote kans is op necrose Faecaal braken: het opgeven van gevormde ontlasting. Dit komt voor bij een fistel tussen maag en colon bijv ten gevolge van een tumor of een ontstekingsproces. Faecaloid braken; braaksel heeft geur en kleur van ontlasting maar is het niet afkomstig uit de dikke darm. (-oid betekent : lijkt op) Hypovolemische Shock: een toestand waarbij er een tekort is aan circulerend volume waardoor de doorbloeding van de weefsels sterk verminderd. Hierdoor ontstaat er een gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen en afvalstoffen hopen zich op. Invaginatie: (wordt ook wel intussuseptie genoemd) hierbij schuift een deel van de darm als een telescoop in het naast gelegen deel. Meestal is gaat het met de stroom mee (anterograad) doch in zeldzame gevallen kan het ook in tegengestelde richting (retrograad) Conservatief: bij een conservatieve behandeling wordt er niet geopereerd. Necrose: afsterven van weefsel Stasis = stilstaan, niet verder gaan (denk aan statisch) Decompressie = drukvermindering. Sigmoid = een onderdeel van de dikke darm, links onder in de buik