Vanwege het hoog aantal zelf-moordpogingen onder studenten startte de Leidse univer-siteit veertig jaar geleden een telefonische hulpdienst, Sensoor. Betrokkenen blikken terug. ‘Voordat ik wegzak, wil ik een stem horen.’

Door Leonie Versteeg Eenzame stu-denten plegen zelfmoord en daar moet iets aan gedaan worden. Het is begin 1970 als de Leidse rector magnificus Pieter Muntendam en hoogleraar sociale psychiatrie Nico Speyer besluiten dat studenten met problemen moeten worden gehol-pen, via de telefoon. Of ze nu moeite hebben hun studie als het zelfstandig wonen. Op 9 maart van dat jaar is de hulplijn voor en door anonieme studenten van de Universiteit Lei-den een feit.

Dat blijkt niet overbodig: in het eerste jaar bellen er al meer dan 400 studenten. Ook niet-studenten bel-len en melden zich aan als telefoon-

vrijwilliger. Daarom wordt op 18 maart 1971 de officiële stichting SOS Telefonische Hulpdienst (THD) Lei-den opgericht. Iedereen – dus ook niet-studenten - die behoefte heeft aan een gesprek kan tussen acht uur ’s avonds en acht uur ’s morgens en in het weekend een vertrouwelijk ge-sprek met de THD voeren.

In dezelfde periode worden meer-dere locaties onder de naam SOS Telefonische Hulpdienst opgericht. Maar in tegenstelling tot de meeste andere telefonische hulpdiensten is de Leidse niet ontstaan vanuit een religieuze achtergrond.

‘Leiden werd vanuit de univer-siteit opgericht vanwege de nood om eenzame studenten te redden’, vertelt Daan die niet met zijn ach-ternaam de krant wil omdat de vrij-willigers anoniem willen blijven. Hij is groepsbegeleider en voorma-lig telefoonvrijwilliger bij de THD Leiden, die tegenwoordig onder de naam Sensoor Zuid-Holland Noord opereert. ‘De mensen op onze loca-tie waren van origine meer huma-

nistisch en minder religieus.’ Sinds 2008 vallen de verschillen-

de locaties van de SOS Telefonische Hulpdienst onder Sensoor Neder-land. ‘Sensoor is heel belangrijk voor mensen, al dan niet met psychische of psychiatrische problemen, die steun nodig hebben’, vertelt Peter (niet zijn echte naam) die naast zijn studie Life Science & Technology aan de Uni-versiteit Leiden al bijna een jaar te-lefoonvrijwilliger is bij de stichting. ‘Er zijn bijvoorbeeld mensen die veel last hebben van hun verleden en dit moeilijk kunnen loslaten.’

Klinisch psycholoog en professor Ad Kerkhof werkte in de jaren tach-tig van de vorige eeuw als begeleider van een tiental vrijwilligers en erkent het belang hiervan. ‘Vaak behoeven mensen die zijn opgenomen in de psychiatrie veel meer aandacht dan ze kunnen krijgen in de reguliere behandeling. Ze mogen soms blij zijn dat ze af en toe een gesprek heb-ben met een psychiater of verpleeg-kundige. Het is dus fantastisch dat zij bij Sensoor de aandacht kunnen

krijgen, die ze nodig hebben. De gesprekken voegen veel toe aan de reguliere gezondheidszorg.’

Oud-politicus en Leidse rechtena-lumnus Boris Dittrich is het hiermee eens. Hij werkte in zijn studenten-jaren rond 1980 als telefoonvrijwil-liger en later als groepsbegeleider. ‘Contact is vrijblijvender dan met professionele hulpverleners. Soms is het aanvullend op de psychische hulpverlening, soms voorkomt het dat mensen naar psychische hulp-verleners gaan, omdat ze een uitlaat-klep hebben gevonden.’

Tegenwoordig zijn er rond de 75 vrijwilligers 24 uur per dag, 7 dagen per week telefonisch bereikbaar. Op zondag wordt er ook gechat. Sinds twee jaar is het telefoonnummer weer te vinden op de achterkant van de telefoongids. Tevens is het vermeld op de studentenmap die nieuwe eerstejaars ontvangen.

Hoewel de dienst in het leven is geroepen voor suïcidepreventie, bel-den afgelopen jaar de meeste men-sen vanwege psychosociale klachten. Ook eenzaamheid is nog steeds een probleem dat groeit onder bellers. Daan: ‘Waarschijnlijk neemt het aantal eenzame mensen in de sa-menleving niet toe, maar komt het doordat de doelgroep ouder is ge-worden. Oudere mensen zijn toch vaker eenzaam.’

De organisatie is afhankelijk van subsidies en giften en wordt in het le-ven gehouden door de gemotiveerde vrijwilligers. Peter: ‘Ook al ben je er niet fysiek bij, het is hele mooie er-varing om mensen te helpen met hun problemen. Het stimuleert daar-naast je persoonlijke ontwikkeling. Je bouwt mensenkennis op en leert begrip te hebben voor je medemens. Het vrijwilligerswerk heeft ervoor gezorgd dat ik ook in mijn dagelijks leven makkelijker hulp kan bieden aan mensen met problemen.’

Dittrich beaamt dit: ‘Ik heb zo veel geleerd van mijn jaren bij de THD in de zin van gesprekken voeren, luis-teren naar mensen en mensenken-nis. Later in mijn werk als rechter en politicus heb ik het nodig gehad om goed te luisteren: wat is het pro-bleem en wat zeggen mensen nou eigenlijk?’

‘Je moet vooral goed jezelf kunnen ‘uitzetten’, zodat je er bent voor dege-ne die belt’, legt Peter uit. ‘Iedere bel-ler en ieder probleem is anders, dus dat moet je goed kunnen aanvoelen.’

Sensoor organiseert ieder jaar tweemaal een informatieavond en biedt aansluitend twee keer per jaar een opleiding tot vrijwilliger aan. Tijdens de twaalfdaagse training leer je contact te maken met degene die je spreekt en vanuit een empathische grondhouding, zonder oordelen, een gesprek te voeren.

‘Als student werk ik vooral met oudere mensen, die weten wat ze doen’, vertelt Peter. ‘Hoe we met bel-lers omgaan, de manier waarop we werken en de training die ik heb gevolgd, zijn zeer professioneel. Tij-dens de trainingen leerde ik een ba-sis psychologie, gesprekstechnieken en hoe je een luisterend oor biedt. Het belangrijkste wat ik heb geleerd, is dat je niet voor degene die belt het probleem moet invullen, maar dat je hem of haar laat uitspreken.’

Dittrich: ‘We leerden uitstekende gesprekstechnieken, zoals spiegelen. Dat houdt in dat je niet zegt: “Dat heb ik ook gehad.” Maar dat je de zin

terugkaatst met vragen als “Hoe voelt dat dan voor je?” Met mijn groep be-spraken we geregeld hoe we met be-paalde kwesties om moesten gaan. Ik werd bijvoorbeeld eens gebeld door iemand die zei: “Ik heb een heleboel pillen geslikt en wil graag een stem horen voordat ik wegzak.” Op het allerlaatste moment mompelde die persoon zijn naam en adres. Dan sta je voor de keus: neem ik diegene se-rieus en laat ik hem sterven of moet ik iemand langs sturen? Uiteindelijk heb ik de ambulance ingeschakeld. In dit geval was die persoon heel dankbaar, maar dat geldt niet in alle gevallen.’

In de afgelopen vier decennia is Sensoor tweemaal verhuisd binnen Leiden. In het verleden was de dienst gevestigd op de Schelpenkade, maar de huidige locatie blijft geheim. Met een schuilnaam of alleen hun voor-naam spreken de vrijwilligers met ongeveer tienduizend bellers per jaar.

Kerkhof: ‘Er hoeft maar één gek tussen te zitten die je weet te traceren en je op staat te wachten aan het eind van de dienst. Het is dus heel belang-rijk voor de veiligheid dat de vrijwil-ligers met schuilnamen werken en de locatie onbekend blijft.’

Ook voor bellers is hun anonimi-teit belangrijk. Peter: ‘Het is belang-rijk voor mensen in crisissituaties dat ze niet gevonden worden en vrij-blijvend een gesprek kunnen voeren. De problematiek is in sommige ge-sprekken zodanig dat de anonimiteit drempelverlagend werkt.’

Deze telefonische dienst is onder-deel van een netwerk aan hulpver-leningsorganisaties die naar elkaar doorverwijzen. Politie Hollands Midden schakelt gesprekken naar de telefonische hulpdienst door als je daar beter terecht kunt voor het betreffende probleem. Ook huisart-senposten in de regio doen dit.

Sensoor verwijst op haar beurt door naar andere organisaties, zoals naar de reguliere hulpverlening in crisissituaties, maar ook naar suïci-depreventie organisatie 113Online.

Kerkhof is medeoprichter en be-stuurslid van deze stichting: ‘Deze samenwerking is een verbetering van het hulpaanbod aan suïcidale mensen.’

‘Zeker in een tijd dat de Neder-landse regering bezuinigt op de psy-chische gezondheidszorg voorziet Sensoor in een enorme behoefte’, zegt Dittrich.

‘Mensen die minder snel naar een psychiater of psycholoog gaan omdat ze meer moeten betalen en het geld niet hebben, kunnen hier terecht voor begeleiding, hulp en steun. Het belang van de organisatie zal alleen maar toenemen.’

Daan: ‘We bieden een plek waar je geheim kan blijven als je iemand in vertrouwen wilt spreken. Zo lang er nog mensen zijn die met geheimen rondlopen en niet weten hoe ze dit kunnen delen, is dit één van de plek-ken waar dat nog kan.’ www.Sensoor.nl, 0900 - 0767

‘Laat ik hem sterven of moet ik iemand langs sturen?’

Veertig jaar praten tegen zelfmoord

Incognito helpen 15 september 2011 · Mare 11

Achtergrond

‘Zolang er nog mensen zijn die met geheimen rondlopen en

niet weten hoe ze dit kunnen delen, is dit één van de plekken

waar dat nog kan.’ Foto HH