111-9-2019

2

Brabant Wonen

• Woningcorporatie van circa 19.000

• Gebied Oss – ‘s-Hertogenbosch

• 4 thema’s:

1) Versterken van de biodiversiteit

2) Circulair wonen en werken

3) Versterken van het bewustzijn

4) Verduurzamen van energie

3

4

Ontstaan van het project

• Initiatief BrabantWonen

• Installatie partner: Kemkens installatiebureau (advies, ontwerp, uitvoering en nazorg)

• Bouwkundig partner: Caspar de Haan onderhoud en renovatie (na inschrijving)

• Vier verschillende typen installaties (pilot project), zowel in warmteopwekking als afgifte in

identieke bouwkundige schil)

• Intensieve monitoring

5

Ontwerp van het project

• Prestatiegarantie 18 jaar voldoen aan de epv prestatie-eisen

• 2300 kWh/th voor verwarming van CV

• 856 kWh/th voor verwarming tapwater per persoon

• 1800 kWh per woning voor huishoudelijk gebruik

• Alle energiestromen worden gemonitord en zijn voor de bewoner inzichtelijk

6

7

8

Driek van Erp 45

• Luchtwarmtepompsysteem

• Buitenunit

• Afgiftesysteem: luchtverwarming met WTW

• PV-panelen

9

Driek van Erp 45 A

• Ventilatie luchtwarmtepomp

• Geen buitenunit

• Afgiftesysteem: LT-radiatoren

• Movair roosters

• PV-panelen

10

Driek van Erp 45 B

• Bodemenergie warmtepomp

• Gesloten bron

• CO2 gestuurde mechanische ventilatie

• Movair roosters

• Afgiftesysteem: vloerverwarming

• PV-panelen

11

Driek van Erp 45 C

• Luchtwarmtepompsysteem

• Buitenunit

• Afgiftesysteem: vloerverwarming

• WTW unit

• PV-panelen

12

Engineering / ontwerp / uitgangspunten

Ontwerp uitgangspunten EPV vergoeding (netto warmtelast) en vastgelegd in huurallonge

Gekozen energiebundelsGebouwgebond

en Energie

kWh

Huishou

delijk

kWh

Opwekking

kWh

Tapwater

l/dag

30 minuten

a 6 l/min

Netto warmtelast

kWh/m² per jaar

berekend

EPV

berekend

p. maand

EPV

berekend

p. maand

45 1.803 1.800 3.419 180 21,9 € 65,86 € 47,04

45a 1.797 1.800 3.647 180 47,9 € 47,04 € 47,04

45b 1.722 1.800 3.646 180 37,0 € 56,45 € 47,04

45c 762 1.800 3.151 180 29,3 € 65,86 € 47,04

13

Engineering / ontwerp / uitgangspunten

Uit Energie Prestaties NEN 7120 berekeningen

Gekozen energiebundelsCO2

reductie

(Kg)

EI

45 - 1.915 -0,68

45a - 1.910 -0,66

45b - 1.915 -0,68

45c - 1.584 -0,4

14

Metingen

Gemeten waarden (energiestromen)

over geheel kalenderjaar

050

100150200250300350400450500550600650700750800850900950

10001050110011501200

Opgewekte Energie

54 54a 54b 54c

15

0200400600800

10001200

45

verbruik w1 opwek w1

0200400600800

10001200

45a

verbruik w2 opwek w2

0200400600800

10001200

45b

verbruik w3 opwek w3

0200400600800

10001200

45c

verbruik w4 opwek w4

16

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

September Oktober November December

Binnentemperaturen

T gemeten (gemiddeld) 45 T ingesteld (gemiddeld) 45

T gemeten (gemiddeld) 45a T ingesteld (gemiddeld) 45a

Metingen

Gemeten waarden en ingestelde waarden

over vier maanden

Woning 45 en 45a

17

Gemeten waarden

Gemeten

Gekozen energiebundels

Totaal verbruik Huishoudelijk

kWh

Warmtepomp

+ ventilatie

Opwekking

kWh

Gesaldeerd Tapwater Liter

52.560 L

45 3.390 1.739 1.651 5.826 2.436 25.598

45a 2.568 1.185 1.383 6.181 3.613 6.601

45b 981 625 356 6.436 5.455 5.329

45c 3.701 1.887 1.814* 6.214 2.513 5.466

* Koeloptie gebruikt in maanden juli/aug/sept

18

Gemeten waarden

19

Exploitatiekosten

Woning Onderhoudskosten

preventief (jaarlijks)

(WP+WTW/MV)

Monitoringskosten Vervangingskosten

WP+WTW/MV

45 € 85,-- + € 79,05 € 24,--+ € 125,00 18 € 7.273

45a € 40,-- + € 79,05 € 24,--+ € 125,00 15 € 4.275

45b € 185,-- + € 22-- € 24,--+ € 125,00 20 € 7.617

45c € 115,-- + € 79,05 € 24,--+ € 125,00 18 € 7.797

20

Conclusies

• Afstemming typen warmtepomp en isolatiewaarde vooraf is noodzakelijk

• Flinke afwijkingen tussen berekende en werkelijk waarde gebouwgebonden verbruik

• Berekeningsmethode NEN7120 en EPV is onbetrouwbaar om daaruit (een op

een)prestatieafspraken te maken

• Grote invloed van gelijkwaardigheidscertificaten KIWA warmtepompen en ventilatiesystemen in

berekeningen NEN7120

• Opwekking met PV panelen overschrijdt ruimschoots te berekende waarde ( en ook

geprognotiseerde waarde)

• Ruimte temperatuur overschrijding door hoge mate van isolatie en kierdichtheid

• Monitoring van werkelijke energiestromen is noodzakelijk om optimum te bereiken tussen

isolatietechnieken en keuze warmte- en warmwateropwekking.

• Warmtapwatercapaciteit van installaties te groot voor deze toepassing

BEWONERSERVARINGEN

Woning 45 Woning 45A Woning 45B Woning 45C

Ervaringen

a Comfort in de winter + +/+ +/+ +

b Comfort in de zomer +/- + + +/-

c Luchtkwaliteit +/- +/+ +/+/+ +/+

d Regelbaarheid binnen temperatuur + +/+ +/+/+ +/-

e Geluid van de warmtepomp +/+ nvt nvt +/+

f Geluid ventilatie voorzieningen + +/+ +/+ +

g Gebruik warm tapwater +/- +/+ +/+ +/+

Grip op woonlasten / EPV +/+ +/+ +/+ +/+

Bewonerstevredenheid +/+ +/+ +/+ +

Bewonerservaring +/+ +/+ +/+ +/+

Gebruikerservaringen

22

Bevindingen energiecoach

• Comfort is een grote verbetering i.v.m. hun vorige huurwoning

• Als de installaties goed zijn ingeregeld dan werkt alles goed

• Bewoners willen gemakkelijke bediening voor de installaties

• Bewustwording: bewoners volgen hun energieverbruik

• Door het gebruik van monitoring bespaart men op de huishoudelijke bundel

• Bewoners loggen regelmatig in op het dashboard van de monitoring

• Een nieuwe installatie gebruiken en ervaren, kost tijd om te wennen, verschillende seizoenen

• Temperatuur is vlak en woning warmte langzaam op

• Bewoners hebben geen last van geluid van buitenunits warmtepompen

• Bewoners zijn zich bewust gebruik warm tapwater. Douche coach is toegepast

• In de zomer is spuien nodig om de woning af te laten koelen

• Jaarevaluatie bewoners in april/mei 2019

23

www.degroenebrink.nl

Vragen24

25