10 jaar Wet op de Aanvullende Pensioenendwis.vub.ac.be/Thesissen/Actua/2013-2014/thesis_karen...door...

Faculteit Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen

Vakgroep Wiskunde

Voorzitter: Prof. Dr. P. Uwe Einmahl

10 jaarWet op de Aanvullende Pensioenen

door

Karen Callebaut

Promotor Prof. Dr. Kim Everaert

Manamaproef ingediend tot het behalen van master-na-master in deActuariele wetenschappen

Academiejaar 2013–2014

Voorwoord

Hierbij wil ik enkele personen bedanken, die voor mij veel betekend hebben gedurende het

schrijven van deze masterproef.

Vooreerst gaat mijn dank uit naar mijn promotor Prof. dr. Kim Everaert. Ook wil ik Evelien

en Jorrit bedanken voor hun hulp en de vele aangename momenten. Daarnaast wil ik ook

mijn ouders bedanken voor hun geduld en vertrouwen tijdens mijn studies.

Het schrijven van deze masterproef heeft mij veel bijgebracht, en ik wens iedereen veel plezier

met het lezen van het eindresultaat.

ii

Toelating tot bruikleen

De auteur geeft de toelating deze masterproef voor consultatie beschikbaar te stellen en delenvan de masterproef te kopieren voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt onder debeperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting debron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van resultaten uit deze masterproef.

Karen Callebaut, augustus 2014

iii

iv

10 jaar

Wet op de Aanvullende Pensioenendoor

Karen Callebaut

Manamaproef ingediend tot het behalen van master-na-master in de

Actuariele wetenschappen

Academiejaar 2013–2014

Promotor Prof. Dr. Kim Everaert

Faculteit Wetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen

Vrije Universiteit Brussel

Vakgroep Wiskunde

Voorzitter: Prof. Dr. P. Uwe Einmahl

Samenvatting

In deze masterproef kijken we naar de Wet op de Aanvullende Pensioenen en welke veran-deringen deze teweeg heeft gebracht. We beginnen met een algemene beschrijving van hetBelgische pensioenstelsel, bestaande uit drie pijlers. De aanvullende pensioenen vormen hierde tweede pijler van. Zij worden georganiseerd in een professioneel kader, maar zijn niet ver-plicht. De Wet op de Aanvullende Pensioenen van minister Vandenbroucke heeft deze tweedepijler willen verbreden en verdiepen. Hij is toegankelijker geworden voor iedereen en strengergereglementeerd, waardoor de werknemers een betere bescherming genieten. Tien jaar laterzijn er verschillende dingen aangepakt. Het verschil tussen arbeiders en bedienden betref-fende aanvullende pensioenen zal in de toekomst verdwijnen. Verschillende onduidelijkhedenin de WAP zijn opgeklaard. Verder wordt er in de toekomst gewerkt aan de uitbouw van deDatabank Aanvullende Pensioenen, om de tweede pijler nog democratischer te maken.

Inhoudsopgave

1 Inleiding 1

1.1 De aanvullende pensioenen: een sociale noodzaak . . . . . . . . . . . . . . . 2

1.1.1 De eerste pijler hervalt tot een basispensioen . . . . . . . . . . . . . . 2

1.1.2 Tweede pijler: een noodzakelijke aanvulling op de eerste pijler . . . . 2

1.1.3 Voordelen van de 2de pijler ten opzichte van de 3de pijler . . . . . . . 3

1.2 De aanvullende pensioenen: opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

1.2.1 Groepsverzekeringen en instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening 4

1.2.2 De pensioentoezegging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1.2.3 Middelenverbintenis en resultaatsverbintenis . . . . . . . . . . . . . . 5

2 Wet op de aanvullende pensioenen 7

2.1 Doel van de wet (Art. 2 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

2.2 Toepassingsgebied van de wet (Art. 3 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2.3 Discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2.3.1 Onderscheid tussen arbeiders en bedienden (Art. 30-34 [14]) . . . . . 9

2.4 Het sectorale pensioenplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2.4.1 Beheer in een erkende pensioeninstelling . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.4.2 Hoe gaat een sectorplan samen met een ondernemingspensioenplan?

(Art. 9 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.5 Wet houdende diverse bepalingen [12] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

3 Algemene bepalingen 13

3.1 Invoering, wijziging en opheffing van het pensioenplan (Art. 5-9 WAP) . . . 13

3.2 Toetredingsvoorwaarden (Art. 13-16 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

v

INHOUDSOPGAVE vi

3.3 Minimaal gegarandeerd rendement, verworven reserves en prestaties (Art. 17-

26 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

3.3.1 Raming van de kostprijs van de WAP-waarborg . . . . . . . . . . . . 18

3.4 Stimuleren van de rente-uitkering (Art. 28 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.5 Mogelijkheid tot afkoop en reserve-overdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

3.6 Informatieverstrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

3.7 Verjaring (Art. 55 WAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

4 De sociale bedrijfs- of sector pensioenstelsels 28

4.1 Kenmerken van een sociaal pensioenstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

4.2 Het luik solidariteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

4.3 Voordelen toegekend aan een sociaal pensioenstelsel . . . . . . . . . . . . . . 31

4.4 Programmawet [5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

5 De individuele pensioentoezegging 33

5.1 Definitie van de individuele pensioentoezegging . . . . . . . . . . . . . . . . 33

5.2 De individuele toezegging aan een werknemer . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

5.3 De individuele pensioentoezegging aan een zelfstandig bedrijfsleider . . . . . 35

6 De individuele voortzetting 36

7 De fiscale hervorming 37

7.1 Regime voor de stortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

7.2 Regime voor de uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

8 Toezicht (Art. 49-53 WAP) 40

8.1 SIGeDIS - Databank aanvullende pensioenen (DB2P) . . . . . . . . . . . . . 41

9 Toekomst 42

10 Besluit 45

Hoofdstuk 1

Inleiding

Het Belgische pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers.

De eerste pijler is het wettelijke pensioen en is een basisinkomen, waarbij het bedrag afhan-

kelijk is van de beroepsloopbaan. Ze worden door de overheid georganiseerd en de deelname

eraan is verplicht. De financiering gebeurt door middel van een repartitiestelsel. In Belgie

bestaan er drie grote wettelijke pensioenstelsels, afhankelijk van het professioneel statuut:

voor de werknemers, de zelfstandigen en de ambtenaren. Het pensioen uit de eerste pijler is

echter meestal beperkt en waarborgt hoogstens een begrensde levensstandaard.

De tweede pensioenpijler is een aanvullende pensioenregeling die buiten de wettelijke sociale

zekerheidsregeling valt en die wordt ingericht in een professioneel kader. De beroepsgebonden

aanvullende pensioenen worden toegekend aan de werknemers door een onderneming of een

hele bedrijfssector. Deze pijler is echter niet verplicht: werkgevers of sectoren beslissen zelf

of ze hun werknemers een aanvullend pensioen zullen aanbieden. De overheid reglementeert

het systeem wel en ondersteunt dit fiscaal.

De overheid stimuleert ook het individuele lange termijnsparen met fiscale stimuli die de

opname van het gespaarde geld moeten ontraden tot op de pensioenleeftijd. Dit is de derde

pensioenpijler. Het initiatief gaat hier uit van de betrokkene zelf, ongeacht zijn professioneel

statuut. De individuele levensverzekering en het pensioensparen zijn hier de belangrijkste

vormen van pensioenopbouw.

1

HOOFDSTUK 1. INLEIDING 2

1.1 De aanvullende pensioenen: een sociale noodzaak

1.1.1 De eerste pijler hervalt tot een basispensioen

Vandaag de dag volstaat het wettelijk pensioen zeker niet meer. Het bedrag wordt berekend

op basis van het aantal dienstjaren en het gemiddelde begrensd, geherwaardeerd salaris.

Door de toepassing van dit loonplafond en de onvolledige loopbanen, komt dit bedrag niet

in de buurt van het laatst verdiende salaris. De uitkeringen zorgen ervoor dat men zich kan

voorzien in het strikt onontbeerlijke. Maar om aan het noodzakelijke te voldoen, en zeker

aan de extra’s, heeft men meer nodig dan de eerste pijler. Bovendien zorgen de vergrijzing

en de ontgroening ervoor dat dit systeem steeds moeilijker te dragen valt. De toegenomen

levensverwachting zorgt er niet alleen voor dat de pensioenen langer moeten worden uitbe-

taald, maar ook dat de perceptie van de periode van pensionering sterk gewijzigd is. Vele

gepensioneerden hebben voldoende koopkracht nodig om hun activiteiten verder te zetten.

1.1.2 Tweede pijler: een noodzakelijke aanvulling op de eerste

pijler

Omdat deze wig tussen het wettelijk pensioen en het laatst verdiende loon steeds groter

wordt, richten steeds meer bedrijven aanvullende voorzieningen voor hun werknemers in.

Het bedrijfspensioen helpt dan dit verschil te verkleinen. Bovendien bevordert dit ook de

concurrentie tussen verschillende bedrijven, aangezien het een onderdeel uitmaakt van het

salarispakket.

Eerst regelde de Wet-Colla van 6 april 1995 de aanvullende pensioenen. Deze werd vervangen

door de Wet betreffende de aanvullende pensioenen en het belastingstelsel van die pensioenen

en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale zekerheid (W.A.P.) [11] van minister

Vandenbroucke. Hiermee was het de bedoeling de tweede pijler verder te democratiseren.

Vooral voor de arbeiders en de KMO-sectoren is deze pijler sinds de komst van deze wet veel

toegankelijker. Hoewel er geen verplichting is om een aanvullend pensioen in te voeren, moet

een werkgever wel de bepalingen van de W.A.P. volgen indien hij ervoor kiest een aanvullend

pensioen te voorzien.


1.1.3 Voordelen van de 2de pijler ten opzichte van de 3de pijler

Het bedingen van gunstigere tariefvoorwaarden dan die welke de verzekeraars

aan individuele verzekerden kunnen aanbieden.

Voor een individuele levensverzekering kan een verzekeraar soms een medisch onderzoek op-

leggen, terwijl het tot een groep behoren voldoende evenwicht tussen “goede” en “slechte”

risico’s kan voorzien, als deze groep homogeen is. Daardoor kunnen de voorwaarden inzake

acceptatie van het risico minder zijn. Ook op het vlak van kosten kan dit voordelig zijn.

Toegang krijgen tot de financiele dimensie waarover de verzekeraars beschikken.

Het maakt het mogelijk om met een grotere kennis van zaken en met omvangrijkere middelen

op de markten op te treden, dan die welke voor de meeste particulieren of ondernemingen

bereikbaar zijn.

Het tot stand brengen van een marktrelatie.

Als bedrijf dat een groepsverzekering wil afsluiten, kan je de concurrentie uitspelen en hogere

prestaties vragen van de verzekeringsmaatschappij. Bovendien sta je zelf niet in voor het

beheer van de activa en kan je ook hierop eisen stellen. Dit staat ook los van de andere

economische activiteiten van de onderneming, waardoor de groepsverzekering niet afhankelijk

is van de wisselvalligheden hiervan.

1.2 De aanvullende pensioenen: opbouw

Ook de tweede pensioenpijler is begrensd, via de fiscale 80%-regel. Dit houdt in dat de bij-

dragen in het kader van een tweedepijlerpensioen maar aftrekbaar zijn in de mate dat het

totale pensioen - eerste en tweede pijler samen - niet meer bedraagt dan 80% van het laatste

loon.

Het is in Belgie verboden om voor extralegale pensioenen een repartitiestelsel te gebruiken.

Er dienen steeds reserves opgebouwd te worden voor toekomstige verplichtingen. Een der-

gelijk systeem wordt een kapitalisatiestelsel genoemd. Het zijn de actieven van vandaag die

sparen en via de kapitaalmarkt, nu reserves opbouwen voor hun latere pensioen. Iedere ge-


neratie spaart voor zijn eigen toekomstige uitkeringen. Dit systeem is wel onderhevig aan

het inflatierisico en het beursrisico.

1.2.1 Groepsverzekeringen en instellingen voor bedrijfspensioen-

voorziening

De beleggingen die tegenover de reserves voor pensioenverplichtingen staan, moeten buiten de

onderneming zelf - bij een pensioeninstelling - beheerd worden. Dit kan door het sluiten van

een groepsverzekering of het oprichten van een instelling voor bedrijfspensioenvoorziening

(IBP). Indien de inrichtende onderneming haar activiteit zou stopzetten door faling zijn

bijgevolg de opgebouwde reserves voor pensioenen nog steeds beschikbaar voor de deelnemers

(gepensioneerden zowel als actieven).

1.2.2 De pensioentoezegging

Er bestaan drie grote types van pensioentoezeggingen: vaste bijdragen, vaste prestaties of

cash balance. Een pensioentoezegging kan tevens gebaseerd zijn op een combinatie van deze

types.

Vastebijdragentoezegging (defined contribution)

Bij dit type toezegging, gaat de inrichter periodiek een vaste bijdrage storten aan de pensioen-

instelling. Deze bijdrage kan ook gekoppeld worden aan het salaris. Voor elke aangeslotene

worden deze bijdragen op individuele rekeningen bijgehouden. Wat de werknemer later zal

ontvangen, hangt af van het niveau van de bijdrage en van het toegekende beleggingsrende-

ment.

Een belangrijke vorm van vastebijdrageplannen zijn de zogenaamde “cafetariaplannen”. Bij

dergelijke toezeggingen wordt aan de aangeslotene binnen de marges van het pensioenregle-

ment of de pensioenovereenkomst de vrijheid verleend om een hem ter beschikking gesteld

premiebudget te verdelen over een aantal aangeboden dekkingen. Vaak wordt aan de aange-

slotene tevens het recht verleend om zijn keuze periodiek te herzien.

De voordelen van een vastebijdragestelsel zijn evident:

• budgettair gemakkelijk beheersbaar;


• gemakkelijk uit te leggen;

• eenvoudige financiering (d.w.z. spreiding van de kost in de tijd);

• eenvoudige rapportering.

Het grote nadeel van een dergelijk stelsel ligt in het feit dat de aangeslotene niet weet hoe

groot het uiteindelijke pensioen zal zijn ten opzichte van het salaris.

Vasteprestatietoezegging (defined benefit)

Bij een vasteprestatietoezegging verbindt de inrichter zich tot het uitkeren van een bepaalde

prestatie in kapitaal of rente. Hier is de nodige bijdrage om het vooropgestelde pensioen

samen te stellen niet vooraf bekend. In een vasteprestatieplan is het de inrichter die het

economisch risico draagt en niet de werknemer. Deze laatste krijgt hoe dan ook de beloofde

uitkering.

Cash balance toezeggingen

Bij een cash balance plan doet de inrichter aan de werknemer een pensioentoezegging van

periodieke bedragen die gekapitaliseerd worden tot op de pensioenleeftijd. Deze bedragen

worden bepaald volgens dezelfde principes als bij de vastebijdrageregeling.

In tegenstelling tot de vastebijdragetoezegging houdt het cash balanceplan echter geen ver-

bintenis in tot effectieve storting van periodieke bijdragen. Indien de verworven reserves

gedekt zijn, dient de inrichter in principe niet langer te financieren. Dit is niet mogelijk bij

pensioentoezeggingen van het type vaste bijdragen, waar de verplichting tot storting van de

bijdragen geldt, ongeacht het feit of de verworven reserves volledig gedekt zijn en ongeacht

de aanwezigheid van vrije reserves.

Strikt genomen is een cash balanceplan van het type vaste prestatie. De werkgever stelt

immers een te bereiken doel voorop: de kapitalisatie van aan de aangeslotene toegewezen

bedragen aan een gewaarborgde intrestvoet.

1.2.3 Middelenverbintenis en resultaatsverbintenis

Los van de opdeling van de pensioenregelingen in type vaste bijdragen en type vaste prestaties,

kan men de pensioenregelingen nog op een andere manier indelen, in “middelenverbintenis-


sen” en “resultaatsverbintenissen”.

Middelenverbintenis

Men heeft te maken met een middelenverbintenis als men er zich toe beperkt de toevertrouwde

gelden zo goed mogelijk te beheren. Deze situatie sluit dus het gebruik van “tarieven” uit,

waarbij een relatie “premie prestaties” gewaarborgd wordt. Een groepsverzekering in tak 21

is dus nooit een middelenverbintenis, aangezien er steeds met tarieven gewerkt wordt. Een

groepsverzekering in rekeneenheden of units (tak 23), waarbij de verzekeringsmaatschappij

in feite geen technische intrestvoet waarborgt, is wel een middelenverbintenis.

Resultaatsverbintenis

Er is een resultaatsverbintenis wanneer een bepaald resultaat wordt gewaarborgd tegen be-

paalde stortingen. Resultaatsverbintenis moet dus niet verward worden met “te bereiken

doel systeem”: het is de relatie tussen prestaties en bijdragen die telt (dus het waarborgen

van een tarief).

Tevens dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de verbintenissen van de inrichter

enerzijds en de verbintenissen van de pensioeninstelling anderzijds. De inrichter kan zijn ver-

bintenis beperken tot de betaling van een (vaste) bijdrage, maar kan eveneens een bepaald

resultaat garanderen (vaste bijdrage met gewaarborgd rendement, cash balance of vaste pres-

tatie).

De pensioeninstelling van zijn kant kan een resultaatsverbintenis aangaan of een middelenver-

bintenis. In het geval van een resultaatsverbintenis worden de verbintenissen van de inrichter

gegarandeerd door een verbintenis van de pensioeninstelling. Deze garantie kan volledig zijn,

maar ook gedeeltelijk.

Hoofdstuk 2

Wet op de aanvullende pensioenen

In dit hoofdstuk verwijzen we naar de Wet betreffende de aanvullende pensioenen en het

belastingstelsel van die pensioenen en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale

zekerheid (W.A.P.) van 28 april 2003 [11], inclusief laatste updates: wetten van 19 april 2014

[4], 5 mei 2014 [14] en 15 mei 2014 [3].

2.1 Doel van de wet (Art. 2 WAP)

Met de wet Vandenbroucke wil men een democratisering van de tweede pijler invoeren. Deze

democratisering vindt plaats op twee gebieden:

• voor kleinere bedrijven zoals KMO’s enerzijds,

• en voor lagere rangen, wat betreft de hierarchie op de werkvloer en voor arbeiders.

Vroeger waren aanvullende pensioenen enkel beschikbaar voor vooral de directie en de hogere

bedienden. Vanaf de jaren negentig is hierin stilaan verandering gekomen, en werden ook

lagere bedienden meer en meer aangesloten.

Nieuw in deze wet is de invoer van “sociale” pensioentoezeggingen. Verder worden ook

sectorale pensioenregelingen gereglementeerd.

Concreet ziet deze democratisering er als volgt uit:

• de betrekkingen te reglementeren tussen de werkgever, werknemer, inrichter, aange-

slotene en zijn rechthebbenden, pensioeninstelling en de rechtspersoon belast met de

uitvoering van de solidariteitstoezegging;

7

HOOFDSTUK 2. WET OP DE AANVULLENDE PENSIOENEN 8

• de procedure bepalen die bij de invoering, wijziging of opheffing van een aanvullend

pensioenstelsel moet gevolgd worden;

• de pensioenrechten en reserves die de aangeslotenen en hun rechthebbenden opgebouwd

hebben, beschermen

• de transparantie vergroten voor de werknemers.

2.2 Toepassingsgebied van de wet (Art. 3 WAP)

Het toepassingsgebied van de wet beslaat de tweede pijler pensioenplannen. Men maakt hier-

bij het onderscheid tussen ondernemingspensioenstelsels (uitgaande van een onderneming) en

sectorale pensioenstelsels (uitgaande van een sector). Daarbovenop kan men ook nog kiezen

tussen een “gewone” pensioentoezegging of een “sociale” pensioentoezegging. Deze laatste

voldoen aan een aantal extra voorwaarden, maar voorzien ook bijkomende voordelen.

Artikel 3 definieert alle mogelijke begrippen die te maken hebben met aanvullende pensi-

oenen, zoals de inrichter, aangeslotenen, het pensioenreglement. Een nieuw begrip hier is

het multi-inrichterpensioenstelsel, waarbij meerdere inrichters eenzelfde pensioenstelsel inge-

voerd hebben bij dezelfde pensioeninstelling(en), terug te vinden in Artikel 57 van [3].

De tweede pijler pensioentoezeggingen omvatten de volgende vormen:

1. aanvullende collectieve pensioenstelsels ten voordele van werknemers van een bedrijfs-

sector, van een onderneming of van een publiekrechtelijke rechtspersoon

Dit zijn de klassieke collectieve regelingen die bij een groepsverzekeraar, pensioenfonds

of instelling tot toekenning van buitenwettelijke voordelen aan werknemers kunnen

onderschreven worden. De wet-Colla reglementeerde deze reeds voor de ondernemings-

pensioenstelsels. Voor de sectorale pensioenstelsels, werden in de WAP grotendeels de

principes uit de wet-Colla overgenomen.

2. individuele pensioentoezeggingen ten voordele van werknemers

Een individuele pensioentoezegging is een occasionele niet-stelselmatige pensioentoe-

zegging van een werkgever aan een werknemer en zijn rechthebbenden. Om persoons-

gebonden redenen worden de voordelen aan een persoon toegekend, en niet aan de

personeelscategorie waartoe deze persoon behoort. Met de wet Vandebroucke werd ook

deze pensioentoezegging gereglementeerd en gerekend tot de tweede pijler. Er gelden


echter strikte voorwaarden om deze pensioentoezegging te mogen toekennen aan een

werknemer.

3. de individuele voortzetting van de pensioentoezeggingen bedoeld in 1. en 2.

Wanneer een werknemer zijn werkgever heeft verlaten, en daarbij minstens 42 maanden

aangesloten was bij het aanvullend pensioenplan, kan hij er voor kiezen zelf in te staan

voor de verdere financiering van zijn aanvullend pensioen. Dit is wel begrensd tot 1500

euro (aangepast aan de index) per jaar. Deze voortzetting blijft tot de tweede pijler

behoren. Bijdragen boven de 1500 euro vallen onder de regeling van de derde pijler.

4. aanvullende pensioenstelsels en individuele pensioentoezeggingen aan zelfstandige be-

drijfsleiders naast het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen

Hier gaat het enkel over pensioenstelsels en individuele pensioentoezeggingen voor be-

drijfsleiders. Deze vallen ook onder de tweede pijler.

2.3 Discriminatie

Artikel 14 van de WAP [11] zegt dat elke vorm van discriminatie tussen werknemers, aange-

slotenen en begunstigden verboden is.

Dit artikel werd uitgebreid ten gevolge van de wetten van 10 mei 2007 [1] en [2].

2.3.1 Onderscheid tussen arbeiders en bedienden (Art. 30-34 [14])

De verschillen tussen arbeiders en bedienden inzake aanvullende pensioenen wil men gelei-

delijk opheffen. Hiermee wil men bijdragen aan de verbreding van de tweede pijler. Dit doet

men in verschillende fasen.

De instrumenten die men kan gebruiken om de wegwerking van de sectorale verschillen te

vergemakkelijken zijn:

• multi-sectorale inrichters;

• multi-sectorale fondsen voor bestaanszekerheid;

• mogelijkheid voor meerdere paritaire comites om gezamenlijke CAO’s te sluiten.

Voor tewerkstellingsperiodes tot 1 januari 2015 mag er nog onderscheid gemaakt worden

tussen arbeiders en bedienden, wat betreft aansluiting bij pensioentoezeggingen. Dit mag


doorgetrokken worden tot 1 januari 2025, indien het verschil in behandeling reeds voor 1

januari 2015 ingevoerd was. Dit wordt ingevoerd in Artikel 14 van de WAP [11]. Ook in

Artikel 16 van de WAP [11] wordt hierover gesproken.

Men herkent dus de verschillende fasen. Tussen 1 januari 2015 en 1 januari 2025 zijn ver-

schillen nog wettelijk, maar moeten ze weggewerkt worden:

• verschillen in bestaande plannen mogen niet vergroot worden;

• geen nieuwe plannen die verschillen invoeren, tenzij als onderdeel van strategie om

bestaande verschillen weg te werken.

Na 1 januari 2025 bestaan er geen verschillen meer. Er is echter een uitzondering: individuen

hebben een weigeringsrecht om toe te treden tot een nieuw plan (maar dit is een uitdovende

restgroep).

2.4 Het sectorale pensioenplan

In Belgie kan een aanvullend pensioenstelsel op twee niveaus georganiseerd worden: op het

niveau van de onderneming of op het niveau van de sector.

In het eerste geval spreekt men van een ondernemingspensioen. De inrichter is hier de

werkgever. Meestal geldt dit pensioenplan voor de werknemers van een onderneming. Meer-

dere ondernemingen kunnen ook samen een pensioenplan invoeren; dit is dan een multi-

ondernemingspensioenplan.

Een pensioenplan kan ook ingevoerd worden op het niveau van de sector, in dit geval spreekt

men van een sectorale pensioentoezegging of sectorpensioen. Ze komen tot stand op basis

van een collectieve arbeidsovereenkomst (C.A.O.) gesloten tussen de sociale partners, dit zijn

de representatieve werkgevers- en werknemersorganisaties vertegenwoordigd in het paritaire

comite van de bedrijfstak. Deze C.A.O. is bindend voor alle werkgevers en werknemers die

behoren tot het paritaire comite en onder het toepassingsgebied van de C.A.O. vallen. Ze

duidt de paritair samengestelde rechtspersoon aan die de rol van inrichter op zich neemt

en stelt ook het pensioenreglement vast. Sectorpensioenen passen meer in de gedachte van

sociale bescherming, aangezien iedereen moet meedoen.


2.4.1 Beheer in een erkende pensioeninstelling

Voor de wet Vandenbroucke bestonden er al pensioenplannen per sector. Een aantal daarvan

werden ondergebracht in een fonds voor bestaanszekerheid. De wet Vandenbroucke laat dit

niet meer toe. De uitvoering van een sectoraal stelsel moet nu toevertrouwd worden aan een

verzekeringsonderneming in het kader van een groepsverzekering, of aan een pensioenfonds.

Deze kunnen de vorm aannemen van

• een vereniging zonder winstoogmerk,

• een onderlinge verzekeringsvereniging,

• een andere rechtsvorm die voldoet aan welbepaalde door de Koning vastgelegde voor-

waarden.

2.4.2 Hoe gaat een sectorplan samen met een ondernemingspen-

sioenplan? (Art. 9 WAP)

De sectorale collectieve arbeidsovereenkomst kan voorzien in de mogelijkheid voor een on-

derneming om zelf de uitvoering van het sectorale pensioenstelsel te organiseren voor zijn

werknemers. Dit heet “opting out”, maar mag niet in een benadeling van de werknemers

resulteren. Zo mogen de stortingen bij een pensioenstelsel van het type “vaste bijdragen” niet

lager zijn dan de stortingen die voorzien zijn in het sectorale pensioenstelsel. Bij een pensi-

oenstelsel van het type “vaste prestaties” mogen de verworven reserves nooit lager zijn dan

de verworven reserves die voortkomen uit het sectorale pensioenstelsel. Het pensioenstelsel

wordt dan volledig beschouwd als een ondernemingspensioenstelsel.

2.5 Wet houdende diverse bepalingen [12]

Artikel 85 van [12] geeft de overgangsregeling voor de minimum pensioenleeftijden weer.

Jaar Minimumleeftijd Minimum loopbaan Langere carriere

2012 60 jaar 35 jaar /

2013 60,5 jaar 38 jaar 60 jaar met 40 jaar carriere

2014 61 jaar 39 jaar 60 jaar met 40 jaar carriere

2015 61,5 jaar 40 jaar 60 jaar met 41 jaar carriere

2016 62 jaar 40 jaar 60 jaar met 42 jaar carriere

61 jaar met 41 jaar carriere


Hierbij zijn er verschillende overgangsmaatregelen. Als men tussen 57 en 61 jaar oud is op 31

december 2012, wordt het vervroegd pensioen maximum twee jaar uitgesteld. Vanaf dat een

werknemer aan de voorwaarden voldoet, mag hij zelf kiezen wanneer hij op pensioen gaat.

Op termijn gaan dus steeds minder loontrekkenden hun pensioen opnemen voor hun 62 jaar.

Hoofdstuk 3

Algemene bepalingen

In dit hoofdstuk bespreken we algemene bepalingen, die gelden voor alle tweede pijler pensi-

oenen. We verwijzen terug naar de WAP [11].

3.1 Invoering, wijziging en opheffing van het pensioen-

plan (Art. 5-9 WAP)

De inrichter heeft de uitsluitende bevoegdheid over de invoering, wijziging en opheffing van

het pensioenplan. Op het niveau van de onderneming is dit dus de werkgever, op het niveau

van de sector is dit het paritair comite middels een sectorale collectieve arbeidsovereenkomst.

Betreffende het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst zijn er veel extra regels waar-

aan deze moeten voldoen in geval van een multi-inrichterspensioenstelsel, bijvoorbeeld de

gevolgen bij uittreding en eventuele heraansluiting binnen hetzelfde pensioenstelsel bij een

andere inrichter, terug te vinden in Artikel 58 van [3].

Ook moet de pensioenleeftijd vermeld worden in het pensioenreglement of de pensioenover-

eenkomst (Artikel 67 [3]). Dit is ten gevolge van de optrekking van de pensioenleeftijd (cfr.

sectie 2.5)

3.2 Toetredingsvoorwaarden (Art. 13-16 WAP)

De aansluiting bij een pensioenstelsel gebeurt automatisch voor werknemers die minstens 25

jaar oud zijn. Er wordt extra de nadruk gelegd dat de toekenning van deze pensioentoezegging

13

HOOFDSTUK 3. ALGEMENE BEPALINGEN 14

onafhankelijk is van andere factoren, zoals een beslissing van de werkgever e.d. en dat er geen

discriminatie mag optreden, zoals besproken in vorig hoofdstuk.

3.3 Minimaal gegarandeerd rendement, verworven re-

serves en prestaties (Art. 17-26 WAP)

Hierbij wordt het onderscheid voor de berekening van de minimale verworven reserves ge-

maakt tussen toezeggingen van het type “vaste bijdragen” en toezeggingen van het type

“vaste prestaties”.

Na een jaar aansluiting kan de aangeslotene aanspraak maken op de verworven reserves en

prestaties. De reserves die echter gefinancierd werden met persoonlijke bijdragen zijn on-

middellijk verworven voor de aangeslotene. Deze periode van een jaar is eenmalig zolang de

aangeslotene bij dezelfde inrichter blijft. De wet preciseert dit als volgt: na een jaar aanslui-

ting mag voor elke aangeslotene het resultaat van de berekening van de verworven reserves

niet negatief noch nul zijn.

Berekening van de minimale verworven reserves

Pensioentoezegging van het type “vaste bijdragen”

De wiskundige reserves die opgebouwd zijn op het contract zijn verworven. Verder geven

enkel prestaties in geval van pensionering en overlijden na pensionering recht op minimaal

verworven reserves.

Pensioentoezegging van het type “cash balance”

Bij dit soort pensioentoezegging wordt de prestatie bepaald door te verwijzen naar een netto

forfaitair spaarbedrag dat op bepaalde vervaldagen aan elke aangeslotene wordt toegekend

(terwijl het daarom niet noodzakelijk werkelijk gestort is). Dit wordt gekapitaliseerd aan

een theoretisch rendement dat is vastgelegd in het pensioenreglement of de pensioenovereen-

komst. De werkgever stort dan het bedrag dat nodig is om die prestatie daadwerkelijk te

behalen, rekening houdend met het werkelijk behaalde rendement.

De minimale verworven reserves van de pensioentoezeggingen van het type “cash balance”


zijn dan gelijk aan de kapitalisatie van de premies, waarbij de wijze van kapitalisatie is vast-

gelegd in het reglement.

Minimaal gewaarborgd rendement

Voor de pensioenplannen van het type “vaste bijdragen” is er in de wet een minimaal ren-

dement vastgelegd dat moet toegekend worden op de persoonlijke bijdragen, en analoog een

minimaal rendement dat moet toegekend worden op de werkgeversbijdragen. Dit rendement

moet niet jaarlijks behaald worden, het is enkel een garantie op het ogenblik van de uittreding

of de pensionering van de uitgeslotene. Het kadert in een langetermijnvisie.

Voor het gedeelte van de persoonlijke bijdragen dat niet gebruikt werd om het overlijdens- en

invaliditeitsrisico voor de pensionering te dekken is dit minimaal rendement gelijk aan 3,75%.

De inrichter draagt de verantwoordelijkheid voor het waarborgen van deze garantie op het

ogenblik van uitdiensttreding. Als het gewaarborgd rendement groter is dan het bedrag dat

op de individuele rekeningen staat, moet dit verschil gedekt worden in een financieringsfonds.

Ook voor werkgeversbijdragen in een pensioentoezegging van het type “vaste bijdragen” en

van het type “cash balance” wordt er een minimale garantie ingebouwd door de werkgever.

Deze verplichting is nieuw en wordt gemotiveerd doordat de aangeslotenen het volledige risico

dragen. Het bedrag van de prestatie is immers volledig afhankelijk van het behaalde rende-

ment. Dit minimaal rendement wordt enkel opgelegd voor het gedeelte van de bijdragen dat

niet verbruikt werd voor het dekken van bepaalde risico’s en kosten. Gedurende de eerste 5

jaar na aansluiting moeten de werkgeversbijdragen worden geındexeerd en daarna opgerent

aan 2,25%. Wanneer het een pensioentoezegging van het type “cash balance” betreft, moet

na de eerste 5 jaar van aansluiting de berekening retroactief gebeuren vanaf het moment van

aansluiting aan 3,25%. Het gedeelte van de bijdragen dat werd verbruikt voor het dekken van

het risico overlijden of invaliditeit voor pensionering en voor het dekken van de kosten, mag

in mindering gebracht worden tot maximaal 5%, alvorens men de minimum rendementsvoet

toepast. Dit geldt niet voor de “cash balance” pensioentoezeggingen. Wanneer men uitkeert

binnen de eerste 5 jaar na aansluiting, dus bij uittreding, pensionering of bij opheffing van

het pensioenstelsel, worden de bijdragen geındexeerd en moeten ze niet gekapitaliseerd wor-

den tegen de maximale referentievoet. Die indexering is gekoppeld aan de spilindex, welke

gebaseerd is op de gezondheidsindex der consumptieprijzen. Ze mag wel niet resulteren in

een hoger percentage dan de rendementsgarantie. Omdat het hier om een langetermijnvisie

gaat, is deze afwijking gedurende de eerste 5 jaar na aansluiting opgenomen in de wet. Het


is immers verantwoord dat het rendement de eerste 5 jaar lager kan zijn.

Bij een wijziging van de rendementsgarantie, moet de oude referentievoet toegepast worden

op de bijdragen die gestort zijn voor de wijziging tot op het moment van de wijziging, en de

nieuwe referentievoet op het bedrag dat gegarandeerd is op het moment van de wijziging en

op de bijdragen die later worden gestort.

Bij toezeggingen van het type “vaste bijdragen” en “cash balance”moeten de verworven reser-

ves dus overeenstemmen met een bedrag dat minstens gelijk is aan de premies, gekapitaliseerd

aan het minimale rendement. Bij een toezegging van het type “vaste prestaties”, waarbij de

inrichter er zich bovendien toe verbindt om bijvoorbeeld een minimumpercentage van het

loon te storten voor de financiering van het te bereiken doel, geldt de verplichting om een

bepaalde rentevoet toe te passen niet.

Pensioentoezegging van het type “vaste prestaties”

Om de minimale verworven reserves te berekenen, vertrekt men van de prestaties met be-

trekking tot het rust- en overlevingspensioen.

Stap 1: de prestaties

Deze prestaties, met betrekking tot het rust- en/of overlevingspensioen in geval van overlij-

den na pensionering, dienen op elk ogenblik als basis voor de berekening van de minimale

verworven reserves. Ze zijn gelijk aan het grootste van de volgende twee bedragen:

• de prestatie met betrekking tot het rust- en/of overlevingspensioen in geval van over-

lijden na de pensionering, die in aanmerking genomen wordt voor de berekening van

de minimumreserve;

• het rust- en/of overlevingspensioen in geval van overlijden na de pensionering dat is

vastgesteld overeenkomstig het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst, reke-

ning houdend met de gegevens op dat moment.

Met de gegevens op dat moment worden onder andere het salaris, het bereikte aantal dienst-

of aansluitingsjaren en de schatting van het wettelijk pensioen op dat moment bedoeld. Wan-

neer de pensioentoezegging in de betaling van vaste prestaties voorziet die overeenstemmen


met een vast bedrag, zijn de prestaties die op elk ogenblik als basis dienen voor de bere-

kening van de minimale verworven reserves, gelijk aan dit bedrag. De pensioentoezegging

kan gefinancierd worden bij verschillende pensioeninstellingen, en dan moeten deze prestaties

berekend worden voor de volledige pensioentoezegging.

Stap 2: de verworven reserves

De minimale verworven reserves zijn dan gelijk aan de som van de geactualiseerde waarden

van de prestaties met betrekking tot het rust- en/of overlevingspensioen bij overlijden na

pensionering, zoals hiervoor gedefinieerd (Art. 19 WAP [11]). De actualisatieregels die ver-

meld zijn in het pensioenreglement of in de pensioenovereenkomst mogen geen verworven

reserves opleveren die lager zijn dan de verworven reserves die men zou bekomen met de ac-

tualisatieregels die zijn opgelegd voor de berekening van de minimumreserve op het ogenblik

van de uittreding.

Dynamisch planbeheer

Bij een wijziging van een pensioentoezegging van het type “vaste prestaties”, blijft het oude

plan toch gelden voor de loonsverhogingen die toegekend worden na de datum van wijziging

van het pensioenplan. Er moet ook rekening gehouden worden met andere gegevens na de

wijziging van het reglement zoals bijvoorbeeld de burgelijke staat en het aantal kinderen.

Overlevingspensioenen

De actuele waarde van de prestaties met betrekking tot het overlevingspensioen bij overlijden

na de pensionering, wordt maar in aanmerking genomen voor de berekening van de minimale

verworven reserves, indien er op het ogenblik van de berekening een rechthebbende bestaat.

Minimaal rendement

Bij een pensioentoezegging van het type “vaste prestaties” moet er enkel een minimaal ren-

dement toegepast worden op de persoonlijke bijdragen. De verbintenis van de werkgever

tegenover de pensioeninstelling is immers al duidelijk vastgelegd: het garanderen van een

vastgelegd kapitaal en rente op eindvervaldag. Daarmee moet er op de werkgeversbijdragen

geen minimaal rendement vastgelegd worden. Het gedeelte van de persoonlijke bijdragen


dat niet verbruikt werd voor de dekking van het overlijdens- en invaliditeitsrisico voor de

pensionering, moet gekapitaliseerd worden tegen 3,75%. Deze verworvenheid geldt enkel bij

uittreding en pensionering en moet niet van jaar tot jaar volledig gefinancierd worden, net

zoals bij pensioenplannen van het type “vaste bijdragen”.

Pensioentoezegging van het type “vaste bijdragen” gecombineerd met een pen-

sioentoezegging van het type “vaste prestaties”

Indien de pensioentoezegging bestaat uit een toezegging van het type “vaste prestaties” en

een toezegging van het type “vaste bijdragen” maar zonder dat die laatste toezegging bij-

draagt tot de financiering van de toezegging van het type “vaste prestaties”, dan worden

beide toezeggingen afzonderlijk beschouwd voor de berekening van de verworven reserves.

Op de pensioentoezegging van het type “vaste bijdragen” worden de hiervoor van toepassing

zijnde berekeningsregels voor de verworven reserves toegepast. Hetzelfde gebeurt voor de

pensioentoezegging van het type “vaste prestaties”.

In Artikel 210 van de Wet betreffende het toezicht op de instellingen voor bedrijfspensioen-

voorziening [10], wordt de bepaling “gekapitaliseerd tegen de maximale referentierentevoet

voor verzekeringsverrichtingen van lange duur, die vastgesteld is in de uitvoeringsbesluiten

van de wet van 9 juli 1975” - die oorspronkelijk in de WAP stond - vervangen door “gekapi-

taliseerd tegen een door de Koning bepaalde rentevoet”. Analoog wordt ook “gekapitaliseerd

tegen de maximale referentierentevoet voor verzekeringsverrichtingen van lange duur, die

vastgesteld is in de uitvoeringsbesluiten van de wet van 9 juli 1975, verminderd met 0,5%”,

vervangen door “gekapitaliseerd tegen een door de Koning bepaalde rentevoet”. Verder zegt

men ook dat tot op het moment dat de Koning hierover geen besluiten heeft genomen, deze

percentages respectievelijk 3,75% en 3,25% bedragen. Er is dus voorlopig nog niets veranderd.

3.3.1 Raming van de kostprijs van de WAP-waarborg

Op werkgeversbijdragen moet dus een minimaal rendement van 3,25% toegekend worden.

Ter vergelijking, het rendement van de Belgische staatsobligaties op 10 jaar (OLO-rentevoet)

bedroeg op 1 januari 2003, 4,34%. Sinds 2003 is het minimaal rendement op werkgevers-

bijdragen ongewijzigd gebleven. De OLO-rentevoeten daarentegen zijn spectaculair gedaald

en halen geen 2% meer. Deze waarborg vormt dus een aanzienlijke uitdaging ten opzichte

van de huidige beleggingsmogelijkheden. In [16] is men nagegaan wat de kostprijs juist is

van die waarborg. Daarbij heeft men de kostprijs van deze waarborg gelijkgesteld met de


prijs van een verkoopoptie. De cijfers die eruit volgen geven een algemene illustratie van

de moeilijkheid van deze waarborg. Bovendien stijgt de kostprijs van de waarborg met de

looptijd.

Wanneer de werkgever intekent op een groepsverzekering met gewaarborgde rentevoet is het

wenselijk om op de vervaldag de door de WAP toegekende waarborg te vergelijken met de

totale door de verzekeraar gestorte uitkering (waarbij de werkgever moet aanvullen wanneer

de uitkering van de verzekeraar ontoereikend is ten opzichte van de WAP-waarborg). Dit

probleem doet zich uiteraard voor wanneer de verzekeraar een gewaarborgde rente toekent

die lager is dan de WAP-rentevoet.

Indien men een waarborg van 0% zou vastleggen, zou dit een redelijke kost met zich mee-

brengen, zelfs zonder verzekering, en voor alle looptijden. Ze blijft ook in overeenstemming

met de geest van bescherming van de WAP die tot doel heeft dat de aangeslotenen niet het

slachtoffer worden van financiele speculatie door hen altijd ten minste de terugbetaling te

waarborgen van wat werd gestort.

3.4 Stimuleren van de rente-uitkering (Art. 28 WAP)

De wet Vandenbroucke heeft ook de uitbetaling onder de vorm van een rente willen stimuleren,

in plaats van onder de vorm van een eenmalig kapitaal. Ze doet dit op verschillende manieren:

• de inrichter wordt verplicht de aangeslotene in te lichten over de met het kapitaal

overeenstemmende rente;

• het fiscale regime van de rente-uitkering wordt gelijkgeschakeld met dat van de kapi-

taalsuitkering;

• er wordt een “maximumtarief” voor de omzetting ingevoerd.

Verplichte mededeling en aanbod van de met het kapitaal overeenstemmende

rente

Vanaf hun 45 jaar moeten de aangeslotenen verplicht vijfjaarlijks ingelicht worden over het

te verwachten bedrag van de uit te keren rente na pensionering, zonder aftrek van de belas-

tingen. De wet verplicht de inrichter om aan de aangeslotene in ieder geval de mogelijkheid


te geven om het kapitaal om te zetten in een rente.

Wanneer het jaarlijks bedrag van de rente bij de aanvang ervan minder dan of gelijk aan 500

euro bedraagt, wordt het kapitaal uitbetaald. Dit bedrag van 500 euro wordt geındexeerd.

Invoering van een “maximumtarief”

Er wordt een maximaal tarief opgelegd bij de omzetting van het kapitaal in rente. Men mag de

omzetting zelf uitvoeren op basis van vrij gekozen actualisatieregels, maar het resultaat moet

minimaal gelijk zijn aan het resultaat dat men zou verkrijgen met behulp van de Belgische

prospectieve sterftetafels en een technische intrestvoet die gelijk is 3,25%.

3.5 Mogelijkheid tot afkoop en reserve-overdracht

Leeftijd waarop de aangeslotene zijn aanvullend pensioen kan opvragen (Art. 27

WAP)

De aangeslotene kan het recht van afkoop op zijn reserves uitoefenen of de uitbetaling van

zijn prestaties verkrijgen op het ogenblik van zijn pensionering of vanaf de leeftijd van 60

jaar. De wet betreffende het toezicht op de instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening [10]

heeft hier de voorwaarde toegevoegd dat het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst

uitdrukkelijk in deze mogelijkheid moet voorzien. Bovendien worden voorschotten op pres-

taties en inpandgevingen van pensioenrechten voor het waarborgen van een lening alsook

de toewijzing van de afkoopwaarde aan de wedersamenstelling van een hypothecair krediet

toegestaan om de aangeslotene in staat te stellen op het grondgebied van de Europese Eco-

nomische Ruimte onroerende goederen die belastbare inkomsten opbrengen te verwerven, te

bouwen, te verbeteren, te herstellen of te verbouwen.

Mogelijkheden bij uittreding uit het pensioenstelsel (Art. 29-33 WAP)

Normaalgezien vindt het einde van de overeenkomst plaats bij overlijden of pensionering.

Wanneer men echter de arbeidsovereenkomst beeindigt, om een andere reden, spreekt men

van uittreding. Ook wanneer de werknemer niet langer voldoet aan de aansluitingsvoorwaar-

den van het pensioenstelsel, of de werkgever verandert, kan er sprake zijn van uittreding.


In geval van een ondernemingspensioenstelsel, veronderstelt de stopzetting van de arbeids-

overeenkomst tussen de werknemer en de werkgever de onmiddellijke uittredeing van de

aangeslotene uit het pensioenplan.

In geval van een sectoraal pensioenstelsel ligt dit anders. Als een werknemer zijn werkgever

verlaat, hangt het ervan af wat hij dan doet. Indien zijn nieuwe werkgever ook onder het

toepassingsgebied van hetzelfde sectorpensioenstelsel valt, verandert er niets. De beeindiging

van zijn arbeidsovereenkomst bij de eerste werkgever heeft geen enkele invloed op zijn aan-

vullend pensioenplan. Indien zijn nieuwe werkgever net als de vorige werkgever onder het

ressort van hetzelfde paritair comite valt, maar niet binnen het toepassingsgebied van het-

zelfde sectorpensioenstelsel, is er uittreding uit het pensioenstelsel. De arbeidsovereenkomst

wordt stopgezet en er is geen heraansluiting. Indien zijn nieuwe werkgever niet onder het

ressort van het paritair comite valt, kan deze onmogelijk onder het toepassingsgebied van de

sectorale collectieve arbeidsovereenkomst vallen. In dit geval is er dus uittreding omdat de

arbeidsovereenkomst wordt stopgezet.

Impact van de uittreding op de verworven reserves

Bij uittreding mag geen enkele vergoeding of verlies ten laste gelegd worden van de aan-

geslotenen, of van de verworven reserves worden afgetrokken. De inrichter is ook verplicht

om de tekorten van de verworven reserves aan te zuiveren. Dit houdt ook in dat hij ervoor

moet zorgen dat aan de rendementsgarantie voldaan is. Ondanks dat de rendementsgarantie

kadert in een langetermijnvisie, heeft de wetgever er toch voor gekozen dat hier ook moet

aan voldaan zijn op het moment van uittreding.

Mogelijkheden bij uittreding

Bij uittreding kan de aangeslotene zelf beslissen wat er met zijn pensioenreserves gebeurt.

Hij heeft de keuze uit de volgende drie mogelijkheden:

1. overdracht van de verworven reserves naar de pensioeninstelling van de nieuwe inrich-

ter

Indien de werknemer bij zijn nieuwe werkgever is aangesloten bij een pensioentoezeg-

ging, kan hij ervoor kiezen om zijn reserves over te brengen naar de pensioeninstelling

van die nieuwe inrichter. Deze mag dit niet weigeren en geen kosten hiervoor aanreke-


nen.

2. overdracht van de verworven reserves naar een pensioeninstelling die de totale winst

verdeelt en de kosten beperkt

De aangeslotene kan er ook voor opteren de verworven reserves over te brengen naar een

pensioeninstelling die de totale winst onder de aangesloten in functie van hun reserves

verdeelt en de kosten beperkt. Deze mogen maximaal het volgende bedragen:

• 5% van de stortingen verricht gedurende het boekjaar;

• 2% van het totaal van de renten betaald gedurende het boekjaar;

• 0,05% van de verzekerde overlijdenskapitalen;

• 0,1% van de activa die de pensioeninstelling in het begin van het boekjaar aan-

houdt ter dekking van de verplichtingen van het beschouwde stelsel.

3. de verworven reserves bij de pensioeninstelling laten

Als laatste mogelijkheid kan de aangeslotene ook zijn verworven reserves laten staan

bij de vorige inrichter. Daarbij heeft hij ook nog de keuze tussen:

(a) zonder wijziging van de pensioentoezegging

Deze mogelijkheid moet steeds beschikbaar zijn voor de aangeslotene. Wanneer

het gaat over een pensioentoezegging van het type “vaste prestaties”, blijft de

aangeslotene op het moment van zijn pensionering, recht hebben op de prestatie

zoals die gedefinieerd is overeenkomstig de pensioenformule in het reglement of de

overeenkomst.

(b) in een onthaalstructuur wanneer het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst

erin voorziet

Dit zijn vaak verzekeringscontracten, en zijn bedoeld om de reserves te beheren

van personen die

• gekozen hebben voor de eerste mogelijkheid, m.a.w. de inkomende reserves

van de nieuw aangeworven werknemers;

• gekozen hebben voor punt (b) van de derde mogelijkheid, m.a.w. de achter-

gelaten reserves van de ex-werknemers.

De aangeslotene heeft dertig dagen de tijd om te beslissen welke bestemming hij aan zijn ver-

worven reserves wil geven. Wanneer deze tijd verstreken is zonder dat de aangeslotene heeft

aangegeven wat te doen, wordt er verondersteld gekozen te zijn voor optie (a) van de derde

mogelijkheid (behoud van zijn verworven reserves bij de pensioeninstelling van zijn vorige

inrichter, zonder wijziging van de pensioentoezegging). Hij kan deze bestemming echter nog


steeds later wijzigen.

Wet behoudende diverse bepalingen [3]

Artikel 60 van [3] voegt hier nog enkele bemerkingen aan toe. In de gevallen van uittreding

wanneer de werknemer niet meer aan de voorwaarden voldoet, wordt de toepassing van de

bepalingen geldend bij uittreding uitgesteld tot de beeindiging van de arbeidsovereenkomst

anders dan door overlijden of pensionering. Zo een werknemer kan wel de verworven reserves,

desgevallend aangevuld tot de rendementswaarborg, overdragen naar een onthaalstructuur,

wanneer hij niet meer van een overlijdensdekking geniet en wanneer het pensioenreglement

in een onthaalstructuur voorziet. Dan is de rendementsgarantie wel van toepassing op de

overdracht en de inrichter is verplicht de tekorten, alsook ten opzichte van de garanties, aan

te zuiveren. Geen enkele vergoeding of verlies van winstdelingen mag worden ten laste gelegd

van de aangeslotene, of van de verworven reserves worden afgetrokken. De wet [3] geeft ook

nog enkele voorwaarden en termijnen i.v.m. de keuzemogelijkheden qua aanwending van de

reserves.

Multi-inrichterspensioenstelsel

Artikel 61 van [3] zegt meer over de modaliteiten bij een multi-inrichterspensioenstelsel. De

inrichters van een multi-inrichterspensioenstelsel kunnen een overeenkomst sluiten waarbij

ze de gevolgen opheffen van de beeindiging van de arbeidsovereenkomst van een aangeslo-

tene bij een inrichter van een multi-inrichterspensioenstelsel, anders dan door overlijden of

pensionering, die een nieuwe arbeidsovereenkomst sluit met een inrichter die aan hetzelfde

multi-inrichterspensioenstelsel deelneemt.

De in de vorige paragraaf bedoelde overeenkomst regelt de overname van het geheel van de

rechten en verplichtingen van de inrichter die door de aangeslotene verlaten wordt, door de

inrichter die door de aangeslotene vervoegd wordt, met inbegrip van de rendementsgaranties.

De aangeslotene moet, binnen de dertig dagen die volgen op de overname van de rechten,

schriftelijk worden geınformeerd over deze overname en al haar gevolgen.


3.6 Informatieverstrekking

Doel van de informatieverstrekking

Het doel is de aangeslotenen een zo correct mogelijke informatie te geven, die voor hen dui-

delijk en transparant is. De wet geeft een opsomming van wat minimaal in een jaarlijkse

fiche - de pensioenfiche - moet staan.

Informatieverstrekking rechtstreeks aan de aangeslotenen

De wet Vandenbroucke stelt de pensioeninrichting rechtstreeks verantwoordelijk voor de infor-

matieverstrekking aan de aangeslotenen en aan de inrichter. Dit geldt zowel voor de actieven,

als voor de “uit dienst getreden aangeslotenen”. Hiermee bedoelt men de ex-werknemers die

hun reserves hebben laten staan bij de pensioeninstelling van de oude inrichter (de “slapers”)

en de verzekerden uit de onthaalstructuur.

Aan de aangeslotenen: het pensioenreglement op aanvraag; pensioenfiche systematisch

Bij de invoering van het aanvullend pensioenplan

Het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst moet niet meer systematisch overgemaakt

worden aan de aangeslotenen, enkel op verzoek van de aangeslotenen.

Jaarlijkse informatie: de pensioenfiche

Zoals vermeld worden de inlichtingen bij de invoering van het aanvullend pensioenstelsel

op verzoek overhandigd aan de aangeslotenen. Daarnaast moet de pensioeninstelling ook

jaarlijks aan de aangeslotenen een overzicht geven van de verzekerde voordelen, zowel aan

de actieven als aan de “uit dienst getreden aangeslotenen”. Dit is de pensioenfiche en moet

minimaal het volgende bevatten (Art. 26 WAP):

• het bedrag van de verworven reserves;

• het bedrag van de verworven prestaties, behalve voor de pensioentoezeggingen van het

type vaste bijdragen zonder tariefgarantie, en de datum waarop deze opeisbaar zijn;


• de variabele elementen waarmee bij de berekening van de verworven reserves en pres-

taties wordt rekening gehouden;

• het bedrag van de verworven reserves van het vorige jaar.

De Programmawet van 27 april 2007 [8] voegt hier ook nog aan toe: het actuele financierings-

niveau van de verworven reserves en van de rendementswaarborg. Op verzoek kan er ook

een historisch overzicht meegedeeld worden. De pensioeninstelling moet ten minste om de

vijf jaar het bedrag van de te verwachten rente op 65 jaar, zonder aftrek van de belastingen,

meedelen aan de aangeslotenen vanaf de leeftijd van 45 jaar. Bij de pensionering is het de

pensioeninstelling die de begunstigde moet informeren over de uitkeringen waar hij recht op

heeft. De Programmawet [8] zegt ook dat de Koning bepaalt op basis van welke elementen

en hypothesen en op welke wijze de te verwachten rente op 65 jaar moet worden berekend.

Hij doet dit na advies van de Commissie voor Aanvullende Pensioenen met een besluit vast-

gesteld na overleg in de Ministerraad. In afwachting van dat besluit wordt uitgegaan van de

volgende hypotheses:

1. voor de actieve aangeslotenen:

(a) de stortingen blijven doorlopen;

(b) voor de toezeggingen van het type vaste prestaties wordt rekening gehouden met

de beloofde prestaties;

(c) voor de toezeggingen van het type vaste bijdragen worden de verworven reserves

en de nog te storten bijdragen gekapitaliseerd aan de rentevoet bepaald door de

Koning (momenteel 3,75%);

2. voor de uitgetreden aangeslotenen:

(a) voor de toezeggingen van het type vaste prestaties wordt er rekening gehouden

met de gereduceerde prestaties (zie Art. 32 WAP);

(b) voor de toezeggingen van het type vaste bijdragen en de toezeggingen in een

onthaalstructuur worden de verworven reserves gekapitaliseerd aan de rentevoet

bepaald door de Koning (momenteel 3,75%).

3. Voor de pensioenregelingen, waarbij de aangeslotene bij uittreding zijn reserves over-

draagt, worden de reserves gekapitaliseerd aan de rentevoet bepaald door de Koning

(momenteel 3,75%).


De Programmawet [8] benadrukt ook dat er duidelijk moet worden vermeld op de pensioen-

fiche wie de inrichter, aangeslotene en pensioeninstelling is.

Jaarlijks verslag aan de inrichter (Art. 41bis-42 WAP)

Jaarlijks stelt de pensioeninstelling ook een verslag op over het beheer van de pensioentoe-

zegging. Daarin wordt onder andere het volgende vermeld:

• de wijze van financiering van de pensioentoezegging en de structurele wijzigingen in die

financiering;

• de beleggingsstrategie op lange en korte termijn en de mate waarin daarbij rekening

wordt gehouden met sociale, ethische en leefmilieuaspecten;

• het rendement van de beleggingen;

• de kostenstructuur;

• in voorkomend geval, de winstdeling.

Verder vermeldt de wet ook dat de pensioeninstellingen op een progressieve wijze een beleg-

gingsbeleid moeten voeren dat “maatschappelijk verantwoord” is of dat voldoet aan vereisten

inzake “duurzame ontwikkeling”.

De wet betreffende het toezicht op de instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening [10] voegt

daar nog aan toe dat de aangeslotenen op eenvoudig verzoek aan de pensioeninstelling vol-

gende gegevens ook verkrijgen:

1. de verklaring inzake de beleggingsbeginselen

2. de jaarrekening en het jaarverslag van de pensioeninstelling, alsook, in voorkomend

geval, deze die met het betrokken pensioenstelsel overeenstemt;

3. wanneer de aangeslotene het beleggingsrisico draagt, alle eventueel beschikbare beleg-

gingsmogelijkheden en de feitelijke beleggingsportefeuille, met een beschrijving van de

risico’s en de kosten die met de beleggingen verbonden zijn.

De FSMA kan bij reglement de inhoud en de vorm bepalen van de inlichtingen bedoeld in

deze paragraaf.


3.7 Verjaring (Art. 55 WAP)

In de WAP stond de bepaling dat de vordering wegens het niet betalen van de bijdragen

tegen de inrichter of, ingeval de inrichter een rechtspersoon is, tegen de werkgever na drie

jaar verjaart vanaf de datum waarop de bijdrage opeisbaar wordt.

Artikel 2 van [3] vervangt deze bepaling en stelt dat alle rechtsvorderingen tussen een werk-

nemer en/of een aangeslotene, enerzijds, en een inrichter en/of een pensioeninstelling, an-

derzijds, die voortvloeien uit of verband houden met een aanvullend pensioen of het beheer

ervan, verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de dag volgend op die waarop de benadeelde

werknemer of aangeslotene kennis heeft gekregen of redelijkerwijze kennis had moeten krij-

gen, hetzij van het voorval dat het vorderingsrecht doet ontstaan, hetzij van de schade en

van de identiteit van de daarvoor aansprakelijke persoon.

Alle rechtsvorderingen tussen een begunstigde, enerzijds, en een inrichter en/of een pensioen-

instelling, anderzijds, die voortvloeien uit of verband houden met een aanvullend pensioen of

het beheer ervan, verjaren door verloop van vijf jaar vanaf de dag volgend op die waarop de

begunstigde kennis heeft gekregen of redelijkerwijze kennis had moeten krijgen, hetzij tegelijk

van het bestaan van het aanvullend pensioen, van zijn hoedanigheid van begunstigde en van

het voorval dat de prestaties opeisbaar doet worden, hetzij van de schade en van de identiteit

van de daarvoor aansprakelijke persoon.

Hoofdstuk 4

De sociale bedrijfs- of sector

pensioenstelsels

Met de wet Vandenbroucke werden ook de sociale pensioenstelsels uitgebouwd en daarmee

verder aan de democratisering van de aanvullende pensioenen gewerkt. Deze moeten ten

opzichte van de gewone pensioenstelsels aan extra voorwaarden voldoen. Zowel sectorale

als ondernemingspensioenplannen komen in aanmerking, zolang ze ten voordele van alle

werknemers gelden. Dit is geregeld in Artikels 10-12 van de WAP.

4.1 Kenmerken van een sociaal pensioenstelsel

Er zijn voorwaarden die gelden voor enkel de sectorale pensioenstelsels en enkel de onderne-

mingspensioenstelsels, alsook gemeenschappelijke voorwaarden.

Gemeenschappelijke voorwaarden:

• het aanvullend pensioenplan moet in twee luiken voorzien: een luik “pensioen” en een

luik “solidariteit”;

• het luik “solidariteit” moet een minimum aan solidaire rechten bevatten die in een in

de Ministerraad overlegd koninklijk besluit worden vastgesteld. Het koninklijk besluit

m.b.t. de vaststelling van de solidariteitsprestaties bepaalt dat de totale kost van de

solidariteitstoezegging minstens moet overeenkomen met 4,4% van de stortingen voor

de pensioentoezegging;

28

HOOFDSTUK 4. DE SOCIALE BEDRIJFS- OF SECTOR PENSIOENSTELSELS 29

• de twee luiken van het plan moeten paritair beheerd worden of aan een paritair toezicht

onderworpen zijn;

• de winst, na aanleg van alle voorzieningen, moet worden verdeeld en de kosten worden

beperkt volgens de modaliteiten die beschreven zijn in het technisch uitvoeringsbesluit.

Zo moeten de kosten per boekjaar beperkt worden op de volgende wijze:

– 5% van de stortingen verricht gedurende het boekjaar;

– 2% van het totaal van de renten betaald gedurende het boekjaar;

– 0,05% van de verzekerde overlijdenskapitalen;

– 0,1% van de activa die de pensioeninstelling in het begin van het boekjaar aan-

houdt ter dekking van de verplichtingen van het beschouwde stelsel.

Specifieke voorwaarden per type plan:

Voor de sectorplannen:

• de pensioentoezegging moet van toepassing zijn op alle werknemers die onder het stelsel

ingericht door de CAO vallen;

• de CAO waarbij het pensioenstelsel wordt ingevoerd moet van onbepaalde duur zijn

en door de Koning algemeen bindend verklaard. Voorafgaandelijk aan een eventuele

opzegging van de collectieve arbeidsovereenkomst moet het paritair orgaan, waarin deze

overeenkomst werd gesloten, de beslissing nemen om het pensioenstelsel op te heffen.

De beslissing tot opheffing van een sectoraal pensioenstelsel is enkel geldig wanneer zij

80% van de stemmen van de leden die de werkgevers vertegenwoordigen en 80% van de

stemmen van de leden die de werknemers vertegenwoordigen, heeft bekomen;

• de sectorale CAO vermeldt dat zij werd gesloten in toepassing van deze wet en in

uitvoering van de beslissing van de representatieve organisaties in het betrokken pari-

tair comite of sub-comite en dat ze als enig onderwerp de invoering van een sectoraal

pensioenstelsel heeft;

• de sectorale arbeidsovereenkomst kan bepalen dat een werkgever de pensioentoezegging

zelf organiseert. De zogenaamde opting out is echter wel beperkt tot het luik pensi-

oenen; voor de solidariteitstoezegging is opting out uitgesloten. Dit betekent dus dat

de werknemers van een werkgever die aan opting out doet, enerzijds genieten van een


pensioentoezegging op ondernemingsniveau (waarvan de inhoud minstens gelijkwaar-

dig is aan de toezegging die vastgelegd werd in het sectorplan) en anderzijds van een

solidariteitstoezegging op sectorniveau.

Voor de ondernemingsplannen die door opting out tot stand komen:

In dit geval organiseert de werkgever zelf de uitvoering van het sectoraal pensioenstelsel. Dat

pensioenstelsel kan toch genieten van de voordelen van een sociaal pensioenplan wanneer het

plan door middel van een CAO wordt ingesteld of, door middel van een bijzondere procedure.

Voor de ondernemingen waar geen sectorplan werd ingevoerd:

• het aanvullend pensioenplan moet voor alle werknemers van de onderneming gelden

met dien verstande dat rekening mag gehouden worden met bestaande pensioenstel-

sels. Wanneer bepaalde werknemers binnen de onderneming nog niet genieten van een

pensioentoezegging, zal de werkgever een bijkomend plan moeten invoeren voor deze

groep. De bestaande plannen kunnen aldus ongewijzigd verdergezet worden;

• het aanvullend pensioenplan moet door middel van een CAO worden ingesteld of, indien

het omwille van het ontbreken van een overlegstructuur binnen de onderneming niet

mogelijk is om een CAO af te sluiten, door middel van een bijzondere procedure. De

beslissing tot opheffing van het plan moet aan dezelfde voorwaarden voldoen en moet

op dezelfde basis genomen worden, o.a. 80% van de stemmen van de leden die de

werknemers en de werkgevers vertegenwoordigen bij CAO.

4.2 Het luik solidariteit

De wet heeft geprobeerd de solidariteit te bevorderen en daardoor ook voorzien in een aan-

tal regels daaromtrent. De twee luiken pensioenen en solidariteit hangen nauw samen. Het

luik pensioenen bevat waarborgen in geval van op pensioenstelling (soms ook in geval van

overlijden of invaliditeit), die aanleiding geven tot rechten en prestaties die berekend worden

aan de hand van technische criteria. Deze criteria houden zowel rekening met het persoon-

lijk profiel van de aangeslotene in de onderneming en met de groep (mutualisering van de

risico’s). Met het luik solidariteit probeert men tegemoet te komen aan andere situaties van

sociale behoefte, die niet noodzakelijk verzekerbaar zijn en waarvan de gevolgen ook door


iedereen zullen worden gedragen. Vandaar ook dat hiervoor geen opting out is toegelaten.

Inhoudelijk kan die solidariteit verschillende vormen aannemen:

• ofwel het luik pensioenen financieren tijdens periodes van tijdelijke werkloosheid, peri-

odes van arbeidsongeschiktheid tengevolge van ziekte, invaliditeit, bevallings- of zwan-

gerschapsrust, periodes tijdens de deelname aan cursussen of studiedagen die gewijd

zijn aan sociale promotie, periodes van loopbaanonderbreking of voor een periode van

maximaal 6 maanden na het faillissement van de werkgever;

• ofwel voor het betalen van premies voor specifieke verzekeringen zoals overlijden, per-

manente invaliditeit van meer dan 66% of ernstige ziekte;

• ofwel de verhoging van de lopende uitkeringen.

De inhoud van die solidariteit, de modaliteiten van beheer en werking en de wijze van financie-

ring moeten duidelijk vastgelegd worden voor elk plan. Het koninklijk besluit tot vaststelling

van de regels inzake de financiering en het beheer van de solidariteitstoezegging bepaalt dat

een financiering op basis van een zuiver repartitiesysteem moet aangevuld worden met enkele

technische regels, die de consolidatie van bepaalde reserves moet toelaten. Het aanleggen van

gelijkaardige voorzieningen als die welke de controlewetgeving oplegt voor de pensioentoezeg-

ging heeft de wetgever niet aangewezen geacht gezien de aard van de solidariteitsprestaties.

Het verslag aan de Koning bepaalt dat het reglement duidelijk de aard en de grenzen van de

verbintenis van het fonds moet bepalen alsook de te nemen maatregelen in geval een ontoe-

reikendheid wordt vastgesteld. Wanneer het fonds een resultaatsverbintenis aangaat zal de

wetgeving van de verzekeringsondernemingen van toepassing zijn. Een werkgever die gebruik

heeft gemaakt van de eventuele mogelijkheid tot opting out voor de pensioenverbintenis,

moet toch blijven bijdragen in het solidariteitsfonds. Indien het solidariteitsfonds binnen een

pensioeninstelling wordt georganiseerd, moet de organisatie van dien aard zijn dat zij geen

afbreuk kan doen aan de verworven rechten van de aangeslotenen in het luik “pensioen”. Dit

luik “solidariteit” dient ook op paritaire wijze te worden beheerd.

4.3 Voordelen toegekend aan een sociaal pensioenstel-

sel

De sociale pensioentoezegging geniet van enkele bijzondere fiscale voordelen en de stortingen

aan dergelijke pensioentoezeggingen vallen niet onder de loonnorm. Inzake de fiscale voorde-

len genieten deze stelsels van een vrijstelling van de taks van 4,4% op de premies en dit zowel


voor het pensioenluik als voor het solidariteitsluik. Het feit dat deze premies niet in rekening

moeten worden gebracht bij de berekening van de loonnorm betekent een extra stimulans

voor het sluiten van sociale pensioenstelsels.

4.4 Programmawet [5]

De Programmawet [5] voegt Artikel 113bis toe aan de WAP. Hierin staat dat voor zover dit

noodzakelijk is voor het uitvoeren van deze wet of haar uitvoeringsbesluiten hebben de pensi-

oeninstellingen en de rechtspersonen belast met de uitvoering van een solidariteitstoezegging:

1. toegang tot het Rijksregister van de natuurlijke personen, ingesteld door de wet van 8

augustus 1983 tot regeling van een Rijksregister van de natuurlijke personen;

2. het recht om het identificatienummer van het Rijksregister te gebruiken.

Hoofdstuk 5

De individuele pensioentoezegging

5.1 Definitie van de individuele pensioentoezegging

Een individuele pensioentoezegging is een occasionele niet-stelselmatige pensioentoezegging

van een werkgever aan een werknemer en zijn rechthebbenden. Dit is het geval waarbij een

voordeel wordt toegekend aan een welbepaalde persoon, om persoonsgebonden redenen, en

niet aan de personeelscategorie waartoe deze persoon behoort. De rechten en verplichtin-

gen van de werkgever, de aangeslotene en zijn rechthebbenden alsook de regels inzake de

uitvoering van de individuele pensioentoezegging zullen worden bepaald in een pensioenover-

eenkomst.

5.2 De individuele toezegging aan een werknemer

Naast een verruiming tot de sectorfondsen, wordt het toepassingsgebied van de WAP ook

uitgebreid tot bepaalde individuele pensioentoezeggingen. Deze vielen buiten het toepas-

singsgebied van de wet-Colla betreffende de aanvullende pensioenen, met als gevolg dat de

werknemer aan wie een dergelijke pensioentoezegging werd gedaan niet kon genieten van de

bescherming van de wet. Door de invoering van de wet Vandenbroucke kan een individuele

pensioentoezegging enkel nog afgesloten worden wanneer er aan drie basisvoorwaarden is

voldaan. Deze staan vermeld in Artikel 6 van de WAP.

• De individuele pensioentoezegging heeft een occasioneel en niet-stelselmatig ka-

rakter. Gelijkaardige individuele pensioentoezeggingen voor meerdere personen van

eenzelfde categorie is verboden. Deze voorwaarde houdt geenszins in dat een werkgever

33

HOOFDSTUK 5. DE INDIVIDUELE PENSIOENTOEZEGGING 34

voor slechts een werknemer of een werknemer per categorie een individuele pensioen-

toezegging zou mogen aangaan. Individuele pensioentoezeggingen voor verschillende

personeelsleden zijn mogelijk, zolang er maar geen automatisme is en iedere pensioen-

toezegging met de betrokkene wordt overeengekomen.

• Een individuele pensioentoezegging mag enkel worden toegestaan op voorwaarde dat in

de onderneming voor alle werknemers een aanvullend pensioenstelsel aanwezig

is. Met deze voorwaarde wil de wetgever vermijden dat de individuele pensioentoezeg-

gingen de ontwikkeling van de collectieve pensioenregelingen zou belemmeren.

• De derde voorwaarde wil het oneigenlijk gebruik van de individuele pensioentoezeggin-

gen in het kader van de eindeloopbaanregelingen van de individuele pensioentoezeggin-

gen indijken door het verbod in te voeren om een pensioentoezegging te doen

tijdens de laatste drie jaren voor de (brug)pensionering of de toepassing van

een gelijkgestelde overeenkomst.

Bij het niet naleven op het verbod een individuele pensioentoezegging af te sluiten tijdens

de laatste drie jaar voor de (brug)pensionering zal een administratieve geldboete van 35%

van het kapitaal of van het vestigingskapitaal indien het een renteuitkering betreft opgelegd

worden. Fiscaal zijn er echter geen consequenties.

Verplichte externe financiering

Er ontstaat een nieuwe juridische structuur die vooral gericht is op de rechtsbescherming van

de aangeslotene. De pensioentoezeggingen zullen voortaan moeten gefinancierd worden bij

een externe pensioeninstelling (levensverzekeraar of pensioenfonds). De werknemer of diens

nabestaanden is de rechtstreekse begunstigde van de opgebouwde voordelen. Op die manier

is de werknemer ervan verzekerd, dat hij, ook in het geval van een faillissement van de werk-

gever, recht blijft hebben op zijn opgebouwde reserves.

De individuele pensioentoezegging zal dus de vorm aannemen van een individuele levensver-

zekering die de werkgever in de hoedanigheid van verzekeringnemer sluit in het rechtstreeks

voordeel van de werknemer die tegelijkertijd optreedt als verzekerde en begunstigde van de

polis. Vermits de individuele pensioentoezeggingen volledig onderworpen zijn aan de WAP,

moeten ze tevens voldoen aan de bepalingen inzake verworven rechten, rendementsgarantie,

structuur, mobiliteit van pensioenreserves bij uittreding alsook transparantie en communica-

tie.

HOOFDSTUK 5. DE INDIVIDUELE PENSIOENTOEZEGGING 35

Jaarlijks moet de inrichter aan de FSMA het aantal individuele pensioentoezeggingen mee-

delen, net zoals het bewijs dat er een aanvullend pensioenstelsel aanwezig is voor iedereen.

5.3 De individuele pensioentoezegging aan een zelfstan-

dig bedrijfsleider

Voor de meerderheid van de zelfstandige bedrijfsleiders, zijnde de zaakvoerders en bestuur-

ders gelden de bepalingen van de WAP niet. Voor hen blijft het dus ook mogelijk om een

onderhandse pensioenbelofte af te sluiten met de vennootschap die gefinancierd wordt via

een bedrijfsleidersverzekering of via interne pensioenvoorzieningen.

De Controlewet [18] vermeldt evenwel dat ook de individuele pensioentoezeggingen voor

andere zelfstandige bedrijfsleiders dan de vennootschapsmandatarissen, extern zullen moeten

worden gefinancierd, dit betekent via een pensioenfonds of een individuele levensverzekering

rechtstreeks in hun voordeel. In de praktijk gaat het hier om zelfstandige beheerders van vzw’s

en zelfstandige bedrijfsleiders van vennootschappen die geen zaakvoerder of bestuurder zijn.

Hoofdstuk 6

De individuele voortzetting

In de sfeer van de individuele pensioenvorming via de onderneming in de tweede pijler voert

de WAP naast de individuele pensioentoezegging voor werknemers ook een totaal nieuw in-

strument in: de individuele voortzetting.

Een werknemer die zijn werkgever verlaat kan beslissen zijn pensioenvorming in de tweede

pijler individueel verder te zetten indien hij bij zijn vorige werkgever minstens 42 maanden

bij een collectieve- of sectorpensioenregeling aangesloten is geweest. Om voor deze individu-

ele voortzetting in aanmerking te komen, mag de werknemer bij zijn nieuwe werkgever niet

genieten van een collectieve pensioentoezegging, noch van een individuele pensioentoezegging.

In deze situatie kan de werknemer eisen dat zijn nieuwe werkgever een geındexeerd bedrag

van maximaal 1500 euro inhoudt op zijn loon. Dit bedrag kan als bijdrage gestort worden

voor de vorming van een aanvullend pensioenvoordeel bij leven en/of overlijden en dit bij een

pensioeninstelling naar keuze. In de praktijk zal het financieringsinstrument een individuele

levensverzekering zijn waar de werknemer zelf de verzekeringnemer is. Op het ogenblik dat de

werkgever beslist een collectieve pensioentoezegging te organiseren waartoe ook de betrokken

werknemer wordt aangesloten, wordt de individuele voortzetting automatisch beeindigd.

36

Hoofdstuk 7

De fiscale hervorming

De WAP heeft gezorgd voor een volledige herschrijving van de fiscaliteit die van toepassing

is op de tweede pensioenpijler, met name de pensioenen die door de onderneming worden

opgebouwd voor de werknemers en bedrijfsleiders.

7.1 Regime voor de stortingen

Werkgeversbijdragen kunnen volledig worden afgetrokken als beroepskost. De verplichte

werknemersbijdrage is onbeperkt aftrekbaar van het belastbaar inkomen. De eventuele per-

soonlijke (vrijwillige) bijdrage wordt beschouwd als een premie van een individuele levens-

verzekering.

De fiscale voordelen voor werkgevers- en werknemersbijdragen worden slechts toegekend als

voldaan is aan de 80%-regel. De som van alle pensioenen uit de eerste en tweede pijler uit-

gedrukt in jaarlijkse renten, mag niet meer bedragen dan 80% van de laatste normale bruto

jaarbezoldiging.

Op de totale premie is een premietaks van 4,4% verschuldigd. Deze taks is zowel verschuldigd

op de premies voor risico’s bij leven of overlijden als bij eventuele aanvullende dekkingen,

zoals arbeidsongeschiktheid.

Op de werkgeversbijdragen is een RSZ-bijdrage van 8,86% verschuldigd. Dit is enkel ver-

schuldigd op premies voor risico’s bij leven of overlijden, exclusief de hierboven vermelde

37

HOOFDSTUK 7. DE FISCALE HERVORMING 38

premietaks.

Sinds 2012 is er een bijzondere sociale zekerheidsbijdrage ingevoerd op hoge kapitalen. Deze

bedraagt 1,5% en is verschuldigd door de werkgever.

Wanneer het gaat over een “sociaal” pensioenstelsel, wordt er geen 4,4% premietaks geheven

en is er geen RSZ-bijdrage verschuldigd op de premie gestort voor het solidariteitsluik.

Stortingen van de verzekeringsmaatschappij in het winstverdelingsfonds zijn onderworpen

aan een taks van 9,25% ten laste van de verzekeringsmaatschappij.

7.2 Regime voor de uitkeringen

Op het bruto bedrag van de uitkering (kapitaal + winstdeelname) van het tweede pijlerpen-

sioen, wordt een RIZIV-bijdrage ingehouden van 3,55%. Daar bovenop moet op de uitkering

van een groepsverzekering ook een “solidariteitsbijdrage” worden ingehouden. Deze schom-

melt tussen 0 en 2%, afhankelijk van het bedrag van de uitkering.

Het belastbare bedrag van de uitkering is het bruto bedrag van het aanvullend pensioen

(zonder de winstdeelname) verminderd met de RIZIV- en de solidariteitsbijdrage.

Indien het kapitaal niet “te vroeg” wordt uitgekeerd, wordt het afzonderlijk belast onder de

vorm van een bedrijfsvoorheffing. Deze bevrijdende belastingsvoet bedraagt:

• 16,66% op het deel van het kapitaal gefinancierd door werkgeversbijdragen en voor 1993

gestorte persoonlijke bijdragen;

• 10,09% op het deel gefinancierd door persoonlijke premies na 1993;

• 0% op de wintsdeelname.

De hierboven beschreven taxatie geldt enkel bij uitkering of afkoop:

• bij het overlijden van de aangeslotene;

• bij leven, vanaf de leeftijd van 60 jaar of vanaf een eerdere wettelijke pensionering;

• bij een beroepssporter: t.g.v. de stopzetting van de loopbaan, maar ten vroegste vanaf

de leeftijd van 35 jaar.

HOOFDSTUK 7. DE FISCALE HERVORMING 39

Bij een uitkering op 65 jaar kan de bedrijfsvoorheffing van 16,66% verlaagd worden tot

10,09% onder de voorwaarde dat de aangeslotene tot op die leeftijd beroepsactief is gebleven

(zie [7]). Hieronder wordt verstaan dat de aangeslotene gedurende de drie jaar voorafgaand

aan de wettelijke pensioendatum ononderbroken:

• hetzij als werknemer voor minstens 50% tewerkgesteld was;

• hetzij als zelfstandige sociale bijdragen heeft betaald.

Indien de afkoop of uitkering vroeger dan op de vermelde tijdstippen gebeurt, dan wordt de

totale afkoopwaarde belast tegen:

• het marginale tarief, voor het volledige gedeelte opgebouwd met werkgeverstoelagen en

het gedeelte opgebouwd met werknemersbijdragen gestort t.e.m. 1992;

• 33% voor het gedeelte opgebouwd met werknemersbijdrage, gestort vanaf 1993.

Als gevolg van de Programmawet [6] worden de uitkeringen op 60- en 61-jarige leeftijd hoger

getaxeerd, tenzij deze uitkering gebeurt naar aanleiding van het wettelijk pensioen. De taks

op het kapitaal samengesteld door de werkgeversbijdragen, bedraagt 20% indien men dit

op 60 jaar opneemt en 18% indien men het op 61 jaar opneemt. Dit is enkel op basis van

de leeftijd waarop men het kapitaal opneemt, zonder verplichting om ook effectief actief te

blijven tot die leeftijd.

Wordt er gekozen voor een uitkering in rente, dan ondergaat het vestigingskapitaal een een-

malige taxatie, terwijl de later uitgekeerde rente zal worden belast als een lijfrente. Dit is

een jaarlijkse taxatie tegen 15% met daarbij de gemeentebelasting, van een fictieve rente die

3% van het netto-vestigingskapitaal bedraagt.

Hoofdstuk 8

Toezicht (Art. 49-53 WAP)

In Artikel 3 van de WAP vinden we reeds een wijziging die is ontstaan door de komst van

de wet van 27 oktober 2006 betreffende het toezicht op de instellingen voor bedrijfspensioen-

voorziening [10]. Voor deze wet was de Controlewet voor alle verzekeringsondernemingen van

9 juli 1975 [18] van toepassing. Nu is deze inzake prudentieel toezicht ook nog van kracht.

Samen met deze wet werd in 2006 het FSMA (de Autoriteit voor Financiele Diensten en

Markten) ook expliciet toegevoegd voor toezicht op de financiele sector en diensten, in plaats

van de CBFA (Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen).

Onder de benaming Raad voor Aanvullende Pensioenen wordt een orgaan ingesteld dat be-

last wordt met de regelmatige opvolging van de toepassing van de bepalingen van de WAP

en met een periodieke evaluatie hiervan. Onder de benaming Commissie voor Aanvullende

Pensioenen wordt een adviesorgaan ingesteld met als opdracht advies te verstrekken over

de besluiten die in uitvoering van deze titel worden genomen en overleg te plegen omtrent

alle vragen inzake de toepassing van deze titel en zijn uitvoeringsbesluiten die haar door de

bevoegde ministers, de Raad voor Aanvullende Pensioenen of door de FSMA.

Artikel 110 van de WAP is gewijzigd door [10]. De functie van de Koning wordt verder

toegelicht. De Koning neemt, op gezamenlijke voordracht van de minister van Pensioenen en

de minister van Economie of, op voordracht van de minister van Pensioenen, en na advies

van de Commissie voor Aanvullende Pensioenen, de Raad voor Aanvullende Pensioenen en

de FSMA de besluiten die voor de uitvoering van de WAP nodig zijn.

De Koning kan in het bijzonder het volgende bepalen:

40

HOOFDSTUK 8. TOEZICHT (ART. 49-53 WAP) 41

1. de minimale voorwaarden waaraan de pensioentoezeggingen en solidariteitstoezeggin-

gen, dienen te beantwoorden, daaronder begrepen de voorwaarden met betrekking tot

de prestaties inzake invaliditeit en arbeidsongeschiktheid;

2. de verplichtingen van de pensioeninstellingen inzake transparantie en informatie jegens

de aangeslotenen en de begunstigden;

3. de bestemming van de activa van de pensioeninstelling in geval van stopzetting van de

pensioentoezegging of wanneer die activa niet langer nodig zijn voor het beheer van de

pensioentoezegging.

De bevoegde ministers kunnen termijnen bepalen waarbinnen de Commissie, de Raad en de

FSMA hun advies dienen uit te brengen. In geval van niet-naleving van een van die termijnen,

is het bedoelde advies niet meer vereist.

8.1 SIGeDIS - Databank aanvullende pensioenen (DB2P)

Om de controle op de opbouw van aanvullende pensioenen verder uit te bouwen werd een

nationale “Databank Aanvullende Pensioenen”(DB2P) opgericht door de Programmawet (I)

van 27 december 2006 [9]. De pensioeninstellingen zijn verplicht deze databank te vullen

door de opgelegde aangiftes. Het beheer is toevertrouwd aan de vzw SIGeDIS.

De pensioeninstellingen en de rechtspersonen die bij de uitvoering van solidariteitstoezeggin-

gen betrokken zijn, moeten bijvoorbeeld aan de FSMA de lijst van de pensioentoezeggingen

en de solidariteitstoezeggingen die zij beheren, de identiteitsgegevens van de betrokken in-

richters en de inlichtingen over de beheerde toezeggingen bezorgen. Wanneer zij echter in

overeenstemming met de door SIGeDIS vastgelegde aangifte-instructies, deze inlichtingen

meedelen aan de opgerichte gegevensbank betreffende de aanvullende pensioenen, moeten

zijn dit niet meer rechtstreeks aan de FSMA bezorgen (zie Art. 49 [11]). De inrichter of de

pensioeninstelling kan nog van andere verplichtingen ontheven worden, voor zover SIGeDIS

deze verplichtingen overneemt.

Hoofdstuk 9

Toekomst

Op 1 januari 2016 wordt Artikel 26 van de WAP vervangen door Artikel 29 van de Wet

behoudende diverse bepalingen [3]. Hierin treden de volgende veranderingen op.

Op de pensioenfiche moet nu worden vermeld:

1. In een eerste deel uitsluitend de volgende gegevens:

(a) Het bedrag van de verworven reserves op 1 januari van het betrokken jaar, bere-

kend op basis van de persoonlijke gegevens en de parameters van het aanvullend

pensioen die in aanmerking werden genomen bij de laatste herberekeningsdatum

bepaald in het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst. De herberekenings-

datum wordt eveneens vermeld alsook het gewaarborgd bedrag indien het bedrag

van de verworven reserves lager ligt dan dit bedrag.

Bovendien worden het bedrag van de verworven reserves met betrekking tot de

financiering door de inrichter en het bedrag van de verworven reserves met betrek-

king tot de financiering door de werknemer vermeld.

(b) Als de verworven prestaties berekenbaar zijn, het bedrag ervan op 1 januari van het

betrokken jaar, berekend op basis van de persoonlijke gegevens en de parameters

van het aanvullend pensioen die in aanmerking werden genomen bij de laatste her-

berekeningsdatum bepaald in het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst.

De herberekeningsdatum wordt eveneens vermeld, alsook de datum waarop de

verworven prestaties opeisbaar zijn.

(c) Het bedrag van de prestatie op de pensioenleeftijd op 1 januari van het betrokken

jaar, berekend op basis van de volgende veronderstellingen:

i. de aangeslotene blijft in dienst tot aan de pensioenleeftijd;

42

HOOFDSTUK 9. TOEKOMST 43

ii. de persoonlijke gegevens en de parameters van het aanvullend pensioen die

beschikbaar zijn op de laatste herberekeningsdatum bepaald in het pensi-

oenreglement of de pensioenovereenkomst. De herberekeningsdatum wordt

vermeld, alsook in voorkomend geval het rendement.

Er wordt bepaald dat het gaat om een raming die geen kennisgeving van een

recht op een aanvullend pensioen inhoudt.

(d) Het bedrag van de prestatie bij overlijden voor de pensioenleeftijd op 1 januari

van het betrokken jaar, berekend op basis van de persoonlijke gegevens en de

parameters van het aanvullend pensioen die in aanmerking werden genomen bij

de laatste herberekeningsdatum bepaald in het pensioenreglement of de pensioen-

overeenkomst. De herberekeningsdatum wordt vermeld.

Er wordt eveneens vermeld of er een wezenrente bestaat en of er een bijkomende

prestatie wordt toegekend in geval van overlijden door een ongeval.

2. In een tweede deel minstens de volgende gegevens:

(a) het actuele financieringsniveau van de verworven reserves en van de waarborg op

1 januari van het betrokken jaar;

(b) de in punt 1, (a) bedoelde bedragen die betrekking hebben op het voorgaande

jaar;

(c) de voorgaande elementen waarmee bij de berekening van de in punt 1, (a) en (b),

bedoelde bedragen rekening wordt gehouden.

De aangeslotene kan zijn gegevens betreffende zijn aanvullend(e) pensioen(en) raadplegen in

de gegevensbank betreffende de aanvullende pensioenen opgericht door Artikel 306 van de

programmawet (I) van 27 december 2006 [9].

De informatieverstrekking kan onder de volgende voorwaarden op elektronische wijze gebeu-

ren:

• de op elektronische wijze consulteerbare pensioenfiche moet kunnen worden afgedrukt;

• de op elektronische wijze consulteerbare pensioenfiche moet door de pensioeninstelling

op een duurzame drager worden bewaard;

• als de elektronische mededeling toegang tot een beveiligde site veronderstelt die niet

kan worden geraadpleegd via een computer die niet toebehoort aan de inrichter, dan

stelt de inrichter aan de werknemers die in zijn onderneming geen toegang tot een

HOOFDSTUK 9. TOEKOMST 44

computer hebben, binnen de onderneming de nodige middelen ter beschikking om in

alle vertrouwelijkheid de pensioenfiche te raadplegen.

Als de pensioenfiche elektronisch wordt bezorgd, dan behoudt de aangeslotene het recht de

vraag te stellen om de pensioenfiche voortaan op papier te ontvangen.

Hoofdstuk 10

Besluit

Met de wet-Vandenbroucke is er een belangrijke wijziging gekomen in het landschap van de

aanvullende pensioenen. Ze zijn veel toegankelijker geworden en de werknemer is meer be-

schermd. Toch staan er nog grote uitdagingen te wachten in de toekomst. Zowel de financiele

houdbaarheid als de sociale duurzaamheid van de pensioenen zijn zaken waarvoor men co-

herente, praktische en werkbare oplossingen voor moet vinden.

Met de Wet behoudende diverse bepalingen van 15 mei 2014 [3] heeft men weer een stap

verder gezet. De problematiek i.v.m. de verjaring is aangepakt, het begrip “uittreding” is

verduidelijkt, het begrip pensioenleeftijd is ingevoerd in de wetgeving van de WAP,. . . Ook

het onderscheid tussen arbeiders en bedienden wordt stilaan opgeheven. Tot slot gaan we

in de toekomst allen onze gegevens over het aanvullend pensioen kunnen raadplegen in een

gegevensbank voor aanvullende pensioenen, wat de bewustwording en transparantie alleen

maar zal vergroten.

45

Bibliografie

[1] Wet ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie. B.S. 30 mei 2007, 10 mei

2007.

[2] Wet ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen. B.S. 30 mei 2007, 10

mei 2007.

[3] Wet behoudende diverse bepalingen. B.S. 19 juni 2014, 15 mei 2014.

[4] Wet tot organisatie van de verhaalmiddelen tegen sommige beslissingen van de fsma

genomen met toepassing van boek vii of van boek xv van het wetboek van economisch

recht, en tot wijziging van de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de

financile sector en de financiele diensten. B.S. 28 mei 2014, 19 april 2014.

[5] Programmawet. B.S. 31 december 2003, 22 december 2003.

[6] Programmawet. B.S. 28 juni 2012, 22 juni 2012.

[7] Wet betreffende het generatiepact. B.S. 30 december 2005, 23 december 2005.

[8] Programmawet. B.S. 8 mei 2007, 27 april 2007.

[9] Programmawet (i). B.S. 28 december 2006, 27 december 2006.

[10] Wet betreffende het toezicht op de instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening. B.S.

10 november 2006, 27 oktober 2006.

[11] Wet betreffende de aanvullende pensioenen en het belastingstelsel van die pensioenen

en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale zekerheid (w.a.p.). B.S. 15 mei

2003, 28 april 2003.

[12] Wet houdende diverse bepalingen. B.S. 30 december 2011, 28 december 2011.

[13] Wet tot versterking van de bescherming van de afnemers van financiele producten en

diensten alsook van de bevoegdheden van de autoriteit voor financiele diensten en mark-

ten en houdende diverse bepalingen (i). B.S. 30 augustus 2013, 30 juli 2013.

46

BIBLIOGRAFIE 47

[14] Wet tot wijziging van het rustpensioen en het overlevingspensioen en tot invoering van

de overgangsuitkering in de pensioenregeling voor werknemers en houdende geleidelijke

opheffing van de verschillen in behandeling die berusten op het onderscheid tussen werk-

lieden en bedienden inzake aanvullende pensioenen. B.S. 9 mei 2014, 5 mei 2014.

[15] Assuralia. De aanvullende pensioenen na de wet-vandenbroucke, mei 2004.

[16] Pierre Devolder. Raming van de kostprijs van de WAP-waarborg. Kluwer.

[17] K. Everaert. Cursus grondige studie aanvullende pensioenen, vrije universiteit brussel,

2013.

[18] B.S. 29 juli 1975. Wet betreffende de controle der verzekeringsondernemingen, 9 juli

1975.

10 jaar Wet op de Aanvullende Pensioenendwis.vub.ac.be/Thesissen/Actua/2013-2014/thesis_karen...door...

Documents

Transcript of 10 jaar Wet op de Aanvullende Pensioenendwis.vub.ac.be/Thesissen/Actua/2013-2014/thesis_karen...door...