Feitenboekje 10 belangrijke feiten over ventilatie met warmterecuperatie

Gezonde lucht is belangrijk. Helaas is een goede en gezonde luchtkwaliteit niet altijd

vanzelfsprekend. Door woningen goed te isoleren en luchtdicht te maken komt er geen verse

lucht meer naar binnen. Daarom is een goed functionerend ventilatiesysteem van groot

belang.

In een goed geïsoleerde woning of gebouw is ventilatie met warmterecuperatie, oftewel

balansventilatie, een uitstekende methode. Dit type ventilatie zorgt ervoor dat de

luchtkwaliteit altijd in orde is in een woning. Het garandeert een aangenaam verse

luchtstroom in alle ruimten, onder elke omstandigheid. Daarnaast wordt met deze methode

comfort en energiebesparing tot hoog niveau verenigd.

Dit document geeft met 10 “feiten” de essentie van balansventilatie weer, zodat antwoord

wordt gegeven op de meest voorkomende vragen en misvattingen worden verhelderd.

Figuur 1: Er is een relatie tussen ventilatie en een gezond binnenklimaat.

Feit Nº1: Ventilatie is noodzakelijk om tot een gezond binnenklimaat te

komen.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Wie goed isoleert en juist ventileert, vermindert het warmteverlies, verbetert het comfort en realiseert gezonde lucht en een beter binnenklimaat in huis. Ventileren is absoluut noodzakelijk om vocht, schimmels en gezondheidsklachten te voorkomen.

Diverse studies (*1) hebben vastgesteld dat er een aantoonbare relatie is tussen gebrek aan

ventilatie en gezondheidsklachten. Dit komt omdat onvoldoende ventilatie leidt tot een hoge

luchtvochtigheid waardoor schimmels en mijten de kans krijgen om zich te vermenigvuldigen.

Verder kunnen bij onvoldoende ventilatie verontreinigingen zich opbouwen. Belangrijke en

mogelijk gevaarlijke stoffen (*2) zijn sigarettenrook, fijn stof en formaldehyde. Deze stoffen

zijn voor 80% verantwoordelijke voor alle ziektes die ontstaan ten gevolge van een slecht

binnenklimaat.

Met balansventilatie wordt de luchtkwaliteit per ruimte gegarandeerd, doordat er altijd een

balans is tussen de afgevoerde en toegevoerde verse buitenlucht. Toegevoegde lucht van

buiten kan via filters (aan de bron) worden gefilterd. Uit onderzoek (*3) blijkt tevens dat met

toepassing van systeem D het aantal micro-organismen in de toevoerlucht altijd lager is dan

in de buiten- en binnenlucht. Dit geldt in een bepaalde mate ook voor systeem C. Met

balansventilatie bestaat bovendien de mogelijkheid om extra filters toe te passen die de lucht

zuiveren zoals fijnstoffilters voorstofdeeltjes < 1µm (0,001mm), pollenfilter en actieve

koolfilters.

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

Zie

kte

pe

rce

nta

ge

Hoeveelheid ventilatie [luchtwisseling per uur]

Ziektepercentage ten opzichte van een gebouw zonder ventilatie

Feit Nº2:

Ventilatie met warmterecuperatie garandeert altijd een optimale

luchtkwaliteit.

----------------------------------------------------------------------------------------------

In geval van mechanische ventilatie met raamroosters (type C) zal bij harde winddruk op de

woning een overdruk aan de loefzijde en een onderdruk aan de lijzijde ontstaan. Dit heeft tot

gevolg dat er aan de windzijde een

overmatige ventilatie ontstaat. Dit kan

ongewenst zijn (denk maar aan kou in de

winter). Aan de andere kant van het huis

ontstaat een verlaagde ventilatie of gaat de

lucht zelfs van binnen naar buiten. Er wordt

dan ook geadviseerd om bij harde wind de

roosters aan de windzijde te sluiten. Maar

dan komt daar weinig verse lucht naar

binnen.

Met type C ventilatie wordt vaak lucht in de

badkamer afgezogen. De verse lucht komt

daardoor via de raamroosters in de slaapkamers de

woning binnen en stroomt onder de deuren naar de

badkamer. De luchtafzuiging in de badkamer is dus de

drijvende kracht achter de ventilatie in de slaapkamers. Maar als een raam in de badkamer

opengezet wordt zal alle verse lucht via het open raam de woning binnenkomen. De

slaapkamers zullen dan nauwelijks meer verse lucht krijgen.

Ventilatie met warmterecuperatie biedt in tegenstelling tot bovenstaand een constante,

ongehinderde toevoer van verse lucht in elke ruimte in de woning, ongeacht de (externe)

omstandigheid.

Figuur 2: Ventilatie met raamroosters kan tot ongewenste effecten leiden, bijvoorbeeld bij harde wind.

Figuur 3: In een woning met balansventilatie kunnen de ramen gewoon open staan.

Feit Nº3:

Bij ventilatie met warmterecuperatie kunnen de ramen gewoon

geopend worden, het systeem blijft functioneren.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Ventilatie met warmterecuperatie zorgt voor een constante

toevoer van verse lucht in een woning. Dit waarborgt een

goede luchtkwaliteit in elke ruimte van een huis. In sommige

gevallen is het gewenst om nóg meer verse lucht in een

ruimte te krijgen, bijvoorbeeld na een feestje of zomaar,

omdat het lekker is om in de lente de vogels te horen fluiten.

Het raam of een deur in die ruimte kan dan zonder

problemen opengezet worden om een verhoogde ventilatie

te krijgen.

Het open raam heeft geen enkele nadelige

invloed op de werking van het ventilatiesysteem.

Hoogstens zal het in de winter wat kouder

worden in de betreffende kamer, maar er wordt

nog steeds voldoende verse lucht toegevoerd,

ook in de rest van de kamers binnenshuis.

Feit Nº4:

Ventilatie is van invloed op de energierekening.

-------------------------------------------------------------------------------------------------

Een woning heeft energie nodig om te kunnen

functioneren. Dit gaat om elektriciteit voor alle

apparatuur en verlichting die we in huis hebben,

en om gas (of elektriciteit) voor onze verwarming

en ventilatie. Het gas dat we kopen van de

leverancier benutten we voor drie verschillende

doelen, namelijk; het verzorgen van warm water,

het verwarmen van de woning en het verwarmen

van de ventilatielucht die binnen komt. Met

conventionele ventilatie wordt de helft van het

gas dat we kopen gebruikt om de ventilatielucht

die binnenkomt op te warmen.

Balansventilatie zorgt voor vermindering van het

energieverbruik (voor verwarming).

Dit betekent bij een gemiddelde woning,

een besparing van 250 m3 (circa 150

euro per jaar).

Figuur 4: Energiestromen in een woning.

Figuur 5: Energieverliezen in een woning, met balansventilatie wordt het rode deel drastisch verkleind.

Feit Nº5:

Ventilatie met warmterecuperatie bespaart energie en verdient

zichzelf terug.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Met ventilatie met warmterecuperatie kan energie worden bespaard. Warmte uit de

afvoerlucht wordt voor meer dan 95% weer in de toevoerlucht gebruikt. Bijvoorbeeld als het

buiten 0 °C en binnen 20 °C, dan moet zonder warmterecuperatie de verse lucht 20 °C

worden verwarmd. Met warmterecuperatie is dit ongeveer 1 °C. Het is raadzaam om tijdens

het stookseizoen de ramen dicht te houden om warmteverspilling tegen te gaan. Natuurlijk

mogen ze wel open.

In een nul-energiewoning (*4) is de afgelopen jaren gemeten hoeveel de energiebesparing

voor de verwarmingsketel is en hoeveel energie hiervoor verbruikt is door de ventilatoren van

de ventilatie-unit.

Van een goed ontworpen, goed geïnstalleerd en goed onderhouden ventilatiesysteem is de

verhouding tussen elektriciteitsverbruik en bespaarde verwarmingsenergie groot.

Bijvoorbeeld in een nul-energiewoning is gemeten dat deze verhouding 1 op 17 is. Dit

betekent dat voor iedere kWh die erin gaat er 17 kWh wordt bespaard. Dit betekent dat een

balansventilatie-installatie zich ruim terugverdient binnen zijn eigen levensduur.

Figuur 6: Uitkomsten van een jaar monitoring van een nul-energiewoning. In het winterseizoen was het elektriciteitsverbruik 199 kWh, terwijl de besparing op de verwarmingsenergie 3465 kWh was.

Feit Nº6:

Ventilatie met warmterecuperatie zorgt niet voor oververhitting van

de woning.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Tijdens sommige lente- en herfstdagen, als

het buiten kouder is dan binnen, is er geen

behoefte aan warmterecuperatie, het is

immers dan al warm genoeg. Het

balansventilatiesysteem schakelt dan

automatisch de warmterecuperatie-functie

uit (bypass treedt in werking). De woning

wordt dan geventileerd met aangename

frisse buitenlucht.

In de zomer, als het buiten warmer is dan

binnen, wordt de bypass weer gesloten.

Omdat nu de binnenlucht wordt gebruikt om

de verse lucht af te koelen kan men nu

zelfs beter spreken van kouderecuperatie.

Hierdoor komt de verse lucht niet binnen als zeer warme lucht (zoals bij systeem C of bij een

open raam), maar met een aangename temperatuur die nagenoeg gelijk is aan de

binnentemperatuur. Hierdoor zorgt de werking van een balansventilatie dus nooit voor een

verdere verwarming van de woning.

Het is ook mogelijk om nog een stap verder

te gaan. Door toepassing van een

koelsysteem kan het ventilatiesysteem de

toegevoerde verse lucht zelfs sterk

afkoelen. Toepassing van balansventilatie

zorgt er dus voor dat de

temperatuurverschillen tussen de diverse

ruimtes kleiner worden.

Figuur 7: Gemeten toevoertemperaturen in de zomer in verschillende omstandigheden.

Feit Nº7:

De luchtvochtigheid in een woning is in de winter soms laag, maar

niet ten gevolge van de warmterecuperatie.

----------------------------------------------------------------------------------------------

In de winter zit er in de buitenlucht minder vocht als in de binnenlucht. Toevoeren van verse

lucht betekent dus het vervangen van vochtige lucht door drogere lucht (ook bij natuurlijke

ventilatie, of bij ventilatie met raamroosters). Als er binnen niet voldoende vochtbronnen zijn

(koken, douchen, planten) kan het dus zijn dat ’s winters de binnenlucht droger wordt.

Juist met balansventilatie is het mogelijk om hier iets aan te doen. Door toepassing van

ventilatie met een enthalpiewisselaar wordt naast warmte zelfs vocht teruggewonnen uit de

afvoerlucht, waardoor er veel minder kans is op uitdroging van de binnenlucht. Dit zorgt voor

een hoge mate van comfort.

Figuur 8: Verse buitenlucht krijgt in een enthalpiewisselaar niet alleen warmte, maar ook vocht uit de afvoerlucht mee. Geur, gassen en verontreinigingen worden voorkomen.

Feit Nº8:

De geluidsproductie van een balansventilatie - installatie is laag.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Elk ventilatiesysteem maakt geluid. Soms komt dit geluid van buiten door een opening in de

gevel en soms komt dit geluid door het kanalensysteem waardoor de ventilatielucht stroomt.

Dit laatste is bij balansventilatie het geval. Doordat dit geluid zich in de kanalen concentreert,

is het geluid zeer goed te dempen met een geluiddemper. Dergelijke dempers worden in alle

ventilatiesystemen toegepast. Buitengeluid wordt overigens gedempt in de balansventilatie-

unit.

De bouwregelgeving schrijft voor

dat het maximale geluidniveau van

een ventilatiesysteem 30 dB(A)

betreft. Deze wettelijke eis geldt

voor alle soorten

ventilatiesystemen in

nieuwbouwwoningen. Deze eis

garandeert dat een

ventilatiesysteem niet voor

geluidsoverlast kan zorgen in de

woon- en slaapkamers.

Feit Nº9:

Het elektrisch verbruik van een balansventilatie- installatie is laag.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Een balansventilatie-installatie zorgt 24 uur per dag voor toevoer van verse buitenlucht in

een woning. De installatie verbruikt elektriciteit om twee ventilatoren te laten draaien. Dit

verbruik is bij een goed ontworpen, goed geïnstalleerde en goed onderhouden installatie

laag.

Vergelijking van het elektrisch verbruik met andere langdurig gebruikte apparaten in huis:

Figuur 9: Een balansventilatie-installatie verbruikt weinig elektrische energie.

Feit Nº10:

Ventilatie met warmterecuperatie is de gewoonste zaak van de

wereld, nu en in de toekomst.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Er zijn al vele duizenden ventilatiesystemen met warmterecuperatie in gebruik. Niet alleen in

Nederland, maar over de hele wereld worden deze systemen toegepast. Er is dan ook niets

nieuws aan de toepassing van warmterecuperatie. In nieuwbouwwoningen is de keuze voor

balansventilatie voor de hand liggend. Een nieuwbouwwoning is namelijk zo goed geïsoleerd

dat er nog maar heel weinig warmte nodig is om de woning comfortabel te houden. Er kan

dus een verwarmingsketel of een warmtepomp geïnstalleerd worden met een erg laag

vermogen. Juist dan is het heel verstandig om voor balansventilatie te kiezen omdat anders

de verwarming te kort schiet als er door (raam)roosters een grote hoeveelheid koude lucht

naar binnen komt.

Ook bij woningen die voorzien zijn van

vloerverwarming of zogenaamde “lage temperatuur

radiatoren” is het noodzakelijk om ventilatie met

warmterecuperatie toe te passen. Balansventilatie

zorgt er voor dat het verwarmingssysteem snel

genoeg kan reageren op de wensen van de

gebruiker en op wisselende buitentemperaturen.

Bovendien is balansventilatie ideaal in combinatie

met warmtepomp of andere duurzame energiecon-

cepten, zodat een woning te allen tijde is voorbereid

op de toekomst.

Uiteraard is, net als bij andere ventilatiesystemen, onderhoud van groot belang voor een

optimale werking van de ventilatie-installatie. Een voorbeeld hiervan is het 2x per jaar

vervangen van filters en tweejaarlijks onderhoud (om de 2 jaar) door een in ventilatie

gespecialiseerde installateur.

Bronnen:

bron*1:

-Onderzoek naar ventilatie in relatie tot gezondheid en energiegebruik voor een

representatieve steekproef van het Nederlandse woningbestand / De Gids, W.F. en P.J.M.

Op 't Veld, 2004

- Proefschrift SBS symptoms and performance of Office Work, 2004

-RIVM Rapport, gezondheidskundige advieswaarden binnenmilieu, A. Dusseldorp, M. van

Bruggen, J. Douwes, P.J.C.M. Janssen, G. Kelfkens, 2004

bron*2:

AIVC ; ‘Why we ventilate’ / Berkely California 2012

bron*3: Centre Scientifique et Technique de Construction www.wtcb.be bron*4 : Long term monitoring of a demand controlled heat recovery ventilation system with ground heat exchange in a zero-energy building in Groenlo / Cremers, B.E. / 2012.