1 van 207 Hoofdstuk 2: introductie Doelen: Inzicht geven in de factoren die ontwikkelingen in...

1 van 207

Hoofdstuk 2: introductie

Doelen:• Inzicht geven in de factoren die ontwikkelingen in

verkeer en vervoer bepalen.• Inzicht geven in de effecten van verkeer en vervoer

en de factoren die daarop van invloed zijn.• Daarmee: inzicht geven in de structuur van dit vak.

2 van 207


3 van 207


• overige factoren• demografie• reizen voor plezier

Goederen: zelfde concept als personen.

4 van 207


Discussie:• Waarop kan je beleid voeren?• Waar speelt techniek een rol?

5 van 207


OpdrachtBedenk voorbeelden van interacties• van weerstand naar locaties• van behoeften naar locaties• van weerstand naar behoeften• …

6 van 207

Hoofdstuk 3: behoeften, mogelijkheden, keuzen

Doelen:• Inzicht geven in zienswijze van psychologen,

economen en geografen.• Inzicht geven in overeenkomsten en verschillen

tussen die disciplines.• Keuzen verplaatsingen: meer dan alleen

instrumentele aspecten.

7 van 207

Verplaatsingen• Verplaatsingen: afgeleide van activiteiten• Wat willen mensen, wat kunnen mensen?

Behoeften, waarden, mogelijkheden• Behoeften: tijd, geld, maatschappelijke context• Mogelijkheden/beperkingen: geld


8 van 207

Keuze vervoerwijze:• instrumenteel• sociaal• emoties

Discussie: Bedenk instrumentele, sociale en emotionele drijfveren.


9 van 207


10 van 207


11 van 207


12 van 207

Bedenk hoe keuzen op verschillende tijdsschalen met elkaar samenhangen.


13 van 207

Verplaatsingsgedrag: • psychologie• geografie• economie


14 van 207

Psychologie (NOA-model), vier gedragstypen


15 van 207

Economie:• consumenten• overwegingen• nut


16 van 207

Instrumentele kant van verplaatsingsgedrag:• meer gericht op ‘wants’ dan op ‘needs’ • optimale allocatie• tijd en geld• afwegingen


17 van 207

Belangrijke concepten economie:• reistijdwaardering (VOT, gegeneraliseerde

transportkosten)• prijselasticiteit• tijdelasticiteit• inkomenselasticiteit


18 van 207


19 van 207

Geografie:• behaviorale geografie• nutstheorieën• tijd-ruimtegeografie

Tijd-ruimtegeografie is het specifiekst.


20 van 207

Activiteitenbenadering Hägerstrand:• capability• coupling• authority constraints


21 van 207


22 van 207

Belangrijke concepten geografie:• fixatie in tijd (impact op activiteiten)• fixatie in de ruimte• reistijdaandeel (verhouding tussen reistijd en de

duur van alle activiteiten samen)


23 van 207

Vergelijking disciplines:• psychologie (breder dan economie)• economie (tijd en geld, psychologie, andere

factoren; kwantitatief)• geografie (tijd-ruimte)

Alle drie de disciplines zijn nodig om verplaatsingsgedrag te begrijpen!


24 van 207

Hoofdstuk 4: goederenvervoer

Doelen:• Inzicht geven in determinanten voor de

ontwikkelingen in het goederenvervoer.• Inzicht geven in de indicatoren van

goederenvervoer.• Inzicht geven in het belang van goederenvervoer

voor de economie.

25 van 207


26 van 207


Indicatoren goederenvervoer:• vervoerd gewicht• vervoersprestatie (tonkilometers)• verkeersprestatie• toegevoegde waarde / productiewaarde

Het doel bepaalt de keuze voor de indicator.

27 van 207


28 van 207


29 van 207


30 van 207


31 van 207


32 van 207


33 van 207


34 van 207


Belang goederenvervoer voor economie:• aandeel in werkgelegenheid 3%• toegevoegde waarde 3,5%• hoger dan in Duitsland, lager dan in België

Discussie:• Wat is de betekenis van deze indicatoren?

35 van 207


36 van 207


37 van 207


Megatrends:• wereldwijde groei en internationale vervlechting

van economieën• massa-individualisering, 24 uurseconomie

(consumptie)• ruimtelijke concentratie en schaal-vergroting.• technologische trends: informatisering binnen

vervoerssector

38 van 207


Technologie:• ICT• nieuwe vormen van infrastructuur• gezamenlijke distributiecentra van meerdere

producenten• standaardisatie van ladingdragers en verpakkingen• multi-compartimentsystemen• nieuwe modaliteiten• intermodale vervoerssystemen

39 van 207


40 van 207


41 van 207


42 van 207


43 van 207


44 van 207


Voorbeelden ICT:• Enterprise Resource Planning (ERP)• Warehouse Management Systems (WMS)• Multimodal Transport Management System

(MTMS)• Advanced Planning Systems (APS)• Efficient Consumer Response (ECR)• Freight Electronic Marketplaces (FEM)• Friday E-commerce

45 van 207

Hoofdstuk 5: ruimtelijke inrichting

Doelen:• Inzicht geven in het belang van ruimtelijke factoren

voor ontwikkelingen in verkeer en vervoer, en de effecten daarvan.

• Inzicht geven in de interpretatie van resultaten.

46 van 207


Invloed ruimtelijke ordening op verkeer:schaalniveaus• woning• directe woonomgeving • buurt/wijk• stad/regio• landsdelen• landelijk/internationaal

Er is meer aandacht voor structuur dan voorinrichting.

47 van 207


Aangrijpingspunten van ruimtelijkeordening op mobiliteitIndicatoren• kilometers

– totaal, vrijwel altijd per vervoerwijze en veelal ook per verplaatsingsmotief

• aantallen verplaatsingen– totaal, vrijwel altijd per vervoerwijze en veelal ook

per verplaatsingsmotief• milieu-indicatoren• bereikbaarheidsindicatoren, zoals de filekansen of

het aantal voertuigverliesuren

48 van 207


Aangrijpingspunten voor de indicatoren• het aantal activiteiten dat buitenshuis wordt

uitgevoerd• keuze van vervoerwijze• verplaatsingsafstanden per vervoerwijze• mate van ketenverplaatsingen

49 van 207


Invloed van ruimtelijke inrichting opaangrijpingspunten• ligging van locaties van wonen, werken,

voorzieningen etc. ten opzichte van infrastructuurnetwerken

• dichtheden• mate van functiemenging• overige factoren van belang voor de ruimtelijke

structuur – eenkernige versus meerkernige oriëntatie– nabij versus veraf– bundeling versus uiteenlegging

50 van 207


51 van 207


52 van 207


53 van 207


Resultaten onderzoek: hoe te interpreteren?Kanttekeningen• Empirisch onderzoek: ‘homogene

bevolkingsgroepen’ zijn niet gelijkmatig over de ruimte verdeeld.

• Binnen homogene bevolkingsgroepen: specifieke voorkeuren.

54 van 207


Resultaten onderzoek: hoe te interpreteren?Kanttekeningen• De invloed van ruimtelijke inrichting is vaak

moeilijk aan te tonen.• Gangbare modellen overschatten de invloed van

ruimtelijke ordening op verkeer en vervoer.

55 van 207


Ad 4.• Geen tijdbudgetten.• Voorkeuren binnen de homogene

bevolkingsgroepen.• Volgorde en tijdstippen van veranderingen.• Langetermijn-evenwichtssituatie wordt nooit

bereikt.• Accent op langere afstanden.

Richting verbanden is goed, absolute niveau overschat.

56 van 207


Kenworthy en Newman (1989)

energiegebruik × dichtheid

57 van 207


Conclusie Kenworthy en Newman: er is een zeer grote invloed van dichtheid op het energiegebruik per persoon.

Discussie:Klopt dit? Waarom (niet)?

58 van 207


Kritieken o.a.:• verschillen in brandstofprijzen• sociaaleconomische kenmerken bewoners• conclusie: goed nadenken

59 van 207


Ruimtelijke inrichtingsvarianten: hoe te beoordelen?• gangbaar• kilometers• aantallen verplaatsingen• energiegebruik en emissies• congestie

60 van 207


Goed, maar onvolledig; baten-lasten is beter• de baten

– ‘bereikbaarheid’ in geografische zin• verkeersveiligheid• overige milieufactoren

– geluidhinder– lokale luchtverontreiniging

• kwaliteit leefomgeving• alle monetaire kosten• baten en kosten buiten het verkeers- en

vervoersysteem • robuustheid

61 van 207


62 van 207

Hoofdstuk 6: weerstand verplaatsingen: tijd, kosten, moeite

Doelen:• Inzicht geven in componenten die weerstand van

verplaatsingen bepalen.• Inzicht geven in tijd- en geldbudgetten en de

implicaties daarvan.• Inzicht geven in het concept elasticiteiten.

63 van 207

Weerstand: • tijd• kosten• overige


64 van 207

Subcomponenten tijd personenvervoer

Niet iedere minuut weegt voor de gebruiker even zwaar.


65 van 207

Tijd- en geldbudgetten:• Gemiddeld op geaggregeerd niveau constant

tijdbudget voor verplaatsingen (uur tot vijf kwartier).

• Bestedingen aan mobiliteit: voor bepaalde inkomensklasse betrekkelijk constant.

• Combinatie tijd- en geldbudgetten: prognoses mogelijk.


66 van 207


67 van 207

Reistijdelasticiteit relatief hoog; spoort met constante reistijdbudgetten.


68 van 207

Kruiselasticiteiten relatief laag.

NB: Verhoudingen in marktaandelen zijn ook nodig om de mate van overlap in markten vast te stellen.


69 van 207


70 van 207

Verplaatsingskosten


71 van 207


72 van 207


73 van 207

Overige weerstandscomponenten


74 van 207

Prijsveranderingen goederenvervoer:gedragsreacties• substitutie vervoerwijzen• minder vervoerde tonnen, minder tonkilometers,

minder voertuigkilometers (o.a. door afstandsverkorting, vollere vrachtwagens, minder opsplitsing in bewerkingen)

• vraaguitval door minder geproduceerde goederen


75 van 207


76 van 207

Reistijdgevoeligheid is sterk afhankelijk van het type goederen en de daaraan gerelateerde vervoerwijze. Luchtvaart en weg zijn veel gevoeliger dan binnenvaart.


77 van 207

Hoofdstuk 7: technologie

Doelen:• Inzicht geven in problemen rond verkeer en vervoer

en in de bijdrage die technologie kan leveren aan oplossingen.

• Inzicht geven in typen drijvende krachten achter technologische veranderingen.

• Inzicht geven in de concrete bijdrage van technologie aan diverse ontwikkelingen.

78 van 207


Maatschappelijke problemen• uitputting natuurlijke hulpbronnen• broeikaseffect• verzuring• lokale luchtverontreiniging• geluid- en geurhinder• verkeersonveiligheid• bereikbaarheid en congestie

79 van 207


Technologiedynamica

80 van 207


81 van 207


Drijvende krachten achtertechnologiediffusie

Eenvoudig model:• policy push• technology push• market pull

Onderscheid meestal niet eenduidig:• airconditioner• airbag of ABS

82 van 207


Voorbeelden? Hoe positioneren?

83 van 207


Technologie als oplossing?• veel vertrouwen in technologie als oplossing• volumemaatregelen grijpen meer in op samenleving• niet voor ieder probleem volstaat alleen

technologie• wet van behoud van ellende (N2O, zwavelgehalte)• technologie ook voor andere doelen• verhoging snelheid• comfort en luxe

84 van 207


Vertrouwen in de techniek?• Techniek lost op termijn alle problemen wel op;

mobiliteitsbeperking is niet nodig.• De maatschappij ontkomt er niet aan minder te

gaan vervoeren/reizen om de problemen in de hand te houden/te verminderen.

• De problemen lossen zichzelf wel op.• Problemen? Ach, het zal mijn tijd wel duren!

85 van 207


Broeikaseffect en (fossiel) energiegebruik

Probleem: De temperatuur op aarde neemt toe door uitstoot van broeikasgassen en voorraden fossiele energie nemen in de toekomst af.

Verleden• motortechnische verbeteringen• lagere luchtweerstand• lagere rolweerstand• maar: hoger gewicht en grotere motoren

86 van 207


87 van 207


Toekomst• motortechnische verbeteringen• gebruik lichtere materialen (kunststoffen,

aluminium)• maar ook: verschuiving naar verkoop lichtere

auto’s • alternatieve brandstoffen• nieuwe concepten• alternatieve aandrijvingen (hybride)• alternatieve energiebronnen (elektromotor,

brandstofcel)

88 van 207


Alternatieve brandstoffen (in conventionele motoren)• lpg• aardgas (CNG/LNG)• methanol/ethanol• plantaardige biodiesel• waterstof• DME• (elektriciteit)

89 van 207


Succesfactoren alternatieve brandstoffen• beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de

technologie• technologie moet economisch voordelig zijn• overheden moeten technologie ondersteunen

(wetgeving of eigen gebruik)• overheden met luchtkwaliteitsproblemen moeten

met beleid het gebruik van alternatieve brandstoffen afdwingen

• ondersteuning van brandstofleveranciers

90 van 207


Nieuwe concepten• elektromotor• energiedichtheid accu’s• opladen• EV-debat in Californië• hybride• Toyota Prius en Honda Insight• brandstofcel• milieuvoordeel afhankelijk van waterstofproductie• ‘eerste productievoertuig vanaf 2004’

91 van 207


Lokale luchtverontreiniging en verzuring

Probleem: Jaarlijks sterven ongeveer 1500 mensen vroegtijdig door fijnstof, en net zoveel aan ozon.

Verleden• eerst motortechnische verbeteringen• daarna uitlaatgasnabehandeling (katalysator)

92 van 207


93 van 207


94 van 207


Toekomst• motortechnische verbeteringen• nieuwe katalysatoren (SCR) en katalystische filters• alternatieve brandstoffen (o.a. lpg, biodiesel)• nieuwe concepten (brandstofcel)

95 van 207


Geluidhinder

Probleem: In 1998 was 27% van de Nederlandse bevolking ernstig gehinderd door wegverkeer en 13% door vliegverkeer.

96 van 207


97 van 207


98 van 207


Luchtvaart• turbojet turbofan• verdere verhoging by-pass ratio• stroomlijning vliegtuig en landingsgestel• vliegprocedures (CDA en kromme landing)• antigeluid

99 van 207


Wegverkeer• omkapseling motor• zoab en Twinlay

100 van 207


Verkeersonveiligheid

Probleem: 750 doden en 18.000 gewonden en zwaargewonden (cijfers 2007). In het mondiale vliegverkeer vielen eind jaren ’90 ongeveer 1300 doden.

101 van 207


Wegverkeer• passieve maatregelen (gordel, kreukelzone, airbag)• actieve maatregelen (verkeersmaatregelen,

ABS/ASR, ICC)• ongewenste neveneffecten

Luchtvaart• betrouwbaarheid vliegtuigmotoren• waarschuwingssystemen aan boord• gps

102 van 207


Bereikbaarheid en congestie

Probleem: Het tijdverlies door congestie, aanpassing keuzen in verband met congestie. Kosten (volgens KiM): 2,6 - 3,6 miljard euro.

103 van 207


Wegverkeer• Dynamisch VerkeersManagement (DVM)• Intelligent Cruise Control (‘treintjerijden’)• elektronische tolheffing (‘rekeningrijden’)• ondergronds vervoer

104 van 207

Doelen• Inzicht geven in diverse type concepten

bereikbaarheid en hun toepassingsmogelijkheden.• Inzicht geven in het belang van de keuze van de

juiste indicatoren voor bereikbaarheid.

Hoofdstuk 8: bereikbaarheid

105 van 207


Discussie:• Waar denk jij aan bij bereikbaarheid?• Waar in Nederland is de bereikbaarheid het best, en

waar het slechtst?

Zie: www.bereikbaarheidskaart.nl

106 van 207


Perspectief van personen:

Bereikbaarheid is de mate waarin ruimtelijk-infrastructurele configuratie mensen in staat stelt ruimtegebonden activiteiten op verschillende locaties op diverse tijdstippen uit te oefenen.

107 van 207

Perspectief van locaties van activiteiten:

Bereikbaarheid is de mate waarin de ruimtelijk-infrastructurele configuratie bedrijven, voorzieningen en andere activiteitenplaatsen in staat stelt mensen, goederen en informatie op diverse tijdstippen te ontvangen.


108 van 207


109 van 207


Uitsplitsingen:• bevolkingscategorieën

(bijv. inkomenscategorieën, autobezitters, personeel, bezoekers)• bedrijfstypen

(productiebedrijven, kantoren, winkels, pretparken, verladers, expediteurs)• verplaatsingsmotieven

(wonen, werken, zakelijk, sociale activiteiten, recreatie, winkelen)• soorten stromen

(goederen, personen, informatie)• vervoerwijzen

(lopen, fietsen, ov, auto, vliegtuig)• schaalniveau

(kavel, straat, buurt, wijk, stadsdeel, plaats, regio, land en buitenland)

110 van 207


Indicatoren:• kenmerken van verkeers- en vervoers-systemen• kenmerken van het verkeers- en vervoerssystemen

en de ruimte• persoonskenmerken en kenmerken van verkeers-

en vervoerssystemen en de ruimte• eventueel: op nut gebaseerde indicatoren

111 van 207


112 van 207


113 van 207


114 van 207


115 van 207


116 van 207


Voorbeelden:• geografische benadering voor potentiële

bereikbaarheid• op nut gerichte benadering

117 van 207


Gebruik van bereikbaarheidsmaten:• doel onderzoek/beleid• wetenschappelijke kwaliteit• operationaliseerbaarheid• communiceerbaarheid

118 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

Doelen:• Inzicht geven in de belangrijkste milieuproblemen,

samenhangend met verkeer en vervoer.• Inzicht geven in de belangrijkste factoren die

ontwikkelingen in de milieubelasting van verkeer en vervoer bepalen.

• Inzicht geven in mogelijke langetermijn-ontwikkelingen voor de milieubelasting van verkeer en vervoer.

119 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

120 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

121 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

122 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

Emissie verkeer = Volume × techniek × gebruik

• Techniek: snellere vervoerwijzen zorgen meestal voor een hogere milieubelasting per kilometer

• Gebruik: snelheden; accelereren etc.

123 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

124 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

Betrekkelijk constante tijd- engeldbudgetten• Hogere inkomens? Hoger aandeel ‘snellere’

vervoerwijzen.• Snellere vervoerwijzen? Meer kilometers!• Emissies per kilometer of emissies per uur?

125 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

• volumemaatregelen (beperking prestaties, bijvoorbeeld: personenautokilometers, vrachtwagenkilometers)

• technische maatregelen (beperking emissies en energiegebruik per prestatie-eenheid)

• maatregelen die zich richten op het (rij)gedrag / gebruik van vervoermiddelen (o.a. zuiniger rijstijl)

126 van 207

Hoofdstuk 9: milieu

Langetermijnontwikkelingen• context• demografie: meer inwoners en vooral meer

huishoudens• economie: voortgaande groei (?)• technologie: meer technologische kennis• duurzame energie?

127 van 207

Hoofdstuk 10: onveiligheid

Doelen: • Inzicht geven in de belangrijkste ontwikkelingen

en oorzaken van verkeersonveiligheid.• Inzicht geven in effecten van (mogelijke)

maatregelen.

128 van 207


Invloedsfactoren verkeersonveiligheid • verkeersvolume• verdeling van verschillende manieren van

verkeersdeelname• inrichting van de infrastructuur• verkeersveiligheidsmaatregelen• autonome of externe ontwikkelingen (factoren die

nauwelijks te beïnvloeden zijn, zoals de leeftijdsopbouw van de bevolking en het aantal rijbewijsbezitters)

• incidentele factoren (bijv. het weer)• gezondheidszorg (niet op p. 208 boek)

129 van 207


Relatie tussen mobiliteit, risico per kilometer, en het aantal slachtoffers

130 van 207


131 van 207


132 van 207


133 van 207


134 van 207


135 van 207


Kosten als gevolg van ongevallen

136 van 207


137 van 207


Daarnaast: kosten ter voorkoming van ongevallen

Discussie:Welke?

138 van 207


139 van 207


140 van 207


141 van 207


142 van 207


143 van 207


Risicoverhogende omstandigheden• alcohol• beveiligingsmiddelen• snelheden

144 van 207


145 van 207


Paradigma’s inzake de oorzaken van ongevallen en beheersing van de verkeersonveiligheid

146 van 207


147 van 207


Beleid - De kans dat een groot aantalhandelingen per tijdseenheid verricht moetworden, neemt toe naarmate:• de onderlinge snelheden meer verschillen;• er meer ontmoetingen met verkeer uit andere

richtingen zijn;• de snelheid hoger is;• de verkeerssituaties minder voorspelbaar zijn en

anticipatie derhalve moeilijker is.

Bovenstaande is de basis voor Duurzaam Veilig.

148 van 207


149 van 207


150 van 207

Hoofdstuk 11: beleid: bereikbaarheid, veiligheid en milieu

Doelen: • Inzicht geven in de redenen waarom de overheid

transportbeleid voert.• Inzicht geven in criteria voor goed beleid.• Inzicht geven in het verschil tussen het

overheidsperspectief en andere perspectieven.• Inzicht geven in de organisatie van

transportbeleid.

151 van 207

Waarom bemoeit de overheid zich metverkeer en vervoer?• marktfalen• rechtvaardigheidsoverwegingen• inkomsten

Er is sprake van marktfalen als de vrije marktniet tot een maatschappelijk gewenstesituatie leidt.


152 van 207

Goed beleid is:• effectief• efficiënt • rechtvaardig


153 van 207

Het perspectief van individuen en bedrijven kan leiden tot een ander resultaat dan het perspectief van de maatschappij als geheel.

Dit is een rechtvaardiging voor overheids-beleid.


154 van 207

Externe effecten van verkeer zijn ‘reële’effecten waarmee de verkeersdeelnemergeen rekening houdt bij zijn of haar beslissingover verkeer en vervoer, zoals milieu, natuur,extra reistijd voor anderen,verkeersonveiligheid voor anderen, door:• gebruik vervoermiddelen;• bezit en aanwezigheid vervoermiddelen;• infrastructuur.


155 van 207

Externe baten?


156 van 207

Kosten overheid:• aanleg en onderhoud van infrastructuur, inclusief

voorzieningen voor het milieu en de verkeersveiligheid, zoals geluidswallen, verkeersdrempels en wildviaducten

• verkeerstaken van politie en justitie• een deel van het ambtelijk apparaat• exploitatiesubsidies voor het ov• technologiesubsidies gericht op bijvoorbeeld het

verkrijgen van een schoner verkeers- en vervoerssysteem


157 van 207

Verschillende beleidsafwegingen:• optimale efficiëntie• ‘eerlijk’


158 van 207

Economische theorie welvaart: Pareto.

Welvaart is optimaal is als niemands behoeftenbevrediging meer kan toenemen zonder dat dit voor een ander een achteruitgang in zijn of haar behoeftebevrediging betekent.


159 van 207


160 van 207

Het beprijzen sommige externe effecten (landschap, klimaatverandering, dode) is lastig. De manier waarop dergelijke effecten worden gewaardeerd leidt tot heftige discussies.


161 van 207

Eerlijke verdeling kosten en baten• recht op vervoer• eigen kosten betalen


162 van 207


163 van 207

Marginale kosten versus totale kosten: leiden tot verschillende uitkomsten.


164 van 207

• externe kosten• infrastructuur• openbaar vervoer


165 van 207

(Marginale) externe kosten in rekening brengen:• effectiviteit• haalbaarheid/draagvlak• uitvoerbaarheid• theoretische onderbouwing


166 van 207

Belangrijke vormen van beleid relevant voor verkeer en vervoer


167 van 207


168 van 207

Hoofdstuk 12: toekomstonderzoek

Doelen:• Inzicht geven in verschillende typen

toekomstonderzoek en de mogelijkheden ervan.• Inzicht geven in het gebruik van modellen voor

toekomstonderzoek.

169 van 207


Scenario’s zijn plausibele en intern consistente eindbeelden van een mogelijke toekomst of ze beschrijven plausibele en mogelijke wegen om een gewenst eindbeeld te bereiken.

170 van 207


Toekomstonderzoek is van groot belang voor strategische beleidskeuzen voor de lange termijn. Waarom?

171 van 207


Scenario’s:• denkkader• discussiekader• toetsingskader

172 van 207


Vormen en typen scenario’s• kwantitatief versus kwalitatief• descriptief versus normatief• denkbaar versus waarschijnlijk• achtergrond versus specifiek

173 van 207


Scenariobouw1. afbakening van het probleem en het onderwerp2. identificatie van de relevante factoren en

bouwstenen voor de specifieke scenario-ontwikkeling

3. rubriceren, waarderen en kiezen van de belangrijke vertrekpunten voor de scenario-ontwikkeling

4. uitschrijven van de eerste cyclus in het bouwproces: de eerste generatie

174 van 207


Scenariobouw (vervolg)5. commentaarronde op de vorige stap: aanzetten

tot nieuwe versie6. uitschrijven van de tweede generatie scenario’s7. commentaarronde op de vorige stap; aanzetten

tot nieuwe versie8. uitschrijven van de derde generatie scenario’s

(definitieve versie)

175 van 207


176 van 207


Geschiedenis van veertig jaar verkeersscenario’s

177 van 207


WLO-scenario’s

178 van 207


WLO-scenario’s

179 van 207


180 van 207


OESO-project Environmentally Sustainable Transport (EST)

Backcasting: hoe ziet het transportsysteem eruit als de CO2-emissie met 80% daalt (en als ook andere doelstellingen worden gehaald)?

181 van 207

Hoofdstuk 13: afwegingskader voor beleid: KBA en MCA

Doelen:• Inzicht geven in de belangrijkste overeenkomsten

en verschillen tussen KBA en MCA, en de geschiktheid hiervan voor evaluatie op transportgebied.

182 van 207

Vijf fundamentele onzekerheden• mate waarin maatregelen effect hebben• externe ontwikkelingen• beleid van anderen• afweging tussen de diverse effecten van

maatregelen• maatschappelijke acceptatie van maatregelen


183 van 207

Terminologie• Effectiviteit: het effect van een maatregel

gerelateerd aan de omvang ervan (‘minimale kosten’: als je iets wilt bereiken, doe het dan zo goedkoop mogelijk).

• Efficiency (bouwt voort op effectiviteit): ga na of de baten van hetgeen je wilt bereiken wel opwegen tegen de kosten die je ervoor moet maken.

• Rechtvaardigheid (equity): billijkheid van verdeling van voor- en nadelen.


184 van 207

Doelen, op het terrein:• economie: bereikbaarheid• milieu: emissies• sociale aspecten: vervoersarmoede• veiligheid: ongevallen


185 van 207

Afweging tegenover normstelling• afweging: vergelijking van voor- en nadelen van

alternatieven; gaat uit van compensatie• normstelling: absolute grens

– Kyoto– geluidsnormen Schiphol


186 van 207

Kosten-batenanalyse (KBA)• ‘economisch belang van verkeer en vervoer’• is in Nederland sinds 2000 verplicht voor grote

infraprojecten• consumentensurplus: het verschil tussen wat een

consument bereid zou zijn te betalen en wat hij daadwerkelijk betaalt


187 van 207

Baten:• huidige gebruikers• nieuwe gebruikers• optiebaten (option value)


188 van 207


189 van 207

Problemen bij KBA• verdeling van baten en lasten• er is niet altijd een goede financiële waardering

voorhanden• waardering uitstralingseffecten


190 van 207

Multicriteria-analyse (MCA)• afweging zonder dat per se een waardering in

financiële termen nodig is: subjectieve gewichten• clusters van effecten, bijv. bereikbaarheid, milieu

en veiligheid, overheidsbeleid


191 van 207


192 van 207


193 van 207


194 van 207

Waardering milieu-effecten• daadwerkelijk gedrag op markten:

– hedonische prijs– reiskostenmethode

• uitingen van voorkeuren van consumenten:– stated preference– contingent valuation


195 van 207


196 van 207

• Reistijdwaardering varieert per:– individu;– motief;– modaliteit.

• Reistijdwaardering komt vaak niet tot uiting in het bnp (vgl. filekosten).


197 van 207


198 van 207


199 van 207

Hoofdstuk 14: modellen

Doelen:• Inzicht geven in verschillende typen modellen

verkeer en vervoer.• Inzicht geven in wat je wel en niet met modellen

kan doen.

200 van 207


Een model is een vereenvoudigde weergave van een deel van de werkelijkheid.

201 van 207


Typen modellen• beschrijvend versus verklarend• ruimtelijk versus niet-ruimtelijk• geaggregeerd versus gedesaggregeerd• statisch versus dynamisch• gebaseerd op revealed versus stated preferences• verplaatsingen versus activiteiten• wel/niet interactie grondgebruik – transport• personen versus goederen

202 van 207


Elasticiteiten/kruiselasticiteiten

203 van 207


Geaggregeerde modellen• generatie (productie) en attractie: hoeveel

verplaatsingen vertrekken er uit een zone en hoeveel komen er aan?

• distributie: waar gaan de gegenereerde verplaatsingen naartoe?

• vervoerwijzekeuze (modal split): hoe reist men?• toedeling (assignment): via welke route gaat men

van de ene naar de andere zone?• soms: tijdstipkeuze (time of day): op welk tijdstip

(spits of dal)?

204 van 207


Gedesaggregeerde modellen• het wel of niet maken van een bepaalde reis

(generatie)• de keuze van de bestemming (distributie)• de keuze van het vervoermiddel

(vervoerwijzekeuze)• de keuze van de route (routekeuze)• de keuze van een tijdstip voor de reis

(tijdstipkeuze)

205 van 207


Doel: inzicht in orde van grootte autonome ontwikkelingen en/of beleid op verkeer en vervoer.

206 van 207


Voorbeelden:LMSDynamoSMILE

207 van 207


Wat kun je wel en wat kun je niet met een model?• Soms is het beter: empirisch onderzoek,

literatuur, resultaten eerdere modelsimulaties.• Groot belang: modelstructuur. Heeft invloed op

resultaten en toepassingsmogelijkheden.• Kleine veranderingen: beter dan grote.• Vergelijkbaarheid doorgerekende varianten.• Beleidsmakers overschatten belang model.

1 van 207 Hoofdstuk 2: introductie Doelen: Inzicht geven in de factoren die ontwikkelingen in...

Documents

Transcript of 1 van 207 Hoofdstuk 2: introductie Doelen: Inzicht geven in de factoren die ontwikkelingen in...