1

Pandemie Pandemie

Wat is een pandemie, wat zijn de gevolgen voor België, hoe omgaan met een pandemie?

2

Pandemie

• Inleiding• Wat is een pandemie?• De organisatie van de Belgische overheden• Het operationeel draaiboek Pandemie• Conclusie

3

Inleiding

• Eerste menselijke besmettingen met het vogelgriepvirus H5N1 reeds in december 2003 • Gevaar: mutatie of aanpassing zodat mens-op-mens besmettingen mogelijk kunnen worden. • De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de lidstaten aanbevolen pandemiedraaiboeken op te stellen op basis van WHO-richtlijnen

Wetenschappers vragen zich al lang niet meer af of er al dan niet een pandemie zal uitbreken, maar wel wanneer die zal uitbreken en welk virus aan de basis zal liggen.

4

Wat is een pandemie, wat is een wereldwijde epidemie?

Nieuwe epidemie met ongekend virus •Wereldwijd•Duurt meerdere weken met een piek•Kan in golven voorkomen•Ongekende morbiditeit en mortaliteit•Antivirale middelen kunnen helpen indien snel toegediend•Geen vaccin beschikbaar (toch niet onmiddellijk)

Een pandemie is vooral bedreigend voor reeds verzwakte mensen en voor hen die complicaties ontwikkelen.

Gemiddeld om de 40 jaar is er een pandemie (de laatste dateert van 1969 (de Hong Kong griep))

Kortom: een pandemie onderscheidt zich van andere ziektes door haar onvoorspelbaarheid!

5

Seizoensgriep en vogelgriep versus grieppandemie?

• Seizoensgriep (klassieke griep): komt elk jaar voor.Gemakkelijke besmetting, er zijn antivirale middelen en vaccins voor. Het virus is deels bekend en dus hebben veel mensen er al een resistentie tegen opgebouwd

• Vogelgriep: een ziekte die vogels besmet, maar besmetting van mensen (maar een 200-tal gevallen in de hele wereld!) gebeurt enkel bij nauw en herhaald contact met een besmet dier. Omdat het virus bij de mens onbekend is, ligt de mortaliteit bij de zieken hoog.

6

PandemiedraaiboekUitgangspunten

• Basis = worst case scenario opgesteld door professor Van Ranst (KULeuven)

• Worst case scenario = duur van 59 dagen, waarbij ongeveer 33% van de bevolking ziek wordt, waarvan ongeveer 0,63% overlijdt (ongeveer 22 100 doden)

• Gevolgen = overbelaste gezondheidszorgsystemen, sterk verhoogde ongerustheid bij bevolking, ziekte bij actieve bevolking en ook crisisbeheerders, sluiting van openbare plaatsen, logistieke problemen en economische terugval

• België maakt deel uit van een internationaal kader• Communicatie speelt een grote rol

7

Berekeningsmodel: light en worst case scenario

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

0 30 60 90 120 150 180 210 240

Num

ber

of

indiv

iduals

SYMPTOMATIC INFECTIONS

ASYMPTOMATIC INFECTIONS

NOVEL PATIENTS

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

1.400.000

0 30 60 90 120 150 180 210 240

Nu

mb

er

of

ind

ivid

ua

ls

SYMPTOMATIC INFECTIONS

ASYMPTOMATIC INFECTIONS

NOVEL PATIENTS

Deze berekeningsmodellen zijn geen voorspellingen, maar wel middelen voor overheden, gezondheidszorgsystemen, organisaties en bedrijven om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op een mogelijke pandemie waarover heel wat niet geweten is: wanneer, duur, morbiditeit, mortaliteit, …

8

De Belgische aanpak:Het Interministerieel Commissariaat

Influenza (ICI)

• 20 oktober 2005 = start Interministerieel Commissariaat Influenza (ICI) met als voornaamste taken: het opstellen van een nationaal draaiboek Pandemie tegen de zomer van 2006 en het coördineren van alle acties die ondernomen moesten worden.

• 12 stafleden geleid door een interministeriële commissaris

• Het ICI werd bijgestaan door een wetenschappelijk comité Influenza en een stuurgroep bestaande uit vertegenwoordigers van betrokken administraties en beleidscellen

9

Van ICI naar ICCI

• Na 21 juli 2006 en na een eerste nationale oefening werd het ICI het Interministerieel CoördinatieComité Influenza (ICCI)

• Op basis van de conclusies van de oefening zal het ICCI een tweede verbeterde versie van het operationeel draaiboek uitwerken tegen het einde van 2006

• Minder stafleden maar zelfde omkaderingsstructuur en coördinatorfunctie

10

Waarom? – Volksgezondheid

Federaal Minister Volksgezondheid

Gewestministers Gemeenschaps-ministers

FAVV

WIV

FOD Volksgezondheid

CODA

HGR

Vlaanderen

Wallonië

Vlaamse Gemeenschap

Franse Gemeenschap

Duitstalige Gemeenschap

Brussel

11

Waarom? – Federaal niveau

CGCCR

Departementale crisiscellen

Provinciale crisiscellen

Beheerscomité

Evaluatie- en opvolgingscel

Informatiecel

Audit ECOSOC

12

Doel van de overheid

• De pandemie zo sereen mogelijk benaderen en aanpakken en zo de piek van de pandemie zo lang mogelijk uitstellen, om zo meer tijd te winnen

• De domeinen waarvoor de overheid bevoegd is, zo goed mogelijk voorbereiden en operationeel laten werken als er een pandemie zou uitbreken

• De gezondheidsimpact minimaliseren: mortaliteit, morbiditeit, de gezondheidszorgsystemen zo min mogelijk overbelasten

• De socio-economische impact van de pandemie minimaliseren

• Correcte informatie aan het grote publiek en aan de doelgroepen

• Zo mogelijk voldoende tijd hebben om de eerste vaccins te kunnen ontwikkelen en prioritaire risicogroepen voor vaccinatie te bepalen

13

MAAR

• De overheid zal de pandemie niet kunnen tegenhouden

• De overheid kan de situatie niet alleen beheersen.

14

Het operationeel draaiboek Pandemie

• 7 hoofdstukken: algemene organisatie, preventie, bewaking, case management, logistiek, socio-economische maatregelen en communicatie

• Beschrijft de pre-pandemische periode en de crisisperiode

• Bestaat reeds in een eerste versie en is gepubliceerd op www.influenza.bewww.influenza.be. De tweede versie wordt verwacht eind 2006

15

Verschillende WHO pandemiefasen

Fase 1: Geen nieuwe influenzavirus-subtypes bij de mens ontdekt. Een influenza-subtype dat bij de mens infectie veroorzaakt heeft, kan bij het dier aanwezig zijn. Indien aanwezig bij de dieren wordt het risico voor een humane infectie of ziekte als laag beschouwd.

Fase 2: Geen nieuwe influenzavirus-subtypes ontdekt bij de mens. Een circulerend dierlijk influenza-virus-subtype vormt wel een substantieel risico om de mens ziek te maken.

Fase 3: Humane infectie(s) met een nieuw influenza-subtype, maar zonder overdracht van mens op mens, of in zeldzame gevallen verspreiding naar nauwe contacten.

Fase 4: Kleine cluster(s) met een beperkte overdracht van mens op mens, maar de verspreiding is zeer lokaal, wat suggereert dat het virus niet goed aan de mens aangepast is.

Fase 5:  Grotere cluster(s) maar overdracht van mens op mens nog steeds beperkt, wat suggereert dat het virus zich beter en beter aan de mens aanpast, maar nog steeds niet volledig overdraagbaar is.

Fase 6: Grieppandemie: toegenomen en continue overdracht onder de gehele bevolking van de wereld.

16

Belgische organisatie // WHO-fasen

WHOBelgië

Fase 3 Fase 4 Fase 5 Fase 6

       

Geen gevallen in de Europese Unie

Waakzaamheid Waakzaamheid Vooralarm Fase van nationale coördinatie

Gevallen in de Europese Unie maar niet in België of aangrenzende gebieden

Waakzaamheid VooralarmFase van nationale coördinatie

Fase van nationale coördinatie

Vermoedelijk of waarschijnlijk humaan geval in België of aangrenzende gebieden

Waakzaamheid VooralarmFase van nationale coördinatie

Fase van nationale coördinatie

Bevestigd humaan geval in België of aangrenzende gebieden

VooralarmFase van nationale coördinatie

Fase van nationale coördinatie

Fase van nationale coördinatie

Uitbraak pandemische griepNiet van toepassing

Niet van toepassingFase van nationale coördinatie

Fase van nationale coördinatie

17

Organisatie eerstelijnshulp: directe actoren en indirecte actoren

• Huisartsen, thuisverpleegkundigen, gezinszorg, mantelzorg, woon- en zorgcentra + instellingen (gehandicapten, gevangenen, …), apothekers, dringend en niet-dringend ziekenvervoer

EN• Tandartsen, kinesitherapeuten, ergotherapeuten…,

arbeidsgeneesheren en verpleegkundigen, school-artsen en -verpleegkundigen, K&G-artsen en verpleegkundigen (+ kinderdagverblijven)

18

Organisatie van de eerstelijnsgezondheidzorg tijdens pandemie

a rtse n ,(p ra ktijk en in d ie n o p g es ta rt

zo rgm e ldp u nt), zo rg pe rson e e le n zie ken h u izen

a n de re(b ra nd w e er, c iv ie le ve ilig h e id ,...)

5 V la am se en5 W aa lse p ro vin c ies

m e t e lk e e n p ro v in cia le c ris is ce lo lv go uve rne ur

a rtsen(p ra ktijk en in d ie n o p g es ta rt

zo rgm e ldp u nt), zo rg pe rson e e le n zie ken h u izen

a n de re(b ra nd w e er, c iv ie le ve ilig h e id ,...)

g o uve rne urva n h e t ad m in is tra tie f a rro n d isse m e nt

B ru sse l H o o fd s tad

n a tio n a le c ris isce l

19

Organisatie van de eerstelijnsgezondheidzorg tijdens pandemie

• Patiënten met een griepaandoening raadplegen eerst een huisarts• De huisarts dient gratis antivirale middelen toe en geeft gratis

maskers• Van zodra de gouverneur de lokale zorgmeldpunten activeert,

komen de lokale zorgactoren naar dat zorgmeldpunt• De patiënten met een griepaandoening worden verzorgd in het

zorgmeldpunt• Verdeling van gratis antivirale middelen en maskers• Doorverwijzing naar een ziekenhuis enkel volgens strikte

toelatingsvoorwaarden• Koortswerende middelen te koop in de apotheek• Sleutelrol van thuiszorg, mantelzorg en solidariteit• De verhoogde uitbreiding van het virus zo lang mogelijk vertragen

of vermijden door het dragen van maskers en door hygiëne (handen wassen)

20

Organisatie tweedelijn (ziekenhuizen) tijdens pandemie

• Aanmelding enkel na doorverwijzing huisarts• Triage: influenzapatiënten fysiek scheiden van

andere patiënten tijdens opname• Isolatie van opgenomen patiënten (cohortering)• Diagnostische onderzoeken (anamnese en

klinisch onderzoek)• Behandeling: antivirale middelen enkel curatief

toedienen• Ondersteunende behandeling: zuurstof en

antipyretica, antibiotica en immuunmodulerende behandeling

• Ontslagprocedure• Bescherming zorgpersoneel

21

Stocks van antivirale medicatie

•Tamiflu® (Roche) Caps. •Tamiflu® (Roche) Poeder voor orale suspensie •Bulk grondstof: oseltamivirfosfaat•Relenza® (GSK): Poeder voor inhalatie (zanamivir)

Zanamivir wordt gebruikt via inhalatie voor de behandeling van een infectie door influenzavirussen A en BOseltamivir wordt oraal gebruikt bij de behandeling en preventie van een infectie door influenzavirussen A en B

Totaal: een capaciteit aanleggen om 30% van de Belgische bevolking te kunnen behandelen. Dit doel werd vooropgesteld door de Hoge Gezondheidsraad

22

Stock van antivirale geneesmiddelen: kenmerken

• De behandeling maakt het mogelijk om de voornaamste symptomen van influenza in te korten met 1 tot 1,5 dag(en) bij patiënten met koorts die binnen 48u na het optreden van de symptomen worden behandeld.

• Antivirale middelen verhinderen de infectie niet, maar verminderen de duur van de ziekte, de vermenigvuldiging van het virus en bijgevolg de mogelijke verspreiding ervan.

• Enkel therapeutisch gebruik• Organisatie van de verdeling van antivirale middelen• Dito voor de FFP2-maskers en mondmaskers

23

Socio-economische impact

ECOSOC:Vertegenwoordigers van de FOD Economie, KCE, FOD Begroting, FOD

Financiën, Federaal Planbureau, Hoge Raad voor de Economische Beroepen, Nationale Bank, Interministerieel Comité

Doel:• Schatting van de impact van de niet-medische aspecten van de ziekte

op de maatschappij• Strategische beslissingen formuleren die de regering dient te nemen• Kosten-batenanalyse

Drie grote thema’s:- kritische basisdiensten- openbare ruimten- Business continuity

24

Openbare plaatsenEen pandemie kan ons dagdagelijks leven ernstig verstoren. Een diepgaande voorbereiding en een analyse van de potentiële risico’s kunnen helpen om de crisissituatie beter te beheren.

Doel- Lijst van alle openbare plaatsen

- die beter gesloten worden- die open moeten blijven- die gesloten mogen worden

- Een beslissingsboom opstellen met de voorwaarden die nodig zijn om die plaatsen te kunnen sluiten

- Procedures voor sluiting en opening- Communicatieplan voor die beslissingen- Analyse van de impact- Strategische nota voor de maatschappij, de administratie en de regeringHet ICCI staat in voor de operationalisering

25

Business ContinuityBedrijven hebben wel een groot aanpassingsvermogen, maar veel

bedrijven kunnen een vermindering van 30% tot 50% van hun personeel niet aan. Dit is vooral het geval voor eerder kleine bedrijven.

Doel:• De bedrijven informeren• Oefeningen om in de bedrijven te bepalen welke de vitale en niet-

vitale diensten zijn om de goede werking te garanderen (vb.: stockbeheer tegenover ontwikkeling van producten)

• De vitale taken vervullen wanneer 30% tot 50% van het personeel ziek wordt, zonder dat een beroep kan worden gedaan op flexibele arbeid (interim, studenten…)

• Analyse van de wijzigingen van de vraag van de maatschappij bij een crisis (de vraag aan een apotheker is anders dan aan een reisbureau)

• Akkoorden met groothandelaars voor levering bij een crisis.

26

Belangrijke rol

van voldoende communicatie Hoofdstuk 7 : “Communicatie en opleiding” bestaat uit:

– Basisboodschappen en templates– Communicatiestrategieën– Doelgroepencommunicatie– Samenwerking met partners (binnen en buiten overheid –

nationaal en internationaal)– Tweewegscommunicatie (callcenter 0800 99 777 +

bevraging van de bevolking)– Minderheidsdoelgroepen– Aansporen tot opnemen van de eigen

verantwoordelijkheid en burgers ideeën aanreiken voor eigen voorbereiding

Het ultieme doel: De crisis tot de juiste proportie herleiden en duidelijke richtlijnen geven aan iedereen: de professionele doelgroepen en de burgers

27

Besluit

• De perceptie van een mogelijke pandemie en van andere crisissen strookt vaak niet met de realiteit.

• Toch is het belangrijk dat we ons grondig voorbereiden, omdat een pandemie en andere crisissen kunnen zorgen voor een overbelasting van de gezondheidszorgsystemen en tal van andere maatschappelijke problemen

• Iedereen moet zijn eigen verantwoordelijkheid opnemen

Surgeon, St. Michael’s hospital, Toronto, May 29, 2003

28

Voor verdere informatieVoor verdere informatie

www.influenza.be

0800 99 7770800 99 777