PandemieProf. Dr. Marion Koopmans

Centrum voor Infectieziekten Bestrijding

Alumni UM, 2006

Pan (alle) demos (mensen)

Een pandemie is een epidemie op wereldwijde schaal

Wanneer?

nieuw (geen immuniteit) ernstige klachten verspreidt gemakkelijk grote onrust en maatschappelijke ontwrichting

VB: pokken, SARS, pandemische influenza

Antoninische pest (165–180), pokken pandemie, Romeinse Rijk, 5 M doden

Justinianische pest (541- ), Middellandse Zee gebied Pest (1347-1352), Europa, één-derde van de toenmalige bevolking, ca 25 M doden Onbekend, 16e eeuw, Engeland, erger dan Pest

Pest (1896 tot rond 1945), wereldwijd, 12 M Spaanse griep (1918-1920), wereldwijd, 20 tot 50 M Aziatische griep (1957), wereldwijd, 1M HongKong griep (1968, wereldwijd, 700.000 doden.

AIDS (1980-) wereldwijd, > 25 M

Pandemieën in de geschiedenis

Moeten we ons daar nou zorgen om maken?

Influenza A, B en C virussen

Influenza A virus

mensandere zoogdierenvogels

ernstig

Komt veel voor

Verandert snel

Influenza B virus

mens

matig

Komt veel voor

Verandert langzaam

Influenza C virus

mensvarken

gering

zelden

Verandert langzaam

Hemagglutinine: 16 types

Immuniteit

(infectie/vaccinatie)

Neuraminidase: 9 types

Bij mensen: H1N1 en H3N2, daartegen zijn mensen(gedeeltelijk) immuun

“Gewone griep” bij de mens

• Elk jaar

• 5-20% van de bevolking ziek

• gemiddeld 1900 ziekenhuisopnames

• Gemiddeld 800 sterfgevallen

•Elke diersoort enkele eigen influenza A subtypes•Watervogels alle subtypes influenza A•Af en toe “verdwaalde” influenza A infecties bij andere diersoorten

Voor een pandemie bij de mens moet het virus veranderen

PB2PB1PAHANANPM

NS

+PB2PB1PAHANANPMNS

PB2PB1PAHANANPM

NS

=

“ gewone” humaneinfluenza

pandemische humaneinfluenza

Aziatische griep 1957HongKong griep 1968

Vermenging kan bij varkens gemakkelijk plaatsvindenPlaatsen met veel varkens en watervogels (Azië)

Pandemische griep• Zeldzaam

• 30-50% van de bevolking ziek

• Ziekte (veel) ernstiger

• veel groter aantal ziekenhuisopnames en sterfgevallenSpaanse griep (1918-20): 40 mln †

Aziatische griep (1957-58)

HongKong griep (1968-69)

Onderzoek naar pandemische virussen: Spaanse griep

Influenza gevallen Brevig MissionAlaska

Phyllis Burns, London 1918

Exacte virussamenstelling geanalyseerd uit historisch materiaal

Voor een pandemie bij de mens moet het virus veranderen

PB2PB1PAHANANPM

NS

+PB2PB1PAHANANPMNS

PB2PB1PAHANANPM

NS

=

“ gewone” humaneinfluenza

pandemische humaneinfluenza

• Kans groter naarmate meer mensen geïnfecteerd raken• Beschermende maatregelen• Vaccineren tegen humane influenza

PB2PB1PAHANANPM

NS

OF..?

Antigene shiftAziatische griep 1957HongKong griep 1968

mutaties

PB2PB1PAHANANPM

NS

DriftSpaanse griep 1918Overeenkomsten in virulentie met H5N1

Elke infectie van de mens met een vogelgriep kan in potentie tot een nieuwe pandemie leiden

Vragen: elk vogelgriep virus even gevaarlijk?Welke mutaties maken het virus tot een pandemisch

virus?

MONITORING ESSENTIEELNadeel: media aandacht bij elke mutatie

1959: HPAI H7N7 1 case US, hepatitis

1977: HPAI H7N7 1 case AUS, lab worker conjunctivitis

1981: LPAI H7N7 1 case US, seal handler, conjunctivitis

1996: LPAI H7N7 1 case UK, backyard duck farm, conjunctivitis

1997: HPAI H5N1 18 cases HK, ILI, 6 deaths

1999: LPAI H9N2 2 cases HK, ILI

2003: HPAI H5N1 2 cases HK, ILI, 1 death

2003: HPAI H7N7 89 cases NL, conjunctivitis and ILI, 1 death

2003- HPAI H5N1 253 ILI, 148 deaths

Meldingen van infecties van mensen met vogelgriep virus

Vogelgriep: Mensen in contact met besmette dieren worden ziek, maar zijn niet erg besmettelijk (totnutoe)

Feb 2003HPAI in NL

AanbevelingenMaskersBrillenHygieneNiet werken met griepAntivirale middelenOnderzoek bij klachtenContactmonitoring

Compliance to preventive measures in cullers on infected farms, during an epizootic of AI H7N7,

The Netherlands, 2003

0%

10%

20%

30%

40%

50%60%

70%

80%

90%

100%

facial mask(n=495)

goggles (n=495) oseltamivir(n=599)

Preventive measure

Always used

used, but not always

Never used

Waren mensen zich bewust van de risico’s?

0

5

10

15

20

25

16-f

eb 20 24 28 2 6 10 14 18 22 26 30 3 7 11 15 19 23 27

1 M

ay 5 9 13

num

ber o

f cas

es

20

10

453 cases, 89 H7 pos 349 conjunctivitis, 22% H7

78 ILI, 10% H737 ILI, 5% H7

3 secondary cases

Gezondheidsklachten tijdens de H7N7 outbreak NL2003Koopmans et al, 2004

Fatal case

Avian influenza Southeast-Asia- H5N1 human cases -

253 mensen met H5N1148 fataal

http://ec.europa.eu/health/ph_threats/com/Influenza/avian_influenza_human_en.htm

253 cases, 148 deathsAzerbaijan, Cambodja, China, Djibouti, Egypte, Iran, Iraq, Thailand, Turkije,

Source: 1999-2003 from National Tourism Association, WTO, 2004 from Euromonitor

China total departures 1999-2004 (in 000’s)

Conclusie

Vogelgriep zal voorlopig blijven bestaan als gezondheidsdreiging.

Ondersteuning van landen van nu vogelgriep H5N1 voorkomt nodig

Eventuele verspreiding alleen te remmen door een gecoördineerde respons (oa)

voorbereiding mogelijkheid vaccinatie

antivirale middelen

bewegingsbeperking

capacity building

Aviaire influenza, dreiging: ja, maar geen paniek!