1 Leefstijl en participatie: het cultuurpubliek in profiel Maya Caen Vakgroep Sociologie...

1

Leefstijl en participatie: het cultuurpubliek in profiel

Maya CaenVakgroep Sociologie

Universiteit Gent

[email protected]

5e Dag van de Cultuurcommunicatie – 19 november 2007

2

Spot op het cultuurpubliek

WIE neemt al deel?

Wie? Achtergrondkenmerken? Aan welke activiteiten? Waarom? Wat zoekt het publiek in ervaringen? Interne differentiatie publiek? Welke andere activiteiten?

WIE neemt (nog) niet deel?

Wie is het potentiële publiek? Participatiedrempels? “Concurrentie”?

3

‘Non-publiek’?

Wie neemt niet deel, en is het ook niet (meteen) van plan?

Wie?Waarom? Participatiedrempels?

4

Publiek in profiel

Wat wil ik weten?

Socio-demografische achtergrondkenmerken Gezinssituatie, leeftijd, opleidingsniveau, beroep, inkomen,…

Overige (vrije)tijdsbesteding Diepere wensen, intenties, verwachtingen,… …

Hoe?

Publieksonderzoek (survey, diepte-interviews,…) Bevolkingsonderzoek (doorgaans survey)

Voordeel: zicht op publiek, potentiële publiek, ‘niet-participanten’

5

“Leefstijl”…? ‘lifestyle’

MarketingSegmentering obv van voorkeuren, (koop)gedrag Imago, identiteit, modetrends, stijl, merken

<-> leefstijlen in sociologische literatuur

Gemeenschappelijke elementen in definities: patronen van gedragingen, voorkeuren, smaak expressie van individuele identiteit sociaal onderscheid (distinctie) beschikbare middelen (sociale context, milieu van afkomst,…)

Belang van ‘externe’ of gedragsmatige (consumptie, participatie) maar ook van ‘interne’ of attitudinale aspecten (bijv Zablocki & Kanter, 1976; Ganzeboom, 1988)

6

Leefstijlen

Persoonlijke (al dan niet vrije) keuzes, waarachter patronen te ontdekken vallen

Invulling kan heel ruim (vrijetijdsbesteding, smaak maar ook beroepskeuzes, woonplaats, gezinssamenstelling)

In sociologische onderzoekspraktijk echter vaak beperking tot

Wat men doet in vrije tijd (‘vrij’, ‘ongedwongen’, ‘onbeperkt’ en ‘niet-instrumenteel’)

Eventueel aangevuld met ‘culture of everyday life’ (eten, kledij, wooninrichting,…)

Daaronder vallen dan ‘kunstenparticipatie’, ruimer ‘cultuurparticipatie’, nog ruimer ‘vrijetijdsbesteding’

7

Onderzoek naar leefstijlen

LevensdomeinenVrije tijd Zeer ruim opgevatte invulling ‘culturele consumptie’ en

‘smaak’ (Bourdieu, 1984; Schulze, 1992;…)

Gedrag vs attitudesGedrag én attitudinale aspecten ‘Argumenten pro opname attitudinale aspecten

(Ganzeboom, 1988 ea…)

ParticipatievormenBrede invulling (privaat/publiek, actief/receptief,…)

8


Met andere woorden…

Brede invulling naar sectoren en types participatie Focus op attitudinale aspectenOverkoepelende studieToch fijnmazige meting

Nuance & detail Sectorale resultaten nodig voor overkoepelende studie

9


Daarnaast: ruim verklaringsmodel

(Sociologische discussie: Gedeeltelijke of volledige loskoppeling leefstijlen en sociale klasse – ‘death of class’)

Belang ‘andere’ dan klassieke sociodemografische achtergrondkenmerken (cf onderzoek naar cultuurparticipatie)

10

Empirisch

model

11


Doel:

Dieper inzicht cultuurparticipanten, maar ook niet-participanten, potentiële participanten

Stelling: attitudes kunnen het beeld nog verdiepen en verfijnen

Op hoger niveau: studie symbolische ongelijkheid en sociale stratificatie

Niet: ‘in hokjes’ opdelen van individuenWel: patronen, ruimere verbanden (zoektocht naar

mogelijkheid en relevantie)

12

Relevantie hier?

Publiekssegmentering (= interne differentiatie) Focus op attitudinale aspecten zoals motieven, (esthetische)

verwachtingen, genrevoorkeuren, …

Profielen? Zicht op achtergrondkenmerken, ook andere dan ‘klassieke’

(opleiding, beroep, geslacht, leeftijd…)

Mogelijk en relevant om te plaatsen binnen ruimere leefstijlen? Niet (meteen) voor de hand liggende linken, ook met ‘niet-

artistieke’ vormen van vrijetijdsbesteding?

13

Data & methoden

Survey ‘Cultuurparticipatie in Vlaanderen. 2003-2004.’ (Steunpunt Re-Creatief Vlaanderen)

Heel brede invulling ‘vrijetijdsbesteding’ of ‘cultuurparticipatie’, zowel publiek als privaat, actief als receptief

Ook: correlaten, achtergrondkenmerken

Face-to-face

Representatieve steekproef 2849 Vlaamse huishoudens

Respondenten 14-85 jaar oud

14

Scores op

indicatorenPER

SECTOR

LC-Cluster An. LC-Cluster An. Multinomiale Log Regr

Clusters, per

sector

IndienRelevant:

Dimensiesper sector

viafactor-analyse

Methoden (sterk) verkort…

Clusters, overkoepelend

Verband metsocio-demogr

achtergrondkm

-Afzonderlijk attitudes en gedrag

-Nadien: linken

15

REISGEDRAG

MUSEUMBEZOEK

DEELNAME PODIUM-KUNSTEN

GENREVOORKEN

ESTH VERWFILM

TV KIJKEN

CREATIEVE EN

KUNSTZHOBBY’S

SPORT-BEOEFENING

CONCERT-BEZOEK

ATTITUDESTAV

TV KIJKEN

GENRE-VOORKEUREN

MUZIEK

VOORKBEELDENDE

KUNSTEN

REIS-BELEVING

MOTIEVEN/VERW &

GENREVOORKTONEELVST

BIOSCOOP-BEZOEK

EN THUIS FILMS

MOTIEVENSPORTBEOEF

MOTIEVENHOBBY-BEOEF

16

Voorbeeld: creatieve en kunstzinnige hobbybeoefening

Beste oplossing geeft 6 clusters (totaal participanten= 31,1%)

Muzikale hobby’s (zang & muziekinstrument) (9,5%)

Textielbewerking (6,8%)

Klassieke beeldende kunsten & schrijven (schilderen, beeldhouwen,…) (6,3%)

Fotografie (4%)

Dans (2,7%)

Allround creatievelingen (1,8%)

Daarnaast grote groep niet-participanten (68,9%)

Voorbeelden fase 1Segmentering per sector – Participatie

17

Voorbeeld: filmparticipatie (thuis en in bioscopen, zowel in grotere zalen met nieuwe, commerciële aanbod als in kleinere zalen, met nieuwe of alternatieve aanbod)

Beste oplossing geeft 4 clusters

Respondenten die bijna uitsluitend thuis films bekijken (65,17%)

Respondenten die aangeven geen films te bekijken (15,20%)

Respondenten die film bekijken in de grote cinemacomplexen (incl thuisparticipatie) (11,80%)

Respondenten die een sterke voorkeur vertonen voor film in kleinere zalen (incl thuisparticipatie) (7,83%)

Voorbeelden fase 1Segmentering per sector – Participatie

18

Hogere kans*

Lagere kans*

RESULTATEN LCA TABEL MET KANSEN Cluster 1 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4

Geschatte clusteromvang 65,17% 15,20% 11,80% 7,83%

Bezoek aan kleine bioscoop met het nieuwe filmaanbod

Nee 95,37% 98,82% 96,26% 22,02%

Ja 4,63% 1,18% 3,74% 77,98%

Bezoek aan kleine bioscoop met het anderefilmaanbod

Nee 99,38% 99,26% 95,72% 59,03%

Ja 0,62% 0,74% 4,28% 40,97%

Bezoek aan bioscoopcomplex met het nieuwe filmaanbod

Nee 70,88% 95,20% 0,14% 15,12%

1 tot 2 bezoeken 23,72% 4,65% 4,45% 33,72%

3 bezoeken of meer 5,40% 0,15% 95,41% 51,16%

Films thuis bekeken opTV, DVD of video

Nee 6,15% 95,15% 1,47% 6,80%

1 tot 5 films 47,84% 4,82% 28,78% 49,18%

6 films of meer 46,01% 0,03% 69,76% 44,02%

19

Voorbeelden fase 1Segmentering per sector – Attitudinale aspecten

Voorbeeld: BEELDENDE KUNSTEN, genrevoorkeuren (beoordelen van schilderijen – in welke mate ‘graag zien’)


Respondenten met duidelijke voorkeur voor abstract/hedendaagse kunst (16,8%)

Respondenten met duidelijke voorkeur voor ‘oude’ kunsten (19e eeuwse landschapsschilders, barok,…) (23,6%)

Respondenten met voorkeur voor GEEN van beide (51,0%)

Respondenten met gemengde voorkeur (8,6%)

20

Hedendaagse conceptuele kunst

Abstract

Cobra / Abstract expressionisme

Surrealisme

Portretten uit de barokperiode

Laat-renaissance / barok

(Post-)Impressionisme

Vlaamse primitieven

Landschapsschilderijen 19e eeuw

21

Voorbeeld: MUZIEK – genrevoorkeuren 13 genres bevraagd


Respondenten met sterke voorkeur voor populaire Vlaamse muziek, 10 om te zien, schlagers of levenslied (30,8%)

Respondenten met sterke voorkeur voor ‘internationaal georiënteerde populaire muziek’ (cf Decraene et al, 2007) (pop/rock, dance, wereldmuziek) (24,4%)

Respondenten met sterke voorkeur voor populaire muziek algemeen (folk, pop/rock, dance, wereldmuziek, Vlaamse muziek, jazz/blues…) (18,4%)

Respondenten met sterke voorkeur voor klassieke muziek (barok, hedendaags klassiek, klassiek, opera, operette) (4,5%)

Omnivoren: omnivore muzikale smaak (12,2%)


22

Voorbeeld: REIZEN – reisbeleving

15 aspecten bevraagd ‘van belang voor keuze reis’


Respondenten met sterke voorkeur voor avontuur, actie, sport en mooi weer (44,9%)

Respondenten met sterke voorkeur voor rust (24,2%)

Respondenten met sterke voorkeur voor cultuur (bezoeken musea, theater,…) (23,7%)

Multi-geïnteresseerde reizigers (7,2%)


23

Eerste resultaten overkoepelende studie – Participatie

Wat? In kaart brengen leefstijlen op basis van participatie aan tal

van vrijetijdsactiviteiten Meest eenvoudige meting: wel/niet participatie Meer complex: niet/incidenteel/frequent Meest complex: diverse participatiecategorieën op basis van

voorgaande latente klassen-clusteranalyse (cf voorbeelden)

Eerder ‘klassieke’ benadering van leefstijlenLater:

link met attitudinale aspecten Link met andere sociale achtergrondkenmerken

Hoe?Latente klassen-clusteranalyseGeeft kansen, probabiliteiten, niet noodzakelijk exclusief en exhaustief toewijzen van respondenten aan segmenten/clusters

24

1. Niet-kunst, Films en comm tv

Reizen & sport(25,0%)

2. Niet-kunst, VTM,Niet-filmp

Kort Europa(17,6%)

3. Niet-part (hele lijn)Niet reizen, niet sport

VTM(14,4%)

4. Films thuisNiet reizen, niet-kunstp

comm tv, frequent(12,0%)

5. LiefhebbersBeeldende kunsten

CanvasBioscoop kleine zalen

(10,1%)

6. ‘Populaire’ cultuurComm zenders

Dans, frequent sportTheater, musea

(7,8%)

8. Allround creatiefAllround kunstenpart

Canvas (6,0%)

7. PodiumkunstenConcerten

Film grote zalen(7,0%)

Beste clusteroplossing ‘PARTICIPATIE’

N= 2581

25

Hogere kans*

Lagere kans*

Tabel 1. Beste clusteroplossing ‘PARTICIPATIE’ (LCA)

* Vergeleken met univariate verdelingen, hier niet weergegeven

Cluster 1 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4 Cluster 5 Cluster 6 Cluster 7 Cluster 8CLUSTEROMVANG 0,25 0,18 0,14 0,12 0,10 0,08 0,07 0,06

REISBESTEMMBelgië 0,22 0,19 0,18 0,10 0,11 0,20 0,19 0,11Lang Europa 0,24 0,22 0,12 0,05 0,17 0,20 0,26 0,18Allerlei 0,07 0,05 0,00 0,04 0,32 0,29 0,14 0,42Kort Europa 0,14 0,21 0,10 0,05 0,24 0,18 0,23 0,19Buiten Europa 0,09 0,05 0,07 0,00 0,07 0,07 0,04 0,05Niet-part 0,25 0,27 0,54 0,77 0,08 0,06 0,13 0,05FILMPARTICIPthuis 0,68 0,61 0,44 0,92 0,69 0,40 0,64 0,36niet 0,01 0,35 0,55 0,06 0,07 0,00 0,05 0,07grote zalen 0,24 0,04 0,01 0,02 0,08 0,36 0,23 0,29kleine zalen 0,06 0,00 0,00 0,00 0,16 0,24 0,08 0,29FREQTVKIJKENNiet 0,03 0,03 0,02 0,00 0,04 0,06 0,04 0,061 uur/dag 0,28 0,31 0,21 0,04 0,35 0,41 0,36 0,432 uur/dag 0,29 0,29 0,27 0,16 0,28 0,27 0,28 0,273 uur of meer 0,41 0,38 0,50 0,80 0,33 0,26 0,31 0,24DANS/TONEELnee 0,82 0,78 0,89 0,92 0,52 0,31 0,64 0,20ja 0,18 0,22 0,11 0,08 0,48 0,69 0,36 0,80ANDERE PODnee 0,76 0,79 0,87 0,94 0,52 0,43 0,56 0,23ja 0,24 0,21 0,13 0,06 0,48 0,57 0,44 0,77KLASS CONCERTnee 0,98 0,99 0,98 1,00 0,89 1,00 0,45 0,36ja 0,02 0,01 0,02 0,00 0,11 0,00 0,55 0,64NIET KLASS CONCnee 0,85 0,96 0,95 1,00 0,89 0,67 0,29 0,14ja 0,15 0,04 0,05 0,00 0,11 0,33 0,71 0,86KUNSTMUSEAnee 0,99 0,92 0,96 1,00 0,23 0,61 1,00 0,10ja 0,01 0,08 0,04 0,00 0,77 0,39 0,00 0,90AND MUSEAnee 0,96 0,95 1,00 1,00 0,27 0,72 0,94 0,31ja 0,04 0,05 0,00 0,00 0,73 0,28 0,06 0,69SPORTPARTniet 0,18 0,14 0,95 0,79 0,25 0,07 0,23 0,16incidenteel (maand of minder) 0,14 0,13 0,04 0,13 0,16 0,09 0,16 0,13regelmatig (wekelijks of mm/maand)0,34 0,34 0,01 0,06 0,32 0,32 0,33 0,34heel frequent 0,35 0,39 0,00 0,01 0,27 0,52 0,29 0,37TV ZENDERScanvas 0,17 0,31 0,31 0,09 0,50 0,15 0,29 0,53vtm 0,07 0,48 0,51 0,19 0,12 0,19 0,20 0,08comm 0,47 0,03 0,06 0,30 0,12 0,31 0,25 0,06alle niet jongeren 0,09 0,17 0,11 0,28 0,08 0,09 0,08 0,14alle 0,20 0,00 0,02 0,14 0,18 0,26 0,18 0,19CREAT HOBBY'Smuziek 0,09 0,01 0,06 0,03 0,11 0,25 0,17 0,26textiel 0,03 0,13 0,07 0,14 0,06 0,02 0,07 0,03klassiek beeld 0,06 0,02 0,03 0,02 0,16 0,16 0,03 0,07fotografie 0,05 0,05 0,00 0,00 0,10 0,01 0,02 0,07dans 0,02 0,02 0,01 0,02 0,00 0,08 0,06 0,05allround 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,14 0,01 0,05niet 0,76 0,76 0,83 0,79 0,56 0,33 0,64 0,47

26

DANS/TONEELnee 0,82 0,78 0,89 0,92 0,52 0,31 0,64 0,20ja 0,18 0,22 0,11 0,08 0,48 0,69 0,36 0,80ANDERE PODnee 0,76 0,79 0,87 0,94 0,52 0,43 0,56 0,23ja 0,24 0,21 0,13 0,06 0,48 0,57 0,44 0,77KLASS CONCERTnee 0,98 0,99 0,98 1,00 0,89 1,00 0,45 0,36ja 0,02 0,01 0,02 0,00 0,11 0,00 0,55 0,64NIET KLASS CONCnee 0,85 0,96 0,95 1,00 0,89 0,67 0,29 0,14ja 0,15 0,04 0,05 0,00 0,11 0,33 0,71 0,86KUNSTMUSEAnee 0,99 0,92 0,96 1,00 0,23 0,61 1,00 0,10ja 0,01 0,08 0,04 0,00 0,77 0,39 0,00 0,90AND MUSEAnee 0,96 0,95 1,00 1,00 0,27 0,72 0,94 0,31ja 0,04 0,05 0,00 0,00 0,73 0,28 0,06 0,69

27

Sociale achtergrond

Enkele effecten (heel summier) – niet-part - ref cat cluster 1 (niet-kunstenpart, sport, comm tv, bioscoop grote zalen)

Niet-part cl 1, 2, 3 en 4 onderscheiden zich vooral op gebied van leeftijd (1= grotere kans voor jongeren)

Sign effect kunstenparticipatie door ouders, ook bij niet-participatie (bijv kleinere kans om tot cl 3 (vgl 1) te horen indien ouderlijke participatie)

Kunstenparticipanten onderscheiden zich vnl van niet-participanten door opleidingsniveau en ouderlijke kunstenparticipatie (overal sign effecten)

Leeftijd: hogere kans voor oudere groepen om te behoren tot cl 5, 7 en 8 (vgl 1)

Geslacht: hogere kans voor mannen om te behoren tot cl 3, 4, 6 en 7 (vgl 1)

28

Eerste resultaten overkoepelende studie – Attitudinale aspecten

Wat?

In kaart brengen van mogelijke leefstijlprofielen in Vlaanderen (= clusters van respondenten) op basis van attitudinale aspecten (verwachtingen, motieven, genrevoorkeuren, drempels,…) verbonden met allerlei vormen van vrijetijdsbesteding

Probleem: hier en daar vermengd met participatie, aangezien attitudes concerten/toneel/musea & tentoonstellingen maar ook sport enkel gemeten bij ‘participanten’

29

Resultaten – Attitudinale aspecten


3 met grote kansen op niet-kunstenparticipatie 4 met grote kansen op participatie in één van de sectoren 1 met grote kansen op participatie aan zowel

toneelvoorstellingen als musea/tt concertbezoek: participatiegraad ontzettend laag, onbruikbaar

30

Niet-participanten, rust & ontspanning

(23,8%)

Actief-moderneNiet kunstzinnigen

(28,8%)

Creatieve & moderneMuziekomnivoren

(9,8%)

Klassiek-georiënteerdeKunstenparticipanten

(9,4%)

Modern-georiënteerdeKunstenparticipanten

(9,0%)

Multi-geïnteresseerdeNiet-kunstenpart

(7,8%)

Multi-geïnteresseerdeKunstenparticipanten

(7,5%)

Klassiek-georiëntKunstzinnigeRustzoekers

(3,4%)

Beste clusteroplossing ‘ATTITUDINALE ASPECTEN’

N= 2380

Opletten met interpretatie ‘labels’

31

Actief-moderne niet-kunstenparticipanten Op zoek naar actie, avontuur, heel sportief, films met actie en special effects, populaire

muziek, geen interesse voor en partipatie aan ‘kunsten’

Niet-participanten, rust en ontspanning Lage verwachtingen over hele lijn, willen rust (op reis,…) of ontspanning (film), niet-sporters,

geen interesse voor of deelname aan kunsten

Multi-geïnteresseerde niet-kunstenparticipanten Getuigen van multi-interesse over hele lijn, maar nemen niet deel aan kunsten

Klassiek-georiënteerde kunstzinnige rustzoekers Oude-klassieke kunsten, historische dimensie films, reizen omwille van rust, lage kans op

kunstenparticipatie, niet-sport

Creatieve en moderne muziekomnivoren Duidelijke omnivoren wat betreft muziek, voorkeur voor hedendaagse/abstracte beeldende

kunst, museumbezoekers, niet-toneel, hogere kans kunstzinnige hobby’s

Klassiek-georiënteerde kunstenparticipanten Oude-klassieke kunsten, historische dimensie films, reizen omwille van cultuur, niet-sport,

hogere kans op kunstenparticipatie

Modern-georiënteerde kunstenparticipanten Abstract/hedendaagse kunsten, actie en special effects films, intern populaire muziek, reizen

omwille van cultuur, sterk intrinsiek geïnteresseerd in kunst, hoge kans toneelbezoek, hogere kans op kunstzinnige hobby’s

Multi-geïnteresseerde kunstenparticipanten Intrinsieke interesse, hoge kans op deelname aan diverse kunsten, zowel voorkeur voor

abstract/hedendaagse als oude kunst, esthetische verwachtingen tmm stijlelementen

32

Enkele conclusies Dé kunstenparticipant bestaat niet

Beeld complexer # redenen deelname, specifieke voorkeuren

Dé non-participant nog minder Specifieke voorkeuren Reizen, sporten Toch: belangrijke groep valt op door ‘niets’ te doen, behalve tv kijken Sociale participatie: uithuizige karakter blijkt belangrijk Kunst en ‘actie’ (reizen, film)

Over kunst en cultuur, cultuur en vrijetijdsbesteding Link (motieven en bestemmingen) reizen, keuze tv-zenders,

sportbeoefening, bioscoopbezoek, vooral op gebied van attitudes

Niet deelnemen is niet gelijk aan niet geïnteresseerd zijn Element: sociale wenselijkheid Toch: onderzoek participatiedrempels van groot belang

33

Toekomstig onderzoek

Link participatie-attitudes Participanten/niet-participanten scherper in beeld Interne differentiatie

Link met sociale achtergrondkenmerken Eerste analyses tonen nog steeds sterke invloed

leeftijd, opleidingsniveau, achtergrond (culturele participatie ouders,…)

Daarnaast: andere kenmerken…

1 Leefstijl en participatie: het cultuurpubliek in profiel Maya Caen Vakgroep Sociologie...

Documents

Transcript of 1 Leefstijl en participatie: het cultuurpubliek in profiel Maya Caen Vakgroep Sociologie...