“NEDERLAND EN DE SCHEPPING VAN EEN NIEUWE

MONETAIRE WERELDORDE”

WAT WAS DE ROL VAN NEDERLAND BIJ DE OPRICHTING VAN HET BRETTON

WOODS SYSTEEM?

1

Bachelor thesis Economie & BedrijfseconomieErasmus School of History Culture and Communication – Erasmus University RotterdamBegeleider: dr. B. WubsMedebeoordelaar: Prof. dr. B.S.Y. Crutzen

Victor Zuiddam

Willem de Zwijgerlaan 672252 VP Voorschoten06 811 444 04 – victor.zuiddam@hotmail.com Studentnummer 348890Rotterdam, juli 2014

1http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTABOUTUS/EXTARCHIVES/ 0,,contentMDK:21826676~pagePK:36726~piPK:437378~theSitePK:29506,00.html (20-06-2014) Lord Keynes spreekt de conferentie toe.

0

Inhoudsopgave

1 Inleiding 3

1.1 Beschrijving probleem 3

1.2 Vraagstelling, deelvragen en structuur 3

1.3 Historiografisch overzicht 4

1.3.1 Macro economische prestaties gedurende het Bretton Woods systeem 4

1.3.2 De rol van het IMF 5

1.3.3 De val van het Bretton Woods systeem 7

1.3.4 De rol van Nederland op de Bretton Woods conferentie 8

1.3.5 Recent onderzoek 8

1.4 Bronnen 9

2 Opkomst en ondergang van het Bretton Wooods systeem 10

2.1 Principes en instituties van het Bretton Woods systeem 10

2.2 De US dollar en goud 11

2.3 De US dollar en de wereldeconomie 12

2.4 Zwaktes van het Bretton Woods systeem 13

2.5 Aftakeling van het Bretton Woods systeem 14

2.6 De val van het Bretton Woods systeem 16

2.7 Conclusie 18

3 De Nederlandse delegatie voor de Bretton Woods conferentie 19

3.1 Plan-Keynes en plan-White 19

3.2 Samenstelling van de Nederlandse Delegatie 21

3.3 J.W. Beyen 1897-1976 23

3.4 D. Crena de Iongh 1888-1970 24

3.5 De Nederlandse delegatie op de pre-conferentie in Atlantic City 25

3.6 Nederlandse delegatieleden na de Bretton Woods conferentie 26

3.7 Conclusie 27

1

4 De Nederlandse delegatie op de Bretton Woods conferentie 28

4.1 De structuur en agenda van de Bretton Woods conferentie 28

4.2 Nederlandse delegatieleden in Committees 29

4.3 Nederlandse kritiek op de locatie bepaling van het monetaire goud 30

4.4 Nederlandse visie op de Executive Directors van het IMF 33

4.5 Conclusie 35

5 Conclusie 36

Literatuur 38

2

1 Inleiding

1.1 Beschrijving probleem

Sinds 1 januari 2002 is de euro in Nederland en in 11 andere Europese landen in gebruik

genomen en heeft de nationale valuta van die landen vervangen. De euro is het gevolg van een

decennialange samenwerking en integratie van de Europese landen. De euro was al officieel

ingevoerd als rekeneenheid op 1 januari 1999.2 De euro verving op 1 januari 1999 de ECU

(European Currency Unit) met een 1:1 pariteit. De ECU was een kunstmatige rekenvaluta, die

de gezamenlijke waarde weerspiegelde van de achterliggende participerende Europese valuta,

waaronder de Nederlandse Gulden. De ECU werd geïntroduceerd in 1979 en fungeerde als

anker om vaste wisselkoersen tussen de participerende landen te genereren.3 Nederland was

één van de medeoprichters van de ECU in 1979, die uiteindelijk leidde tot een

gemeenschappelijke Europese munt in 2002.

De ECU was niet het eerste systeem van vaste wisselkoersen waar Nederland aan deel

nam. Van 1945 tot 1973 was Nederland namelijk onderdeel van een veel groter, mondiaal

systeem van vaste wisselkoersen: het Bretton Woods systeem.4 De wisselkoersen van de IMF-

leden gekoppeld aan de US dollar, die weer was gekoppeld aan goud.

Hoe werkte dit mondiaal systeem van vaste wisselkoersen precies? Kon Nederland

meebeslissen bij de oprichting, net als in de Eurozone, of moest het de grootmachten volgen?

In andere woorden: Wat was de rol van Nederland bij de oprichting van het Bretton Woods

systeem?

Deze vraagstelling zal in dit hoofdstuk worden gepresenteerd, samen met de

bijbehorende deelvragen. In dit hoofdstuk is ook een historiografisch overzicht opgenomen,

waarin uiteen gezet wordt op welke onderdelen de focus ligt van het academisch onderzoek

naar het Bretton Woods systeem.

1.2 Vraagstelling, deelvragen en structuur

Om de hoofdvraag: Wat was de rol van Nederland bij de oprichting van het Bretton Woods

systeem, volledig en juist te kunnen beantwoorden, wordt gebruik gemaakt van de volgende

deelvragen: Wat was het Bretton Woods systeem, Wie waren de Nederlandse delegatieleden?

en Wat was de invloed van de Nederlandse delegatie op de Bretton Woods conferentie? 2 http://www.ecb.europa.eu/euro/intro/html/index.en.html (01-05-2014)3 http://fx.sauder.ubc.ca/ECU.html (01-05-2014)4 Charles van Marrewijk, International Economics. Theory, Application, and Policy (Oxford 2007), 472.

3

In hoofdstuk 2 zullen de hoofdlijnen van het Bretton Woods systeem besproken

worden, de zwaktes en sterke punten en hoe het systeem uiteindelijk ten einde kwam. Pas als

de omvang en impact van het Bretton Woods systeem duidelijk is, realiseert men pas hoe

belangrijk de conferentie was. In hoofdstuk 3 zullen de belangrijkste delegatieleden nader

worden toegelicht. Enkele delegatieleden speelden bij de voorbereiding van de conferentie

een rol van betekenis. Hun rol en invloed zullen daarom ook ter sprake komen. Hoofdstuk 4

zal gaan over de conferentie zelf, de invloed van Nederland op de conferentie en de uitkomst

ervan. De conclusie is opgenomen in hoofdstuk 5.

1.3 Historiografisch overzicht

De onderzoeken naar het Bretton Woods systeem zijn onder te verdelen in twee groepen,

economisch onderzoek naar de macro-economische aspecten van het systeem en historisch

onderzoek naar de Bretton Woods conferentie en de achterliggende politiek. De eerste

historische onderzoeken naar de Bretton Woods conferentie waren A Search for Solvency van

Alfed J. Eckes (1975) en Bretton Woods, Birth of a Monetary System van Armand van

Dormael (1978). Vooral het werk van Van Dormael gaat diep in op het politieke aspect van de

conferentie, terwijl Eckes een meer algemene omschrijving geeft.

De belangrijkste onderzoeken naar de macro-economische aspecten van het Bretton

Woods systeem zijn gebundeld door Michael D. Bordo en Barry Eichengreen in de

verzamelband A Retrospective on the Bretton Woods Syste: Lessons for International

Monetary Reform, afkomstig van the National Bureau of Economic Research. In deze

verzamelband zijn de onderzoeken opgenomen van drie generaties onderzoekers en

beleidsmakers, waarvan sommigen zelfs hebben deelgenomen aan de Bretton Woods

conferentie in 1944.5

Het historiografisch overzicht van deze thesis, met betrekking tot de macro-

economische aspecten van het Bretton Woods systeem, zal worden opgetekend aan de hand

van verschillende onderwerpen.

1.3.1 Macro economische prestaties gedurende het Bretton Woods systeem

Het is algemeen aanvaard dat stabiele wisselkoersen het integreren van financiële markten

stimuleert. Het wegnemen van de onzekerheid van wisselkoersfluctuaties zou er voor moeten

zorgen dat de rentes in verschillende landen naar elkaar toe bewegen en lopende rekeningen

uitbalanceren.6 Richard C. Matson onderzoekt dit in Interest Rate Differentials under Bretton

5 http://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/R/bo3632896.html (15-05-2014)6 Barry Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System (Chicago 1993) ,624.

4

Woods and the Post-Bretton Woods Float: The Effects of Capital Controls and Exchange Rate

Risk. Matson concludeert dat het Bretton Woods systeem eerder een systeem was van aan te

passen wisselkoerskoppelingen met kapitaalrestricties dan dat het een systeem van vaste

wisselkoersen was.7 Daarom leidde het Bretton Woods systeem, volgens Matson, niet tot de

integratie van financiële markten.8

Op het gebied van de reële, economische aspecten doet het Bretton Woods systeem het

beduidend beter. In het onderzoek van Michael D. Bordo, The Bretton Woods System: An

Historical Overview, concludeert hij dat er tijdens de periode van het Bretton Woods systeem

een ongekend snelle groei van het BNP groei plaats vond.9 In Bordo’s onderzoek wordt het

Bretton Woods systeem vergeleken met de klassieke Goudstandaard en de post-1973 periode.

Ook de variabiliteit het BNP van Bretton Woods landen was het laagste ten tijden van het

Bretton Woods systeem. Vooral de reële wisselkoersen en de reële rente waren buitengewoon

stabiel gedurende het Bretton Woods systeem.10

Om te kunnen onderzoeken of de stabiliteit van de economische omgeving werd

veroorzaakt door het Bretton Woods systeem, wordt er een systematisch onderscheid gemaakt

tussen vraag en aanbod schokken.11 Uit het onderzoek Macroeconomic Adjustment under

Bretton Woods and the Post-Bretton-Woods Float: an Impulse Response Analysis, van

Eichengreen en Bayoumi blijkt dat zowel aanbod- als vraagschokken gedurende het Bretton

Woods systeem gemiddeld zijn.12 Uit de onderzoeken van Bordo en Eichengreen, dat gebruik

maakt van het onderzoek van Feinstein uit 1972, blijkt dat in de periode van volledige

convertibiliteit van de U.S. dollar naar goud ten behoeve van lopende rekening transacties, de

economische omgeving uitzonderlijk stabiel was.13

1.3.2 De rol van het IMF

Gedurende het Bretton Woods systeem konden de vaste wisselkoersen alleen met

toestemming van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) worden aangepast. Landen die lid

waren van het IMF waren verplicht hun valuta te koppelen aan de US dollar.14 Een Beggar-

thy-neighbour beleid van competitieve devaluaties was niet aantrekkelijk om economische

7 Richard C. Matson, Interest Rate Differentials under Bretton Woods and the Post-Bretton Woods Float: The Effects of Capital Controls and Exchange Rate Risk, (Chicago 1993), 537.8 Matson, Interest Rate Differentials under Bretton Woods and the Post-Bretton Woods Float, 545-546.9 Michael D. Bordo, The Bretton Woods System: An Historical Overview (Chicago 1993), 5-6.10 Bordo, The Bretton Woods System: An Historical Overview, 5-6.11 Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System, 627.12 Bayoumi & Eichengreen, Macroeconomic Adjustment under Bretton Woods and the Post-Bretton-Woods Float: an Impulse Response Analysis (Cambridge 1992), 23-24.13 Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System, 629.14 Van Marrewijk, International Economics, 472.

5

groei te realiseren. In theorie kon het IMF landen, die zich niet hielden aan de afspraken,

ontzien van financiële steun. Dit risico zou landen ervan weerhouden hun valuta zonder

toestemming te devalueren.

Dit is onderzocht in Rules Rather than Discretion: The Inconsistency of Optimal

Plans, door Kydland en Prescott in 1977. Uit hun onderzoek bleek dat beleidsmakers, die de

prikkel hebben om hun electoraat herhaaldelijk hoger-dan-verwachte inflatie voor te

schotelen, door het IMF aan banden konden worden gelegd en ze te dwingen hun inflationaire

beleid te staken.15 Het onderzoek van Alberto Giovanni, Bretton Woods and its Precursors:

Rules Versus Discretion in the History of International Monetary Systems toont aan dat een

devaluatie inderdaad werd toegestaan door het IMF als er sprake was een fundamentele

onevenwichtigheid van de betalingsbalans.16

Terwijl het onderzoek van Kathryn Dominguez, The Role of International

Organizations in the Bretton Woods System, aantoont dat maar vijf landen door het IMF van

financiële steun zijn onthouden in de eerste 20 jaar van Bretton Woods systeem.17 Het IMF

werkte als een verzekeringsvangnet voor landen die een risicovol monetair beleid voerden

waardoor het moral hazzard (budgettair wangedrag) in de hand zou werken. Deze visie wordt

ondersteund door het onderzoek van Edwards en Santaella in Devaluation Controversies in

the Developing Countries: Lessons from the Bretton Woods Era. Daarin wordt aangetoond dat

landen, die een expansief beleid voeren en een verslechtering hebben van hun betalingsbalans,

steun ontvangen van het IMF en hun valuta mogen devalueren.18

Volgens het onderzoek van Stockman in 1987 zouden restricties van internationale

kapitaalstromen meer aanwezig zijn gedurende periodes van vaste wisselkoersen.19

Eichengreen stelt in zijn onderzoek in 1991 dat internationale kapitaalrestricties bijna niet

aanwezig waren gedurende de klassieke goudstandaard en de interbellum goudstandaard. Als

verklaring hiervoor stelt hij dat kapitaalrestricties niet nodig waren aan het einde van de 19de

eeuw en in de jaren ’20 van de 20ste eeuw om de stabiliteit van vaste wisselkoersen samen te

laten gaan met een onafhankelijk monetair beleid. Dit omdat overheden niet de beleidsvrijheid

15 Finn Kydland & Edward Prescott, Rules Rather than Discretion: The Inconsistency of Optimal Plans (Chicago 1977), 486-486.16 Alberto Giovanni, Bretton Woods and its Precursors: Rules Versus Discretion in the History of International Monetary Systems (Chicago 1993), 142-143.17 Kathryn Dominguez, The Role of International Organizations in the Bretton Woods System (Chicago 1993), 383.18 Edwards & Santaella, Devaluation Controversies in the Developing Countries: Lessons from the Bretton Woods Era (Chicago 1993), 444.19 Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System, 643.

6

hiervoor hadden. De vraag rijst of in de laatste jaren van het Bretton Woods systeem de

beperkingen op kapitaalstromen wellicht minder effectief waren.20

1.3.3 De val van het Bretton Woods systeem

De val van het Bretton Woods systeem is het meest onderzochte onderdeel. Er is een

onderscheid te maken tussen de onderzoeken die zich focussen op falend beleid, monetair of

fiscaal, als oorzaak voor de val van het Bretton Woods systeem en de onderzoeken die de

oorzaak meer zoeken bij de structuurfouten in het systeem.

In Bordo’s onderzoek The Bretton Woods International Monetary System: An

Historical Overview, ligt de nadruk op groei van de monetaire basis van de Verenigde Staten.

Bordo toont aan dat de Verenigde Staten het toe stonden dat hun monetaire basis bleef

groeien, ondanks de afname van hun monetaire goudreserves.21 Bordo’s onderzoek

ondersteunt de visie dat het verruimde monetaire beleid van de Verenigde Staten de

verklaring is voor de val van het Bretton Woods systeem. Deze visie wordt ook ondersteund

door het werk van Hans Genberg en Alexander K. Swoboda in The Provision of Liquidity in

the Bretton Woods System.22

De onderzoekers, die de schuld meer leggen bij het te ruime fiscale beleid van de

Verenigde Staten, wijzen er op dat een te ruim fiscaal beleid import te veel stimuleert,

waardoor via de betalingsbalans enorme hoeveelheden US dollars de Verenigde Staten

uitstromen. Uiteindelijk heeft dat hetzelfde effect als het voeren van een te ruim monetair

beleid. Peter M. Garber toont aan in The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate

System, dat ook al neemt de goudreserves relatief weinig af, dit wel het kritieke niveau van de

gouddekkingsgraad van de US dollar dichterbij brengt. Met als gevolg dat een speculatieve

aanval op de US dollar en goud dichterbij komt. Ander beleid, zoals een groeiend

overheidstekort van de Verenigde Staten, vergroot de voor speculanten bespeurbare

mogelijkheid dat monetaire verruiming zal blijven doorgaan.23 Wat een speculatieve aanval

tegen de US dollar weer dichterbij brengt. Het risico hierop wordt groter als er meer US

dollars zijn dan de Verenigde Staten met haar goudreserves kan dekken. Robert Triffin’s

publicatie Gold and the Dollar Crisis: The future of convertibility uit 1960 waarschuwde al

hiervoor.24

20 Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System, 644.21 Bordo, The Bretton Woods System: An Historical Overview, 74-76.22 Hans Genberg & Alexander K. Swoboda: The Provision of Liquidity in the Bretton Woods System (Chicago 1993), 304.23 Peter M. Garber, The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate System (Chicago 1993), 464.24 Eichengreen, Three Perspectives on the Bretton Woods System, 650.

7

1.3.4 De rol van Nederland op de Bretton Woods conferentie

Op het onderzoeksgebied van deze thesis is nog weinig tot niets onderzocht of gepubliceerd.

De rol van Nederland is tot nu toe onderbelicht gebleven en daarom is er nog geen

historiografisch debat op gang gekomen. De invloed van Nederland gedurende de Bretton

Woods conferentie in juli 1944 liet zich gelden in de persoon van Johan Willem Beyen, de

voorzitter van de Nederlandse delegatie. De rol en invloed van Beyen is nog niet grondig

onderzocht. Wel wordt deze beschreven in het boek Bankier van de Wereld, bouwer van

Europa, van W.H. Weenink, waarvan de eerste druk verscheen in 2005. Wellicht dat dit

verandert aangezien in 2010 The Bretton Woods Transcripts, de notulen van de Bretton

Woods conferentie, werden gevonden in de Library of the Treasury Department in

Washington.25 Deze zijn door Kurt Schuler en Andrew Rosenburg bewerkt en gebundeld tot

een boek in 2012.26 Deze thesis is een van de eerste onderzoeken naar de rol van Nederland

bij de oprichting van het Bretton Woods systeem.

1.3.5 Recent onderzoek

In de jaren ’80 en ’90 ging het onderzoek naar het Bretton Woods systeem vooral over hoe het

systeem functioneerde en waarom het ten val kwam. Het meest recente onderzoek is

historisch onderzoek naar de conferentie zelf. Dit is naar aanleiding van het vinden van de

Bretton Woods Transcripts in 2010. Zo kwam in 2014 het boek The Battle of Bretton Woods:

John Maynard Keynes, Harry Dexter White, and the Making of a New World Order van Benn

Steil uit, dat zich sterk richt op de politieke achtergrond van de conferentie, de tegenstellingen

van het plan-White en het plan-Keynes (waarover meer te vinden is in hoofdstuk 3) en de

rivaliteit tussen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Forgotten Foundations of

Bretton Woods: International Development and the Making of the Postwar Order van Eric

Helleiner verscheen in hetzelfde jaar. Helleiner legt meer de nadruk op het multilaterale

aspect van de conferentie en de discussies die gevoerd zijn met de ontwikkelingslanden.

Helleiner spreekt dan ook eerder van een Anglo-Amerikaanse relatie en veel minder van een

rivaliteit dan Ben Steil dit doet. Mijn verwachting is dat er nog wel meer onderzoek

gepubliceerd zal gaan worden op basis van de Transcripts.

25 http://hnn.us/article/149232 (16-05-2014)26 http://www.amazon.com/Bretton-Woods-Transcripts-Kurt-Schuler-ebook/dp/B009V3FO2Q (16-05-2014)

8

1.4 Bronnen

Voor mijn thesis heb ik geprobeerd om zo veel mogelijk primaire bronnen te kunnen

gebruiken. De belangrijkste primaire bron voor het onderzoek naar de rol van de Nederlandse

delegatie op de Bretton Woods conferentie zijn de Bretton Woods Transcripts. De

belangrijkste primaire bron voor het onderzoek naar de Nederlandse delegatieleden zijn de

Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland 1919-1945, Periode C Deel

VII gebundeld door M. van Faassen & R.J.J. Stevens,. Voor het onderzoek naar het Bretton

Woods systeem zelf heb ik de IMF jaarverslagen als primair bronmateriaal gebruikt. De

autobiografie van J.W. Beyen Het spel en de knikkers: een kroniek van vijftig jaren was erg

bruikbaar voor het onderzoek naar de Nederlandse delegatie en de Bretton Woods conferentie.

Ook de sites van het IMF en de Wereldbank bevatten veel informatie over het Bretton Woods

systeem. In het Nationaal Archief te Den Haag vond ik in het archief van het Financieel

Attaché te New York en te Washington 1940-1974, het Verslag van de Bretton Woods

Conferentie opgesteld door A. Broches, de secretaris van de Nederlandse delegatie. Deze

primaire bron gaf mij extra inzicht omtrent de Nederlandse delegatie. Dit verslag gaat

voornamelijk over de voor Nederland bedongen resultaten op de Bretton Woods conferentie

en minder over de Nederlandse bijdrage aan het ontwerp van het systeem zelf. Ik wilde mijn

onderzoek richten op meest unieke, primaire bron, de Bretton Woods Transcrtipts.

9

2 Opkomst en ondergang van het Bretton Wooods systeem

In dit hoofdstuk zal een algemeen overzicht gegeven worden van de geschiedenis van het

Bretton Woods systeem. In dit hoofdstuk zal worden verklaard hoe het systeem tot stand

kwam en ook hoe het ten einde kwam. Hiermee zal antwoord worden gegeven op de eerste

deelvraag “Wat was het Bretton Woods systeem?”. Het hoofdstuk zal het Bretton Woods

systeem van begin tot het einde behandelen.

2.1 Principes en instituties van het Bretton Woods systeem

Op de Bretton Woods conferentie in juli 1944 werd de fundering gelegd voor een globaal

systeem van vaste wisselkoersen, dat in werking zou treden na de Tweede Wereldoorlog. 27

Nederland was één van de 44 deelnemende landen. Het systeem moest vrije wereldhandel en

wereldwijde financiële stabiliteit stimuleren en een “beggar-thy-neighbor” beleid van

competitieve devaluaties voorkomen.28

Alle valuta waren in een vaste wisselkoers gekoppeld aan de US Dollar. De

participerende landen konden hun valuta inruilen voor goud via de Gold Window. De

Verenigde Staten onderhielden een volledige goudstandaard waarbij 35 US doller één troy

ounce goud waard was.29 De wisselkoersen van de participerende landen mochten binnen een

bandbreedte van 1% boven en 1% onder hun US dollar pariteit fluctueren. In 1947 werd de

vaste wisselkoers tussen de US dollar en de Nederlandse Gulden vastgelegd op 1 US dollar is

gelijk aan 2,65285 Nederlandse Guldens.30 Als de bandbreedte doorbroken dreigde te worden

moesten de centrale banken ingrijpen om de vaste wisselkoers met de dollar te verdedigen,

hierbij konden ze financiële ondersteuning krijgen van het IMF.31 De landen mochten hun

valuta ten opzichte van de US dollar alleen her-valueren met toestemming van het IMF, als er

sprake bleek te zijn van een fundamentele onevenwichtigheid van de betalingsbalans. Binnen

het Bretton Woods systeem waren er restricties op de mobiliteit van kapitaal, waardoor de

landen controle hadden over hun eigen monetaire condities.32

27 http://external.worldbankimflib.org/Bwf/whatisbw.htm (03-05-2014)28 Van Marrewijk, International Economics, 472.29 Michael Burda & Charles Wyplosz, Macroeconomics, A European Tekst (Oxford 2009), 476.30 International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year ending, 30 June 1947, 59.31 Van Marrewijk, International Economics, 472.32 Laurence Copeland, Exchange Rates and International Finance (Edinburgh Gate 2008), 27.

10

Het Bretton Woods systeem steunde op twee grote internationale organisaties om de

doelen vaste wisselkoersen, vrije wereldhandel en wereldwijde economische groei te

realiseren. Het IMF was de organisatie binnen het Bretton Woods systeem die

verantwoordelijk was voor de coördinatie van de wisselkoersen. Het IMF, dat werd opgericht

in 1946, zag toe op de vaste wisselkoersen tussen de participerende landen en de US dollar.33

Het IMF vergaart haar fondsen doormiddel van de quota die lidstaten afdragen. De hoogte van

de quota die een land afdraagt aan het IMF bepaalt het gewicht van de stem van dat land.34 De

Verenigde Staten hadden een gewicht van 31,46% van de stemmen in 1947.35 Door de jaren

heen daalde dit naar 16,75% in 2014.36 Belangrijke beslissingen vereisen een 85%

meerderheid van de stemmen. De Verenigde Staten hebben in 2014 met 16,75% van de

stemmen feitelijk het vetorecht in handen.37

Om de zwakkere economieën binnen het Bretton Woods systeem te ondersteunen is de

Wereldbank in het leven geroepen. De Wereldbank is de zusterorganisatie van het IMF en

werd opgericht tijdens de Bretton Woods conferentie en werd operationeel in 1947.38 De

Wereldbank moest er voor zorgen dat de Europese economieën snel zouden herstellen van de

geleden schade in de Tweede Wereldoorlog.39 De Wereldbank is in haar kern een co-operatie

waarbij het gewicht van de stemmen wordt bepaald door de grootte van een land zijn

economie. Momenteel zijn er 188 landen lid van de Wereldbank en een land mag alleen lid

worden van de Wereldbank als het ook lid is van het IMF.40

2.2 De US dollar en goud

De Verenigde Staten konden deze bijzondere goudstandaard handhaven omdat de

participerende landen genoeg vertrouwen hadden in de waarde van US dollar, waardoor de

centrale banken hun goud niet zouden gaan opeisen via de Gold Window. In 1944 hadden de

Verenigde Staten 70% van de werelds goudreserves in handen en waren zij de onbetwiste

mondiale economische grootmacht. De macht van de Verenigde Staten was zo groot dat de

wereldmarkten meer vertrouwen hadden in de US dollar dan in goud.

Binnen het Bretton Woods systeem werd de US dollar de reserve valuta van de centrale

banken, aangezien de US dollar de enige manier was voor de centrale banken om hun valuta

33 http://www.imf.org/external/about/histcoop.htm (02-05-2014)34 Van Marrewijk, International Economics, 477.35 International Monetary Fund, Annual Report 1947, 42.36 http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx (07-05-2014)37 https://www.imf.org/external/np/exr/facts/quotas.htm (07-05-2014)38 Van Marrewijk, International Economics, 479.39 http://www.worldbank.org/en/about/history (09-05-2014)40 http://www.worldbank.org/en/about/leadership/members (09-05-2014)

11

in te wissel voor goud en alle participerende landen hun valuta gekoppeld hadden aan de US

dollar. De US dollar werd ten tijde van het Bretton Woods systeem gebruikt voor

internationale handel en betalingen. Dankzij het Bretton Woods systeem is de US dollar tot op

de dag van vandaag de belangrijkste reserve valuta ter wereld, mede omdat ruwe olie nog

steeds in US dollars wordt verhandeld.

2.3 De US dollar en de wereldeconomie

Tijdens de Tweede Wereldoorlog draaide de economie van de Verenigde Staten op volle

toeren vanwege de oorlogsproductie. Om na de oorlog massaontslagen en daarmee sociale

onrust te voorkomen werd een groot deel van de oorlogsproductie omgeschakeld naar de

productie van consumptiegoederen.41 De angst was dat sociale onrust communisme in de

Verenigde Staten zou stimuleren.42 Het gevolg was dat de Europese economieën, die nog aan

het herstellen waren van de Tweede Wereldoorlog, de consumentengoederen uit de Verenigde

Staten importeerden, waardoor de Verenigde Staten een enorm overschot op de lopende

rekening en vreemde valuta reserves opbouwden. US dollars kwamen de Verenigde Staten

weer in om te betalen voor de export.

Dit gaf een probleem, omdat US dollars nodig waren voor het doen van internationale

handel en de centrale banken hadden US dollars nodig als reserve valuta. Door de vraag naar

producten uit de Verenigde Staten steeg ook de vraag naar US dollars om de export van de

Verenigde Staten te kunnen financieren. De wereld had de jaren na de Tweede Wereldoorlog

te kampen met een enorm tekort aan US dollars (dollar gap) door het overschot op de lopende

rekening van de betalingsbalans van de Verenigde Staten.43 Om dit tekort aan US dollars op te

lossen moesten de Verenigde Staten zorgen voor een overschot op de kapitaalrekening van de

betalingsbalans, de export van US dollars. Een overschot op de kapitaalrekening ontstaat door

een tekort op de lopende rekening. Dit was voor de Verenigde Staten geen optie, omdat de

vraag naar hun producten zo groot was en er mocht geen binnenlandse werkloosheid ontstaan.

De andere optie is een overschot op de kapitaalrekening creëren door direct te investeren in

het buitenland, of door leningen en giften te verstrekken aan andere landen.44

Door middel van het European Recovery Program, ook wel bekent als “Marshallhulp”,

verstrekten de Verenigde Staten hulp aan 16 Europese landen, waaronder Nederland.

Gedurende de periode 1948-1952 verstrekten de Verenigde Staten leningen en giften ter

41 Walter LaFeber, America, Russia, and the Cold War, 1946-2006 (New York 2008), 57.42 LaFeber, America, Russia, and the Cold War, 10-12.43 Burda & Wyplosz, Macroeconomics, 476.44 http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_dr_04.htm (11-05-2014)

12

waarde van 13.600 miljoen US dollars45. Nederland ontving in vier jaar tijd 1.127 miljoen US

dollar.46 Natuurlijk waren er ook andere motieven voor het verstrekken van de Marshallhulp

aan de Europese landen, zoals het bevorderen van Europese samenwerking, het creëren van

afzet markten voor Amerikaanse goederen en vooral het tegengaan van communisme in

Europese landen.47 Echter, vanuit monetair-economisch oogpunt is Marshallhulp niks anders

dan het creëren van een kunstmatig overschot op de kapitaalrekening en daarmee ook de

betalingsbalans, om de wereld economie te voorzien van voldoende liquide middelen in de

vorm van US dollars.

2.4 Zwaktes van het Bretton Woods systeem

Het European Recovery Program legt meteen de knelpunten bloot van het Bretton Woods

systeem van vaste wisselkoersen. Het eerste knelpunt wordt duidelijk middels de Triffin-

paradox. Omdat de US dollar wereldwijd de officiële reserve valuta is, moet het aantal US

dollars dat in omloop is met hetzelfde tempo meegroeien als de wereldeconomie. Om

internationale US dollar genoteerde bezittingen te kunnen laten meegroeien, moeten de

Verenigde Staten een constant overschot hebben op de kapitaalrekening van de

betalingsbalans om daarmee de wereld te voorzien van voldoende liquide middelen.48 Echter

de US dollar is gekoppeld aan goud, met als gevolg dat op een bepaald moment de officiële

dollarschulden aan het buitenland groter zijn dan de goud voorraad van de Verenigde Staten.

Vanaf dat moment is het systeem niet meer geloofwaardig. De wereldeconomie voorzien van

voldoende liquide middelen bleek te veel van het goede te zijn voor één land om op te

hoesten. Zelfs de Verenigde Staten zijn hier op lange termijn niet toe in staat. De Dollar gap

die ontstaan was na de Tweede Wereld Oorlog, was in de jaren ’60 veranderd in een

overschot van US dollars, een Dollar glut.49

De tweede zwakte van het Bretton Woods systeem is het N-1 probleem. Dat wil

zeggen dat als een N-1 aantal landen participeren in een systeem van vaste wisselkoersen met

een dominante reserve valuta, zoals de US dollar in het Bretton Woods systeem, er maar N-1

onafhankelijke wisselkoersen zijn. N-1 aantal landen moeten dan hun monetaire instrumenten

aanwenden om de vaste koers ten opzichte van de dominante valuta te waarborgen. Dat

impliceert dat het land dat de dominante valuta levert, in dit geval de Verenigde Staten, de

45 http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_dr_01.htm (11-05-2014)46 Noortje de Kroo, Masterthesis: Wat was de intentie van de Verenigde Staten met het Marshallplan, en hoe interpreteerde Nederland dit, 24.47 LaFeber, America, Russia, and the Cold War, 57.48 http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_sc_03.htm (10-05-2014)49 http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_sc_03.htm (10-05-2014)

13

monetaire vrijheid heeft om haar monetaire instrumenten aan te wenden om hun eigen

economische problemen op te lossen.50 De Verenigde Staten konden hun geldhoeveelheid

ongeremd laten groeien en de centrale banken van de participerende landen moeten de vaste

koers maar zien vast te houden. Het probleem is alleen dat als er meer US dollars zijn dan

goud, niet alle bezitters van US dollars meer gegarandeerd van hun valuta in goud. Daarbij

komt ook dat als er steeds meer US dollars worden gecreëerd en de prijzen van goederen

stijgen, de prijs van goud mee moet stijgen, wat niet gebeurde. Zodra de financiële markten

een devaluatie van de US dollar verwachten, zullen de vaste wisselkoersen onderdruk komen

te staan en worden de Verenigde Staten genoodzaakt de US dollar de devalueren.

2.5 Aftakeling van het Bretton Woods systeem

De eerste 15 jaar van het Bretton Woods systeem (1944-1959) gaf de creatie van steeds meer

US dollars nog geen problemen, aangezien de Verenigde Staten over genoeg goudreserves

beschikten om het aantal uitgegeven US dollars te kunnen. De Triffin-paradox en het N-1

probleem lieten al zien dat de het Bretton Woods systeem uiteindelijk niet houdbaar was op

de lange termijn. De US dollar Glut, die in de jaren ’50 is ontstaan, gaf begin jaren ’60 een

enorme druk op de US dollar. Marktkrachten gingen uit van een devaluatie van de US dollar.

Naast dat er een overschot was van US dollars, weerspiegelden de vaste wisselkoersen in

1960 niet de economische verhoudingen van die tijd.51 De Europese economieën, met name

die van West-Duitsland, waren dusdanig gegroeid sinds de oprichting van het Bretton Woods

systeem, dat de relatieve sterkte van de US dollar enorm was afgenomen sinds 1946. Tussen

1957 en 1961 was de betalingsbalans van de Verenigde Staten dermate verslechterd, dat de

goudvoorraad met een alarmerende snelheid begon af te nemen. Hierdoor werd de koppeling

van de US dollar aan goud voor $35 steeds onrealistischer.52

Beleidsmakers in de Verenigde Staten waren niet bereid om de US dollar te

devalueren en weigerden om hun monetaire beleid aan te passen. De Verenigde Staten

hoopten dat de andere landen de kosten van de US dollar overschot zouden dragen door

middel van interventies en hun valuta te laten revalueren ten opzichte van de US dollar.53 Dit

was niet het geval. De afnemende economische hegemonie bracht ook een afname van de

politieke macht van de Verenigde Staten met zich mee. Participerende landen waren steeds

50 Van Marrewijk, International Economics, 473-474.51 Michael D. Bordo, Owen F. Humpage, & Anna J. Schwartz, Working papers of the Federal Reserve Bank of Cleveland: Bretton Woods and the U.S. Decision to Intervene in the Foreign-Exchange Market, 1957–1962, 2.52 Bordo, Humpage, & Schwartz, Bretton Woods and the U.S. Decision to Intervene in the Foreign-Exchange Market, 1957–1962, 2.53 Ibid, 3.

14

minder bereid om de US dollar uitgaven van de Verenigde Staten te financieren. Giscard

d’Estaing, de Franse minister van financiën, sprak in 1965 van een privilege exorbitant om de

bijzondere positie van de US dollar aan te duiden.54 In een poging monetaire discipline af te

dwingen bij de Verenigde Staten begon de Franse centrale bank tussen 1962 en 1966 een deel

van hun US dollar reserves via de Gold Window in te ruilen voor goud.

Toch waren anderen landen wel bereid om de US dollar te ondersteunen bij het

garanderen van $35 per troy ounce in goud. Om de wereldgoudprijs op $35 per troy ounce te

houden werd in oktober 1961 de Londen Gold Pool opgericht. Dit was een samenwerking

tussen de centrale banken van: de Verenigde Staten, Nederland, West-Duitsland, Groot-

Brittannië, Italië, Zwitserland, België en op papier ook Frankrijk. De landen van de Londen

Gold Pool werkten samen om, door middel van gecoördineerde interventies op de Londen

Gold Market, de wereldgoudprijs op $35 per troy ounce te houden. De Verenigde Staten

leverden 50% van het goud in de Gold Pool en de zeven Europese landen leverden de andere

50%.55 Het probleem met de Londen Gold Pool was dat een veel te lage goudprijs verdedigd

moest worden. Dit zorgde voor een constante daling van de goudvoorraad van de Gold Pool

landen. Deze te lage goudprijs leidde tot speculatieve aanvallen op goud en de US dollar.

Ondanks dat de Gold Pool probeerde de prijs van goud vast te houden, bleven de Verenigde

Staten doorgaan met het creëren van US dollars voor de enorme uitgaven aan de oorlog in

Vietnam en het armoede bestrijdingsproject de Great Society van president Johnson.56 De

Gold Pool landen moesten steeds meer goud gaan verkopen om de goudprijs te verdedigen.57

In maart 1968 werd de Londen Gold Pool opgeheven. De centrale banken begonnen zo veel

goud te verliezen dat $35 per troy ounce niet meer te verdedigen was. De Londen Gold Pool

werd vervangen door een two-tier systeem voor goud. De centrale banken kopen en verkopen

hierbij onderling goud tegen de prijs van $35 per troy ounce en grepen niet meer in op de

private wereldgoudmarkt.58 De Verenigde Staten konden nu tegen dezelfde prijs het goud

terugkopen dat de Franse centrale bank hand gekocht via de Gold Window in de periode 1962-

1966. Dit leidde tot veel politieke onrust in Frankrijk.59 Dit betekende dat de private

wereldgoudprijs vrij kon fluctueren, zonder dat centrale banken de prijs kunstmatig laag

houden.

54 Burda & Wyplosz, Macroeconomics, 478.55 Peter Garber, The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate System (1993), 461-46456 Copeland, Exchange Rates and International Finance, 28.57 Garber, The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate System, 464.58 Ibid, 464.59 Ibid, 467.

15

Het loslaten van de wereldgoudprijs was de eerste stap in disintegratie van het Bretton

Woods systeem. Nu de wereldgoudprijs in staat is om te stijgen, kan een overwaardering van

de US dollar duidelijk zichtbaar worden als de private wereldgoudprijs te ver boven de $35

per troy ounce uitstijgt. Met een officiële marktgoudprijs besefte men in hoeverre bezitters

van US dollars de Verenigde Staten subsidieerden.60

2.6 De val van het Bretton Woods systeem

Met een wereldgoudprijs, die transparant was vanaf maart 1968, en US dollar uitgaven

vanwege de Vietnamoorlog, nam de speculatie tegen de US dollar alleen maar toe. Door

speculatie moesten de pound sterling en Franse Frank respectievelijk in 1967 en 1968

gedevalueerd worden. De Deutsche Mark moest vanwege neerwaartse druk in september

1969 de vaste koers met de US dollar zelfs helemaal loslaten en had, tot de revaluatie van de

Deutsche Mark in oktober 1969, een flexibele wisselkoers.61 In april en begin mei 1971 moest

de Duitse Bundesbank in totaal 6000 miljoen US dollars van de markt halen om zo Deutsche

Mark op de markt te krijgen.62 Op 6 mei besloot de Duitse Bundesbank de Deutsche Mark los

te koppelen van de US dollar en voor een tweede keer in twee jaar de Deutsche Mark vrij te

laten fluctueren. Op 9 mei 1971 lieten West-Duitsland en Nederland het IMF weten dat hun

valuta voorlopig waren losgekoppeld van de US dollar.63 Het devalueren van de US dollar

was erg lastig onder het Bretton Woods systeem, aangezien het zou inhouden dat, alle valuta

die gekoppeld waren aan de US dollar gerevalueerd moesten worden, met toestemming van

het IMF.64 Op 15 augustus 1971 kondigde president Nixon de officiële sluiting van de Gold

Window aan en verbrak hiermee de koppeling van de US dollar aan goud.65 Deze beslissing

sloeg het fundament weg van het Bretton Woods systeem.

Nixon probeerde nog het systeem te redden middels de Smithsonian agreement, dat

werd gesloten in december 1971. De Smithsonian agreement was een poging van de

Verenigde Staten, Nederland, België, West-Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk,

Zweden, Italië, Japan, Canada en Zwitserland om het Bretton Woods systeem te redden.66 De

US dollar werd met 8,5%67 gedevalueerd en de waarde van de US dollar werd verlaagd van 60 Copeland, Exchange Rates and International Finance, 29.61 Garber, The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate System, 465.62 http://www.bundesbank.de/Redaktion/EN/Topics/2013/2013_10_14_end_of_bretton_woods.html (12-05-2014) 63 International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year ending, 30 April 1971, 37.64 Van Marrewijk, International Economics, 474.65 International Monetary Fund, Annual Report 1972, 1.66 Ibid, 3-4.67 Ibid, 39.

16

$35 naar $38 per troy ounce goud. Daarbij kwam ook dat de bovengenoemde G10 landen hun

valuta revalueerden ten opzichte van de US dollar.68 Deze acties samen resulteerden in een

totale devaluatie van de US dollar van ongeveer 10%.69 De Gold Window bleef gesloten en de

US dollar was niet inwisselbaar voor goud.70

Uiteindelijk bleek de Smithsonian agreement niet afdoende om het systeem van vaste

wisselkoersen in stand te houden. In juni 1972 was de marktdruk op de pound sterling zo

groot dat op 23 juni de Bank of England besloot de pound sterling los te koppelen van de US

dollar en vrij te laten bewegen.71 Ondertussen steeg de goudprijs op de Londen Gold market

van $42 naar $65 per troy ounce in de eerste helft van 1972.72 Halverwege februari 1973

hadden naast het Verenigd Koninkrijk, ook Canada, Japan, Italië en Zwitserland hun

koppeling aan de US dollar opgegeven en hun valuta vrij laten fluctueren.73 Op 12 februari

1973 werd met goedkeuring van het Amerikaanse congres de prijs van goud in US dollar

verhoogd naar $42 per troy ounce.74 Nederland en Duitsland bleven wel de vaste wisselkoers

met de US dollar vasthouden.

68 Ibid, 37-38.69 International Monetary Fund, Annual Report 1972, 3.70 Ibid, 16.71 Ibid, 3.72 Ibid, 3.73 International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year ending, 30 April 1973, 6.74 International Monetary Fund, Annual Report 1973, 5.

17

In maart 1973 schoot de goudprijs door speculatie naar een nieuw record van $90 per troy

ounce. Op 1 maart 1973 sloten de wisselkoersmarkten in Europa en de Verenigde Staten om

verdere speculatie te voorkomen. Op 19 maart 1973 openden de wisselkoersmarketen met de

mededeling dat de vaste wisselkoersen met de US dollar waren losgelaten en de US dollar niet

meer in goud werd uitgedrukt.75 Het Bretton Woods systeem van vaste wisselkoersen was nu

definitief ten einde gekomen.

2.7 Conclusie

Uiteindelijk bleek het Bretton Woods systeem van vaste wisselkoersen niet duurzaam genoeg

te zijn. De inflationaire monetaire politiek die de Verenigde Staten bleef voeren gedurende de

jaren ’60 zorgde voor een te grote opwaartse druk op de US dollar. Het systeem kon tot stand

komen door het unieke momentum van economische en monetaire macht van de Verenigde

Staten en de uitzonderlijke zwakte van de Europese economieën vlak na de Tweede

Wereldoorlog. In basis weerspiegelde het Bretton Woods systeem deze economische

verhoudingen. Uiteindelijk was het zelfs voor een economische reus als de Verenigde Staten

75 International Monetary Fund, Annual Report 1973, 6-8.

18

te veel om de hele wereld van US dollars te voorzien zonder dat dit tot een monsterlijk scheve

betalingsbalans leidde. Zeker toen de overige landen herstelden en hun economieën steeds

meer US dollars nodig hadden. Het overweldigende vertrouwen, dat de financiële markten na

de Tweede Wereldoorlog hadden in de US dollar, was in de loop van de jaren ’60 volledig

verdwenen. De speculatieve aanvallen eind jaren ’60 en in de begin jaren ’70 bleken te veel

voor het Bretton Woods systeem. Het systeem leunde in haar geheel te veel op de US dollar

en de suprematie van de Verenigde Staten om het systeem te onderhouden.

19

3 De Nederlandse delegatie voor de Bretton Woods conferentie

Hoofdstuk 3 zal ingaan op de Nederlandse delegatie voor de Bretton Woods conferentie. Er

zal eerst besproken gaan worden wat er vooraf ging aan de Bretton Woods conferentie en de

rol die Nederland daarin speelde. Dan wordt er ingegaan op de personen van de Nederlandse

delegatie. Er worden stil gestaan bij de pre-conferentie in Atlantic City. Op het eind zal de rol

van Nederlandse delegatieleden bij de totstandkoming van het IMF en de Wereldbank worden

besproken. Op deze manier zal er antwoord gegeven gaan worden op de tweede deelvraag:

Wie waren de Nederlandse delegatieleden?

3.1 Plan-Keynes en plan-White

Om economische chaos, zoals tijdens het Interbellum te voorkomen, begonnen het Verenigd

Koninkrijk en de Verenigde Staten al tijdens de Tweede Wereldoorlog met een planning om

de internationale economische samenwerking voor na de Tweede Wereldoorlog vorm te

kunnen geven.76 Aan de Britse zijde werkte John Maynard Keynes van de Britse Treasury en

gelijktijdig werkte Harry Dexter White van US Department of Treasury aan zijn versie van de

naoorlogse internationale economische ordering.77 Beide plannen werden gepresenteerd in

1943. Het Plan Keynes werd onthuld in februari 1943. De Nederlandse minister J. van den

Broek was hierbij aanwezig, samen met J.W. Beyen en D. Crena de Iong.78 Keynes

waardeerde de kennis van Beyen op internationaal monetair gebied en raadpleegde Beyen.

Keynes hield Beyen daarom ook persoonlijk op de hoogte van zijn vorderingen.79 Crena de

Iongh werd door minister Van den Broek naar de Verenigde Staten gestuurd om het plan-

White voor de Nederlandse regering te onderzoeken.80

Het plan-Keynes was een voorstel om een Internationale Clearing Unie op te richten,

een wereldwijde centrale bank voor de nationale centrale banken.81 Het bevatte ook het

voorstel om een internationale munt eenheid te creëren, de Bancor. De Bancor moest gaan

dienen voor transacties tussen de centrale banken en de monetaire autoriteiten die aangesloten

zouden zijn bij de Clearing Union. De waarde van de Bancor zou worden uitgedrukt in goud

76 Andrew Roseburg & Kurt Schuler, The Bretton Woods Transcripts (New York 2012), Kindlebook Location 316.77 Johan Willem Beyen, Het spel en de knikkers: een kroniek van vijftig jaren (Rotterdam 1968), 154.78 W.H. Weenink, Bankier van de wereld, Bouwer van Europa: Johan Willem Beyen 1897-1976 (Amsterdam 2005), 240.79 Weenink, Bankier van de wereld, 244.80 Ibid wereld, 240-241.81 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 316.

20

en er zouden vaste wisselkoersen tussen de landen worden aangehouden.82 De Clearing Unie

zou de nationale staten als haar cliënten hebben en als hun bank gaan optreden.83 De Clearing

Unie kon Bancors scheppen om van de debiteurenlanden debiteuren van de Unie te maken en

van crediteurenlanden crediteuren van de Unie.84 De centrale banken zouden hun

geaccumuleerde Bancors bij de Unie kunnen inwisselen voor goud tegen een vaste koers,

zonder dat individuele landen het goud van andere land konden opeisen.85 Door Bancor te

plaatsen tussen de nationale valuta en goud kon de hoeveelheid goud niet de geldvoorraad

beïnvloeden. De initiële last van het aanpassingsproces van de betalingsbalans in de begin

jaren, zou bij de crediteurenlanden komen te liggen, zoals de Verenigde Staten. Deze landen

bouwden grote hoeveelheden Bancors op, die ze later weer kon gebruiken als ze een

debiteurland zouden worden.86

De Verenigde Staten kwamen met een tegenvoorstel op het plan-Keynes, het plan-

White. Volgens White moest de kern van het naoorlogse monetaire wereldstelsel bestaan uit

twee internationale instellingen, het Internationale Stabilisatie Fonds en de Bank voor

Wederopbouw en Ontwikkeling.87 Bij het Fonds konden de landen slechts beperkt hulp

krijgen bij betalingsbalans problemen.88 Bij de Clearing Unie van Keynes ging het niet om de

ingebrachte valuta of de goudreserves maar om het vertrouwen dat de lidstaten hadden in de

Bancor.89 De Verenigde Staten stonden daardoor positiever tegenover het plan-White. Als

grootste crediteurenland zouden ze enorme reserves Bancors opbouwen en de

kredietverlening voor de Clearing Unie bekostigen.90 Bij het plan-White zou de financiering

van ernstige betalingsbalansproblemen bij het Fonds liggen, dat haar middelen putte uit de

quota van de lidstaten. Waar de Verenigde Staten geen rekening mee gehouden hadden, was

dat ze op een dag wellicht een debiteurenland zouden kunnen worden, zoals in de jaren ’60.

Dan hadden de Verenigde Staten hun betalingsbalans onevenwichtigheden kunnen financieren

door middel van de Bancors die ze hadden geaccumuleerd. In plaats daarvan verloren ze hun

goudvoorraad en konden ze hun eigen systeem niet handhaven.

Na discussie tussen de Britse en Amerikaanse experts onder leiding van Keynes en

White kwamen de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk op 21 april 1944 met een

82 Beyen, Het spel en de knikkers, 155.83 Weenink, Bankier van de wereld, 240.84 Beyen, Het spel en de knikkers, 155.85 Weenink, Bankier van de wereld, 240.86 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 316.87 Weenink, Bankier van de wereld, 241.88 Ibid, 242.89 Ibid, 242.90 Ibid, 242.

21

Joint Statement by Experts on the Establishment of an International Monetary Fund.91 Dit

Joint Statement lag het dichtst bij het plan-White. Uiteindelijk waren het de Verenigde Staten

die de betalingsbalansproblemen van andere landen op korte termijn zouden financieren. Het

Verenigd Koninkrijk had geen andere keuze dan mee gaan met het plan-White.

Op 25 mei 1944 nodigden de Verenigde Staten alle geallieerde en niet As-landen uit

voor de United Nations Monetary and Financial Conference van 1 tot en met 22 juli 1944, te

Bretton Woods.92 Een kleinere groep landen, waaronder Nederland93, werd uitgenodigd voor

een voorbereidende conferentie in Atlantic City van 15 tot met 30 juni 1944. Op deze

conferentie werden de voorstellen uit het Joint Statement besproken.94 Het doel van deze

informele conferentie was om de participerende landen alvast met de neuzen in dezelfde

richting te laten wijzen.

3.2 Samenstelling van de Nederlandse Delegatie

Aangezien op de Bretton Woods conferentie het naoorlogse internationale monetaire systeem

werd ontworpen, was het van belang dat Nederland een kundige en evenwichtige delegatie

vormde voor de conferentie. Op 5 juni 1944 benoemde J. van den Broek, de minister

financiën van het tweede kabinet Gerbrandy, J.W. Beyen tot voorzitter van de Nederlandse

delegatie voor de Bretton Woods conferentie. 95 Naast Beyen werden er drie andere tot

gedelegeerden werden benoemd: D. Crena de Iongh, H. Riemens, A.H. Philipse. De overige

leden van de delegatie waren, de secretaris, vier deskundigen en drie adviseurs van de

voorzitter. A. Broches werd benoemd tot secretaris van de delegatie. Aan de delegatie werden

de volgende vier deskundigen toegevoegd: A.A. Andriesse, A. Bestebreurtje, J.J. Polak en

C.H. Schoch. De heren, J.J. Williams. I.H. Capriles en W.J.A. de Heer werden tot adviseurs

van Beyen benoemd.96

Beyen en Crena de Iongh waren de twee kopstukken van de delegatie. Beyen had de

ontwikkelingen van het plan-Keynes in Londen nauwlettend gevolgd en Crena de Iong was al

naar de Verenigde Staten vertrokken om het plan-White te bestuderen. Aron Broches (1914-

1997) was de juridische man van de Nederlandse delegatie. Broches en zijn vrouw waren in

1939 naar de Verenigde Staten vertrokken vanwege zijn rechtenstudie aan de Fordham

91 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 316.92 Beyen, Het spel en de knikkers, 154-155.93 Weenink, Bankier van de wereld, 247.94 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 316.95 M. van Faassen & R.J.J. Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland 1919-1045, Periode C Deel VII (Den Haag 2004), 547.96 Department of State Publication, Proceedings and Documents of the United Nations Monetary and Financial Conference Vol. I (Washington 1948), 300-301.

22

University. Na het behalen van zijn rechtenstudie in 1942 ging Broches werken bij de

Nederlandse ambassade in Washington.97 In 1944 was Broches werkzaam als juridisch

secretaris van het Bureau van de Financieel Attaché van het Ministerie van Financiën te New

York.98 Broches’ ervaringen als jurist in Washington maakten hem een geschikte kandidaat

voor de functie van juridisch adviseur en secretaris van de Nederlandse delegatie.99 Adriaan

Philipse was werkzaam op de Nederlandse ambassade te Washington en lid van de

Nederlandse commissie van de missie Steenberghe.100 Hendrik Riemens was hoofd van de

financieel attaché en adviseur van de minister van Financiën Daarnaast was Riemens van

1942 tot en met 1943 de Nederlandse handelssecretaris te Washington en lid van de

Nederlandse commissie van de missie Steenberghe.101

De deskundigen en de adviseurs van de voorzitter, die aan de delegatie werden

toegevoegd zullen in deze paragraaf nader beschreven worden. Albert Andriesse was, net als

Broches, lid van de financieel attaché te New York, als adviseur.102 Andriesse had zijn

ervaringen opgedaan als firmant bij de bank Pierson & Co.103 Carel Schoch was de

vertegenwoordiger van het Nederlands Deviezeninstituut.104 A. Bestebreurtje was de

voorzitter van de Nederlandse Kamer van Koophandel in New York.105 Jacques J. Polak was

net als Riemens en Philipse lid van de Nederlandse commissie van de missie Steenberghe.106

Polak promoveerde in 1937 in de economie aan de Universiteit van Amsterdam en werkte

voor de Tweede Wereldoorlog, samen met Jan Tinbergen, als econoom bij de Volkenbond.107

Over de adviseurs van Beyen is bijna niks bekend, ze worden ook niet door hem genoemd in

zijn autobiografie.108 J.J. Williams zou een Amerikaanse publicist109 zijn geweest. W.J.A. de

Heer was de secretaris van de Curaçaose deviezencommissie.110 I.H. Capriles was een bankier

afkomstig uit Willemstad te Curaçao.111

97 http://www.nytimes.com/1997/09/16/business/aron-broches-83-official-at-world-bank.html (23-05-2014)98 http://www.oorlogsgetroffenen.nl/archiefvormer/Bureaus_Financieel_Attache_NY_Washington (23-05-2014)99 Beyen, Het spel en de knikkers, 163.100 Van Faassen & Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland, 670.101 Ibid, 671.102 http://www.oorlogsgetroffenen.nl/archiefvormer/Bureaus_Financieel_Attache_NY_Washington (23-5-2014)103 Beyen, Het spel en de knikkers, 163.104 Van Faassen & Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland, 672.105 Ibid, 654.106 Ibid, 670.107 http://www.world-economics-journal.com/Authors/Jacques%20J%20Polak.author?AID=Jacques%20J.%20Polak (24-05-2014)108 Beyen, Het spel en de knikkers, 163.109 Van Faassen & Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland, 676.110 Ibid, 662.111 Ibid, 657.

23

3.3 J.W. Beyen 1897-1976

Johan Willem Beyen was de aangewezen persoon om de Nederlandse delegatie op de Bretton

Woods conferentie te gaan leiden. Beyen was op dat moment financieel adviseur van de

Nederlandse regering in ballingschap te Londen. Beyen begon met werken op het Ministerie

van Financiën waar hij van 1918 tot en met 1924 werkzaam was.112 Van 1925 tot en met 1927

was hij directeur op het Amsterdamse kantoor van de Javasche bank en aansluitend was hij

directeur van Rotterdamsche Bankvereniging.113 Vanwege zijn directeurschap bij de

Rotterdamsche Bankvereniging en zijn kennis op zijn vakgebied, werd Beyen in 1933 door

premier Colijn en L.J.A Trip, directeur van De Nederlandsche Bank, uitgenodigd om hen te

seconderen op de Economische Wereldconferentie te Londen.114 Beyen en Trip hadden al

samen gewerkt op het ministerie van financiën en bij je Javasche bank.115 Beyens deelname

aan de Wereldconferentie te Londen droeg zeer bij aan zijn reputatie als internationaal

monetair expert.116

De belangrijkste post die Beyen vervulde voor het uitbreken van de Tweede

Wereldoorlog was zijn presidentschap van de Bank for International Settlements (BIS) van

1937 tot en met 1939. Voorafgaande zijn presidentschap was Beyen van 1935 tot en met 1937

vicepresident van de BIS.117 De BIS met haar zetel te Bazel, Zwitserland, was de eerste

moderne internationale monetaire instelling met een bemiddelende monetaire rol.118 De bank

werd opgericht in 1930 tijdens een conferentie in Den Haag om de samenwerking tussen

centrale banken te bevorderen, internationale financiële operaties te vergemakkelijken en te

ondersteunen bij internationale financiële regelingen. De BIS nam de rol van bank voor

centrale banken op zich. Het idee hierachter was dat er toezicht zou zijn op de internationale

geldstromen. In het bijzonder op de geldstromen die gegenereerd werden door de Duitse

herstelbetalingen, die waren opgelegd door het Verdrag van Versailles.119

Ten tijde van Beyens vicepresidentschap bij de BIS, was Trip president van de BIS.120

Het presidentschap van de BIS was het hoogtepunt van Beyens vooroorlogse carrière. De BIS

was de spil van internationaal monetair overleg en onderzoek.121 Om de goudtransacties

112 Weenink, Bankier van de wereld, 48-50.113 http://www.parlement.com/id/vg09llhs5qyi/j_w_johan_beyen (22-05-2014)114 Weenink, Bankier van de wereld, 157115 http://www.parlement.com/id/vg09lm00ubr1/l_j_a_trip (22-05-2014)116 Beyen, Het spel en de knikkers, 107.117 Ibid, 109-111.118 Weenink, Bankier van de wereld, 157.119 Ibid, 157120 http://www.parlement.com/id/vg09lm00ubr1/l_j_a_trip (22-05-2014)121 Weenink, Bankier van de wereld, 164

24

tussen centrale banken te vergemakkelijken, had de BIS een deel van het goud van de centrale

banken als anonieme BIS-depots ondergebracht in de kluizen van de andere centrale banken.

De BIS onderhield deze depots bij de Bank of England, de Federal Reserve Bank of New

York en de centrale banken van Nederland, België en Zwitserland.122 Toen in 1939 nazi-

Duitsland Tsjecho-Slowakije bezette, verzocht de Reichsbank de BIS om het goud van de

Národní Banka, dat zich in de BIS depots Bern, Brussel en Londen bevond, op naam van de

Reichsbank te zetten.123 De BIS voldeed vrijwel direct aan dit verzoeken werkte mee om het

goud van de centrale bank van Tsjecho-Slowakije aan nazi-Duitsland over te dragen.124 De rol

die de BIS speelde in deze operatie leidde tijdens de Tweede Wereldoorlog tot groot

wantrouwen van de Verenigde Staten jegens de BIS.125 De BIS werd er van verdacht Nazi-

Duitsland te financieren.126

In januari 1940 werd Beyen lid van raad van bestuur van Unilever en vertrok naar

Rotterdam.127 Tijdens de aanval van nazi-Duitsland op Nederland bevond Beyen zich in Parijs

en keerde niet terug naar het bezette Nederland. Op 23 mei 1940 kwam Beyen aan in Londen

en werd later benoemd tot financieel adviseur van de Nederlands Regering en bleef dit tot

1952.128 Als adviseur van de minister van Financiën nam Beyen vanaf 1942 deel aan de

bespreking, onder leiding van Keynes, over een naoorlogs internationaal geldstelsel.129 Deze

besprekingen leidde Beyen uiteindelijk naar het voorzitterschap van de Nederlandse delegatie.

3.4 D. Crena de Iongh 1888-1970

Naast Beyen als voorzitter was Daniel Crena de Iongh het belangrijkste lid van de

Nederlandse delegatie. Crena de Iongh belangrijkste functie was het voorzitterschap van de

commissie voor Nederlands-Indië, Suriname en Curaçao te New York. Daarnaast was hij lid

en plaatsvervangend voorzitter van de Nederlandse commissie van de missie Steenberghe en

vertegenwoordiger van de minister van Financiën.130 Crena de Iongh vervulde meer een brug

tussen het bedrijfsleven en de overheid dan dat Beyen dat deed.

Crena de Iong promoveerde in 1914 aan de Universteit Leiden in de rechtsgeleerdheid.

Na zijn promotie trad hij in dienst bij het agentschap Rotterdam van de Nederlansche Handel-

Maatschappij. In 1925 werd Crena de Iongh directeur te Amsterdam en later president-122 Weenink, Bankier van de wereld, 167.123 Ibid, 168.124 http://www.theguardian.com/business/2013/jul/31/bank-of-england-and-nazis-stolen-gold (24-05-2014)125 Beyen, Het spel en de knikkers, 165-166.126 http://www.banking.senate.gov/97_05hrg/051597/witness/eizenst.htm (10-07-2014)127 Beyen, Het spel en de knikkers, 128-129.128 Ibid, 131-133.129 Ibid, 146. 130 Van Faassen & Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland, 657-658.

25

directeur.131 Dit bleef hij tot 1939 toen hij het directeurschap neerlegde.132 In 1934 werd Crena

de Iongh benoemd tot voorzitter van de Koninklijke Nederlandsch-Indische Luchtvaart

Maatschappij.133 Dit bracht hem in 1939 naar Batavia in Nederlandsch-Indië om te

onderhandelen met het gouvernement voor een nieuwe contract. Vanwege de inval van

Nederland door nazi-Duitsland in mei 1940, kon Crena de Iongh niet terug keren uit

Nederlandsch-Indië. Ook moest de Nederlandsch-Indische regering nu zelf een monetair

beleid gaan voeren en richtte daar het Nederlandsch-Indische Deviezeninstituut voor op.

Crena de Iongh werd benoemd tot directeur van dit instituut.134 In 1942 moest Crena de Iongh

uitwijken voor de Japanse inval van Nederlandsch-Indië en kwam via Australië in Londen

terecht. Daar voegde hij zich bij de Nederlandse regering in ballingschap. In Londen werd

Crena de Iongh benoemd tot het voorzitter van de commissie voor Nederlands-Indië,

Suriname en Curaçao. Crena de Iongh en Beyen ontwierpen samen in 1943 het Nederlandse

monetaire voorstel voor de nog te vormen Benelux.135

Toen in 1943 het plan-White werd gepresenteerd door de Verenigde Staten zond

minister Van den Broek Crena de Iongh naar de Verenigde Staten om het plan-White te

bestuderen en de Nederlandse regering hierover in te lichten. Henry Morgenthau, de US

secretary of Treasury, de leidinggevende van Harry Dexter White, schreef aan minister Van

den Broek dat de opmerkingen van de Nederlandse deskundigen Crena de Iongh en Polak,

veel hadden bijgedragen aan het herziende ontwerp van 10 juli 1943 voor een Internationaal

Stabilisatie Fonds.136

3.5 De Nederlandse delegatie op de pre-conferentie in Atlantic City

White nodigde gedelegeerden van 12 andere landen uit om de “grote vier”, de Verenigde

Staten, Groot-Brittanie, China en de Sovjet-Unie bij te staan tijdens een informele pre-

conferentie in het Claridge Hotel te Atlantic City. De 12 landen die werden uitgenodigd waren

Australië, België, Brazilië, Canada, Chili, Cuba, Tsjecho-Slowakije, Frankrijk, India, Mexico

en Nederland.137 Op deze conferentie werd de agenda van de Bretton Woods conferentie

opgesteld. Het hoofddoel van deze conferentie was om tussen de gedelegeerden

overeenstemming te bereiken met betrekking tot de belangrijkste onderdelen van het nog op te 131 Weenink, Bankier van de wereld, 130.132 http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn5/crena (26-05-2014)133 http://www.gahetna.nl/collectie/archief/ead/container/eadid/2.10.46.01/node/c01%3A2./level/series (26-05-2014)134 http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn5/crena (26-05-2014)135 Weenink, Bankier van de wereld, 235.136 Van Faassen & Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek van Nederland, 23.137 A.E. Eckes, A Search for Solvency, Bretton Woods and the International Monetary System, 1941-1971 (Austin 1975), 121.

26

richten IMF.138 Het ging voornamelijk over het Stabiliteitsfonds, dit was namelijk de kern van

het plan-White. Er werden twee dagen besteed aan de, door Keynes zeer gewenste,

Internationale Bank.139 Dit kwam voornamelijk omdat Keynes pas op 25 juni arriveerde in

Atlantic City.140

De Nederlandse delegatie leden op de Atlantic City conferentie waren Crena de Iongh

en Polak. Broches was als secretaris aanwezig. Beyen en Riemens arriveerden pas op 25 juni,

tegelijk met Keynes, in Atlantic City.141 Broches vermeldde in zijn verslag dat er geen

beslissingen werden genomen in Atlantic City en dat alles opnieuw aan de orde kwam

gekomen tijdens de Bretton Woods conferentie.142 Beyen noemt in zijn autobiografie slechts

terloops dat hij vergaderde op een soort pre-conferentie in Atlantic City.143 De Atlantic City

conferentie was een informele bijeenkomst.

3.6 Nederlandse delegatieleden na de Bretton Woods conferentie

Enkele Nederlandse delegatieleden hebben in de begin jaren van het IMF en de Wereldbank

hoge functies bekleed. J.W. Beyen was één van de eerste Executive Directors van het IMF en

bekleedde deze post van 1946 tot 1952.144 J.J Polak werd in 1947 lid van het Research

Department van het IMF en werd directeur van hetzelfde Department in 1958. In 1966 werd

Polak, naast directeur, ook Economic Counselor van het IMF. Dit bleef hij doen tot zijn

formele pensionering 1979.145 D. Crena de Iongh werd benoemd tot de eerste Treasurer van

de Wereldbank, van 1946 tot 1952. Daarna, van 1953 tot 1955, was Crena de Iongh één van

Executive Directors van de Wereldbank.146 A. Broches werd in 1946 onderdeel van het Legal

Department van de Wereldbank. Crena de Iongh werd in 1956 benoemd tot directeur van het

Legal Department en 1959 werd hij benoemd tot General Counsel van de Wereldbank, die hij

bleef tot aan zijn pensionering.147

138 A. van Dormael, Bretton Woods, Birth of a Monetary system (London 1978), 156-166139 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 316.140 A. van Dormael, Bretton Woods, Birth of a Monetary system (London 1978), 156-166141 Nationaal Archief, Ministerie van Financiën, Financieel Attaché te New York en te Washington 1940-1974, Blok F8, Inv.nr.: 3176, Verslag Broches van de Bretton Woods Conferentie, 3142 Nationaal Archief, Ministerie van Financiën, Financieel Attaché te New York en te Washington 1940-1974, Blok F8, Inv.nr.: 3176, Verslag Broches van de Bretton Woods Conferentie, 4.143 Beyen, Het spel en de knikkers, 160-16.144 http://www.parlement.com/id/vg09llhs5qyi/j_w_johan_beyen (15-06-2014)145 https://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2010/NEW030110A.htm (15-06-2014)146http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTABOUTUS/EXTARCHIVES/ 0,,contentMDK:21859511~pagePK:36726~piPK:437378~theSitePK:29506,00.html (15-06-2014)147 http://go.worldbank.org/JDT8LQZ890 (15-06-2014)

27

3.7 Conclusie

Beyen was de ideale voorzitter van de delegatie vanwege zijn grote internationale netwerk,

kennis van zaken die hij had opgedaan tefn tijden van zijn presidentschap van de BIS, zijn

persoonlijke omgang met Keynes in Londen en informele bijdrage aan het plan-Keynes.

Crena de Iongh en Polak, die uitgebreide kennis hadden van het plan-White en daar ook een

bijdrage aan geleverd hebben, zijn erg waardevol als delegatieleden. De juridische ervaringen

die Broches in Washington had opgedaan in de voorafgaande vijf jaar maakten hem zeer

geschikt als secretaris en juridisch adviseur. Een deel van de Nederlandse delegatie heeft in

ieder geval een geslaagde rol vervuld na de Bretton Woods conferentie, bij het IMF en de

Wereldbank.

28

4 De Nederlandse delegatie op de Bretton Woods conferentie

Dit hoofdstuk zal de rol van de Nederlandse delegatie, die in het voorgaande hoofdstuk is

beschreven, op de Bretton Woods conferentie en de periode na de Bretton Woods conferentie

nader toelichten. Eerst zullen de inhoud en de agendapunten van de Bretton Woods

conferentie besproken worden. Daarna worden de meeste invloedrijke momenten van de

Nederlandse delegatie toegelicht. Om zo antwoord te geven op de derde deelvraag “Wat was

de invloed van de Nederlandse delegatie?”.

4.1 De structuur en agenda van de Bretton Woods conferentie

De Bretton Woods conferentie, officieel de International Monetary and Financial Conference

of the United and Associated Nations, duurde van 1 tot en met 22 juli 1944 en vond plaats in

het Mount Washington Hotel te Bretton Woods in New Hampshire in de Verenigde Staten.

Gedelegeerden van 44 landen, de vertegenwoordiger van Denemarken (Denemarken had geen

regering in ballingschap) en vertegenwoordigers van enkele internationale organisaties

woonden de conferentie bij op uitnodiging van Henry Morgenthau, de Secretary of the

Treasury en tevens voorzitter van de Bretton Woods conferentie. Het hoogste orgaan van de

Bretton Woods conferentie was de plenaire sessie. Deze vond plaats op de eerste en op de

laatste dagen van de conferentie. De plenaire sessie werd gehouden om de besluiten van de

andere organen uit te spreken en te bevestigen.148 Door het uitgebreide voorwerk, dat was

verricht voorafgaand aan de conferentie middels de Joint Statement, moest op de Bretton

Woods conferentie zelf vooral consensus worden bereikt over het IMF en de Wereldbank.

De werklast van de conferentie was verdeeld over drie commissies. Commission I ging

over het IMF en werd voorgezeten door Harry Dexter White, het IMF was de kern van het

plan-White. Commission I was onderverdeeld in vier hoofd-Committees die zich ieder met een

andere gedeelte van de voorlopige versie van de IMF statuten bezig hielden.149 Commission II

ging hield zich bezig met Internationale Bank voor Reconstructie en Ontwikkeling. De

voorzitter van Commission II was John Maynard Keynes, de voorzitter van de Britse

delegatie. Keynes was zeer begaan met het oprichten van de Wereldbank (zie hoofdstuk 3).

De werklast van Commission II was, net als Commission I, onverdeeld in vier hoofd-

Committees. Commission II kwam voor het eerst bij elkaar op 3 juli 1944, de tweede zitting

vond pas plaats op 11 juli, halverwege de conferentie. Dit kwam omdat Commission I (en het 148 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 350.149 Ibid, Location 350+390.

29

IMF) een belangrijkere plaats innam binnen het Joint Statement.150 De voorzitter van

Commission III was Eduaro Suárez, de Mexicaanse minister van financiën en voorzitter van

de Mexicaanse delegatie. Commission III hield zich bezig met ideeën en voorstellen die

ontstonden tijden de Bretton Woods conferentie en niet vielen onder Commission I en II.151

Eén van de meest opmerkelijke aanbevelingen van Commission III was om de BIS te Bazel op

te heffen, met als argument dat het naast de Wereldbank overbodig zou zijn geworden.

Morgenthau en White stonden erg vijandig tegenover de BIS vanwege de rol die het had

gespeeld bij het verkrijgen van het goud van de Tsjechoslowaakse centrale bank door nazi-

Duitsland. Liquidatie van de BIS vond uiteindelijk niet plaats, omdat White in 1945 en

Morgenthau in 1946 zich terug trokken uit de politiek, waardoor het draagvlak om de BIS op

te heffen was afgenomen.152 Morgenthau had, mede door zijn Joodse achtergrond, een zeer

negatieve houding tegenover de BIS. De BIS werd er van verdacht pro-Nazi-Duitsland te zijn

geweest.153

Ieder aanwezig land had het recht om gedelegeerden deel te laten nemen aan de

vergaderingen van de Commissions en de staande Committees. Alleen de sub-Committees en

andere groepen hadden een beperkt aantal deelnemers om deze efficiënter te laten opereren.154

Hoewel de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de meeste invloed hadden op de

conferentie, had de Bretton Woods conferentie een overweldigend multilateraal karakter op

het gebied van de punten die nog ter discussie stonden. Deze macht kwam in de vorm van in

de vorm van het Joint Statement, de posities van New York en Londen in de financiële wereld

en de expertise van Amerikaanse en Britse economen. Vooral over de quota’s voor het IMF

werden hevige bediscussieerd.155

4.2 Nederlandse delegatieleden in Committees

De Nederlandse delegatieleden woonden de vergaderingen van Commission I, II en III bij.

Ook waren er Nederlandse delegatieleden present bij alle vier de Committees van Commission

I en bij alle vier de Committees van Commission II.156 Voor zo ver in de Transcripts, sprak

alleen delegatievoorzitter Beyen namens de Nederlandse delegatie leden. Beyen verkondigde

bij twee onderwerpen zijn mening en die van de Nederlandse delegatie buitengewoon

150 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 390.151 Ibid, Location 392.152 Ibid, Location 641.153 http://bilderberg.org/bis.htm (10-07-2014)154 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 408.155 Ibid, Location 464.156 Department of State Publication, Proceedings and Documents of the United Nations Monetary and Financial Conference Vol. I, 166-181.

30

nadrukkelijk. Tijdens de vergaderingen gaf Beyen aan dat de Nederlandse delegatie het niet

eens was betreffende de permanente locatie toewijzing van het monetaire goud van het IMF.

Ook nam Beyen een duidelijk standpunt in ten aanzien van de Executive Directors van het

IMF. In de volgende twee paragrafen zullen deze twee onderwerpen verder worden toegelicht.

4.3 Nederlandse kritiek op de locatie bepaling van het monetaire goud

Tijdens de derde vergadering van Commission I op 10 juli werd onder andere besproken in

welke hoedanigheid er gespecificeerd moest worden waar het monetaire goud van het IMF

bewaard zou gaan worden.157 Nadat er meerdere alternatieven waren voorgelegd door

Committee 3, leek alternatief D de meerderheid achter zich te gaan krijgen. Alternatief D liet

geen enkele ruimte tot discretie voor het IMF. 50% van het goud werd opgeslagen in het land

waar het IMF haar hoofdzetel had, naar alle waarschijnlijkheid de Verenigde Staten, en 40%

ging naar de vier landen die na het land met de hoofdzetel de hoogste quota hadden, het

Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de U.S.S.R. en China. Deze strikte regels bepaalden zo waar

90% van het monetaire goud kwam te liggen.158

Beyen bepleitte dat hij het niet wijs vond om de Executive Directors van het IMF

strikte regels op te leggen omtrent de locaties van het monetaire goud. Ten eerste moest het

ergens liggen waar het veilig was en ten tweede moest het een praktische locatie zijn. Beyen

stelde dat als de 90% regel gehandhaafd zou gaan worden, dit veel moeilijkheden met zich

mee zou brengen bij een eventuele verkoop van goud. Als je goud wegneemt uit één locatie,

moest je het onderling gaan verschepen om de 90% verhoudingen weer te herstellen. Beyen

drong daarom aan bij de voorzitter (White) dat de directeuren van het IMF over voldoende

verantwoordelijkheidsgevoel en kritisch vermogen moesten beschikken om zelf te beslissen

over de locatie van het goud.159 Beyen werd hierbij gesteund door de Zuid-Afrikaanse

gedelegeerde.160 Waarop de USSR delegatie inhaakte en voorstelde om de kwestie terug te

sturen naar Committee 3 om met een nieuw eindvoorstel komen. White riep een ad-hoc

Committee in het leven te roepen, die bestond uit de leden van Committee 3 om de kwestie

nader te bestuderen.161

De ad-hoc Committee rapporteerde haar nieuwe eindvoorstel tijdens de zesde

vergadering van Commission I op 15 juli.162 De originele tekst bleef staan met als toevoeging

157 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 1441.158 Ibid, Location 1770.159 Ibid, Location 1806.160 Ibid, Location 1806161 Ibid, Location 1818.162 Ibid, Location 3561.

31

dat, in het geval van nood, de Executive Directors bij machte waren om het goud, of een deel

ervan, over te laten brengen naar een locatie waar het adequaat beschermd kon worden.163

Toen White naar Beyens mening vroeg, maakte Beyen duidelijk dat het nieuwe voorstel

onacceptabel was voor de Nederlandse delegatie, omdat clausule niet de multilaterale aard

van de conferentie weerspiegelde. Beyen liet weten dat zulke rigide regels veel goud heen en

weer verschepen inhielden om de verhoudingen te herstellen bij een eventuele verkoop van

een deel van het goud. Beyen sprak uit dat hij altijd de hoop gehad heeft, dat de Executive

Directors van het IMF wijs genoeg moesten zijn om zelf te beslissen over de locatie van het

goud, zonder dat daar regelgeving voor nodig was. Beyen drong er op aan om de conferentie

niet dezelfde kant op te laten gaan als waar deze provisie naar toe wees. Volgens Beyen zou

het dan moeilijk geworden zijn om aan de wereld te laten geloven dat tijdens de Bretton

Woods conferentie, de rechten, claims en belangen van alle landen, groot en klein, in

beschouwing waren genomen en dat de aard van de conferentie doelmatig en rechtvaardig

was.164

Voorzitter White gaf aan dat hij vermoedde dat er sprake was van verwarring omtrent

de interpretatie van het voorstel bij Beyen en vroeg de gedelegeerde van de Verenigde Staten

om dit misverstand op te helderen. Die wees er op dat de meerderheid van de Special

Committee had ingestemd met de tekst. De distributie over deze vijf landen was economisch

gezien niet irrationeel, aangezien deze landen, en daarmee ook de deposito’s, geografisch

verspreid over de wereld lagen. De Amerikaanse gedelegeerde wilde benadrukken dat hij

Beyens mening deelde dat de Executive Directors weloverwogen moesten handelen.165

White bevestigde dat de provisie op geen enkele manier een economisch irrelevante

verplaatsing van goud inhield.166 Beyen werd in zijn protest gesteund door de Canadese en de

Belgische delegatie. De Cubaanse en de Ethiopische delegatie gaven juist te kennen White te

steunen en in te stemmen met de visie van de Special Committee.167 Uiteindelijk verzocht

Dennis Robertson, de gedelegeerde van het Verenigd Koninkrijk, Commission I met klem om

de uitspraken van Nederland en Canada in overweging te nemen. Robertson diende daarom de

motie in om de provisie terug te sturen naar de Special Committee voor een revisie. Daarbij

werd hij gesteund door de Peruaanse gedelegeerde.168

163 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 3951.164 Ibid, Location 3980.165 Ibid, Location 4000.166 Ibid, Location 4010.167 Ibid, Location 4010.168 Ibid, Location 4020.

32

White nam het woord en viel uit zijn rol van voorzitter toen hij de provisie probeerde

te verdedigen. Waarschijnlijk voelde White zich verantwoordelijk voor de provisie omdat het

IMF voortvloeide uit he plan-White. White drukte zijn sympathie uit voor de visies van Beyen

en de Canadese gedelegeerde, maar hij vreesde dat deze gebaseerd waren op een foutieve

interpretatie en het niet volledige begrijpen van de provisie. White benadrukte dat de

verplaatsing van het goud vanuit de depositolanden alleen vanwege economische redenen zal

plaatsvinden. White wilde afronden om zo snel mogelijk met de besprekingen van de

Wereldbank te kunnen starten. Daarom drong hij aan om tegen de ingediende motie te

stemmen. Daarna riep White op om het voorstel van de meerderheid van de Special

Committee te accepteren. White diende als voorzitter dus een motie in.169

Hierna wees Beyen White er op dat er nu twee stemmingen gehouden gingen worden,

de één over het terug sturen van het voorstel naar de Special Committee voor een revisie en de

ander over de acceptatie van het voorstel. Dit kon volgens Beyen niet omdat het over twee

verschillende zaken ging. Beyen legde uit dat zijn enige objectie tegen het voorstel lag in de

aard het voorstel zelf.170 White ging hier niet direct op in. Hij ging door met de procedure voor

beide moties.

Uiteindelijk kwam de motie om het voorstel terug te sturen in stemming, aangezien er

toch Noes klonken in de zaal moest het tot het opsteken van handen komen. Daaruit bleek dat

de meerderheid tegen het terug sturen van het voorstel was.171 De motie om de meerderheid

van de Special Committee te accepteren kwam deze vergadering niet in stemming, aangezien

de Diningroom van het hotel op het punt stond om de sluiten. White sloot de vergadering om

14:20 en verklaarde dat deze om 16:00 hervat zou gaan worden.172

De zevende vergadering van Commission I begon om 16:15 op 15 juli en vervolgde

waar de zesde vergadering twee uur eerder stopte.173 Alle gedelegeerden hadden een

schriftelijke weergave gekregen van de eerder besproken provisie. White meldde dat de

tweede zin nu begint met inittially. Er stond nu: Initially at least one-half of the holdings of

the fund shall be held in the designated depository in member where the Fund has its

principal office and at least 40 percent of the holdings shall be held in the other principal four

depositories.174 White vroeg de zaal of er nog een reden tot discussie is over de provisie nu

iedereen de tekst op papier zorgvuldig kon bestuderen.

169 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 4040.170 Ibid, Location 4040.171 Ibid, Location 4060.172 Ibid, Location 4100.173 Ibid, Location 4132.174 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 18420

33

Beyen zei bij zijn eerder genoemde standpunten te blijven. Beyen verklaarde volledig

te accepteren dat landen die een grotere quota hebben meer speciale rechten verdienen. Dit

moest alleen niet vertaald worden in een dergelijke clausule.175 Camille Gutt, van de

Belgische delegatie, bleef Beyen steunen bij zijn protest. Wederom steunde de Peruaanse

delegatie Beyen en Gutt.176 De Noorse gedelegeerde deed een zeer bemiddelende poging door

uit te leggen dat de toevoeging van het woord initially een grote toevoeging was aan de

clausule. Aangezien de regels voor het Fonds om te handelen nu veel minder strikt waren.

Door de toevoeging was het Fonds in staat af te wijken van de initiële verdeling van het goud

over de vijf landen. Daarom riep de Noorse delegatie op de huidige provisie te accepteren.

Beyen diende alsnog een motie in om deze provisie niet te accepteren en werd hierbij

gesteund door Gutt. White legde de motie van Beyen voor aan de zaal: Are you in favor of the

draft as presented by the Committee? Velen ayes stegen op uit de zaal, er werd ten gunste van

de clausule gestemd.177 Uiteindelijk kwam het tot een finale stemming over het accepteren van

de provisie. White vroeg de zaal: All in favor of accepting the provision as stated in the

mimeographed sheet which was handed to you this session, please say ‘aye’. Wederom

klonken er vele ayes in de zaal, echter toen White vroeg: Contrary minded?, klonken er toch

nog enkele noes. White ging verder door te stellen dat de provisie was geaccepteerd en

vervolgde de vergadering.178

Ondanks dat Beyens verzet tegen de clausule gesteund werd door meerdere andere

landen, wist Beyen niet te voorkomen dat het monetaire goud initieel op deze manier verdeeld

zou gaan worden. Wat Beyen wel bereikt heeft was dat de Executive Directors de mogelijk

hadden de locatie van het goud te wijzigen als de situatie daar om vroeg.

4.4 Nederlandse visie op de Executive Directors van het IMF

Committee 3 van Commission I kwam voor de tweede keer bijeen op 4 juli. Tijdens deze

vergadering werd de organisatie en management van het IMF behandeld.179 Beyen had, als

oud-president van de BIS, een uitgesproken mening over de benoemingsprocedure van de

Executive Directors van het IMF. Tijdens de vergadering werden vier alternatieve processen

aangedragen om tot de benoeming van de Executive Directors te komen.180

175 Ibid, Location 4165.176 Ibid, Location 4175.177 Ibid, Location 4190.178 Ibid, Location 4201.179 Ibid, Location 8538.180 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 8575.

34

Beyen was van mening dat de discussies over de benoeming van de Executive

Directors tot nu toe erg gingen over het belang van het stemrecht van de participerende

landen. Beyen sprak zijn angst uit dat als stemrecht een grote rol ging innemen het Fonds een

grote mislukking zou gaan worden. Het Fonds zou juist een concentratie moeten worden van

de hoogste monetaire autoriteiten van de wereld. Want alleen als de monetaire autoriteiten

van de landen kunnen samenwerkten was het mogelijk om een gezond mondiaal monetair

systeem te scheppen. Het succes van het systeem hing af van het soort mensen die Executive

Director zouden worden.181 Beyen stelde dat als de Board members hun ambtstermijn op het

IMF hoofdkwartier doorbrachten, ze geen rol van betekenis konden spelen op monetair gebied

in hun eigen land. Beyen droeg aan dat de BIS één belangrijk ding heeft gerealiseerd. Het

heeft een plaats gecreëerd waar banken discreet konden samenkomen en overleg konden

voeren. Beyen gaf aan dat hij niet inzag waarom het Fonds niet succesvol zou kunnen zijn als

het op dezelfde manier gerund werd. Hij stelde dat maandelijkse bijeenkomsten net zo

toereikend waren als een Board in permanente vorm op het hoofdkwartier. De Board moest

zich bezig houden met de samenwerking van de financiële autoriteiten en niet met

stemprocedures.182 Beyen was veel meer geïnteresseerd in de nog te ontwikkelen

samenwerking dan in het spel dat om de hoek kwam kijken bij stemprocedures. Beyen riep op

om niet bang te zijn voor slechte samenwerking en dat hij geloofde in de mensen die het IMF

gingen leiden..183

Dit was Beyens enige bijdrage die hij gaf tijdens de vergaderingen met betrekking tot

de Executive Directors. Beyen ging niet in op de voorstellen zelf, maar gaf vooral aan dat

inmenging van speciaal stemrecht in de aanstellingsprocedure zeer onwenselijk was en dat hij

het liefst het IMF naar het model van de BIS ingericht zag. De gedelegeerden die na Beyen

het woord namen gingen wel in op de alternatieven zelf en vervolgde de discussies.

Committee 3 kwam niet meer tot een besluit over de benoemingswijze van de Executive

Directors.

Tijdens de laatste vergadering van Commission I op 19 juli werd er een besluit

genomen over de aanstellingsprocedure van de Executive Directors.184 Uiteindelijk hadden de

gedelegeerden niet naar de mening van Beyen geluisterd. In Document 466 viel te lezen dat

de vijf landen met de grootste quota ieder een Director mochten aanstellen, twee Directors

181 Ibid, Location 8720.182 Ibid, Location 8752183 Ibid, Location 8765184 Ibid, Location 5329.

35

werden aangesteld door de Latijns-Amerikaanse landen en vijf door de overige landen.185

Speciaal stemrecht speelde wel degelijk een grote rol bij de benoeming van de Executive

Directors.

4.5 Conclusie

De uiteindelijke invloed van de Nederlandse delegatie zelf op de Bretton Woods conferentie

is in mijn ogen niet spectaculair groot. Zo is de inbreng van de Nederlandse delegatie omtrent

de Executive Directors van het IMF niet terug te vinden in het uiteindelijke resultaat.

Toch moet vermeld worden dat Beyens protest tegen de strikte provisie omtrent de

goudopslag succesvol was. De Nederlandse delegatie wist de steun van onder meer België,

Peru en Tsjecho-Slowakije te verwerven en voldoende druk uit te oefenen om de provisie

meerdere keren te laten herzien. De Nederlandse delegatie hield haar verzet tegen de provisie

tot het einde vol. Deze werd echter toch aangenomen, weliswaar in een afgezwakte vorm. De

afzwakking van de provisie gaf het IMF de mogelijkheid om op termijn zelf te beslissen waar

het goud zou liggen. De discussie rondom deze provisie is in mijn ogen de meest directe

invloed die de Nederlandse delegatie heeft uitgeoefend tijdens de Bretton Woods conferentie

zelf.

185 Rosenburg & Schuler, The Bretton Woods Transcripts, Location 19893

36

5 Conclusie

Onderzoek naar de rol die Nederland heeft gespeeld bij de oprichting van het Bretton Woods

systeem kan in twee onderwerpen worden verdeeld. Er kan onderzocht worden wat de invloed

was van Nederland op de totstandkoming van het Joint Statement, de kern van wat besproken

zou gaan worden op de conferentie zelf. En er kan onderzocht worden wat de invloed was van

Nederland op de Bretton Woods conferentie en het eindresultaat.

Het Joint Statement was de synthese van de plannen White en Keynes, waarbij het

plan-White de boventoon voerde. Om te achterhalen wat de Nederlandse invloed was op het

Joint Statement moet gekeken worden welke Nederlanders er betrokken waren bij de plannen

Keynes en White. Bij het plan-White, het belangrijkste onderdeel van het Joint Statement,

waren Crena de Iongh en Polak voor Nederland betrokken bij de besprekingen in de

Verenigde Staten. Uit de briefwisseling tussen White en minister Van den Broek bleek dat

White zeer tevreden was met de inbreng van Crena de Iongh en Polak omtrent het nog op te

richten IMF. Wat de precieze inbreng was van Crena de Iongh en Polak en in hoeverre het na

de Bretton Woods conferentie nog terug te vinden was in het IMF is mij niet duidelijk

geworden. Bij het plan-Keynes was Beyen de meest betrokken Nederlander. Het bleek dat

Keynes de mening van Beyen waardeerde en hem persoonlijk op de hoogte hield van de

vordering van het plan. De invloed van Beyen op het Joint Statement en het uiteindelijke

Bretton Woods systeem zal waarschijnlijk minder zijn. Dit omdat het plan-Keynes een veel

kleiner onderdeel uitmaakte van het systeem.

De invloed van de Nederlandse delegatie op de Bretton Woods conferentie zelf was

niet bijzonder groot. De Nederlandse delegatie heeft geprotesteerd tegen de manier waarop de

Executive Directors benoemd gingen worden. Dit protest heeft geen invloed gehad op het

uiteindelijke besluit over de benoemingswijze van de Directors. Wel was de Nederlandse

delegatie succesvol om de uiterst rigide provisie met betrekking tot de locatie bepaling van

monetair goud af te zwakken. Door de inzet van de Nederlandse delegatie en de aanhoudende

kritiek konden de IMF Directors op termijn zelf gaan beslissen waar het monetaire goud

opgeslagen moest gaan worden. De waardering voor Beyen en Crena de Iongh kwam na de

Bretton Woods conferentie tot uiting. Beyen en Crena de Iongh hebben belangrijke functies

bekleed bij het IMF respectievelijk de Wereldbank. De Bretton Woods conferentie kenmerkte

zich door haar multilaterale karakter en de inbreng van de vele landen, waar Nederland er

slechts één van was. Uiteindelijk waren het de Verenigde Staten die bepaalden hoe de kern

37

van het Bretton Woods systeem er uit moest komen te zien. Zelfs de briljante John Maynard

Keynes kon hier weinig aan veranderen. Het plan-White en het daarbij behorende stabilisatie

fonds kunnen worden gezien als de werkelijke blauwdruk van het Bretton Woods systeem.

Van een buitenproportionele invloed van Nederland op de vorming van het Bretton Woods

systeem is in mijn ogen dan ook geen sprake. Desalniettemin mag er op gewezen worden dat

Nederland haar rol in de oprichting van het Bretton Woods systeem met verve heeft vervuld.

38

Literatuur

Bayoumi & Eichengreen, Macroeconomic Adjustment under Bretton Woods and the Post-

Bretton-Woods Float: an Impulse Response Analysis (Cambridge 1992)

Beyen, Johan Willem, Het spel en de knikkers: een kroniek van vijftig jaren (Rotterdam 1968)

Burda. Michael & Charles Wyplosz, Macroeconomics, A European Tekst (Oxford 2009)

Bordo, Michael D., The Bretton Woods System: An Historical Overview (Chicago 1993)

Bordo, Michael D., Owen F. Humpage, & Anna J. Schwartz, Working papers of the Federal

Reserve Bank of Cleveland: Bretton Woods and the U.S. Decision to Intervene in the Foreign-

Exchange Market, 1957–1962

Copeland, Laurence, Exchange Rates and International Finance (Edinburgh Gate 2008)

Dominguez, Kathryn, The Role of International Organizations in the Bretton Woods System

(Chicago 1993)

Dormael. A. van, Bretton Woods, Birth of a Monetary system (London 1978), 156-166

Eckes, A.E., A Search for Solvency, Bretton Woods and the International Monetary System,

1941-1971 (Austin 1975)

Eichengreen, Barry, Three Perspectives on the Bretton Woods System (Chicago 1993)

Edwards & Santaella, Devaluation Controversies in the Developing Countries: Lessons from

the Bretton Woods Era (Chicago 1993)

Faassen, M. van Faassen & R.J.J. Stevens, Documenten betreffende de Buitenlandse Politiek

van Nederland 1919-1045, Periode C Deel VII (Den Haag 2004)

Garber, Peter M., The Collapse of the Bretton Woods Fixed Exchange Rate System (Chicago

1993)

Genberg, Hans & Alexander K. Swoboda: The Provision of Liquidity in the Bretton Woods

System (Chicago 1993)

Giovanni Alberto, Bretton Woods and its Precursors: Rules Versus Discretion in the History

of International Monetary Systems (Chicago 1993)

Kroo, Noortje de, Masterthesis: Wat was de intentie van de Verenigde Staten met het

Marshallplan, en hoe interpreteerde Nederland dit

Kydland, Finn Kydland & Edward Prescott, Rules Rather than Discretion: The Inconsistency

of Optimal Plans (Chicago 1977)

LaFeber, Walter, America, Russia, and the Cold War, 1946-2006 (New York 2008)

39

Marrewijk, Charles van, International Economics. Theory, Application, and Policy (Oxford

2007).

Matson, Richard C., Interest Rate Differentials under Bretton Woods and the Post-Bretton

Woods Float: The Effects of Capital Controls and Exchange Rate Risk, (Chicago 1993)

Roseburg, Andrew & Kurt Schuler, The Bretton Woods Transcripts (New York 2012)

Weenink, W.H., Bankier van de wereld, Bouwer van Europa: Johan Willem Beyen 1897-1976

(Amsterdam 2005)

Archieven

International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year

ending, 30 June 1947.

International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year

ending, 30 April 1971

International Monetary Fund, Annual Report of the Executive Directors for the fiscal year

ending, 30 April 1973.

Department of State Publication, Proceedings and Documents of the United Nations

Monetary and Financial Conference Vol. I (Washington 1948).

Nationaal Archief, Ministerie van Financiën, Financieel Attaché te New York en te

Washington 1940-1974, Blok F8, Inv.nr.: 3176, Verslag Broches van de Bretton Woods

Conferentie.

Websites

http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTABOUTUS/EXTARCHIVES/

0,,contentMDK:21826676~pagePK:36726~piPK:437378~theSitePK:29506,00.html

http://www.ecb.europa.eu/euro/intro/html/index.en.html

http://fx.sauder.ubc.ca/ECU.html

http://www.europeaninstitute.org/EA-August-2012/europes-north-south-dividea-stubborn-

chasm.html

http://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/R/bo3632896.html

http://hnn.us/article/149232

http://www.amazon.com/Bretton-Woods-Transcripts-Kurt-Schuler-ebook/dp/B009V3FO2Q

http://external.worldbankimflib.org/Bwf/whatisbw.htm

http://www.worldbank.org/en/about/history

40

http://www.worldbank.org/en/about/leadership/members

http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_dr_04.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_dr_01.htm

http://www.imf.org/external/np/exr/center/mm/eng/mm_sc_03.htm

http://www.bundesbank.de/Redaktion/EN/Topics/

2013/2013_10_14_end_of_bretton_woods.html

http://www.nytimes.com/1997/09/16/business/aron-broches-83-official-at-world-bank.html

http://www.oorlogsgetroffenen.nl/archiefvormer/

Bureaus_Financieel_Attache_NY_Washington

http://www.world-economics-journal.com/Authors/Jacques%20J%20Polak.author?

AID=Jacques%20J.%20Polak

http://www.parlement.com/id/vg09llhs5qyi/j_w_johan_beyen

http://www.parlement.com/id/vg09lm00ubr1/l_j_a_trip

http://www.theguardian.com/business/2013/jul/31/bank-of-england-and-nazis-stolen-gold

http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn5/crena

http://www.gahetna.nl/collectie/archief/ead/container/eadid/2.10.46.01/node/c01%3A2./

level/series

https://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2010/NEW030110A.htm

http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTABOUTUS/EXTARCHIVES/

0,,contentMDK:21859511~pagePK:36726~piPK:437378~theSitePK:29506,00.html

http://go.worldbank.org/JDT8LQZ890

http://www.imf.org/external/about/histcoop.htm

http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/eds.aspx

https://www.imf.org/external/np/exr/facts/quotas.htm

41