Kadastraal minuutplan 1811 - 1832

Atlas Eekhoff 1849 - 1859

Topografische Militaire Kaart 1830 - 1850

Topografische Militaire Kaart 1854

Type Park L/XL

Adres Zwartewegsend, Rijperkerk

Architect huis -

Architect park L.P. Roodbaard

Jaar omstreeks 1843

Opdrachtgever Nicolaas Ypey en Baudina Looxma

Uitvoering -

Betaling -

Huidige eigenaar Stichting Op Toutenburg

Reconstructie -

Tekening gesigneerd schetsontwerp, Friesmuseum

Literatuur - Aa, van der, A.J., Het aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden - Boschma, C., e.a., Lucas Pieters Roodbaard, architect van

buitengoederen, 1979

- Jensma G., Historie van de buitenplaats, Vijversburg en haar

bewoners, 2007

- Jensme, G., Over de geschiedenis van Vijversburg, 2005

- Mulder-Radetzky, R.L.P., L.P. Roodbaard (1782-1851).

Een tuinarchitect met schildersogen, 1999

- Mulder-Radetzky, R.L.P., L.P. Roodbaard. Tuinen van de Friese adel,

1992

- Visser, R., De Adel yn de Trynwâlden, 1975

Lijst van Afbeeldingen - Tresoar: AL615, 1910

- Tresoar: AL611, 1913

- Tresoar: AL590, 1917

- Tresoar: AL589, 1913

- Tresoar: 29994, 1981 (fotograaf Terpstra)

- Tresoar: AL532, 1904

- Tresoar: AL587, 1916

VIJVERSBURG

- Mulder-Radetzky, L.P. Roodbaard (1782-1851). Een tuinarchitect met

schildersogen, 1999, p 72

Historie

De geschiedenis van Rijperkerk en Vijversbug begint in feite met de aanleg van de Zwarteweg.

Deze weg werd in 1528 door stadhouder Georg Schenk van Toutenburg aangelegd om op snelle

wijze van Leeuwarden naar Rijperkerk te komen. Aan deze weg werd in de zeventiende eeuw een

eenvoudig buitenhuis aangelegd, dat uitgroeide tot het voorname Vijversburg.

In 1808 werd dit buiten aangekocht door de rijke familie Looxma uit Leeuwarden. In het koopcontract

werd een beeld geschetst van een voornaam buiten met tuin in formele aanleg. Twintig jaar later

trouwden Baudina Looxma en Nicolaas Ypeij op Vijversburg. In 1843 ging het echtpaar het buiten

bewonen. Vanaf deze tijd verbouwde en vergrootte Nicolaas Ypeij in diverse fasen het huis en de

tuin. De verbouwing van het huis in 1862 was met name ingrijpend. Ypeij behoorde in die tijd tot

de meest voorname (en rijke) personen in Friesland. Hij bezat onder meer enorme oppervlakten

gronden, in de nabije dorpen.

Het huis en de tuin werden in verschillende fasen verbouwd en aangepast aan de moderne

opvattingen. Gezien de status van Ypeij is het niet opmerkelijk dat veel belangrijke tuinarchitecten

werkzaam zijn geweest aan het park. Zeker is dat vader en zoon Vlaskamp en Roodbaard hier

hebben gewerkt. Ook van L. Springer is een ontwerp voor het park ontdekt, deze is echter in zijn

geheel niet uitgevoerd.

Van Roodbaard is een ontwerp bewaard gebleven voor slechts een deel van de tuin. Het ontwerp

toont een grote vijverpartij. Roodbaard heeft zijn tekening niet gedateerd. Het is om deze reden niet

met zekerheid vast te stellen in welke fase Roodbaard hier werkzaam is geweest, en wat exact

is uitgevoerd. Het is goed mogelijk dat hij direct op het eerste moment, rond 1843, betrokken is

geraakt. Ten tijde van de ingrijpende verbouwing leefde Roodbaard niet meer.

Het historisch kaartmateriaal biedt maar beperkt uitsluitsel, aangezien de kaarten grofweg in de

periode 1830-1860 zijn opgetekend, en het moment van verkenning in de meeste gevallen niet

bekend is.

Schetsontwerp

Schetsontwerp

De tekening kan getypeerd worden als een ontwerp-/ uitvoeringsschets. Het is een snel getekend

ontwerp zonder veel details. Wel zijn er veel aanwijzingen bij geschreven, die informatie geven over

de beplanting en over het reliëfverloop.

In de tekening is nog zichtbaar dat Roodbaard uitging van elementen uit de formele aanleg. We

zien een deel van het grachtenstelsel, dat om het huis gelegen was. Daarnaast zijn de contouren

van de formele vijverpartij aangegeven.

Interpretatie schetsontwerp

Het ontwerp van dit deel van de tuin wordt gedomineerd door de grote waterpartij. Deze vijver

bepaalt de structuur van het ontwerp. Rondom de contouren slingeren in een vergelijkbare

vormentaal de verschillende paden.

De vijvervorm kan vergeleken worden met een kronkelende L-vorm, waarvan een zijde bestaat uit

een brede kronkelende vorm, en de andere zijde vanuit een versmalling uitmondt in drie verschillend

vormgegeven zijarmen.

Deze kronkelende vijverpartij bepaalt niet alleen de loop van de omliggende paden, maar ook het

verloop van het reliëf. Zoals kenmerkend voor Roodbaard is wordt de vijverrand opgehoogd tot een

glooiend geheel. Dit wordt echter versterkt door de aanleg van perken met een hoge glooiingen

(zoals in de tekening beschreven staat). Deze perken bevinden zich telkens in de binnenbocht van

de waterpartij. Ook in de vijver is reliëf als ontwerpmethode gebruikt. Roodbaard laat hier een eiland

opwerpen dat 2,5 voet hoog ligt. Vanaf het eiland is het zomerhuis zichtbaar, en kan uitgekeken

worden over de waterpartij en het overige park