6 EK16.

achtergrond.Het succes van voetbaldwerg IJsland, of de triomf van een uniek sportmodel

DetrotsvanderotsNooit heeft een kleiner land meer sporttalentvoortgebracht. Hoe het onherbergzame IJsland metzijn 329.000 inwoners van de schaarste een deugdmaakte en de sensatie van de kwalificatie werd. Wiestopt die Vikingen met hun Zweedse hoofdman?HANS VANDEWEGHE

I had sexwith an elf in Iceland.’Dat ishet eersteT-shirt dat een toerist zietin dewinkelstraat vanhoofdstadReykjavik.Het tweede is dat vandenationale elf, de trots vande rots, het

land vanvuur en ijs. De Italiaanse kledingmakerErreapresenteerdehet EK-shirt op 1maart vandit jaarmet een toepasselijke,maar enigszinsvoorspelbare spot: een vuurbalwerd tegen eenijswandgetrapt,waarophet ijs brak enhetblauwe shirtmet lange rood-witte strepenwerdonthuld. Voorde geïnteresseerden: het bestaatook inwit en influo.Toenbeginmei de vijfmaandendurende com-

petitie op gangwerdgetrapt, leefdehet EKvoet-bal nogniet in de straten vande IJslandse stedenendorpen.Ondanksde vroegedooi,met dankaanElNiño,washet vooruitbundigheidnog tekoud.Knattspyrnu – voetbal dus,maar fotboltimagook –heeft het vulkaanlandwellichtwereld-wijd opdekaart gezet, bij afstammelingenvandeNoormannenhoort enige onderkoeldheid.Ergens leeft de stillehoopopeenkopie vande

successenvandenationalehandbalploeg, die in2008opdeOlympischeSpelen inPekingzilverwon,want toengingendecoole enkoeleIJslandersweluit hundak: 85procent keeknaardefinale en40.000mensen–eenhalvehoofdstad–verwelkomdendehandballers.Dat olympischezilverwas tegelijk eenemotioneleontsnappinguit zware tijden.Debankencrisis speeldeal volop

en tweemaanden later zoudende IJslandsebanken failliet gaan: de lokalebeurs zaktemet90procent.Nogeens twee jaar laterhield IJslandEuropaopnieuw inzijngreep, toendevulkaanEyjafjallajökull uitbarstte enzesdagen langhetvliegverkeer inNoord- enWest-Europa stopte.Neen, vanuit IJslandkwamdezeeeuwnognietveel goedsonze richtinguit. Totnu.

“Ik benblij dat ons resultaat in groepAbeter isonthaalddanonze vulkaan.”OmarSmarason,marketingdirecteur en

mediaverantwoordelijke vande IJslandse voet-balbondKSI, excuseert zich voor zijn sarcasti-sche repliek.

“

Spanje was al de beste in 2008en 2012. Een derde EK-zegeop rij zou een unicum zijn.

HATTRICK

►Het machtige decor van het Hasteinsvollur-stadion op

‘Wij zijn afstammelingenvan de Vikings

en dat merk je aan alles.Ons land heeftons gehard’

ARNAR VIDARSSONOUD-INTERNATIONAL EN

EX-SPELER LOKEREN EN CERCLE

doelpuntenMichel Platini scoorde op het EKin 1984 in zijn Frankrijk negen keer.Op het vorige EK, in 2012, waren er zestopscorers, die elk slechts drie keerde weg naar de netten vonden.9

8 EK16.

Hij is het moe – “ik ben liever eerlijk” – om tel-kens buitenlanders te woord te staan. “Wij zijngeen one year wonder. We hadden al goedejeugdelftallen en we hebben die nu weer, en wehadden er met strakarnir okkar (‘onze jongens’)al bij moeten zijn op het WK in Brazilië.”

Dat is niet gelogen. IJsland werd tweede ineen groep met Zwitserland, waartegen het ineen memorabele wedstrijd in Bern 4-4 gelijk-speelde na een 4-1-achterstand. Ze kwalificeer-den zich voor de play-offs en moesten daarintegen voetbalgrootmacht Kroatië in het veld.Het werd 0-0 in Reykjavik, maar 2-0 in Zagreb.

Smarason: “Een deelnemer met welgeteld329.000 inwoners op het grootste sport-evenement van de planeet, dát was pas eenstunt geweest. We hadden al eens met 1-1 gelijk-gespeeld tegen wereldkampioen Frankrijk in1998 en in 2004 klopten we de latere wereld-kampioen Italië, telkens in wedstrijden metinzet. Deze kwalificatie nu, met Euro 2016, zater aan te komen.”

IJsland begon thuis tegen Turkije meteenmet 3-0-winst. Vervolgens ging Letland in Rigamet 0-3 voor de bijl en op 13 oktober 2014 won-nen ze met 2-0 van Nederland, dat een paarmaanden eerder nog de halve finale van hetWK had gespeeld. In Tsjechië ging het mis,maar dat werd rechtgezet in de return inIJsland. Kazachstan uit: winst. Nederland uit:winst.

Twee speeldagen voor het einde was hetonooglijke IJsland al zeker van zijn primeur:deelname aan de Europese eindronde. Dat zegeen eerste van de groep werden, was te wijtenaan twee gelijke spelen thuis tegen Kazachstanen Letland en het verlies in de laatste wedstrijdin Turkije.

‘Duglegur’, hard werkenHoewel het drie keer de oppervlakte van Belgiëheeft, is IJsland geen groot land en staat het ookniet direct te boek als een groot sportland. In destand van olympische medailles per inwonerhalen ze evenwel de top, samen met anderekleine sporteilanden als de Bahama’s (met eenvergelijkbaar inwonersaantal). De sport ofcompetitie waarin IJsland tot vandaag nog hetmeest uitblonk, was niet voetbal of handbal,maar The Strongest Man, waarin alleen deVerenigde Staten meer medailles wonnen. JonPall Sigmarsson en Magnus Ver Magnussonzijn internationaal de populairste IJslandsesporters, en worden zelfs voor commercialsgevraagd tot in de VS, waar ze al lang op zoekzijn naar het geheim van die sterke mannenvan die gigantische vulkanische rots in de

Noordelijke Atlantische Oceaan.“IJsland is een land van harde mannen, voor

geen kleintje vervaard. Wij IJslanders zeggendat we in het mooiste land ter wereld wonen, endat kan kloppen. We zeggen ook dat het debeste plek is om te wonen. Ja, in de zomer, maardan slaap je niet van het licht, en in de winterzie je soms dagen géén licht. De koude, de regenof de sneeuw en het ijs: een weekje kan ik het ernog wel uithouden.”

Dat zegt ex-voetballer Arnar Vidarsson diewe opzoeken in Lokeren, waar hij trainer is vande beloften en waar met Sverrir Ingasonvandaag ook een international speelt die straksop het EK is.

‘Het unieke aan onsmodel is de brede

selectie. Dienen zichbij een club 100kinderen aan, danzullen die allemaaltrainen en spelen’

ARNAR VIDARSSON

De duurste tickets voor definale kosten via de officiëleweg bijna 900 euro. Op dezwarte markt kan die prijsmakkelijk verdubbelen.

€89516wedstrijdenNiemand speelde meer EK-matchen dande Franse verdediger Lilian Thuram en deNederlandse doelman Edwin van der Sar. PhilippLahm (Duitsland) en Cristiano Ronaldo (Portugal)hebben er elk veertien gespeeld en komen op dittoernooi in actie, en gaan dus voor het record.

zaterdag04/06/2016 9

Vidarsson geeft toe dat hij trots is op zijnland en zijn voetballers. Hij knikt als we hetwoord ‘duglegur’ in een slechte uitspraak vanonze nota’s aflezen. “Dat typeert ons. Hetbetekent: je best doen, altijd en overal. Hoe datkomt? Door het isolement op dat eiland.Wijzijn afstammelingen van de Vikings en datmerk je aan alles. Ons land heeft ons gehard.IJsland is numodern en relatief rijk, maar ooitwas het arm.Mijn grootouders zijn opgegroeidin plaggenhutten die in demodder stonden,zonderwater of stroom. De jeugd van nu heefthetmakkelijker. IJsland is een luxeland gewor-den,mede doordat de VS ons als eerste test-markt zien voor hun Europese producten.”

Jonge republiekIJsland is nogmaar een goede zeventig jaarhelemaal onafhankelijk vanDenemarken, ter-wijl het eerder bijna zeshonderd jaar deel wasvanNoorwegen. Om correct te zijn, IJslandwasal sinds 1918 een soevereine staat, maar dan ineen duo-koninkrijk naast Denemarken, onderdezelfde koning. Tijdens de bezetting van

Denemarken door nazi-Duitsland riep IJslandin 1944 de republiek uit. Het hielp dat hettijdens die oorlog zelf een strategischeuitvalsbasis was voor de geallieerde troepen.Twee jaar na de echte onafhankelijkheid zou

het IJslandse elftal een eerste keer aantreden,tegenDenemarken, en de IJslanders sloofdenzich uit omhet de Denen naar de zin temaken.Ze vergastten hen zelfs een dag voor dewedstrijd op een slopende dagtrip op paardenlangs de vulkanen en geisers. Desondankswerdhet 0-3. Een jaar later werd de voetbalbond – deKnattspyrnusamband Islands of KSI – opge-richt en in dat jaarmaakte Albert Gudmunds-son tegenNoorwegen het eerste internationaledoelpunt. Op 2 juli 1948 volgde de eersteinterlandoverwinning, toen Finlandmet 2-0werd geklopt.Inmiddels was ook een clubcompetitie

ontstaan en Valur uit Reykjavik zorgde alseerste club voor ophef door in 1968 het groteBenfica van Eusébio op 0-0 te houden. De eersteEuropesewinst volgde in 1985: Valur klopteNantesmet 2-1. Toen speelde de grote ArnorGudjohnsen al voor Anderlecht en een jaareerder had heel IJsland gehoopt dat hij van debank zoumogen komen in de finale van deUEFACup,maar helaas. Paul VanHimst brachthemniet in enAnderlecht verloor.

Talent zatArnors grootste prestatie zou er in bestaan dathij heel jong vaderwerd van Eidur, en diewerdeen nog betere voetballer, want hij haalde heteerste elftal van Chelsea en Barcelona. Op 24april 1996 speelden vader en zoon samen in eeninterland tegen Estland, een ijkpunt in de spor-tieve geschiedenis van het land. Omprecies tezijn kwamEidur zijn vader Arnor vervangen.Eidur – 37 inmiddels –maakte dit seizoen vol

in Noorwegen bijMolde FKmet als enigebedoeling om twintig jaar na zijn debuutweerbij de EK-selectie te zijn.Weze het als bankzit-ter, want tegenwoordig heeft IJsland heel veeljong talent, nadat het in 2011 al de Europeseeindronde haalde bij de U21. AlfredFinnbogason (bij Lokeren in 2011-2012 en nuvanReal Sociedad,maar uitgeleend aan FCAugsburg), Gylfi Sigurdsson (Swansea), JohannGudmundsson (Charlton) en captain AronGunnarsson (Cardiff City) zijnwellicht niet demeest gewilde Panini-plaatjes, maar dat kanveranderen als ze op 14 juni om 21 uur in Saint-Etienne in de allerlaatste wedstrijd van deeerste speelronde van de poules Portugal eenhak zetten, zoals ze eerdermet Nederland enTurkije deden.

► Jonge spelertjes in de Korinne-sport-hal in hoofdstad Reykjavik. IJsland telteen twintigtal hallen met kunstgras.© PRESSE SPORTS

GastlandFrankrijk organiseert voor de derdekeer het EK. In 1960 werd het vierde,in 1984 wist het als gastland het toer-nooi te winnen. Daar slaagden verderalleen Spanje (1964) en Italië (1968) in.

PanenkaDe gestifte penalty wordt nu en dan nog eens bovengehaald,maar voor het origineel moeten we terug naar het EK van1976 in het toenmalige Joegoslavië. De Tsjecho-SlowaakAntonin Panenka besliste de finale tegen West-Duitslandmet een legendarische strafschop, die zijn naam kreeg.

10 EK16.

Het bijzonderemicroklimaat voor sport inIJsland is een samenspel van verschillendeelementen waarvan andere landen veel kun-nen leren. De grondstof was er: IJslanders zijnbuitenmensen in een hard landschapmet eenhard klimaat en hebben altijd fysiek talentgehad. Bewegen zit in de Viking-genen van deIJslanders en hun opmerkelijke wilskracht endiscipline is daar onlosmakelijk mee verbon-den. De socioloog Vidar Halldorsson bestu-deerde de IJslandse volksaard en kwam tot deopmerkelijke vaststelling dat IJslanders meergedreven worden door intrinsiekemotivatiedan andere volkeren. Komt daarbij dat zeopmerkelijke teamspelers zijn.

IJsland heeft een echte sportcultuur. Neemnu Vestmannaeyjar, een gemeente op degelijknamige ‘Westmaneilanden’, 11 kilometervoor de kust. De sportinfrastructuur laat zichals volgt samenvatten: één indoor voetbalhal,vier outdoor voetbalvelden, vijf hallen voorhandbal of basketbal, een zwembad en eengolfterrein. In Vestmannaeyjar wonen 4.200mensen.

Sport staat centraal in de ontspanning vande bevolking en dat begint bij de sport-vereniging. In Hafnarfjordur, een voorstadjevan hoofdstad Reykjavik, heet het team FH ofFimleikafelag Hafnarfjordur, wat zoveel wilzeggen als gymnastiekclub. Onderweg van deluchthaven op het schiereiland Keflavik naarReykjavik rij je langs het sportcomplex dat degemeente heeft gefinancierd.

Indoor kidsFH biedt vier sporten aan: voetbal, atletiek,handbal en schermen. Eerste verschil met hetEuropese vasteland: het is niet ongewoon dateen kind aan verschillende sporten doet.90 procent van de tienjarige IJslandsekinderen beoefent minstens twee sporten. Dekostprijs is te overzien. Ouders betalen 320euro lidgeld per jaar voor een kind van 3 tot 10,tot 530 euro per jaar voor een 14- tot 19-jarige.De gemeente geeft voor elk kind een sport-voucher van 190 euro per jaar.

Arnar Vidarsson zat bij FH: “Ik speelde voet-bal, handbal en basketbal en ik trainde negenkeer per week, twee keer op weekenddagen enelke avond van de week. In het basketbal hebik leren verdedigen en in het handbal lerenbewegen en hard worden, want handbal isecht een harde sport. Later ben ik ook gaangolfen. In de zomer voetbalde ik buiten, somsop grasmaar ook vaak op gravel. In de winterwas het zaalvoetbal in kleine zalen, want ik

Vestmannaeyjar telt vier voetbal-velden, een indoor voetbalhal,vijf hallen voor hand- of basketbal,een zwembad en een golfterrein.Voor 4.200 inwoners

►Ook op de Vestmannaeyjar-archipel vind je sportterreinen bij de vleet. IJsland is een multisportland.

Stade de France

De openingswedstrijd en de finale worden gespeeldin het Stade de France. De laatste keer dat deBelgen daar mochten aantreden, in juni vorig jaar,wonnen ze met 3-4 van gastland Frankrijk. 2x In 1972 en in 2000 (toen samen

met Nederland) mocht Belgiëde eindronde organiseren.De eerste keer leverde ons dateen derde plaats op, de tweedekeer gingen we roemloos tenonder in de groepsfase.

zaterdag04/06/2016 11

Arnar Bill Gunnarsson van de KSI: “Al dieinfrastructuur is meestal eigendom van degemeente, die ze aan de club leent en zelf deuren opvult. Dat zorgde voor een generatietechnisch betere voetballers. Jawel,opgegroeid op kunstgras. Wij noemen ze somsde ‘indoor kids’ en zij maken vandaag dedienst uit in het nationale elftal.”

Bondscoach-tandartsNaast het atletisch potentieel, de mentale inge-steldheid en de infrastructuur, kwam vanaf2002 ook nog eens een kwalitatieve opleiding.Even leek het wel of heel IJsland voetbal-trainer wilde worden. Gymleerkrachten,kinesitherapeuten, geïnteresseerden, ex-voet-ballers, allemaal volgden ze trainerscursus.Volgens demeest recente telling heeft IJslandminimaal 630 trainers met een UEFA B-licen-tie, en daarnaast nog eens 200 A-trainers. Dieworden allemaal door de gemeente of de clubeen salaris betaald waarvanmen kan leven.Sommige coaches doen er nog wat bij, zoalsassistent-bondscoach Heimir Hallgrimsson,die tandarts is op deWestmaneilanden. Na hetEKwordt hij hoofdcoach van demannen enzal hij zijn praktijk opgeven, iets wat hij eerdertijdens de vijf jaar als coach van de vrouwen-ploeg steeds weigerde.Helemaal opmerkelijk is de talentdetectie,

want die bestaat niet. Eerst staat de algemeneatletische en technische ontwikkeling van hetspelende kind voorop, pas vanaf 13 jaar gaat deIJslandse bond de kinderen van dichtbij bekij-ken. Arnar Vidarsson: “Het unieke aan hetIJslandsemodel is de brede selectie. Dienenzich in een club honderd kinderen aan perjaargang, dan zullen die allemaal trainen enspelen. Niet zoals bij de ploegen hier, met tweekeer de zestien beste spelers, en de rest diemag opkrassen omdat ze niet goed genoegzijn. En alle IJslandse voetballertjes krijgen temakenmet goed opgeleide trainers.”Spelers worden ingedeeld in ploegen

volgens hun kunnen: de beteren spelen entrainenmet de beteren, deminder getalen-teerdenmet deminder getalenteerden. Ookdie met twee linkervoeten spelenmet elkaar.Supergetalenteerde 16-jarigen worden aan-gemoedigd om in de lokale competitie met deA-elftallenmee te spelen. De besten vertrek-ken ten slotte naar Europa.Gunnarsson: “We hebben een schaarste-

model, dusmoeten we voorzichtig omsprin-genmet onze voetballertjes. Het gebeurt vaakdat we een spelertje eerst niet opmerken en

later zien opduiken in selecties, terwijl die inandere landen al was verdwenen uit hetvoetbal. Wij laten de spelers ook vooral rijpenin hun clubs. Slechts vijf weekends per jaarzullen we ze samenbrengen en wij dringenook niet een bepaalde tactiek op.We hebbenvertrouwen in de clubcoaches, want diehebben wij opgeleid.”Talent, zowel fysiek als mentaal. Infrastruc-

tuur. Opleiders. Geen talentdetectie, wanttalent biedt zichzelf aan. Dat is heel wat, maarkan niet alle succes verklaren van een landmet ocharme 75 profs die in 14 verschillendelanden hun boterham verdienen.

SchapenklotenArnar Vidarsson plakt één naam op het succesvan de nationale elf: de 67-jarige Lars Lager-bäck. “Lagerbäck is een Zweed die profclubstrainde en de nationale ploegen van Zwedenen Nigeria. Toen IJsland hem vroeg, had hijmaar één voorwaarde: ze moesten het op zijnmanier doen. Hij professionaliseerde de bonden de nationale ploeg. Inmijn tijd was eennationale selectie vakantie. Wij logeerden inmooie hotels en aten drie keer per dag buffetmet lokale IJslandse delicatessen zoals detong, ogen en kloten van schapen. Lekker,vooral met zoete aardappel, maar geen etenvoor sporters.”Op 1 januari 2012 trad Lagerbäck aan. In

april 2012 stond IJsland nog 128ste op de FIFA-ranking. Na de kwalificatie in september vanvorig jaar stonden ze op 23. Het systeem-Lagerbäck was niet alleen funest voor deomzet van de hotelbuffetten, maar ook voor detegenstander. Lagerbäck speelt een conse-quente 4-4-2 met zoneverdediging. Vidarsson:“Nederland heeft wel drie keer het systeemomgezet, maar er was geen doorkomen aan.Dat was het werk van Lagerbäck.”Wat kunnen we op het EK van IJsland ver-

wachten? De assistent-bondscoach-tandartsHeimir Hallgrimsson was laatst in Schotlandop een trainerscolloquiumwaar ze aan zijnlippen hingen en hij had eenmooie uitsmijter:“Succes is voor ons een reis, geen einddoel”.Hij verwacht dat ze verder kunnen raken

dan de groepsfase. In poule Fmet Oostenrijk,Hongarije en Portugal zijn ze alvast nietkansloos. Oostenrijk en Hongarije zijn haal-baar en Portugal zal hen onderschatten.En de IJslander zelf? Arnar Vidarsson is

serieus: “Wij zijn overlevers. En IJslandersvinden zichzelf fantastisch. Dus tochmaaroppassen voor ons.”

ben van voor de grote voetbalhallen.”In 2000 werd de eerste indoorhal gebouwd

op IJsland: een volledig voetbalveld, metkunstgras, beschut tegen de gure weer-elementen. In de jaren daarna – niet toevalliggelijklopendmet de financiële bubbel die inIJsland werd opgebouwd – werden nog eenszes van die hallen over het hele land gebouwden twaalf hallenmet een half veld. Plots konhet hele jaar door gevoetbald, of minimaalgetraind worden in ideale omstandigheden.Outdoor werden 23 voetbalvelden en 136mini-veldjes in kunstgras aangelegd. Die laatste lig-gen in woonwijken bij scholen en zijn verlicht.

© PRESSE SPORTS

28Golden goalOp het EK van 1996, in Engeland, werd het beslis-sende doelpunt in de verlengingen ingevoerd. OliverBierhoff schonk Duitsland de zege met zo’n golden

goal. Later werd ook nog een silver goal ingevoerd,maar sinds 2006 spelen we gewoon weer

verlengingen van twee keer een kwartier.

In 2008 werd de Spanjaard Xavi uitgeroe-pen tot speler van het toernooi. Hij wastoen 28. Vier jaar later was zijn land- enploeggenoot Iniesta de beste. Zijn leef-tijd? 28. Wie van onze Rode Duivels is 28,horen we u denken. Mignolet, Fellaini,Nainggolan en Dembélé.