Bijeenkomst 2

Programma

1. Feedback 2. Kritiek3. Oefeningen 4. Roos van Leary

Oefening5. Huiswerk

Spanningsanalyse Leerdoel

1.Feedback

Feedback is een van de belangrijkste kernbegrippen binnen trajecten gericht op veranderingen van werkprocessen en verbetering van communicatie. Het is namelijk onmogelijk om iets bij of af te leren zonder feedback.Gedrag en manieren van communiceren kunnen alleen veranderen en verbeteren als de resultaten hiervan bekend zijn bij de betrokken personen. Deze kennis over het eigen gedrag vormt de basis voor veranderingen en verbeteringen.

In principe is feedback dus zeer positief. Toch krijgen we er vaak een onaangenaam gevoel bij en we onttrekken ons er graag aan. Dit komt doordat we in ons verleden meestal met het ontvangen van negatieve feedback pijnlijke ervaringen hebben opgedaan, zoals bijvoorbeeld:“ wat ben jij een vervelend kind, schaam je” .In dit voorbeeld is eigenlijk geen sprake van ‘ echte’ feedback, want deze feedback is niet tegen een bepaalde vorm van gedrag gericht, maar tegen de hele persoon en beïnvloedt het gevoel van eigenwaarde. Toch wordt het in de praktijk wel vaak zo gedaan. Deze onzalige vervlechting van negatieve feedback en het gevoel van eigenwaarde zit er bij ons goed ingebakken en dat maakt overgevoelig. We gaan er van uit (vaak terecht) dat anderen hier ook last van hebben en daarom slikken we onze feedback naar anderen vaak in om de ander niet te kwetsen. Met als gevolg dat kleine irritaties zeer hoog op kunnen lopen. En als de bom dan een keer barst…….

Hieronder een aantal veel gemaakte fouten en verbetertips:

FoutEen jij-boodschap in plaats van een ik-boodschap

“Jij praat ook altijd zo verschrikkelijk lang” . Door deze feedback wordt de ander gedwongen om in de verdediging te gaan. De boodschap is niet alleen vijandig van toon, maar camoufleert ook de gemoedstoestand van de zender. Een dergelijke boodschap c.q. verwijt zegt dus meer over de zender dan over degene tegen wie de opmerking is gericht.Je kunt je dus afvragen of het verwijt terecht is. De zender van de boodschap deelt niets mee over de gevoelens en gedachten die hem tot deze uitspraak hebben gedwongen.In dit soort situaties ontstaat vaak een discussie over wie er nu gelijk heeft, die tot niets leidt, behalve wederzijdse irritatie

Tip Het is beter om in ik-boodschappen te spreken:

- Ik-boodschappen vallen de ander niet zo aan- De spreker doet een uitspraak over zichzelf zonder de ander te kleineren- Ze zijn eerlijker, want de spreker deelt de ander mee wat er werkelijk in hem

omgaat.In dit soort situaties ontstaat vaak een discussie over wie er nu gelijk heeft, die tot niets leidt, behalve wederzijdse irritatie.-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Fout Een globale afrekening in plaats van onmiddellijke feedback

Een tweede fout is het onderdrukken van veel zogenaamde kleinigheden die “ niet de moeite waard zijn om over te praten” en die kleinigheden in te slikken. Maar op zeker moment, als de emmer- misschien n.a.v. iets onbenulligs – overloopt, dan wordt er eens even goed uitgepakt en afgerekend. Dat zijn dan vaak ernstige escalaties waarbij men tegen elkaar gaat staan schreeuwen of zelfs handtastelijk wordt. Ze eindigen niet zelden met grove beledigingen en het totaal afbreken van de communicatie, of het loopt uit op ruzieachtige gelijkhebberij, waarbij de ene oude kou na de andere uit de sloot wordt gehaald en waarbij de een de ander aan het verstand probeert te brengen hoe het werkelijk zat, en wie de schuld had. Vruchteloze discussies.

TipDaarom is het beter ook kleinigheden die storingen kunnen veroorzaken onmiddellijk te bespreken. Het is gemakkelijker een klein probleem op te lossen dan een groot probleem waarin een heleboel kleintjes zijn opgestapeld.-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Fout Een negatief vergrootglas

Sommige mensen zijn ware kampioenen in het ontdekken en naar voren halen van andermans fouten. Deze activiteit dient meestal ter versterking van het gevoel van eigenwaarde. Het is overbodig om te zeggen dat de keuze voor dit gedrag de relatie verslechtert en bij de ander het verlangen doet ontstaan om ook eens ‘ uit te pakken’ .

TipDaarom is het belangrijk om ook positieve gevoelens als feedback terug te sturen:“Ik vond het leuk dat ….” .” Ik heb er bewondering voor hoe jij…..” .Op basis van zo’n complimentje zal de ander ook de negatieve feedback makkelijker kunnen accepteren.------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Fout Feedback alleen van boven naar beneden

Als er ergens verschillen in rang ontstaan, zien we vaak een stroom van feedback van boven naar beneden, meestal in de vorm van prestatie-beoordelingen of blijken van waardering, zonder dat degene die feedback geeft wat van zichzelf prijsgeeft.

TipToch moet feedback natuurlijk in twee richtingen gaan. En omdat feedback van boven naar beneden zo ongebruikelijk is, gedeeltelijk omdat er angst bestaat voor sancties van degene die meer macht heeft, is het allereerst noodzakelijk dat degene die de hoogste positie heeft, blijk geeft van zijn ontvankelijkheid voor feedback. In die zin geldt de volgende stelregel: zorg dat je feedback krijgt want die komt meestal niet vanzelf!

Hierboven staan dus een aantal richtlijnen voor gedrag. Benadrukt dient te worden dat het uitvoeren van de regels op zich geen resultaat oplevert. Dat geldt ook hier: regels zijn hulpmiddelen. De persoonlijke gevoelsmatige basis voor het omgaan met feedback is bepalend voor het succes. Wat kan ik wel en wat kan ik niet zeggen, wat doet feedback mij, hoe verwerk ik feedback, hoe sta ik tegenover anderen, ervaar ik feedback als een hulpmiddel of als een wapen.In het antwoord op deze vragen zit het verschil tussen geslaagde en mislukte communicatie……

Geven en ontvangen van feedback

Feedback geven

Richt feedback op concreet zichtbaar gedrag, niet op de persoon, diens karakter of lichamelijke kenmerken.

Zorg dat de feedback specifiek en concreet is. Begin feedback met “ik

Blijf bij het hier-en-nu; haal geen oude koeien uit de sloot!

Timing; is het tijdstip gunstig? Heeft de ander tijd om naar je te luisteren? Kun je onder vier ogen praten?

Overvoer de ontvanger niet. Beperk je tot het belangrijkste.

Houdt rekening met de ontvanger. Beperk je tot wat de ander kan veranderen. Kan deze iets met wat je zegt?

Gevraagde feedback is meer welkom dan ongevraagde.

Denk mee hoe het anders zou kunnen. Geef suggesties.

Feedback ontvangen

Zie feedback als een kans om te leren, niet als een aanval.

Kijk de ander aan en luister goed.

Ga niet in de verdediging, vraag uitleg over wat je niet begrijpt

Bedank de feedbackgever voor de moeite.

2. Kritiek InleidingKritiek is voor veel mensen in onze Westerse maatschappij een zwaar beladen onderwerp. Alleen al bij de gedachte aan het krijgen van kritiek, breekt hen het angstzweet uit.Waarom is kritiek voor deze mensen zo bedreigend?Vaak wordt kritiek als een aanval ervaren op de persoon die verstrekkende gevolgen met zich meebrengt. De gevolgen die (vaak onbewust) verwacht worden zijn bijvoorbeeld: ‘Je mag me niet meer, je vindt me als persoon waardeloos, ik heb volledig gefaald!’.Als kritiek als zo sterk bedreigend wordt ervaren is te verwachten dat de reacties ook heftig zullen zijn. Op de verschillende reactiestijlen op kritiek komen we later terug.

Laten we eerst eens proberen te bepalen wat kritiek nu eigenlijk is.Aan kritiek zijn meestal twee kanten te onderscheiden; iemand vindt iets vervelend aan het gedrag van een ander en zegt daar iets over. Kritiek zegt dus bijna altijd iets over de beleving van de criticus en over het gedrag van degene die bekritiseerd wordt.In de meest ideale vorm zou het ook zo gebracht worden: ‘ Ik vind het vervelend als je me steeds onderbreekt en me mijn verhaal niet laat afmaken, ik wil dat je eerst eens goed luistert naar wat ik vertel voor je met je visie komt!’Kortom: iemand die kritiek uit, wil in feite zeggen: ‘Ik zou willen/ het prettiger vinden als je dat en dat anders zou doen!’.Maar mensen zijn nu eenmaal meestal geen ‘ideale’ of rationele wezens. Vaak zal kritiek in een andere (minder duidelijk of omslachtig) vorm gegoten worden.Waarom? De meesten van ons hebben niet geleerd om rechtstreeks en openlijk kritiek te geven.

We hebben geleerd om ‘voorzichtig te zijn’ en anderen ‘niet te kwetsen’.Daarnaast heeft het zo zijn voordelen om de ander zich schuldig te laten voelen en om de verantwoordelijkheid voor het feit dat je je niet prettig voelt bij de ander te leggen. Als je ervoor weet te zorgen dat iemand zich schuldig gaat voelen kun je die ander gemakkelijk manipuleren! Je hoeft dan niet rechtstreeks om iets te vragen (waarin een mogelijkheid van afwijzing zit). Zo neemt kritiek vaak de vorm aan van ‘ Je doet stom! Het is niet eerlijk! Een normaal mens doet zo niet! Een goede partner zou dit nooit doen! Als je echt om me gaf...!’Ook komt het regelmatig voor dat kritiek te laat geuit wordt (eerst een poos ingeslikt) en er vervolgens in een extreme vorm uit knalt; er wordt ineens gescholden (‘Jij ook altijd met je... gedoe!’).

Vaak voorkomende ‘ verkeerde’ manier van kritiek geven:

- Schelden, tieren: Komt regelmatig voor bij mensen die frustraties ‘oppotten’ (niet uiten) totdat de bom barst. Het enige wat nog overheerst is het gevoel van ‘ Het is niet eerlijk, de ander doet mij onrecht aan !’. De eerste aanleiding is vaak ver te zoeken en door de agressie als gevolg van de opgekropte frustratie worden zaken opgeblazen en volledig uit het verband gehaald.

- Algemene, persoonsgerichte kritiek:‘Jij ook altijd met je dominante gedoe !’.

- Concrete, gedragsgerichte kritiek:‘Je luistert niet!’

Constructieve kritiek (de juiste manier)

Bevat en de eigen beleving en een concrete beschrijving van wat de ander doet en een concrete vraag tot verandering. Zo zal het niet vaak meer de vorm van kritiek aannemen, maar eerder van een combinatie van feedback gekoppeld aan een verzoek.

- Als je je ontevreden voelt over een ander, maak dan eerst voor jezelf concreet: ‘Wat vind ik vervelend en hoe zou ik dit anders willen?’. Sla de vraag naar wat je anders wilt niet over. Kritiek zonder vraag tot verandering lijkt veel op ‘mopperen om het mopperen’; je kunt steeds af blijven kraken wat die ander doet.

- Kies een goed moment om je kritiek en vraag te uiten. Vaak werkt het niet om kritiek naar een persoon in een groep te uiten. Wacht echter niet te lang. Uit je kritiek en je vraag duidelijk en concreet. Laat ook zien wat je beleving is (boos, teleurgesteld, etc...). Ga geen oude koeien uit de sloot halen of er van alles bijslepen: houdt het bij je ene kritiekpunt. Praat in de ‘Ik’-vorm, richt je op die ander.

- Luister naar de reactie van de ander. Begint de ander over een nieuw onderwerp of schiet hij in de verdediging, geef dan opnieuw aan waarover het je gaat (Desnoods speel je een aantal keren voor ‘grammofoonplaat’.). Als je het gevoel krijgt dat herhalen niets oplevert, vraag dan aan de ander om te herhalen wat je zei. Verander niet van onderwerp en houdt vast aan je wens.

- Hou vast aan je gevoel en je vraag en probeer te onderhandelen over hetgeen je wilt dat de ander doet.

Aandachtspunten bij het geven van kritiek waarbij je steeds in het achterhoofd houdt; is dit respectvol?

- Tijd nemen om concreet te maken:o " Wat bevalt me niet en hoe zou ik het anders willen?"

- Kies/maak een goed moment voor het aan de orde brengen; een moment dat er geen anderen bij zijn en er tijd is om uit te praten.

- Bij het aan de orde brengen:o "Ik-vorm"o Concreet (wat, hoe, wanneer)o Geen "oude koeien"!o Eén ding te gelijk!o Geen verwijten!

- Luister naar de reactie van de ander.

- Verduidelijk, indien nodig, nogmaals.

- Ga niet in discussie maar onderhandel over je vraago (of houd eraan vast als het voor jou belangrijk is)

Wat zeg je bij het geven van constructieve kritiek?

- "Als je …"o Hier geef je een concrete beschrijving vano wat die ander doet (eventueel in welke situatie).

- "Dan heeft dat voor mij tot gevolg…"o Of: "Dan voel ik mij..."o Hier geef je het effect van het gedrag van deo ander op jouw leven/ gevoel/ gedachten.

- "Ik zou willen dat je…"o Hier volgt een concrete beschrijving van wat jeo wilt van de ander.

Wat je kunt gebruiken als ondersteuning:

(ontleend uit: geweldloze communicatie)

- Klopt het dat je…?

- Ik het idee dat je…, klopt dat?

- Ik merk dat je…, klopt dat?

- Ik ervaar dat je…, klopt dat?

- Ik voel dat je (emotie) bent, klopt dat?

- Ik merk dat ik mijn aandacht niet meer kan houden bij wat je zegt…hoe is dat voor jou?

- Ik hoor je…o stil zijno samenvatten wat de kern is (bijv. je vind het verschrikkelijk irritant dat ik steeds …

doe, klopt dat?

Ontvangen van kritiek

Enkele minder adequate reactiewijzen bij het krijgen van kritiek:

TerugvechtenVanuit de gedachte: ’De aanval is de beste verdediging !’, in de tegenaanval gaan:’Kijk naar jezelf ! Je bent zelf ……..! Je doet het zelf ook! Je vroeg erom.... ! Jij begon zelf met!’.Ook het aantonen dat de ander geen gelijk heeft (ter discussie stellen), is vaak een vorm van vechten (de ander met verbaal geweld, redeneringen, redenen platwalsen).

Vluchten: Letterlijk weglopen

VermijdenVanuit de gedachte:" Voorkomen is beter dan genezen !"; de situatie mijden of de ander voor zijn door veel zelfkritiek te geven of jezelf klein maken, verontschuldigenof beklagen: ’Sorry hoor, ontzettend stom van me, zie je wel dat ik het niet kan, ik verpest ook alles...!’.

Verstarren/bevriezenAlleen nog doodstil, met de mond vol tanden kunnen blijven zitten, volledig dichtslaan.

Hoe kun je proberen deze reactie-wijzen op kritiek te doorbreken?Bij Vechten, Vluchten, Vermijden of Verstarren, verlies je uit het oog dat de kritiek in eerste instantie iets zegt over de ander: de ander vindt iets wat jij doet vervelend.Het is menselijk dat je schrikt als kritiek algemeen of sterk persoonsgericht wordt geuit.Maar als de criticus onduidelijk (niet concreet is, dan is hij/zij de enige die kan concretiseren wat hij/zij vervelend vindt. Als je te snel reageert ga je gedachtenlezen en invullen wat die ander allemaal zal bedoelen. Het is onvermijdelijk dat je daarbij in je fantasie doorschiet in opblazen en gaat catastroferen.

Het begin van verandering ligt bij het je realiseren dat achter kritiek ontevredenheid en een vraag van de ander te vinden zijn en dat je, als die twee duidelijk zijn, kunt beslissen wat je daarmee wilt doen (naast je neerleggen, iets van leren, met een deel ervan instemmen, toegeven dat je fout zat, onderhandelen over een compromis).

Hier werkt mogelijk de ondersteunende gedachte:

‘Kritiek is een verstopte vraag, misschien schiet Ik er zelf ook wel iets mee op als Ik meehelp de vraag boven water te krijgen. Ik hoef het niet leuk te vinden, toch kan ik er misschien iets van leren!’

Analyse van momenten waar op je kritiek krijgt (of denkt te krijgen)

Bedenk voor je zelf een situatie waarbij je kritiek krijgt

Geef daarom een korte omschrijving van de situatie: (Waar speelt het? Wie zijn erbij? Wat zijn we aan het doen?)

Om zinvol op kritiek te kunnen reageren is o.a. nodig dat je een onderscheid maakt tussen wat er werkelijk gebeurt en gezegd wordt, en wat je denkt dat de betekenis is van wat je ziet of wat je denkt dat de ander bedoelt te zeggen.

Beschrijf daarom concreet en specifiek wat er precies gezegd wordt op het moment dat je kritiek ervaart:

Beschrijf vervolgens wat je gedachten zijn bij hetgeen gezegd wordt ("Wat roept het bij je op?"):

Wat zei je als reactie op de kritiek (s.v.p. ook zo concreet mogelijk weergeven):

Wat was je houding tijdens je reactie:

Hoe verliep het verder:

Wat zou je anders willen (denken & doen):

Waarom hakt kritiek er zo stevig in?

We ervaren kritiek als:

een bedreiging van ons zelfbeeld (perfectionistische eisen)

een bedreiging van de acceptatie door anderen (persoonlijk aangevallen voelen i.p.v. het op gedragsniveau kunnen zien/ervaren/voelen)

Twee belangrijke processen spelen hierbij een rol:

interpreteren (invullen wat de ander denkt)

catastroferen (persoonlijke rampenfilm)

Constructief reageren op kritiek

Luister en kijk goed naar de ander.

Laat horen en zien dat je luistert (" Je bent boos over iets wat ik gedaan heb.")

Vraag door tot je duidelijk hebt wat die ander van je wil. (‘Wat heb ik gedaan waar je zo boos over bent ?’, ‘Wat wil je anders?’).

Check (Koppel terug) of je die ander goed begrepen hebt (‘Als ik het goed begrijp ben je boos over het feit dat ik me niet aan afspraak heb gehouden.’)

Ga niet in discussie, verdediging of tegenaanval. Het gaat erom dat die ander ergens ontevreden over is en iets anders wil, niet of dit ‘waar’ of ‘eerlijk’ is.

Ga alleen in op hetgeen de ander zegt (Wat je werkelijk hoort en niet wat je denkt te horen of wat dit allemaal zou kunnen betekenen).

Geef aan wat je met de vraag van de ander gaat doen (Als je vindt dat de ander gelijk heeft, zeg dat dan, schroom niet ‘Sorry !’ te zeggen. Als de ander je zinvolle/ bruikbare kritiek geeft, bedank daar dan voor, bevestig opbouwende kritiek !).

4. Oefeningen Ontspanningsoefening met als tweede stap een concentratieoefening

Optie 1 (naar binnen gericht): Allereerst zorg je ervoor dat je ademhaling regelmatig en diep genoeg is. Als dat zo is kun je beginnen met de concentratieoefening:

- Concentreer je op geluiden buiten het gebouw waar je je bevindt (denk hierbij aan auto’s, stemmen, vogels) en hou dit zo’n 20 tot 30 seconden vol.

- Concentreer je vervolgens op de geluiden binnen het gebouw maar buiten de ruimte waar jij je bevindt (mensen op de gang, schuivende stoelen boven je) en hou dit zo’n 20 tot 30 seconden vol.

- Concentreer je op de geluiden in de ruimte waar jij je bevindt (verwarmingsbuizen, tl-lampen) hou dit zo’n 20 tot 30 seconden vol.

- Concentreer je vervolgens op geluiden in jezelf (denk aan hartslag, suizende geluiden). Probeer te eindigen bij de ademhaling en luister (en voel) of deze nog steeds regelmatig en diep genoeg is.

Optie 2 (naar buiten gericht):5,4,3,2,1 oefening

Noem (in jezelf of hardop): 5 dingen die je ziet:

o Ik zie….de lampo Ik zie…..o Ik zie……o Ik zie……o Ik zie……

5 dingen die je hoort:o Ik hoor……de verwarming tikkeno Ik hoor……o Ik hoor……o Ik hoor……o Ik hoor…….

5 dingen die je voelt;o Ik voel……de zitting van de stoelo Ik voel……o Ik voel……o Ik voel…..o Ik voel……

Daarna 4 per zintuigDaarna 3 per zintuigDaarna 2 per zintuigDaarna 1 per zintuig

5. Roos van Leary

De meeste conflicten tussen mensen gaan niet om de inhoud maar om de relatie of betrekking.

We hebben geleerd om op bepaalde situaties automatisch te reageren met reflexmatig gedrag (voorbeeld als iemand agressief praat, reageer je ‘onderdanig’). Dat heeft als voordeel dat we een snelle passende reactie vinden in een bepaalde situatie; het nadeel kan zijn dat we niet nadenken over wat een goede reactie is, maar automatisch reageren. Als je bijv. bent opgevoed met de boodschap dat je niet ‘brutaal’ mag zijn, dan doe je dat niet, terwijl het in bepaalde situaties juist wel op zijn plaats is om voor jezelf op te komen. N.b. voor jezelf opkomen is niet ‘brutaal’ maar het kan jouw invulling zijn.

Timothy Leary, een Amerikaans psycholoog, ontwikkelde een schema waarmee we gedrag tussen 2 personen (interpersoonlijk) met behulp van 2 dimensies kunnen indelen.

1. Boven/onder: wie is de baas2. Samen/tegen (met of tegen elkaar)

B

De roos bestaat uit 8 gedragstypen, die hier niet allemaal uitgelegd worden.

De Roos van Leary is een communicatiemodel. De Roos van Leary gaat ervan uit dat gedrag gedrag oproept. Met andere woorden de Roos gaat uit van actie en reactie, oorzaak en gevolg. De Roos van Leary laat zien welk gedrag door bepaald gedrag wordt opgeroepen en hoe gedrag te beïnvloeden is. Daarbij stelt de Roos van Leary dat ieder mens elke gedraging uit de roos in zich heeft en op gezette tijden (binnen specifieke situaties) inzet. Dat ieder mens voorkeurgedragingen heeft is duidelijk. Het ene gedrag is doorgaans niet beter dan het andere, het gaat er om wat effectief is in een bepaalde situatie. Gedrag van anderen komt niet uit de lucht vallen, het eigen gedrag lokt gedrag van de ander uit. Pas daarom eerst het eigen gedrag aan om gedrag van anderen te veranderen!

Concurrerend (bt) Leidend (bs)

Ondersteunend (sb)

Meegaand (so)

Afhankelijk (os)Teruggetrokken (ot)

Opstandig (to)

Agressief (tb)

T S

O

Hier volgen 3 oefeningen

1. Maak groepjes van 3 personen. 1 persoon kiest een situatie die laatst goed verliep. Bijv. een feedbackgesprek, een beoordelingsgesprek enz. A is degene, die het gesprek ‘leidt’, B is de gesprekspartner, C is de waarnemer/observant. A geeft kort informatie aan B. waar en met wie het gesprek was, hoe de sfeer was. Speel deze situatie na, neem ongeveer 5 minuten de tijd. C observeert en let vooral op de betrekking tussen A en B en op de non-verbale communicatie.

2. Weer in groepen van 3. Nu nemen jullie een lastige of conflictsituatie en spelen deze. Het kan een situatie zijn, die je al hebt meegemaakt of een situatie, die je verwacht en waar je tegenop ziet. A speelt de leidinggevende/beoordelaar/lastige medestudent, B speelt zichzelf (meestal niet zo assertief) en C observeert. Tijd 5 minuten.

3. Als laatste oefening kiest de gehele groep 1 van de situaties van oefening 2 uit en speelt die opnieuw, nu met behulp van tevoren gekozen gedrag uit de roos van Leary. De trainer helpt hierbij en geeft vooraf instructie aan de spelers.

6. Spanningsanalyse

(huiswerk voor bijeenkomst 3)

Beschrijf een situatie, gebeurtenis, die je zelf (meerdere malen) als bijzonder spanningsvol hebt ervaren (beschrijf het moment waarop de spanning het grootste was, zo concreet mogelijk)

Een situatie waarin ik deel nam aan een samenwerkingsgroepje van 3 personen. Eén persoon is het mondigst, de andere vult de mondige persoon aan. Ik voel me buitengesloten. Ik heb last dat ik moeite heb om mijn woorden te uiten. Dus mijn mening geven.

Wat werd je lichamelijk gewaar?

Opgewondenheid, onrustig

Wat waren je gedachten?Mag ik ook eens wat zeggen?

Wat waren je gevoelens?Gevoel van boosheid, niet gehoord voelen

Hoe gedroeg je je? ( Wat konden anderen aan je zien?)Niet op één plek kunnen zitten, veel draaien dus met mijn lichaam. Een gespannen blik hebben

Waren er omstandigheden die voor jouw gevoel extra bijdroegen tot de spanning?

Zo ja, welke?

Aantekeningen bijeenkomst 2 Datum:

Nuttig voor mij was:

Mijn doel voor deze week is:

Welke kleine stapjes heb ik nodig om dit te bereiken: