ПРАКТИЧЕН ВОДИЧ - mja.org.mk · тој тест, допуштеноста и...

ЕВРОПСКИ СУД ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА

ПРАКТИЧЕН ВОДИЧ ЗА КРИТЕРИУМИТЕ ЗА

ДОПУШТЕНОСТ

Содржина

ВОВЕД ...................................................................................................................................................7

А. Индивидуални жалби.......................................................................................................................8

1. Цел на одредбата .....................................................................................................................9

2. Статус на жалбата ................................................................................................................9

3. Слобода да се оствари правото на жалба ..............................................................................10

4. Обврски на тужената држава .................................................................................................11

а) Член 39 од Деловникот на Судот .........................................................................................11

б) Утврдување на фактичката состојба ................................................................................11

в) Истраги ...................................................................................................................................12

Б) Статус на жртва ..............................................................................................................................12

1. Поимот “жртва” ..................................................................................................................12

2. Дирекна жртва .......................................................................................................................13

3. Индирекна жртва...................................................................................................................13

4. Смрт на жртвата .................................................................................................................14

5. Губење на статусот на жртва ............................................................................................14

I. ПРОЦЕСНИ ОСНОВИ ЗА НЕДОПУШТЕНОСТ....................................................................16

A. Неискористување на домашните правни средства .....................................................................16

1. Цел на правилото....................................................................................................................17

2. Примена на правилото ...........................................................................................................17

a) Флексибилност .......................................................................................................................17

б) Усогласување со домашните правила и граници.....................................................................17

в) Постоење на повеќе правни средства..................................................................................17

г) Жалбен навод истакнат во суштина ..................................................................................18

д) Постоење и соодветност .....................................................................................................18

ѓ) Достапност и ефективност .................................................................................................18

3. Ограничувања во однос на примена на ова правило ...............................................................19

а) Товар на докажување.............................................................................................................19

б) Процесени аспекти................................................................................................................20

2

в) Создавање на нови правни лекови .........................................................................................20

Б. Непочитување на рокот од шест месеци ......................................................................................21

1. Цел на правилото........................................................................................................................21

2. Датум од кој почнува да тече рокот од шест месеци ...........................................................22

a) Правосилна одлука..................................................................................................................22

б) Појдовна точка.......................................................................................................................22

в) Достава на одлуката .............................................................................................................23

г) Без достава на одлуката .......................................................................................................23

д) Кога не постои правен лек на располагање .........................................................................23

ѓ) Пресметување на рокот од шест месеци ............................................................................23

е) Континуирана состојба.........................................................................................................24

3. Датум на поднесувањ на жалбата до Судот .........................................................................24

a) Првиот допис ..........................................................................................................................24

б) Разлика помеѓу датумот на пишување и датумот на праќање .......................................24

в) Праќање по факс.....................................................................................................................24

г) Време после првата комуникација ........................................................................................25

д) Карактеристики на жалбата ..............................................................................................25

ѓ) Подоцнежни жалбени наводи ...............................................................................................25

4. Примери .......................................................................................................................................25

a) Примена на временско ограничувања во врска со процедуралните обврски од членот 2 на Конвенцијата ........................................................................................................................25

б) Услови за примена на правилото кое се однесува на рокот од шест месеци во случаите на повеќекратни периоди на притвор согласно членот 5 став 3 од Конвенцијата ............26

В. Анонимна жалба.............................................................................................................................26

1. Анонимна жалба .....................................................................................................................26

2. Не-анонимна жалба....................................................................................................................27

Д. Непотребна жалба ..........................................................................................................................27

1. Исти жалители ......................................................................................................................27

2. Исти жалбени наводи ................................................................................................................28

3. Идентична фактичка состојба ................................................................................................29

3

1. Концептот на постапката .......................................................................................................30

а) Постапката мора да биде јавна...........................................................................................30

б) Постапката мора да биде меѓународна ..............................................................................30

в) Постапката мора да биде независна ...................................................................................30

г) Постапката мора да биде судска.........................................................................................30

2. Процедурални гаранции ..............................................................................................................30

a) Контрадикторност на постапката ....................................................................................30

б) Услови кои им се наметнуваат на судските органи ..........................................................31

3. Улогата на постапката ............................................................................................................31

a) Постапката мора да биде во можност да ги утврди одговорностите..........................31

б) Постапката мора да има за цел да стави крај на повредата ..........................................31

в) Ефикасност на постапката..................................................................................................32

Ѓ. Злоупотреба на правото на жалба .................................................................................................32

1. Општа дефиниција .....................................................................................................................32

2. Доведување на Судот во заблуда ..............................................................................................33

3. Навредлив јазик ...........................................................................................................................33

4. Повреда на принципот на доверливост на постапката при пријателско спогодување ....33

6. Други случаи ................................................................................................................................35

7. Пристап кој е потребно да биде применет од одговорната Влада......................................35

II. ОСНОВИ ЗА НЕДОПУШТЕНОСТ КОИ СЕ ОДНЕСУВААТ НА НАДЛЕЖНОСТА НА СУДОТ .................................................................................................................................................35

A. Некомпатибилност со принципот ratione personae.................................................................35

1. Принципи......................................................................................................................................36

2. Надлежност................................................................................................................................36

3. Одговорност и дејствија кои можат да и се припишат на одговорната држава ............37

4. Прашања кои се однесуваат на можната одговорност на државите договорнички на Конвенцијата заради дејствија или пропуштања кои се поврзани со нивното членство во меѓународни организации ...............................................................................................................38

Б. Некомпатибилност со принципот ratione loci..............................................................................40

1. Принципи......................................................................................................................................40

4

2. Посебни случаи ............................................................................................................................41

В. Неспоивост со принципот ratione temporis..................................................................................41

1. Општи принципи.........................................................................................................................42

2. Примена на овие принципи .........................................................................................................42

a) Критичен датум во врска со ратификацијата на Конвенцијата или прифаќањето на надлежноста на институциите од Конвенцијата.................................................................42

б) Моментална фактичка состојба пред и по стапувањето на сила на Конвенцијата или изјавата за согласност ..............................................................................................................43

3. Посебни ситуации.......................................................................................................................44

a) Континуирани повреди ..........................................................................................................44

б) Процедурална обврска според членот 2 за истрага во случај на смрт: постапки поврзани со факти надвор од временската надлежност на Судот.....................................45

в) Процесна обврска според членот 2 за истрага при исчезнувања пред критичниот датум ...........................................................................................................................................45

г ) Процесна обврска според членот 3......................................................................................46

д) Земање во предвид на претходните факти ........................................................................46

ѓ) Постапки во тек или притвор...............................................................................................46

е) Право на надомест за погрешна осуда ................................................................................46

Г. Некомпатибилност ratione materiae..............................................................................................47

1. Концептот на “ граѓански права и обврски“ ......................................................................48

а) Општи услови за применливост на членот 6 став 1..........................................................48

б) Терминот “ спор“ ....................................................................................................................48

в) Постоење на спорно право во домашниот закон................................................................49

г) “Граѓанската“ природа на правото...................................................................................50

д) Приватната природа на правото : особена димензија......................................................51

е) Исклучени прашања ................................................................................................................53

ж) Применливост на членот 6 на постапки надвор од главната постапка .......................54

2. Поимот на “ кривична пријава“ .............................................................................................54

а) Општи принципи ....................................................................................................................55

б) Примена на општите принципи............................................................................................56

в) Врска со други членови на Конвенцијата и нејзините Протоколи....................................60

5

3. Концептите на “ приватен живот“ и “ семеен живот“ ...................................................61

a) Обем на членот 8....................................................................................................................61

б) Сферата на “ приватен живот“ ..........................................................................................61

в) Сферата на „ семејниот живот“ .......................................................................................64

4. Концептот на „ дом“ и „ преписка“ ..........................................................................................66

а) Опсег на членот 8..................................................................................................................66

б) Опсег на концептот „дом“ ..................................................................................................66

в) Примери за нарушување .......................................................................................................67

5. Концептот на „ имот“ ...............................................................................................................69

а) Заштитен имот ...................................................................................................................69

в) Постоен имот .......................................................................................................................70

г) Побарувања и долгови............................................................................................................70

д) Реституција на имот ..........................................................................................................70

ѓ) Идна добивка ..........................................................................................................................71

е) Деловна клиентела................................................................................................................71

ж) Дозвола за деловна активност..........................................................................................71

з) Инфлација ...............................................................................................................................71

и) Акции во трговско друштво................................................................................................72

ј) Придонеси за социјално осигурување ..................................................................................72

III. НЕДОПУШТЕНОСТ ЗАСНОВАНА НА ОСНОВАНОСТА..............................................72

А. Очигледна неоснованост.............................................................................................................72

1. Општ вовед .............................................................................................................................72

2. „ Четврта инстанца“ ............................................................................................................74

3. Јасно или очигледно отсуство на повреда ...........................................................................76

а) Нема појава на арбитрерност или неправично постапување.......................................76

б) Нема појава на недостаток на пропорција помеѓу целите и средствата..................76

в) Други релативно едноставни суштински прашања .......................................................78

4. Непоткрепени жалбени наводи: отсуство на докази .......................................................78

5. Конфузни или измислени жалбени наводи............................................................................79

6

Б. Отсуство на значителна штета ..................................................................................................80

1. Причини за новиот критериум..................................................................................................80

2. Опсег ............................................................................................................................................80

3. Дали жалителите претрпеле значителна штета..................................................................81

4. Две одредби за гаранција............................................................................................................81

а) Дали почитувањето на човековите права бара испитување на основаноста ...........81

б) Дали предметот бил должно испитан од страна на домашните судови .................82

Предмети..............................................................................................................................................83

7

ВОВЕД

1. Системот на заштита на основните права и слободи утврдени со Европската конвенција за човекови права (“Конвенцијата”) се заснова на принципот на супсидијарност. Државите потписнички на Конвенцијата ја имаат главната улога во oбезбедување на нејзината примена; Европскиот суд за човекови права (“Судот”) ќе интервенира само во случаите каде што државите не успеале во своите обврски.

Надзорот од страна на Стразбур е предизвикан главно од страна на индивидуалните жалби, кои може да бидат поднесени до Судот од кој било поединец или правно лице кои се под надлежност на државата членка на Конвенцијата. Затоа бројот на потенцијалните апликанти е огромен: како дополнување на осумстотините милиони жители на Европа и државјаните на трети земји кои живеат таму или се на поминување, постојат милиони здруженија, фондации, политички партии, компании и така натаму. Да не ги спомнуваме оние лица кои како резултат на екстериториални дела извршени од страна на државите членки на Конвенцијата надвор од нивните територии, потпаѓаат под нивна јурисдикција.

Веќе години наназад, и како резултат на различни фактори, Судот е преплавен со индивидуални жалби (над 130.000 кои беа во тек до 31 август 2010 година). Најголемиот дел од овие жалби (повеќе од 95%), биле отфрлени, без притоа да се испитува нивната основаност, бидејќи не успеале да задоволат еден од критериумите за допуштеност утврдени од страна на Конвенцијата. Оваа ситуација е фрустрирачка од две причини. Прво, бидејќи од Судот се бара да одговори на секое барање, тој е спречен во разумен рок да одлучува по оние предмети кои наложуваат испитување и на основаноста на жалбата, без притоа јавноста да има некоја корист. Второ, на десетици илјадници жалители, неизбежно им се отфрлени барањата, често по години чекање.

2. Државите членки на Конвенцијата, Судот и неговиот Секретаријат, постојано се во потрага на начини за справување со овој проблем, со цел обезбедување на ефективно спроведување на правдата. Една од највидливите мерки беше усвојувањето на Протоколот 14 на Конвенцијата. Тој предвидува, покрај другото, во иднина жалбите кои се очигледно недопуштени да бидат разгледувани од судија поединец помогнат од вонсудски известител, а не од комитет од тројца судии. Протоколот бр.14 кој стапи во сила на 1 Јуни 2010 година, исто така воведе и еден нов критериум за допуштеност поврзан со степенот на штета која ја претрпел жалителот, со цел да ги одврати од намерата за поднесување на жалба лицата кои не претрпеле значителна штета.

На 19 Февруари 2010 година, претставници на четириесет и седум држави членки на Советот на Европа, кои се обврзани со Конвенцијата, одржаа средба во Интерлакен во Швајцарија, за да ја дискутираат иднината на Судот и, особено заостанувањето со предметите, поради големиот број на недопуштени жалби. Во свечена декларација, тие повторно ја потврдија централната улога на Судот во европскиот систем на заштита на основните права и слободи, и презедоа обврска да ја зголемат неговата ефективност, зачувувајќи го при тоа принципот на индивидуални жалби.

3. Идејата за обезбедување на потенцијалните жалители со сеопфатни и објективни информации за процедурата за аплицирање и критериумите за допуштеност е јасно изразена во точка В-6 (а) и (б) од Декларацијата од Интерлакен. Овој практичен водич за критериумите за допуштеност на индивидуалните жалби треба да се гледа во истиот контекст. Тој е направен за да даде една појасна и подетална слика на

8

критериумите за допуштеност со цел, прво, да се намали што е можно повеќе бројот на жалби кои немаат изгледи да резултираат со одлука за основаност и, второ, да им се обезбеди на жалбите кои треба да подлежат на испитување на основаноста да го поминат тестот за допуштеност. Во моментов, во повеќето случаи кои го поминуваат тој тест, допуштеноста и основаноста се испитуваат во исто време, со што се поедноставува и забрзува постапката.

Ова е обемен документ кој првенствено е наменет за правните експерти, особено за адвокатите кои може да бидат повикани за ги застапуваат жалителите пред Судот. И второ, полесен документ напишан со помалку технички термини би можел да послужи како алатка за учење на поширок круг и помалку информирани читетели.

Сите критериуми за допуштеност предвидени во членот 34 (индивидуални жалби) и членот 35 (критериуми за допуштеност) од Конвенцијата се испитани преку судската пракса на Судот. Се разбира, некои концепти, како што е и правилото кое се однесува на рокот од шест месеци, и во помала мера, искористувањето на домашните правни средства, полесно се дефинирани од другите, како на пример концептот на "очигледно неоснована", која може да се разложи ad infinitum, или надлежноста на Судот ratione materiae или ratione personae.

Понатаму, жалителите повеќе се жалат на повреда на одредени членови во однос на другите, а некои членки не ги ратификувале сите дополнителни протоколи кон Конвенцијата, додека други имаат изразено резерва во поглед на одредени одредби. Некои ретки случаи на меѓу-државни жалби не беа земени во предвид, бидејќи бараат поразличен пристап. Што се однесува до новиот критериум за допуштеност, со оглед на фактот дека Протоколот број 14 влезе во сила скоро, премногу е рано да се прикаже јасна слика за праксата на Судот во ваков случај. Поради тоа, овој водич не се смета за исцрпен и ќе се концентрира на најчесто случуваните сценарија.

4. Овој водич го подготви Одделот за правни работи при Судот, и неговото толкување на критериумите за допуштеност во никој случај не е обрзувачко за Судот. Истиот ќе биде редовно ажуриран. Истиот беше изготвен на француски и на англиски јазик и ќе биде преведен на некој од другите јазици, со приоритет на официјалните јазици на државите со најголем број случаи во Судот.

5. По дефинирањето на поимот на индивидуалните жалби и статусот на жртва, водичот ќе се задржи на процедуралните основи за недопуштеност (I) , основите поврзани со надлежноста на Судот (II) и на оние основи поврзани со основаноста на предметот (III).

А. Индивидуални жалби Член 34 – Индивидуални жалби

Поединци, невладини организации и групи на лица имаат право до поднесат барање до Судот, доколку се сметаат за жртва на повреда на нивните правата, признаени со Конвенцијата и протоколите, од страна на некоја Висока договорна страна. Високите договорни страни се обврзуваат на никаков начин да не ја спречуваат ефективната примена на ова право.

9

1. Цел на одредбата

6. Членот 34, кој го гарантира правото на индивидуална жалба, им дава на поединците вистинско право да преземаат правни мерки на меѓународно ниво. Тоа е, исто така, една од основните гаранции за ефективноста на системот на Конвенцијата - еден од "клучните компоненти на машинеријата" за заштита на човековите права (Loizidou v.Turkey (прелиминарни приговори), § 70, и Mamatkulov and Askarov v.Turkey [GC], §§ 100 и122).

7. Како жив инструмент, Конвенцијата треба да се толкува во светло на денешните услови. Добро воспоставената судска пракса во оваа смисла исто така се однесува на процедуралните одредби, како што е членот 34 (Loizidou v.Turkey (прелиминарните приговори), § 71).

2. Статус на жалбата

8. Опсег: Секое физичко лице може да побара заштита на правата од Конвенцијата против држава членка во случаи кога наводната повреда е во рамките на надлежноста на засегнатата држава, во согласност со член 1 од Конвенцијата (Van der Tang v. Spain, § 53). Жртвата не мора да специфицира кој член е повреден (Guzzardi v. Italy, § 61).

9. Лица кои имаат право: Секое физичко или правно лице може да го оствари правото на индивидуална жалба, без оглед на националноста, местото на живеење, граѓанскиот статус, ситуација или деловна способност. За мајка лишена од родителското право, види Scozzari and Giunta v. Italy [GC], § 138, за малолетници види А. v. United Kingdom, за лице кое нема деловна способност, без согласност на неговиот старател види Zehentner v. Austria, §§ 39.

Секоја невладина организација, во поширока смисла, со исклучок на организации кои вршат владини овластувања, може да го оствари правото на жалба. Што се однесува на субјектите на јавното право кои не извршуваат владини овластувања види Holy Monasteries v. Greece, § 49, и Radio France and Others v. France (одлука), §§ 24-26; за оние што се законски и финансиски независни од државата, види Islamic Republic of Iran Shipping Lines v. Turkey, §§ 80-81, и Unédic v. France*, §§ 48-59.

Од друга страна, општина (Ayuntamiento de Mula v. Spain (одлука)), или дел од општина која учествува во вршењето на јавни овластувања (Municipal Section of Antilly v. France (одлука)), нема право да поднесе жалба врз основа на член 34.

Група на лица: неформални сојузи, најчесто привремени, помеѓу неколку поединци (случајот "белгиски лингвисти ").

10. Членот 34 не дозволува жалби за in abstracto повреди на Конвенцијата. Жалителите не можат да се жалат на одредба од домашното право, само затоа што се покажало дека е спротивна на Конвенцијата (Monnat v. Switzerland, §§ 31-32); ниту пак Конвенцијата овозможува поднесување на actio popularis (Klass and Others v. Germany, § 33; The Georgian Labour Party v. Georgia (одлука); и Burden v. the United Kingdom [GC], § 33).

11. Жалби поднесени преку застапник: кога жалителите ќе изберат да имаат застапник наместо сами да поднесат жалба, членот 45 § 3 од Деловникот на Судот, ги обврзува да достават уредно потпишано полномошно. Од суштинско

* Текстот е достапен само на Француски јазик

10

значење за застапниците е да покажат дека добиле конкретни и јасни инструкции од наводната жртва, во рамките на значењето на член 34, во чие име тие претендираат да настапат пред Судот (Post v. the Netherlands (одлука)). За валидноста на полномошното, види Aliev v. Georgia*, §§ 44-49. За автентичноста на жалбата, види Velikova v. Bulgaria, §§ 48-52.

12. Злоупотреба на правото на индивидуална жалба: во однос на однесувањето од страна на жалителот во спротивност со целта на правото на жалба, види го поимот на злоупотреба на правото на индивидуална жалба во рамките на значењето на член 35 став 3 од Конвенцијата (Mirolubovs and Others v. Latvia* , §§ 62 et seq.).

3. Слобода да се оствари правото на жалба

13. Правото да се поднесе жалба до Судот е апсолутно и не дозволува никаква препрека. Овој принцип подразбира слобода на комуницикација со институции на Конвенцијата (за комуникација во притвор, види Peers v. Greece, § 84, и Kornakovs v. Latvia*, §§ 157et seq.). Во врска со ова, види го и Европскиот договор во врска со лицата кои учествуваат во постапката на Европскиот суд за човекови права од 1996 година (CETS 161).

14. Домашните органи мора да се воздржат од било каква форма на притисок врз жалителите да ги повлечат или изменат нивните жалби. Според Судот, притисокот може да биде во форма на директна принуда и флагрантен акт на заплашување на жалителите или потенцијалните жалители, нивните семејства или на нивните законски застапници, но исто така и во форма на несоодветни индиректни акти или контакти (Mamatkulov and Askarov v. Turkey [GC], § 102).

Судот го испитува дестимулирачкиот ефект на остварувањето на правото на индивидуална жалба (Colibaba v. Moldova, § 68).

Мора да се има во предвид ранливоста на жалителот и ризикиот дека властите можат да влијаат врз него или неа (Iambor v. Romania (no. 1)*, § 212). Жалителите можат да бидат посебно ранливи кога се во притвор и имаат ограничувања на контактите со нивните семејства или со надворешниот свет (Cotlet v. Romania*, § 71).

15. Некои позначајни примери: – во врска со испитувањето од страна на властите, во врска со жалбата: Akdivar

and Others v. Turkey [GC], § 105, and Tanrikulu v. Turkey [GC], § 131; – закана за кривична постапка против адвокатот на жалителот: Kurt v. Turkey, §§

159-165; тужба од страна на властите против адвокатот во домашните постапки: McShane v. the United Kingdom, § 151;

– распит од страна на полицијата на адвокатот на жалителот и преведувачот во врска со барањето за правична отштета: Fedotova v. Russia, §§ 49-51; околу истрагата, наредена од страна на застапникот на Владата: Ryabov v. Russia, §§ 53-65;

– неможност на адвокатот на жалителот и докторот да се сретнат: Boicenco v. Moldova, §§ 158-159;

– непочитување на доверливоста на разговорот адвокат - жалител во собата за состаноци: Oferta Plus SRL v. Moldova, § 156;

– закани од страна на затворските власти: Petra v. Romania, § 44;


11

– одбивање на затворските власти да препратат жалба до Судот врз основа на неисцрпување на домашните правни лекови: Nurmagomedov v. Russia, § 61;

– притисок врз сведоците во случај пред Судот, а во врска со условите во притворот: Novinskiy v. Russia, §§ 119 et seq.;

– обесхрабрувачки забелешки од страна на затворските власти во комбинација со неоправдани пропусти и доцнења во обезбедувањето на затвореникот со писмените материјали за неговата кореспонденција и со документите потребни за неговата жалба до Судот: Gagiu v. Romania*, §§ 94 et seq..

16. Околностите на случајот може да го направат наводното попречување на правото на индивидуална жалба помалку сериозно (Sisojeva and Others v. Latvia [GC], §§ 118 et seq.).

4. Обврски на тужената држава

а) Член 39 од Деловникот на Судот

17. Согласно членот 39 од Деловникот на Судот, Судот може да изрече

времени мерки (Mamatkulov and Askarov v. Turkey [GC], §§ 99-129). До повреда на член 34, ќе дојде доколку властите на државата договорничка не успеат да ги преземат сите чекори кои разумно би можело да ги преземат со цел да постапат во согласност со мерката изречена од страна на Судот (Paladi v. Moldova [GC], §§ 87-92). Судот е тој што треба да провери дали државата постапила во согласност со изречената времена мерка, додека пак, државата која што смета дека поседува метеријали со кои може да го убеди судот да ја укине времената мерка треба за тоа да го извести Судот (Paladi v. Moldova [GC], §§ 90-92; Olaechea Cahuas v. Spain, § 70; and Grori v. Albania, §§ 181et seq.).

Самиот факт дека има барање за примена на член 39 не е доволен да ја обврзе државата да го запре извршувањето на одлуката за екстрадиција (Al-Moayad v. Germany (одлука)), § § 122 et seq.; види исто така и за обврската на тужената држава да соработува со Судот во добра вера).

б) Утврдување на фактичката состојба

18. Иако Судот е надлежен за утврдување на фактичката состојба, странките

треба да обезбедат активна помош при снабдувањето на Судот со сите релевантни информации. Нивното однесување може да биде земено во предвид кога се бара некој доказ (Ireland v.United Kingdom, § 161).

Во контекст на системот на индивидуални жалби, важно е државите да ја обезбедат неопходната помош за ефикасно испитување на жалбата. Случаите кога Владата нема да успее да ги достави ваквите информации кои ги има на располагање, а не даде доволно објаснување, може да придонесат Судот да извлече заклучок околу основаност на жалбата (Maslova и Nalbandov v. Русија, § § 120-121), но исто така и во смисла на член 38 од Конвенцијата (недостаток на пристап до записниците од полициска станица за задржување: Timurtaş v. Турција, § 66, недостаток на пристап до копии од списите во истражнот предмет Imakayeva v. Russia, § 201). Во поглед на

* Текстот е достапен само на француски јазик

12

неуспехот да се достават доверливи извештаи до Судот види Nolan and K. v. Russia, §§ 56 et seq. Спречувањето пристап на адвокатот до медицинското досие на клиентот, кое е од особена важност за конкретната жалба, се смета дека претставува препрека во остварувањето на правото на индивидуална жалба согласно член 34 (Boicenco v. Moldova, § 158). За средби помеѓу адвокатот и жалителот кој се наоѓа во психијатриска болница, види Shtukaturov v. Russia, §§ 138. Спореди со доцнењето на Владата да достави определени дополнителни информации, за кое Судот сметал дека “за жал е направено”, без притоа тоа да резултира со утврдување на попречување на остварување на правото на индивидуална жалба согласно член 34 (Öcalan v. Turkey [GC], § 201).

Што се однесува до поврзаноста на член 34 и 38 види Bazorkina v. Russia, §§ 170 et seq. and § 175. Членот 34, кој треба да го овозможи ефективното остварување на правото на индивидуална жалба, претставува еден вид lex generalis, додека членот 38 поконкретно бара од државите да соработуваат со Судот.

в) Истраги

19. Од тужената држава исто така, се очекува да помага во истрагите (член

38), што значи дека државата е таа која треба да ги обезбеди “потребните капацитети” за испитување на жалбите (Çakıcı v. Turkey [GC], § 76). Попречување на посетите со цел утврдување на фактичката состојба претставува повреда на член 38 (Shamayev and Others v. Georgia and Russia, § 504).

Б) Статус на жртва Член 34 – Индивидуални жалби

Поединци, невладини организации и групи на лица имаат право до поднесат барање до Судот, доколку се сметаат за жртва на повреда на нивните правата, признаени со Конвенцијата и протоколите, од страна на некоја Висока договорна страна... 20. Согласно член 34, само жалителите кои се сметаат за жртви на повреда на Конвенцијата можат да се жалат до Судот. Националните власти се тие на кои паѓа обврската првенствено да ја исправат секоја наводна повреда на Конвенцијата. Оттука, прашањето дали жалителот може да тврди дека е жртва на наводна повреда е важно во сите степени на постапката пред Судот (Scordino v. Italy (no. 1) [GC], § 179).

1. Поимот “жртва”

21. Поимот “жртва” се толкува автономно и независно од домашните правила како што се оние поврзани со интересот и капацитетот да се превземат мерки (Gorraiz Lizarraga and Others v. Spain, § 35). Не наведува на постоење на предрасуди (Brumarescu v. Romania [GC], § 50), и доволно е дејствие кое има само привремени правни дејства (Monnat v. Switzerland, § 33).

22. Толкувањето на терминот “жртва” мора да се развива во светло на условите во современото општество и мора да се применува без прекумерен формализам (Gorraiz Lizarraga and Others v. Spain, § 38; Monnat v. Switzerland, §§ 30-

13

33; Stukus and Others v. Poland*, § 35; и Zietal v. Poland*, §§ 54-59). Судот смета дека прашањето за статусот на жртва може да биде поврзано со основаноста на случајот (Siliadin v. France, § 63).

2. Дирекна жртва

23. Сторувањето или пропуштањето кое е во прашање мора директно да влијае врз жалителот (Amuur v. France, § 36). Меѓутоа, овој критериум не може да се применува механички и нефлексибилно (Karner v. Austria, § 25).

24. Зависно од случај до случај, Судот прифаќал жалби од “потенцијални” жртви, тоа значи, од лица кои не можеле да се жалат на директна повреда.

25. Некои примери: пресуда за телефонско прислушкување во Германија (Klass and Others v. Germany, § 34); за случаи поврзани со екстрадиција, види Soering v. the United Kingdom; за мерки кои ја ограничуваат доставата на информации за абортус на жени кои можат да забременат, види Open Door and Dublin Well Woman v. Ireland, § 44.

26. Меѓутоа, сомнеж или претпоставка не се доволни да се утврди статусот на жртва. Во врска со отсуството на формална одлука за протерување види Vijayanathan and Pusparajah v. France, § 46; наводни последици од парламентарен извештај: The Christian Federation of Jehovah's Witnesses in France v. France (одлука); потенцијална казна на правното лице на жалителот: Senator Lines v. EU States [GC] (одлука)); наводни последици од судска пресуда во врска со трета страна во кома: Ada Rossi and Others v. Italy* (одлука). Жалителот не може да тврди дека е жртва во случај во кој тој или таа е делумно одговорен за наводната повреда (Paşa and Erkan Erol v. Turkey* ).

27. Со повикување на домашното законодавство, поединци можат да тврдат дека законот им ги повредува правата, во отсуство на индивидуални мерки за имплементација, доколку тоа ги обврзува или да го променат своето однесување или ќе се соочат со обвинение (Norris v. Ireland; Bowman v. the United Kingdom), или ако се членови на категорија на лица кои се во ризик да бидат дирекно погодени од законодавството (Burden v. the United Kingdom [GC], § 34; Johnston and Others v. Ireland). За случај поврзан со уставот на државата види Sejdić and Finci v. Bosnia and Herzegovina [GC], § 29.

3. Индирекна жртва

28. Судот може да прифати индивидуална жалба од лице кое се смета за

индиректна жртва, доколку има лична и специфична поврзаност меѓу директната жртва и жалителот.

29. Примери: според член 2, жалба од сопругата на жалителот (McCann and Others v. the United Kingdom [GC]), и од внукот на починатиот (Yaşa v. Turkey, § 66). Според член 3, жалба од мајката на лицето кое исчезнало додека било во притвор (Kurt v. Turkey); меѓутоа, братот на лицето кое исчезнало не се смета за жртва (Çakıcı v. Turkey [GC], §§ 98-99). Според член 5 § 5: случај поврзан со сопругот на жалителот кој е задржан на лекување во психијатриска болница (Houtman and Meeus v. Belgium*, § 30). Според член 6 § 1 (правично судење) види Grădinar v. Moldova (непристрасност на судот); Brudnicka and Others v. Poland, §§ 26 (право да се брани угледот на починатиот


14

сопруг); and Marie-Louise Loyen and Bruneel v. France* (должина на постапката и правично судење). За член 6 § 2 види го случајот поврзан со вдовицата на обвинетиот кој бил жртва на повреда на неговото право на пресумпција на невиност (Nölkenbockhoff v. Germany, § 33). Врз основа на член 10 види Dalban v. Romania [GC], § 39, поврзано со интересите на вдовицата на жалителот. Сепак, акционерите на едно друштво не можат да се сметаат за жртви на повреда на правата на друштвото согласно член 1 од Протокол 1 (Agrotexim and Others v. Greece, §§ 62 and 64), освен во исклучителни околности (Camberrow MM5 AD v. Bulgaria (одлука)).

4. Смрт на жртвата

30. Само живи лица можат да поднесат жалби во нивна корист; починато лице не може да поднесе жалба, ни преку застапник (Kaya and Polat v. Turkey* (одлука)). Сепак, смртта на жртвата не повлекува автоматски, тргање на предметот од листата на предмети на Судот.

31. Генерално, семејството на жалителот може да продолжи со жалбата, доколку докаже дека има особен интерес за тоа, но само во случај кога жалителот починал по поднесувањето на својата жалба до Судот. За случаите поврзани со наследници или блиски роднини како вдовица или деца види Raimondo v. Italy, § 2, и Stojkovic v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, § 25; за родители види X. v. France, § 26; за различни случаи види Malhous v. the Czech Republic [GC] (одлука); види исто така, спротивно, пресудата на Scherer v. Switzerland, §§ 31-32; за случај поврзан со универзален легатар кој не е роднински поврзан со починатиот, види Thévenon v. France (одлука); исто така види Léger v. France [GC] (за тргање од листата на предмети), §§ 50-51.

32. Различна е ситуацијата во која директната жртва умира пред да ја поднесе жалбата до Судот (Fairfield v. the United Kingdom (одлука)).

За жалби кои се однесуваат на жалбени наводи поврзани со смрт на близок роднина, види Velikova v. Bulgaria (одлука); за исчезнување на близок роднина, види Varnava and Others v. Turkey [GC], § 112.

За жалби согласно член 6 види Micallef v. Malta [GC], §§ 48 и референците содржани во неа.

Што се однесува на блиски роднини кои поднесуваат жалби врз основа на член 8 до 11 и член 3 од Протокол 1 во врска со постапките и фактите поврзани со починатиот: Gakiyev and Gakiyeva v. Russia, §§ 164-168 и референците содржани во неа. Во поглед на преносливоста на жалбени наводи, види Sanles Sanles v. Spain (одлука).

33. Понатаму, Судот има овластување да одлучи дали е соодветно да го продолжи своето испитување, за целите на заштита на човековите права (Karner v. Austria, §§ 25). Овие овластувања се поврзани со прашањето за постоење на прашање од општ интерес (ibid., § 27, and Marie-Louise Loyen and Bruneel v. France*, § 29). Ова може да се јави, во суштина, тогаш кога жалбата засега во законодавството или во правниот систем или пракса на тужената држава (види, mutatis mutandis, Karner v. Austria, §§ 26 and 28; види исто така Léger v. France [GC] (за тргање од листата на предмети), § 51).

5. Губење на статусот на жртва

34. Жалителот мора да го оправда неговиот или нејзиниот статус на жртва во текот на постапката (Burdov v. Russia, § 30).

15

35. Сепак, ублажувањето на казната или усвојување на мерка во корист на жалителот од страна на домашните власти ќе го лиши истиот од статусот на жртва само ако повредата е јасно призната, или барем во суштина, и подоцна е соодветно надоместена (Scordino v. Italy (no. 1) [GC], §§ 178 et seq. and § 193). Ова ќе зависи, меѓу другото, од природата на правото кое наводно било повредено, причините дадени во одлуката (Jensen v. Denmark (одлука)) и од траењето на несаканите последици во однос на засегнати лица по донесувањето на таа одлука (Freimanis and Lidums v. Latvia* , § 68).

36. Примери: Dalban v. Romania [GC], § 44 (Член 10); Brumarescu v. Romania [GC], § 50 (Член 1 од Протокол 1 и Член 6). За жалби согласно член 6 поврзани со постапки кои биле поништени или во кои биле донесени ослободителни пресуди, види Oleksy v. Poland (одлука) (и спореди со жалбениот навод поврзан со должината на тие постапки); спореди со Arat v. Turkey, § 47, and Bouglame v. Belgium* (одлука); за други специфични ситуации види Constantinescu v. Romania, §§ 40-44; Guisset v. France, §§ 66-70; Chevrol v. France, §§ 30 et seq.; Moskovets v. Russia, § 50 (притвор); Moon v. France* , §§ 29 et seq. (fine); D.J. and A.-K. R. v. Romania* (одлука), §§ 77 et seq. (член 2 од Протоколот бр. 4); and Sergey Zolotukhin v. Russia [GC], § 115 (член 4 од Протоколот бр. 7).

37. Надоместокот на штетата мора да биде соодветен и доволен. Тоа ќе зависи од околностите на случајот, особено од природата на повредата на Конвенцијата (Gäfgen v. Germany [GC], § 116).

38. Дали едно лице ќе има статус на жртва зависи и од висината на доделениот надоместок од страна на домашните власти и ефективноста (вклучувајќи ја и брзината) на средството со кое бил дозволен тој надоместок (Normann v. Denmark (одлука), и Scordino v. Italy (no. 1) [GC], § 202; види исто така Jensen and Rasmussen v. Denmark (одлука), и Gäfgen v. Germany [GC], §§ 118 and 119).

39. Преседани: Во врска со соодветноста на преземените мерки од страна на домашните власти

во контекст на член 2 од Конвенцијата види Nikolova and Velichkova v. Bulgaria, §§ 49-64.

Што се однесува до член 3 од Конвенцијата види Gäfgen v. Germany [GC],§§ 115-129. Во врска со наводната повреда на член 3, за условите во притвор види, Shilbergs v. Russia, §§ 66-79.

За член 6 став 1 (должина на постапката), види Scordino v. Italy (no. 1) [GC] §§ 182-207; Cocchiarella v. Italy [GC], §§ 84-107; и Delle Cave and Corrado v. Italy, §§ 26 et seq.; за одложување на извршување на конечна судска одлука види Kudic v. Bosnia and Herzegovina, §§ 7-18, и Burdov v. Russia (no. 2).

40. Еден предмет може да биде тргнат од листата на предмети бидејќи жалителот го изгубил статусот на жртва - locus standi. Во врска со решавањето на предметот на домашно ниво по одлуката за допуштеност, види Ohlen v. Denmark (за тргање од листат на предемти); за договори за пренос на правата кои биле предмет на жалбата која била испитана од страна на Судот, види Dimitrescu v. Romania*, §§ 33-34.

41. Судот исто така испитува дали предметот треба да биде тргнат од листата на предмети по една или повеќе основи утврдени во член 37 од Конвенцијата, во светло на настаните кои се случиле по поднесувањето на жалбата, и покрај фактот дека жалителот сеуште може да тврди дека е “жртва” (Pisano v. Italy [GC] (за тргање


16

од листат на предемти), § 39), или дури и независно од тоа дали тој или таа може или не да продолжи да тврди дека е жртва. За развој на настаните по одлуката за откажување од надлежност во корист на Големиот судски совет, види El Majjaoui and Stichting Touba Moskee v. the Netherlands [GC] (за тргање од листата на предмети), §§ 28-35; откога жалбата била прогласена за допуштена: Shevanova v. Latvia [GC] (за тргање од листата на предмети), §§ 44; и по пресудата на Големиот Совет: Sisojeva and Others v. Latvia [GC], § 96).

I. ПРОЦЕСНИ ОСНОВИ ЗА НЕДОПУШТЕНОСТ

A. Неискористување на домашните правни средства

Член 35-Критериуми за допуштеност 1. Судот може да разгледа едно барање само откако ќе бидат искористени

сите домашни правни средства, согласно на општо прифатените правила на меѓународното право и доколку тоа барање го добие во рок од шест месеци од донесувањето на конечната одлука.

42. Како што покажува текстот на членот 35, ова барање е засновано на општо прифатените правила на меѓународното право. Обврската за искористување на домашните правни средства е дел од вообичаеното меѓународно право, призната како таква и во судската пракса на Меѓународниот суд на правдата (како пример случајот на Interhandel (Switzerland v. the United States), пресуда од 21 март 1959). Исто така може да се најде и во други меѓународни студии за човекови права: Меѓународен пакт за граѓански и политички права (член 41(1)(в)) и неговиот Факултативен протокол (член 2 и 5(2)(б)), Американската Конвенција за човекови права (член 46) и Африканската повелба за правата на човекот и народите (член 50 и 56(5)). Како што Судот забележал во случајот De Wilde, Ooms and Versyp v. Belgium, државата може да се откаже од правилото за искористување на домашните правни средства, за што има долгогодишна утврдена меѓународна пракса (§ 55).

43. Европскиот суд за човекови права треба да биде супсидијарен во однос на националните системи за заштита на човековите права и соодветно е на националните судови да им се даде можност да ги утврдат прашањата кои се однесуваат на компатибилноста на домашното право со Конвенцијата. Ако подоцна, сепак се достави жалба до Стразбург, Европскиот Суд треба да има корист од ставовите на националните судови, бидејќи е во директен и континуиран контакт со главните сили во тие држави (Burden v. the United Kingdom [GC], § 42).

44. Се поставува прашањето дали конкретно правно средство е домашно или меѓународно. Ако е домашно, нормално е дека треба да биде искористено пред да се поднесе жалба до Судот. Ако е меѓународно, жалбата може да биде одбиена согласно член 35 став 2(б) од Конвенцијата. Судот е тој кој што ќе одлучи дали едно тело е од домашен или меѓународен карактер, имајќи ги притоа во предвид сите релевантни

17

фактори: правниот карактер, правните инструменти за негово основање, неговата надлежност, местото (доколку го има) во постоечкиот правен систем и финансиите (Jeličić v. Bosnia and Herzegovina (одлука); Peraldi v. France *(одлука).

1. Цел на правилото

45. Образложението за правилото на искористување на домашните правни

средства е да им се даде на домашните власти, првенствено на судовите, можноста да ја спречат или да ја исправат наводната повреда на Конвенцијата. Тоа се засонова на претпоставката, содржана во член 13, дека домашниот правен систем ќе овозможи ефективно правно средство за повреда на правата загарантирани со Конвенцијата. Ова е важен аспект на супсидијарниот карактер на машинеријата на Конвенцијата: Selmouni v. France [GC], § 74; Kudła v. Poland [GC], § 152; Andrášik and Others v. Slovakia* (одлука).

2. Примена на правилото

a) Флексибилност

46. Правилото за искористување на домашните правни средства може да се

опише како златно правило, повеќе отколку како издлабено во камен. Комисијата и Судот често ја потенцираат потребата ова правило да се применува со одреден степен на флексибилност и без голем формализам, а во насока на заштита на човековите права. (Ringeisen v. Austria, § 89; Lehtinen v. Finland (одлука)). Ова правило не е апсолутно ниту пак може да се применува автоматски (Kozacioglu v. Turkey [GC], § 40). На пример, Судот одлучил дека би било прекумерно формалистички да бара од жалителот да искористи правно средство, кое дури ни највисокиот суд во државата не ги задолжил да го искористат (D.H. and Others v. the Czech Republic [GC], §§ 116-18).

б) Усогласување со домашните правила и граници

47. Жалителите мораат во секој случај да ги почитуваат правилата и

постапките на домашното право, во спротивно нивната жалба нема да ги исполнува условите предвидени во член 35 (Ben Salah, Adraqui and Dhaime v. Spain (одлука); Merger and Cros v. France (одлука); MPP Golub v. Ukraine (одлука)).

Сепак, треба да се забележи дека таму каде што жалбениот суд ја испитувал основаноста на барањето, дури и ако го смета за недопуштено, членот 35 ќе се почитува (Voggenreiter v. Germany). Ова исто така важи и за случаите каде што жалителите не се придржувале кон формалностите на домашното право, ако надлежните власти и покрај тоа ја испитувале суштината на барањето (Vladimir Romanov v. Russia, § 52). Истото важи и за површни барања кои одвај ги задоволуваат законските услови, каде што судот донел одлука за основаноста дури и накратко: Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v. Switzerland (no. 2) [GC], §§ 43-45.

в) Постоење на повеќе правни средства


18

48. Доколку постојат повеќе потенцијални правни средства, од жалителот се бара да искористил еден од нив (Moreira Barbosa v. Portugal (одлука); Jeličić v. Bosnia and Herzegovina (одлука); Karakó v. Hungary, § 14; Aquilina v. Malta [GC], § 39). Значи, ако се искористило едено правно средство, употребата на друго правно средство кое ја има истата цел не е потребно (Riad and Idiab v. Belgium*, § 84; Kozacioglu v. Turkey [GC], §§ 40; Micallef v. Malta [GC] , § 58).

г) Жалбен навод истакнат во суштина

49. Не е потребно правото кое произлегува од Конвенцијата да биде изрично

истакнато во домашните постапки, доколку жалбениот наод е истакнат “барем во суштина” Castells v. Spain, § 32; Ahmet Sadik v. Greece, § 33; Fressoz and Roire v. France, § 38; Azinas v. Cyprus [GC], §§ 40-41).

д) Постоење и соодветност

50. Жалителите се единствено должни да ги искористат домашните правни

средства кои се достапни теоретски и практично во дадено време, тоа значи средствата кои се достапни, кои можат да овозможат надомест во однос на жалбените наводи и кои нудат разумни изгледи за успех (Sejdović v. Italy [GC], § 46).

51. Дискреционите или вонредните правни средства не мора да се користат, како на пример барањето судот да ја преиспита својата одлука (Cinar v. Turkey* (одлука); Prystavka v. Ukraine (одлука)), но види и Kiiskinen and Kovalainen v. Finland (одлука), каде што Судот, по исклучок, утврдил дека такво средство требало да биде искористено. Слично, жалба до повисок орган не претставува ефективно средство (Horvat v. Croatia, § 47; Hartmann v. The Czech Republic, § 66). Што се однесува до ефективноста во конкретниот случај на жалба која во принцип не мора да биде искористена (Народен правобранител), види го заклучокот во пресудата Egmez v. Cyprust, §§ 66-73.

Доколку жалителот искористил правно средство за кое Судот смета дека е несоодветено, времето кое му било потребно за преземање на таквото средство не го запира течењето на рокот од шест месеци, што од своја страна може да доведе до тоа жалбата да биде отфрлена како ненавремена (Rezgui v. France (одлука) and Prystavska v. Ukraine (одлука)).

ѓ) Достапност и ефективност

52. Постоењето на правните средства мора да биде доволно сигурно не само

теориски, туку и во праксата. При одредувањето дали некој посебен лек ги задоволува критериумите на достапност и ефективност, мора да се имаат во предвид и посебните околности на конкретниот случај. Судот мора да ги има во предвид не само формалните средства достапни во домашниот правен систем, туку и општиот правен и политички контекст во кој тие функционираат, како и личните околности на жалителот (Akdivar and Others v. Turkey [GC], §§ 68-69; Khashiyev and Akayeva v. Russia, §§ 116-17). Мора да се испита дали во сите околности на случајот, жалителот направил се што би можело разумно да се очекува од него или неа, да ги искористи домашните правни лекови (D.H. and Others v. the Czech Republic [GC] , §§ 116-22). * Текстот е достапен само на француски јазик

19

3. Ограничувања во однос на примена на ова правило

53. Согласно “општо прифатените правила на меѓународното право”

постојат посебни околности кои што го ослободуваат жалителот од користење на достапните правни средства (Sejdović v. Italy [GC], § 55). (Види “Товар на докажување” подолу).

Ова правило не се применува и тогаш кога управната пракса се состои од повторување на дела некомпатибилни со Конвенцијата, а се покажало дека постои официјална толеранција од страна на државните власти во однос на тоа, а природата на управната пракса е таква што ги прави постапките да бидат залудни или неефективни (Aksoy v. Turkey, § 52).

Изрекувањето на казна врз основа на исходот од жалбата, кога нема наводи за повреда на постапката, го исклучува правното средствто од оние кои мора да бидат искористени: Prencipe v. Monaco*, §§ 95-97.

а) Товар на докажување

54. Кога Владата тврди дека не биле искористени сите домашни правни

средства, на неа паѓа товарот на докажување дека жалителот не искористил правно средство кое бил истовремено и ефективно и достапно (Dalia v. France, § 38). Достапноста на било кој правно средство треба да биде доволно сигурно и во законот и во праксата (Vernillo v. France). Поради тоа, основите на правното средство во домашното право мора да бидат јасни (Scavuzzo-Hager v. Switzerland* (одлука)). Аргументите на Владата секако, ќе имаат поголема тежина доколку бидат приложени и примери од домашната судска пракса (Doran v. Ireland; Andrášik and Others v. Slovakia (одлука); Di Sante v. Italy* (одлука); Giummarra v. France* (одлука); Paulino Tomás v. Portugal (одлука); Johtti Sapmelaccat Ry and Others v. Finland* (одлука))

55. Таму каде што Владата тврди дека жалителот можел дирекно да се потпре врз Конвенцијата пред домашните судови, степенот на сигурност на таквото средство мора да го покаже со конкретни примери (Slavgorodski v. Estonia (одлука)).

56. За Судот се поприемливи оние тврдања каде националното законодавство вовело посебно средство да се справи со прекумерното траење на постапката (Brusco v. Italy (одлука); Slavicek v. Croatia (одлука)). Види исто така Scordino v. Italy (no. 1) [GC] , §§ 136-48. Спротивно со Merit v. Ukraine, § 65.

57. Кога Владата еднаш се ослободила од товарот на докажување дека постоело соодветено и ефективно правно средство достапен на жалителот, на него останува да покаже дека:

i) правното средство во суштина било искористено (Grässer v. Germany (одлука));

ii) или од некои причини не било соодветно и ефективно во определени околности на случајот (Selmouni c. France [GC], § 76 – прекумерно одложување во спроведувањето на истрагата – Radio France and Others v. France (одлука), § 34; Scordino v. Italy (одлука); Pressos Compania Naviera S.A. and Others v. Belgium, §§ 26 and 27);


* Текстот е достапен само на англиски јазик

20

iii) или пак дека постоеле посебни околности кои го ослободувале жалителот од ваквото барање (Akdivar and Others v. Turkey [GC], §§ 68-75; Sejdović c. Italy [GC], § 55). 58. Сомнежите од страна на жалителот во однос на ефективноста на

определено правно средство не го ослободуваат од обврската да се обиде да ги искористи (Epözdemir v. Turkey* (одлука); Milosevič v. the Netherlands* (одлука); Pellegriti v. Italy (одлука); MPP Golub v. Ukraine (одлука)). Но доколку предложеното правно средство во суштина не нуди разумни изгледи за успех, на пример во светло на утврдената домашна судска пракса, фактот дека жалителот не го искористил тоа правно средство не претставува пречка за допуштеност (Pressos Compania Naviera S.A. and Others v. Belgium, § 27).

б) Процесени аспекти

59. Кога Владата има намера да истакне приговор за неискористување на

правните средства, таа мора да го стори тоа колку што дозволуваат карактерот на приговорот и околностите, во нејзините опсервации пред донесувањето на одлуката за допуштеност, иако може да постојат исклучителни околности кои ќе ја ослободат од таквата обврска: Mooren v. Germany [GC], § 57 и рефернците содржани во неа, §§ 58-59.

Не е невообичаено приговорот за неискористување да биде приклучен кон основаноста, посебно во случаите кои засегаат во процесните обврски или гаранции, на пример жалби поврзани со процесните аспекти на членовите 2 или 3, во врска со член 6, Scoppola v. Italy (no. 2) [GC], § 126; и во врска со членот 13, Sürmeli v. Germany [GC], § 78.

в) Создавање на нови правни лекови

60. Оценката за тоа дали биле искористени домашните правни средства се

дава земајќи ја во предвид состојбата во која се наоѓала постапката на денот кога жалителот ја поднел својата жалба до Судот. Од ова правило, секако, постојат исклучоци (види Icyer v. Turkey (одлука), §§ 72 et seq.).Судот отстапува од ова правило во случаите поврзани со должината на постапката (Predil Anstalt v. Italy* (одлука); Bottaro v. Italy* (одлука); Andrášik and Others v. Slovakia (одлука); Nogolica v. Croatia (одлука); Brusco v. Italy (одлука); Charzynski v. Poland (одлука) и Michalak v. Poland (одлука)). За случаи каде новиот правен лек е неефективен во конкретниот предмет: Parizov v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, §§ 41-47). За случаи каде новиот уставен правен лек е ефективен: Cvetkovic v. Serbia, § 41.

Во врска со датумот од кој би било правично да се бара од жалителот да го користи правниот лек кој е однеодамна инкорпориран во правниот систем на државата: Depauw v. Belgium* (одлука), а во врска со отстапувањето од домашната судска пракса: Scordino v. Italy (no. 1) [GC] , § 147.

Судот дава индикации во случаите Scordino v. Italy (no. 1) [GC] and Cocchiarella v. Italy [GC] за карактеристиките што домашните правни лекови мора да ги имаат за да бидат ефективни во случаите поврзани со должината на постапката.

61. Таму каде што Судот нашол структурни или општи недостатоци на домашното право или пракса, може да побара од државата да ја испита ситуацијата и, * Текстот е достапен само на француски јазик

21

ако е потребно да преземе ефективни мерки да спречи слични случаи да бидат предмет на испитување од страна на Судот (Lukenda v. Slovenia, § 98).

Ако тужената држава вовела нов правен лек, Судот ќе испита дали тој правен лек е ефективен (на пример, Robert Lesjak v. Slovenia, §§ 34-55). Ако се покаже дека правниот лек е ефективен, Судот ќе бара од жалителите во слични случаи да го искористат новиот правен лек, во случаи кога не настапила застареност која ги попречува во тоа. Судот во тој случај ќе ги прогласи таквите апликации за недопуштени согласно член 35 став 1, дури и ако биле поднесени пред воведувањето на новиот правен лек (Grzinčič v. Slovenia, §§ 102-10; Içyer v. Turkey (одлука) , §§ 74 et seq.).

Б. Непочитување на рокот од шест месеци

Член 35-Критериуми за допуштеност 1. Судот може да разгледа едно барање само откако ќе бидат исцрпени

сите домашни правни лекови, согласно на општо прифатените правила на меѓународното право и доколку тоа барање го добие во рок од шест месеци од донесувањето на конечната одлука.

1. Цел на правилото

62. Целата на правилото кое се однесува на рокот од шест месеци е да промовира правна сигурност, да обезбеди дека случаите кои покренуваат прашања од Конвенцијата се испитани во разумен рок и да ги заштити властите и другите засегнати лица од ситуација на долга несигурност (P.M. v. The United Kingdom (одлука)).

63. Ова правило исто така му овозможува на потенцијалниот жалител доволно време да одлучи дали сака да поднесе жалба, и ако сака, да одлучи во однос на конкретните жалбени наводи и аргументи кои треба да ги истакне (O’Loughlin and Others v. the United Kingdom (одлука)), и да го олесни утврдувањето на фактичката состојба на случајот, протекот на време кое го прави проблематично секое испитување на покренатите прашања (Nee v. Ireland (одлука)).

64. Тоа ги поставува временските граници на надзор од страна на Судот и им укажува на двете страни, на жалителот и на државните власти, на периодот по истекот на кој, таков надзор не е можен (Tahsin İpek v. Turkey (одлука); Di Giorgio and Others v. Italy* (одлука)).

65. Судот не смее да отстапи од примената на правилото кое се однесува на рокот од шест месеци (на пример во случај на отсуство на опсервации од страна на Владата по тоа прашање) (Belaousof and Others v. Greece*, § 38).

66. Правилото кое се однесува на рокот од шест месеци неможе да бара од жалителот да ја поднесе својата жалба до Судот, пред неговата позиција поврзана со жалбата да биде конечно решена на домашно ниво (Varnava and Others v. Turkey [GC], § 157).


22

2. Датум од кој почнува да тече рокот од шест месеци a) Правосилна одлука

67. Периодот од шест месеци започнува да тече од правосилната одлука по

исцрпувањето на домашните лекови (Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom (одлука)). Жалителот морал да ги искористи оние домашни правни средства за кои е извесно дека се ефикасни и доволни (Moreira Barbosa v. Portugal (одлука)).

68. Само стандардните и ефективни правни лекови можат да бидат земени во предвид, така што жалителот не може да го прошири строгиот временски рок утврден во Конвенцијата со тоа што ќе бара да поднесе несоодветна или жалба која ќе биде погрешно толкувана до тела или институции кои немаат моќ или надлежност да понудат ефикасен надомест за жалбените наводи истакнати согласно Конвенцијата (Fernie v. the United Kingdom (одлука)).

69. Не може да им се даде важност на правните лекови чија употреба зависи од дискреционата моќ на државните служби и кои, како последица на тоа, не се директно достапни за жалителот. Слично, правните лекови кои немаат точни рокови за искористување, создаваат несигурност и го прават безначајно правилото кое се однесува на рокот од шест месеци содржано во членот 35 § 1 (Williams v. the United Kingdom (одлука)).

70. Како правило, членот 35 став 1 не бара од жалителот да поднел барање за повторување на постапките или да искористил некој сличен вонреден правен лек и не дозволува продолжување на рокот од шест месеци врз основа на тоа дека таквите правни лекови биле искористени (Berdzenichvili v. Russia (одлука)). Сепак, доколку вонредниот правен лек е едниствениот судски правен лек достапен за жалителот, рокот од шест месеци може да започне да тече од денот на донесувањето на одлука по однос на тој лек (Ahtinen v. Finland (одлука)).

Жалбата поднесена во рокот од шест месеци од одлуката со која се одбива неговото или нејзиното барање за повторување на постапката е недопуштена бидејќи одлуката не е “правосилна одлука” (Sapeyan v. Armenia, § 23).

Во случаите каде била повторена постапката или правосилната одлука била преиспитана, рокот од шест месеци во поглед на првичниот сет на постапки или правосилната одлука, престанува да тече само во врска со оние прашања од Конвенцијата кои биле основ за такво преиспитување или повторување и биле предмет на испитување пред вонредното жалбено тело (ibid., § 24).

б) Појдовна точка

71. Периодот од шест месеци започнува да истекува од денот кога жалителот

и/или неговиот/нејзиниот застапник дознале за правосилната домашна одлука (Koç and Tosun v. Turkey* (одлука)).

72. Државата која се истакнува приговор за непочитување на рокот од од шест месеци, е таа која треба да го утврди датумот на кој жалителот станал свесен за правосилната домашна одлука (Ali Şahmo v. Turkey* (одлука)).


23

в) Достава на одлуката

73. На жалителот: кога копијата од правосилната домашна одлука треба да му биде доставена дирекно на жалителот, предметот и целта на член 35 став 1 од Конвенцијата ќе бидат постигнати ако рокот од шест месеци започне да се смета од денот на достава на копија од таа одлука (Worm v. Austria, § 33).

74. На адвокатот: периодот од шест месеци започнува да се смета од денот кога адвокатот на жалителот станал свесен за правосилната одлука по искористувањето на домашните правни лекови, без разлика на фактот што жалителот станал свесен за одлуката подоцна (Çelik v. Turkey (одлука)).

г) Без достава на одлуката

75. Тогаш кога домашното право не предвидува достава, најсоодветно е како

појдовна точка да се земе датумот кога одлуката била изготвена, а тоа е кога странките со сигурност биле во можност да се запознаат со нејзината содржина (Papachelas v. Greece [GC], § 30).

76. Жалителот или неговиот/нејзиниот адвокат мора да покажат должна активност за обезбедување на копија од одлуката доставена до судската писарница (Mıtlık Ölmez and Yıldız Ölmez v. Turkey* (одлука)).

д) Кога не постои правен лек на располагање

77. Во случаите кога уште на самиот почеток е јасно дека жалителот нема

ефективен правен лек, рокот од шест месеци започнува да тече од денот кога се случил настанот на кој се жали, или денот кога жалителот бил дирекно изложен на дејството од тој настан, или станал свесен за неговото постоењето или пак дознал за неговите негативни последици (Dennis and Others v. the United Kingdom (одлука); Varnava and Others v. Turkey [GC]§ 157).

78. Тогаш кога жалителот се одлучил да искористи очигледно постоечки правен лек, а потоа станал свесен за околностите кои го прават лекот неефективен, би било соодветно, рокот од шест месеци да започне да се смета од денот кога жалителот станал свесен или би требало да стане свесен за постоењето на таквите околности (Varnava and Others v. Turkey [GC]§ 158).

ѓ) Пресметување на рокот од шест месеци

79. Рокот започнува да тече од наредниот ден од денот кога одлуката била

јавно објавена, или од денот кога жалителот или неговиот застапник биле информиран за одлуката, и истекува после шест календарски месеци, без разлика на вистинското траење на тие календарски месеци (Otto v. Germany (одлука)). Почитувањето на рокот од шест месеци се утврдува преку критериумите одредени со Конвенцијата, а не со тие утврдени согласно домашното законодавство на секоја тужена држава (ibid.).

80. Судот може да утврди датумот на истекување на рокот од шест месеци

различенод оној кој го утврдила тужената држава (Tahsin İpek v. Turkey (одлука)).

24

е) Континуирана состојба

81. Концептот на “континуирана состојба” се однесува на состојби каде

постојат континуирани активности од страна на државата или некој нејзин дел, кои го доведуваат жалителот во состојба на жртва. Фактот дека некој настан има значајни последици низ времето не значи дека тој настан предизвикува “континуирана состојба” (Iordache v. Romania*, § 49).

82. Таму каде што наводната повреда предизвикува континуирана состојба против која не е достапан домашен правен лек, рокот од шест месеци започнува да тече од крајот на продолжената ситуација (Ülke v. Turkey* (одлука)). Се додека ситуацијата продолжува, правилото за шест месеци не може да се примени (Iordache v. Romania*, § 50). Види исто така Varnava and Others v. Turkey [GC], §§ 161.

3. Датум на поднесувањ на жалбата до Судот1

a) Првиот допис

83. Според утврдената пракса на институциите на Конвенцијата и членот 47

§ 5 од Деловникот на Судот, како општо правило се смета дека денот на поднесување на жалбата до Судот е денот на првата комуникација од страна на жалителот со кој го објаснува, дури и само накратко, предметот на жалбата, под услов да достави пополнет формулар за жалба во рокот утврден од страна на Судот (Kemevuako v. The Netherlands (одлука)).

84. Датумот на поштенскиот печат на кој се гледа датумот на кој жалбата била пратена е датумот кој се зема како датум на поднесување на жалбата, без разлика на датумот на приемниот печат каде се гледа денот кога жалбата била примена: Kipritci v. Turkey*, § 18. За посебни околности кои можат да оправдаат и поинаков пристап: Bulinwar OOD and Hrusanov v. Bulgaria*, §§ 30.

б) Разлика помеѓу датумот на пишување и датумот на праќање

85. Во отсуство на било какво објаснување, за интервал од повеќе од еден

ден помеѓу денот на кој дописот бил напишан, и денот на кој истиот бил испратен како ден на поднесување на жалбата до Судот, ќе се смета денот кога дописот бил испратен (Arslan v. Turkey (одлука); Ruicková v. the Czech Republic*† (одлука)).

Ова правило се применува и во однос на прашањето, дали оригиналниот формулар на жалбата бил испратен во бараниот рок од осум недели: Kemevuako v. the Netherlands (одлука), § 24; и за испраќање по факс: Otto v. Germany (одлука).

в) Праќање по факс

86. Не е доволно да се испрати формуларот на жалбата само по факс, без

притоа на судот да му се достави оргиналот, во дадениот рок: Kemevuako v. the Netherlands (одлука), §§ 22.

* Текстот е достапен само на Француски јазик 1 Види го правилникот на Судот и Практичните насоки за “поведување на постапка” † Текстот е достапен само на француски јазик

25

г) Време после првата комуникација

87. Би било спротивно на духот и целта на правилото за шест месеци ако, по

пат на било каква првична комуникација, жалбата ја иницира постапката согласно Конвенцијата, и потоа постапката остане неактивна за необјасниво и неограничено време. Жалителите затоа мораат да постапуваат по својата жалба со разумна експедитивност, после било каков првичен воведен контакт (P.M. v. the United Kingdom (одлука). Неуспехот да се почитува рокот од осум недели (види член 47 § 5 од Деловникот на Судот и точка 4 од Практичните насоки за поведување на постапка) ќе го наведат Судот до заклучот дека денот на запознавање со жалбата е денот на достава на пополнетиот формулар за жалба: Kemevuako v. the Netherlands (одлука), §§ 22 to 24.

д) Карактеристики на жалбата

88. Жалбата, покрај правниот основ и аргументите на кои се заснова ја

карактеризираат и фактите наведени во неа, а на кои се однесуваат жалбените наводи (Scoppola v. Italy (no. 2) [GC], § 54).

ѓ) Подоцнежни жалбени наводи

89. Што се однесува до жалбените наводи кои не се вклучени во првичната

жалба, текот на рокот од шест месеци не е прекинат се до датумот кога жалбата е првично доставена до органот на Конвенцијата (Allan v. the United Kingdom (одлука)).

90. Жалбените наводи поднесени по истекот на рокот од шест месеци можат да бидат испитани само ако претставуваат одредени аспекти од првичните жалби поднесени во рок (Sâmbăta Bihor Greco-Catholic Parish v. Romania* (одлука)).

91. Самиот факт дека жалителот се повикал на членот 6 во својата жалба не е доволен за да послужи како истакнување на сите подоцнежни жалбени наводи во врска со тој член, кога не се дадени иницијални индикации за фактичката основа на жалбениот навод, ниту пак за природата на наводната повреда (Allan v. the United Kingdom (одлука); Adam and Others v. Germany (одлука)).

92. Обезбедувањето на документите од домашната постапка не е доволно за да се смета како истакнување на сите подоцнежни жалбени наводи кои ќе се однесуваат на таа постапка. За да се поднесе жалба и така да се прекине течењето на рокот од шест месеци потребно е да се изнесе барем кратка индикација за природата на наводната повреда на Конвенцијата (Božinovski v. Republic of Macedonia (одлука)).

4. Примери

a) Примена на временско ограничувања во врска со процедуралните обврски од членот 2 на Конвенцијата

93. Во случај на смрт на жалителот, од неговите роднини се очекува да

преземат чекори за следење на напредокот на истрагата, или недостатокот од неа, и да ги поднесат своите жалби со доволна експедитивност тогаш кога станеле свесни или требало да станат свесни за недостатокот на ефективна истрага (Varnava and Others v. Turkey [GC], §§ 158 and 162).

26

94. Во случаите на исчезнување, неопходно е роднините на исчезнатото лице без одлагање да поднесат жалба до Судот за неефективност на истаргата или недостаток на истрага. Во ваквите случаи, жалителите не смеат да чекаат неопределено време за да се произнесат пред Стразбург. Тие мора да покажат одреден степен на совесност и иницијатива и да ги истакнат своите жалбени наводи без непотребно одлагање (Varnava and Others v. Turkey [GC], § 165, и во врска со одлагањето §§ 162-66).

б) Услови за примена на правилото кое се однесува на рокот од шест месеци во случаите на повеќекратни периоди на притвор согласно членот 5 став 3 од Конвенцијата

95. Повеќекратни, последователни периоди на притвор треба да се земат

како целина, па рокот од шест месеци треба да започне да тече од завршувањето на последниот период на притворот (Solmaz v. Turkey, § 36).

В. Анонимна жалба

Член 35 став 2 (a) – Критериуми за допуштеност 2. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба поднесена врз основа на членот 34, кога а) жалбата е анонимна; ...2

1. Анонимна жалба

96. Жалба пред ЕСЧП се смета за анонимна кога од списите во предметот не може да се увидат елементи од кои Судот може да го идентификува жалителот: “Blondje” v. the Netherlands (одлука). Доколку, формуларот или доставените документи не содржат споменување на име, туку само упатувања или псевдоними, и ако застапникот на жалителот е потпишан со „Х“: идентитетот на жалителот не се открива.

97. Жалба доставена од страна на здружение во корист на неидентификувана личност, кога здружението не тврди дека е жртва туку се жали на повреда на правата во поглед на приватниот живот во корист на неидентификувани поединци, кои оттука, станале жалители, а за кои здружението изјавило дека ги застапува, се смета за анонимна жалба: Federation of French Medical Trade Unions and the National Federation of Nurses v. France (одлука)

2 Анонимната жалба според смислата на членот 35 став 2 (а) од Конвенцијата е потребно да се разликува од прашањето на неоткривањето на идентитетот на жалителот на начин на истапување од нормалните правила за јавен пристап до информации во постапката пред Судот, и од прашањата на доверливост пред Судот (види член 33 и 47 став 3 од Деловникот на Судот и дополнението на упатството за постапувањето на Судот кон Деловникот).

27

2. Не-анонимна жалба 98. Непотпишан формулар за жалба кој ги содржи сите лични податоци

кои се доволни да се елиминираат сомнежите во врска со идентитетот на жалителот и пропратната документација, соодветно потпишана од страна на застапникот на жалителот е не-анонимна жалба: Kuznetsova v. Russia (одлука).

99. Жалба доставена со измислени имиња: поединци кои користат псевдоними и кои објаснуваат до Судот дека, контекстот на вооружениот конфликт ги обврзува да не ги откриваат нивните вистински имиња, во смисла на тоа, да ги заштитат членовите на нивните семејства и пријатели. Наоѓајќи дека, „во позадината на тактизирањето со истапувањето на нивниот вистински идентитет заради разбирливи причини кога висинското идентификување на луѓето има доволен број индикации, заради нивните вистински имиња....“ и „ постоењето на значителна непосредна врска помеѓу жалителите и настаните кои се предмет на жалбата“ , Судот не смета дека жалбата била анонимна: Shamayev and Others v. Georgia and Russia (одлука). Види исто така, Chamaiev and Others v. Georgia and Russia, § 275.

100. Жалба доставена од страна на црквено тело или здружение со религиозен и филозофски предзнак, ако идентитетот на неговите членови не се открива, не се отфрла како да е анонимна (член 9, 10 и 11 од Конвенцијата): Omkarananda and the Divine Light Zentrum v. Switzerland (одлука).

Д. Непотребна жалба Член 35 став 2(б) 2. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба поднесена врз основа на членот 34, кога ... б) е во суштина иста, како и жалба што Судот претходно ја разледувал.......“3

101. Жалбата се смета дека била „суштински иста“, кога странките,

жалбените наводи и фактите се исти: Pauger v. Austria (одлука); Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v. Switzerland (no. 2) [GC], § 63.

Ако се утврди ваков случај, жалбата ќе се огласи за недопуштена.

1. Исти жалители

102. Жалба која се однесува на ист основ и заеднички е поднесена од страна на поединци и од страна на здружение, кое поднело комуникација и до Комитетот за човекови права при ООН, не може да биде разгледувана, доколку била поднесена од страна на исти жалители: Folgerø and Others v. Norway (одлука), или, кога била поднесена комуникација до Канцеларијата на Високиот комесар за човекови права од страна на НВО, а не од страна на жалителите: Celniku v. Greece, §§ 36-41. Истото се применува и за барање поднесено до Работната група за арбитререн притвор од страна

3 Овој член претходно беше уреден со членот 27.

28

на невладина организација и за барање поднесено од страна на жалители: Illiu and Others v. Belgium∗(одлука).

103. Меѓудржавна жалба поднесена од страна на Владата, не ги лишува индивидуалните жалители од можноста на поднесување, или водење на постапката преку нивните поеднечни жалби: Varnava and Others v. Turkey [GC], § 118.

2. Исти жалбени наводи

104. Концептот на жалба е дефиниран во смисла на целта или правната

основа на жалбата. Овој концепт се карактеризира преку наводните факти во жалбата, а не само врз

законските основи и докази кои се однесуваат на истата: Guerra and Others v. Italy, § 44, Scoppola v. Italy (no. 2) [GC], § 54, Previti v. Italy* (одлука), § 293.

105. Анализите на Судот се однесуваат од жалба до жалба. Само жалбените наводи кои се во суштина исти како оние испитани во поглед на друга жалба, ќе бидат отфрлени согласно членот 35 став 2: Dinc v. Turkey∗(одлука).

106. Кога жалителот ги повторува жалбените наводи односно кога тој или таа веќе ги иницирале во претходна жалба, жалбата ќе биде огласена за недопуштена: X. v. Germany∗ (одлука); Duclos v. France ∗(одлука).

107. Доколку, предметот кој се испитува се однесува на различен стан и на различен станар во ист станбен блок, поднесувањето на нова жалба која е за исто прашање, а која претходно била огласена за недопуштена, поднесена од страна на ист жалител, истовремено повторувајќи ги жалбените наводи претходно формулирани, без притоа да се дополни со нови докази, и во суштината е иста како претходната жалба, заради тоа ќе биде недопуштена: X. v. Germany* (одлука).

108. Следните примери се жалби кои не се во својата суштина исти: i) спор кој се однесува на условите на задржување на одреден жалител при полициско приведување, не е ист со спор кои се однесува на неговата осуда од страна на Национален Совет за безбедност или оној кој се однесува на губењето на парламентарната должност заради распуштање на партијата на која жалителите биле членови: Sadak v. Turkey, §§ 32-33;

ii) спор кој се однесува на условите на задржување на одреден жалител при полициско приведување и неговаѕа осуда од страна на Национален Совет за безбедност, не е ист со оној кој се однесува на губењето на парламентарната должност: Yurttas v. Turkey*, §§ 36-37.

109. Судот својата квалификација на жалбите главно ја испитува врз основа на фактичката состојба и не се смета дека е врзан со квалификацијата дадена од страна на жалителот или од Владата. Соодветно на тоа, одредена жалба поднесена со цел да биде преиспитана, согласно различни одредби од Конвенцијата, а фактите потекнуваат

∗ Текстот е достапен само на француски јазик.

29

од друга жалба која се однесува на исти жалбени наводи, тогаш жалбата е недопуштена: Previti v. Italy* (одлука), §§ 293-94.

3. Идентична фактичка состојба

110. Фактот дека жалбата е идентична со друга, не спречува жалбата да биде

огласена за допуштена доколку се изнесат нови информации. 111. Кога жалителот доставува нови информации, жалбата нема да биде во

суштина иста како првично доставената жалба: Chappex v. Switzerland* (одлука); Patera v. the Czech Republic* (одлука) (жалбени наводи кои се однесуваат на факти наведени пред друг меѓународен орган, се недопуштени, но новите информации поврзани со факти кои подоцна се појавиле се допуштени).

112. Во спротивно, жалбата ќе биде огласена за недопуштена: Hokkanen v. Finland (одлука); Adesina v. France (одлука); Bernardet v. France* (одлука); Gennari v. Italy* (одлука) ; Manuel v. Portugal∗ (одлука).

Г. Жалба која е веќе поднесена пред друг меѓународен орган

Членот 35 став 2(б) – Критериуми за допуштеност 2. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба поднесена врз основа на членот 34, кога ........... б) е во суштина иста, како и жалба што Судот претходно ја разледувал или веќе ја доставил до меѓународна истражна или судска инстанца, и доколку не содржи нови факти.

113. Целта на овие одредби е да се избегне мноштвото на меѓународни постапки кои се однесуваат на исти случаи.

114. Условите за допуштеност кои се утврдени со овој став се кумулативни:

i) жалбата мора да не е во суштината иста со друга жалба, односно, фактите, странките и жалбените наводи, да не се идентични (види точка Д од непотребна жалба), и

ii) жалбата е потребно да не биде поднесена во друга постапка на меѓународно испитување или спогодување.

115. Кога Судот утврдил дека, согласно веќе донесена негова одлука за

основаноста на одредена жалба во време во кое го испитувал предметот, дека условите утврдени во членот 35 став 2 (б) се исполнети, мора да ја огласи за недопуштена жалбата, која веќе била испитана пред друг меѓународен орган.

116. Во правец да се запази обемот на членот 35 став 2 (б), случајот кој е предмет на испитување, мора да има карактеристики кои овозможуваат тој да се смета за индивидуална жалба согласно членот 34.


30

1. Концептот на постапката

а) Постапката мора да биде јавна

117. Комитетот за човекови права на Меѓу-парламентарната унија, која е

приватно здружение, се смета за како невладина организација, додека пак членот 27 од Конвенцијата (сега член 35 став 2) се однесува на на меѓу-владини институции и постапки (Lukanov v. Bulgaria (одлука)).

б) Постапката мора да биде меѓународна

118. Постапката пред Советот за човекови права во Босна и Херцеговина не е

меѓународна постапка, наспроти фактот дека, е основан со меѓународен договор и фактот дека, неколку од неговите членови се меѓународни членови: Jeličić v. Bosnia and Herzegovina (одлука).

в) Постапката мора да биде независна

119. Ова е случај на Групата за арбитререн притвор при ООН, бидејќи истата

е составена од независни експерти кои се еминентни стручњаци со специјалност во човековите права: Peraldi v. France (одлука).

120. Сепак, „постапката 1503“ на Комитетот за човекови права при ООН е во суштина меѓу-владино тело составени од преставници на државата. Таа не претставува „друга постапка за меѓународно испитување“: Mikolenko v. Estonia (одлука).

г) Постапката мора да биде судска

121. Жалбата мора да биде поднесена пред судско или квази-судско тело:

Zagaria v. Italy∗ (одлука). 122. Европскиот комитет за заштита од тортура и нечовечко или

деградирачко казнување (CPT), чија улога е превентивна, не преставува такво тело. Информациите кои ги прибира CPT се од доверлива природа. Поединци немаат право да учествуваат во постапката или да бидат информирани за препораките кои можат да бидат усвоени од страна на комитетот, се додека тие не бидат јавно објавени: Zagaria v. Italy* (одлука).

2. Процедурални гаранции

a) Контрадикторност на постапката

123. Лице кое има поведено постапка согласно „постапката 1503“ пред

Комитетот за човекови права при ООН, неможе да учествува во постапката, која е доверлива. Тие не се информираат за мерките кои би ги превземале ООН, доколку тие не се објават јавно. Заради тоа, постапката ќе биде разгледувана во друга постапка по индивидуална жалба во согласност со членот 34: Celniku v. Greece, §§ 39-41.


31

б) Услови кои им се наметнуваат на судските органи

124. Одлуките во постапката која е предмет пред Судот, мора да бидат

образложени, доставени до странките и објавени: Peraldi v. France* (одлука).

3. Улогата на постапката 125. Одредена институција која има превентивна улога, не може да биде

разгледувана како меѓународна постапка: Zagaria v. Italy* (одлука); De Pace v. Italy*; или Gallo v. Italy* (одлука) (која се однесува на Комитетот за заштита од тортура). Уште повеќе, информациите собрани од овој орган се доверливи; поединци немаат право да учествуваат во постапката или да бидат информирани за препораките на оваа институција доколку тие не се објават.

126. Истото се однесува и на орган кој ги оценува општите состојби (Mikolenko v. Estonia (одлука)), или на специјален известител, назначен да изготвува извештаи за човекови права на затвореници (Yagmurdereli v. Turkey* (одлука)).

a) Постапката мора да биде во можност да ги утврди одговорностите

127. Ова не е случај со:

i) Комитетот за изчезнати лица во Кипар, бидејќи Турција не е странка во постапката пред Комитетот и не може во подоцнежната фаза на постапката пред Комитетот, да и се препишува одговорност за смртта на било кои исчезнати лица: Varnava and Others v. Turkey (одлука); ii) Работната група при Комисијата за човекови права на ООН за присилно исчезнати лица, бидејќи не може да одреди одговорност за смртта на било кои исчезнати лица или да носи констатации за нивните случаи: Malsagova and Others v. Russia (одлука).

128. Сепак, постапката пред Работната група за арбитререн притвор, која може да дава препораки одредувајќи одговорност на државата во врска со предмети на арбитререн притвор, може да се смета како како постапка на меѓународна истрага: Peraldi v. France* (одлука).

б) Постапката мора да има за цел да стави крај на повредата

129. Целта на препораките на Работната група за арбитререн притвор, кои се доставуваат до Владите, е да се стави крај на состојбите кои биле покренати со жалбените наводи: Peraldi v. France (одлука); Illiu and Others v. Belgium∗ (одлука).

130. Жртвите на повредата, мора да имаат можност да добијат обесштетување. Ова не е случај во предметите на Комисијата за човекови права при ООН (Mikolenkov. Estonia (одлука) или на Работната група за присилно исчезнати лица: (Malsagova and Others v. Russia (одлука).


32

в) Ефикасност на постапката 131. Одлуката мора да биде објавена: пред CPT, поединците немаат право да

бидат информирани за препораките кои можат да бидат усвоени, пред тие да станат јавни: Zagaria v. Italy* (одлука) и De Pace v. Italy*.

132. Постапката пред Работната група за арбитререн притвор при ООН, овозможува мислењата произлезени од препораките, упатени до Владата, да се додадат на годишниот извештај доставен до Комисијата за човекови права, кој потоа може да упати препораки до Генералното собрание на ООН; поради нејзините потенцијални ефекти, оваа постапка е слична како постапката по индивидуална жалба: Peraldi v. France* (одлука).

133. Следните тела се сметаат како „друга меѓународна постапка“: – Комитетот за човекови права при ООН: Calcerrada Fornieles et Caheza Mato v.

Spain (одлука), Pauger v. Austria (одлука), C.W. v. Finland (одлука); – Комитетот за слобода на здружувањето при Меѓународната организација на

трудот: Cereceda Martin and 22 Others v. Spain (одлука); – Работната гурпа за арбитререн притвор при ООН: Peraldi v. France* (одлука).

Ѓ. Злоупотреба на правото на жалба Член 35 став 2(б) – Критериуми за допуштеност 3. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба доставена врз основа на членот 34, ако оцени дека жалбата е неспоива со одредбите на Конвенцијата или со нејзините протоколи, ако е очигледно неоснована или ако со неа се злоупотребува правото на индивидуална жалба.

1. Општа дефиниција 134. Концептот на „злоупотреба“ во смисла на членот 35 став 3 мора да биде

сфатен во неговата вообичаена смисла согласно општата правна теорија – имено, погрешна примена на правото за други цели наместо за оние за кои е предвидено. Според тоа, секое однесување на жалителот, кое очигледно е спротивно на целта на правото на индивидуална жалба, како што е предвидено со Конвенцијата и кое го попречува соодветното функционирање на Судот или соодветното водење на постапките пред него, претставува злоупотребата на правото на жалба (Mirolubovs and Others v. Latvia, §§ 62 и 65).

135. Од техничка гледна точка, јасно е од распоредот на зборовите во одредбата на членот 35 став 3 дека жалба поднесена заради злоупотреба на правото на жалба, мора да биде огласена за недопуштена, а не тргната од листата на нерешени предмети. Меѓутоа, Судот потенцира дека, отфрлањето на жалба врз основа на злоупотреба на правото на жалба е исклучива мерка (Mirolubovs and Others v. Latvia∗). Предметите во кои Судот нашол злоупотреба на правото на жалба, можат да бидат групирани во пет типолошки категории: информации кои доведуваат до заблуда;


33

користењето на навредлив јазик; повреда на обврската да се зачува доверливоста на постапката по пријателска спогодба; наведување на очигледно навредливи или наводи лишени од било каква смисла; и сите други случаи кои не можат да бидат исцрпно наведени.

2. Доведување на Судот во заблуда

136. Одредена жалба е поднесена заради злоупотреба на правото на жалба доколку е со знаење заснована на невистинити факти во правец да го заведат Судот (Varbanov v. Bulgaria, § 36). Како најсериозен и најочигледен пример на ваква злоупотреба на правото на жалба е доставувањето на фалсификувани документи до Судот (Jian v. Romania* (одлука); Bagheri and Maliki v. the Netherlands (одлука) и Poznanski and Others v. Germany (одлука)). Овој вид на злоупотреба може да биде извршен и при пропуст, кога жалителот пропуштил да го информира Судот уште на почетокот, за фактор кој е суштински за испитување на предметот (Al- Nashif v. Bulgaria, § 89, и Kerechashvili v. Georgia (одлука)). Исто така, доколку нови, битни моменти се случиле во текот на постапката пред Судот и доколку жалителот - и покрај јасната обврска за него или неа согласно Деловникот - пропушти да ги обелодени тие информации пред Судот, и оттука спречувајќи пресудување по случајот со целосно знаење на фактите, неговата или нејзината жалба ќе биде отфрлена како злоупотреба на правото на жалба (Hadrabová and Others v. the Czech Republic (одлука), и Predescu v. Romania, §§ 25-27).

137. Намерата да се стави Судот во заблуда, мора секогаш да биде заснована на доволна сигурност (Melnik v. Ukraine, §§ 58-60, и Nold v. Germany, § 87).

3. Навредлив јазик

138. Злоупотреба на правото на жалба ќе има кога жалителот при

кореспонденцијата со Судот, користи особено вознемирувачки, навредлив, заканувачки или провокативен јазик – кога тоа е упатено кон одговорната Влада, нејзиниот Агент, властите на одговорната држава, до Судот и неговите судии, неговиот Секретаријат или неговите членови (Řehák v. the Czech Republic (одлука); Duringer and Grunge v. France (одлука), и Stamoulakatos v. the United Kingdom (одлука)).

139. Не е доволно јазикот на жалителот да биде само зајадлив, полемичен или саркастичен; тој мора да ги надмине „ границите на нормален, граѓански и легитимен критицизам“ за да биде земен како злоупотреба (Di Salvo v. Italy (одлука); како спротивен пример, види Aleksanyan v. Russia, §§ 116-18). Доколку во текот на постапката, жалителот престане да користи навредливи коментари по формалното предупредување од Судот, веднаш ги повлече, или, уште подобро, достави извинување, жалбата нема да биде отфрлена како злоупотреба на правото на жалба (Chernitsyn v. Russia, §§ 25-28).

4. Повреда на принципот на доверливост на постапката при пријателско спогодување

140. Намерната повреда, од страна на жалителот, на обврската за доверливост

при преговорите за пријателско спогодување, наметната на странките врз основа на членот 38 став 2 од Конвенцијата и членот 62 став 2 од Деловникот на Судот, може да се смета за злоупотреба на правото на жалба и како резлутат на тоа, жалбата може да

34

биде отфрлена (Mirolubovs and Others v. Latvia* § 66; Hadrabová and Others v. the Czech Republic (одлука), и Popov v.Moldova (no.1)∗, § 48).

141. Во правец да се утврди дали жалителот ја повредил обврската за доверливост, првенствено, границите на таа обврска мора да бидат дефинирани. Секогаш тоа мора да биде толкувано во светло на неговите општи цели, имено, олеснување на постапката за пријателско спогодување преку заштита на странките и Судот од можен притисок. Следствено, додека доставата на документите кои се однесуваат на пријателското спогодување до трето лице, можно е, во теорија, да значи злоупотреба на правото на жалба во смисла на членот 35 став 3 од Конвенцијата, тоа не значи и апсолутна и безусловна забрана за прикажување или дискутирање за тие документи со трети лица. Вакво широко и ригорозно толкување може да доведе до поткопување на заштитата на легитимниот интерес на жалителот – како пример, кога тој или таа бараат одреден совет кој се заснова на нивниот интерес во предметот во кој тој или таа се овластени да се застапуваат себеси пред Судот. Уште повеќе, може да биде премногу тешко, ако не и неможно за Судот, да го следи придржувањето кон ваквата забрана. Членот 38 став 2 од Конвенцијата и членот 62 став 2 од Деловникот на Судот, им забрануваат на странките да ги објавуваат информациите кои се предмет на постапка, на пример, во медиумите, при кореспонденција која овозможува да биде прочитана од поголем број на луѓе, или на било кој друг начин (Mirolubovs and Others v. Latvia*,§ 68). Доколку има сериозен степен на ваков вид на однесување, тогаш постои злоупотреба на правото на жалба.

142. Објавувањето на доверливите информации мора да биде намерно, за да се смета како злоупотреба на правото на жалба. Директната одговорност на жалителот заради објавување, мора секогаш да биде заснована со доволна сигурност за тие факти; само сомневањето нема да биде доволно (Mirolubovs and Others v. Latvia, § 66 in fine). За конкретни примери на жалби во овој поглед, видете го примерот за отфрлање на жалбата Hadrabová and Others v. the Czech Republic (одлука), во која жалителите веднаш ги цитирале предлозите за пријателско спогодување формулирани од Секретаријатот на Судот во нивната кореспонденција со Министерството за правда на нивната земја, што довело жалбата да биде отфрлена заради злоупотреба на жалбата; како пример кога жалбата била огласена за допуштена, види Mirolubovs and Others v. Latvia, во која не било утврдено со сигурност, дека сите тројца жалители биле одговорни за објавување на доверливи информации, што резултирало со отфрлање на прелиминарните приговори на Владата од страна на Судот.

5. Жалба која очигледно е вознемирувачка и неразумна по секоја основа

143. Жалител го злоупотребил правото на жалба кога тој или таа постојано

поднесуваат вознемирувачки и очигледно неосновани жалби до Судот, слични на жалби кои тој или таа ги поднесувале во минатото, а кои веќе биле огласени за недопуштени (M. v. the United Kingdom (одлука), и Philis v. Greece (одлука)).

144. Кога жалбата очигледно има недостаток на вистинска цел и/или се однесува на минорна сума на пари, Судот може да најде дека постои злоупотреба на правото на жалба. Во Bock v. Germany (одлука), жалителот се жалел на должината на граѓанската постапка која ја повел заради обесштетување на трошоците за дополнителната диета која му била препишана од неговиот доктор, односно барал


35

отштета од 7,99 Евра. Судот оценил дека бил пренатрупан со голем број на жалби кои покренувале сериозни прашања за човековите права, и дека, постоело диспропорција помеѓу тривијалноста на фактите и користењето на заштитниот систем утврден со Конвенцијата, имајќи во предвид за минорноста на износот кој бил интерес на жалбата (вклучувајќи го споредувањето со платата на жалителот), како и фактот дека, засегнатата постапка не се однесувала на фармацевски производ, туку на дополнителна диета. Судот потенцирал дека, ваквите постапки придонесуваат на пренатрупаноста на домашните судови и тоа е една од причините за прекумерната должина на постапките. Жалбата била отфрлена заради злоупотреба на правото на жалба.

6. Други случаи 145. Понекогаш, пресудите и одлуките на Судот, и предметите кои сеуште се

нерешени пред него, се користат за други цели, односно за политички говори на национално ниво во државата договорничка. Жалба инспирирана од желба за јавност или пропаганда и не само заради овие причини е злоупотреба на правото на жалба (McFeeley and Others v. the United Kingdom (одлука), и исто така, Khadzhialiyev and Others v. Russia, §§ 66-67). Сепак, може да постои злоупотреба и доколку жалителот е мотивиран од политички интереси, кога дава интервјуа до медиумите во кој тој или таа изразува неразумни и незрели ставови спрема постапката која е во тек пред Судот (Georgian Labour Party v. Georgia).

7. Пристап кој е потребно да биде применет од одговорната Влада

146. Доколку одговорната Влада смета дека жалителот го злоупотребил

правото на жалба, тие мораат соодветно да го информираат Судот, и да им обрнат внимание на релевантните информации во нивна сопственост, за Судот да извлече соодветни заклучоци. Исклучиво само Судот, не и одговорната Влада, може да ја надгледува процедуралната обврска наметната со Конвенцијата и со неговиот Деловник во врска со жалителот како странка. Сепак, заканите од страна на Владата и нејзините органи да поведат кривична или дисциплинска постапка против жалител, заради наводни прекршувања на нивните процесни обврски пред Судот, може да предизвика проблем согласно членот 34 in fine од Конвенцијата, кој забранува било какво попречување на ефикасна употреба на правото на поднесување на индивидуална жалба (Mirolubovs and Others v. Latvia∗, § 70).

II. ОСНОВИ ЗА НЕДОПУШТЕНОСТ КОИ СЕ ОДНЕСУВААТ НА НАДЛЕЖНОСТА НА СУДОТ

A. Некомпатибилност со принципот ratione personae

Член 35 став 3 – Критериуми за допуштеност 3. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба доставена врз основа на членот 34, ако оцени дека ∗ Текстот е достапен само на француски јазик.

36

(а) жалбата е неспоива со одредбите на Конвенцијата или со нејзините протоколи ... Член 32 ставови 1 и 2 – Надлежност на Судот 1. Надлежноста на Судот се протега на сите прашања во врска со интерпретацијата и примената на Конвенцијата и на нејзините протоколи што ќе му бидат доставени според условите предвидени во членовите 33, 34, 46 и 47. 2. Во случај на спор во врска со надлежноста на Судот, одлучува Судот

1. Принципи 147. Компатибилноста ratione personae, претпоставува наводните повреди на

Конвенцијата да бидат извршени од државата договорничка или на некој начин да можат да и се препишат на државата.

148. Дури и одговорната држава да не истакне било каков приговор за надлежноста на Судот во врска со ratione personae, ова прашање го испитува Судот по свое видување (Sejdić and Finci v. Bosnia and Herzegovina [GC], § 27).

149. Основните права кои се заштитени со меѓународните договори за човекови права е потребно да бидат обезбедени на поединците кои живеат на територијата на засегнатата држава која е странка во постапката, независно од подоцнежните распади или сукцесии (Bijelić v. Montenegro and Serbia, § 69).

150. Државна фирма мора да ужива доволна институционална и оперативна независност од државата, за државата да биде ослободена од одговорност под Конвенцијата за нејзините постапки и пропусти (Mykhaylenky and Others v. Ukraine, §§ 43-45; Cooperativa Agricola Slobozia-Hanesei v. Moldova, § 19).

151. Жалба ќе биде огласена за неспоива ratione personae со Конвенцијата по следните основи:

- ако жалителот не може да биде странка во постапката согласно членот 34 од Конвенцијата (Municipal Section of Antilly v. France (одлука);

- ако жалителот не може да докаже дека тој или таа е жртва на наводните повреди (види, судска пракса наведена во концептот за статусот на жртва, претходно);

- ако жалбата е поднесена против поединец (X v. the United Kingdom (одлука); Durini v. Italy (одлука));

- ако жалбата е поднесена против држава која не ја ратификувала Конвенцијата (X v. Czechoslovakia (E.S. v. Germany) (одлука), или директно против меѓународна организација која не пристапила кон Конвенцијата (Stephens v. Cyprus, Turkey and the United Nations (одлука), последниот став);

- ако жалбените наводи вклучуваат Протокол од Конвенцијата кој одговорната држава не го ратификувала (Horsham v. the United Kingdom (одлука); De Saedeleer v. Belgium, § 68).

2. Надлежност

152. Утврдувањето на недостаток на надлежност ratione loci, нема да го

спречи Судот од испитување дали жалителите се под надлежност на една или повеќе држави договорнички согласно смислата на членот 1 од Конвенцијата (Drozd and Janousek v. France and Spain, § 90). Според тоа, приговорите за тоа дека жалителот не е под надлежност на одговорната држава, вообичаено ќе бидат истакнати како барање дека жалбата е некомпатибилна ratione personae со Конвенцијата (види поднесоци на одговорната Влада во Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States

37

[GC] (одлука), § 35; Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], § 300; Weber and Saravia v. Germany (одлука)).

153. Компатибилноста ratione personae од Конвенцијата, дополнително изискува наводните повреди да можат да и се препишат на државата договорничка (Gentilhomme, Schaff-Benhadji and Zerouki v. France,∗ § 20). Сепак, поновите предмети го земаат во предвид прашањето на одговорност без изричито упатување на компатибилноста ratione personae (Assanidze v. Georgia [GC], §§ 144; Hussein v. Albania and 20 Other Contracting States (одлука); Isaak and Others v. Turkey (одлука); Stephens v. Malta (no. 1), § 45).

3. Одговорност и дејствија кои можат да и се припишат на одговорната држава 154. Државите можат да бидат одговорни за дејствијата на нејзините власти,

кога ги извршуваат во или надвор од државните граници, а кои произведуваат дејство и надвор од нивната територија (see Drozd and Janousek v. France and Spain, § 91; Soering v. the United Kingdom, §§ 86 и 91; Loizidou v. Turkey, § 62). Сепак, ова може да биде случај само во исклучителни ситуации (Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC]; Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States (одлука) [GC]), имено, кога државата договорничка има целосна контрола врз одредена територија или најмалку одлучувачко влијание врз таа територија (Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], §§ 314, 382 и 392, Medvedyev and Others v. France [GC], §§ 63-64, и, за концептот на „целосна контрола“, Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC] §§ 315-316; Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States [GC] (одлука), §§ 67, и §§ 79-82; Cyprus v. Turkey [GC], §§ 75-81; Loizidou v. Turkey, § 52; Markovic and Others v. Italy [GC], § 54).

155. Државата може да биде одговорна за повредите на правата од Конвенцијата на лица кои се наоѓаат на територијата на друга држава, но кои се затекнале да бидат под власт и контрола на поранешната држава преку нејзините агенти кои оперираат – било законито или незаконито – во таа држава (Issa and Others v. Turkey, § 71; Illich Ramirez Sánchez v. France (одлука); Öcalan v. Turkey [GC], § 91; Medvedyev and Others v. France [GC] , §§ 66-67). Што се однесува до дејствијата превземени во “тампон“ зоните на ООН: Isaak and Others v. Turkey (одлука).

156. Во териториите кои се законски под надлежност на државата договорничка, но не под целосна ефективна власт/контрола на таа држава, жалбите може да се сметаат за неспоиви со одредбите од Конвенцијата (An and Others v. Cyprus (одлука)), меѓутоа, мора да се има во предвид позитивната обврска на државата согласно Конвенцијата (see Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], §§ 312-313, §§ 333). Види, исто така Stephens v. Cyprus, Turkey and the United Nations (одлука).

157. Постојат исклучоци на принципите кога, физичкото присуство на лицата на територијата на една држава договорничка имаат дејство тоа лице да биде под надлежност на засегнатата држава на пример, кога главното седиште на одредена меѓународна организација е во државата домаќин против која се упатени жалбените наводи. Самиот факт дека, седиштето и просториите на меѓународниот кривичен суд се во Холандија, не е доволен основ да се смета дека на таа држава можат да и се


38

препишат било какви наводни дејствија или пропусти кои се дел на меѓународниот суд во врска со осудувањето на одреден жалител (Galić v. the Netherlands (одлука), и Blagojević v. the Netherlands (одлука)). Во врска со жалба поднесена против одговорната држава во која меѓународна организација, има постојано седиште види Lopez Cifuentes v. Spain (одлука), §§ 25-26. За прифаќање на меѓународна државна администрација на територијата на одговорната држава, види Berić and Others v. Bosnia and Herzegovina (одлука), § 30.

158. Самото учество на државата во постапката поведена против неа од друга држава, не се смета како практикување екстериторијална надлежност (McElhinney v. Ireland and the United Kingdom [GC] (одлука); Treska v. Albania and Italy (одлука); Manoilescu and Dobrescu v. Romania and Russia (одлука), §§ 99-111).

159. Одговорноста на државата договорничка за дејствијата на приватни лица, иако традиционално спаѓа под испитување на компатибилност ratione personae, може исто така да зависи од условите на индивидуалните права од Конвенцијата и протегањето на позитивната обврска поврзана со тие права (види, пример, Siliadin v. France, §§ 77-81; Beganović v. Croatia). Одговорноста на државата може да биде под Конвенцијата како резултат на согласноста или учеството на властите во дејствијата на поединците кои повредиле права од Конвенцијата на други поединци под нивна надлежност (Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], § 318).

160. Исто така, Судот има утврдено принципи кои се однесуваат на екстериторијалната одговорност за лишување од слобода и притворање во контекст на постапка за екстрадиција (Stephens v. Malta (no. 1), § 52).

4. Прашања кои се однесуваат на можната одговорност на државите

договорнички на Конвенцијата заради дејствија или пропуштања кои се поврзани со нивното членство во меѓународни организации

161. Конвенцијата не може да биде толкувана на начин кој би дозволив

предмет на разгледување пред Судот да бидат дејствија или пропуштања на државите договорнички кои се под резолуции на Советот за безбедност при ООН и кои се случиле пред или во текот на ООН мисиите за обезбедување на меѓународен мир и безбедност. Ако ова се направи, би било вмешување во исполнувањето на клучната мисија на ООН (Behrami and Behrami v. France and Saramati v. France, Germany and Norway [GC] (одлука), §§ 146-152).

162.Во поглед на одлуките на меѓународните судови, Судот има дополнително одлучувано дека нема надлежност ratione personae да одлучува по жалбите во врска со актуелните постапки пред Меѓународниот кривичен суд за поранешна Југославија (ICTY), кој е основан со резолуција на Советот за безбедност при ООН (Galić v. the Netherlands (одлука) и Blagojević v. the Netherlands (одлука)). За отпуштањето на државни службеници со одлука на Високиот претставник за Босна и Херцеговина, чија власт се заснова врз основа на резолуциите на Советот за безбедност при ООН, види Berić and Others v. Bosnia and Herzegovina (одлука), §§ 26.

163. Одредени наводни повреди на Конвенцијата неможат да и се препишат на држава договорничка заради одлука или мерка која потекнува од тело или меѓународна организација на која државата е членка, каде не било утврдено или барем тврдено дека заштитата на основните права од страна на меѓународната организација не е “еднаква“ со онаа која ја обезбедува Конвенцијата и кога засегнатата држава не е директно или индиректно вклучена во спроведувањето на спореното дејствие (Gasparini v. Italy and Belgium (одлука)).

39

164. Според тоа, Судот е со став дека, нема надлежност ratione personae да одлучува по жалбите упатени против поединечни одлуки донесени од надлежен орган на меѓународна организација, а во врска со работни спорови, кои целосно потпаѓаат под внатрешниот правен поредок на таа организација која има посебен правен субјективитет од земјата членка, кога овие држави не интервенираат директно или индиректно во споровите и не постојат дејствија или пропуштања кои би биле дел од нивната одговорност спрема Конвенцијата: Boivin v. 34 Member States of the Council of Europe (одлука) – поединечен работен спор со Еуроконтрол; Lopez Cifuentes v. Spain* (одлука) – дисциплинска постапка со Меѓународниот совет за маслиново масло, §§ 28-29; Beygo v. 46 Member States of the Council of Europe* (одлука) – дисциплинска постапка со Советот на Европа. За наводна повреда на Конвенцијата како резултат на отпуштања на службеници од Европската комисија и жалбената постапка пред Судот на прва инстанца и Европскиот суд на правдата: Connolly v. 15 Member States of the European Union∗ (одлука). За постапки пред Европската канцеларија за патенти, види Rambus Inc. v. Germany (одлука). Поучно е да се споредат овие наоѓања со испитувањата на жалбените наводи на Судот за структурните недостатоци на внатрешните механизми на меѓународните организации на кои државите кои се странки во споровите имаат трансферирано дел од нивната суверена власт, кога се тврди дека организираната заштита на основните права не е “еднаква“ со онаа која е обезбедена со Конвенцијата: Gasparini v. Italy and Belgium* (одлука).

165. Судот усвојува различен пристап по предмети во кои е вклучено директно или индиректно интервенирање од одговорната држава во спорот во прашање, чија меѓународна одговорност е оттука вмешана (види Bosphorus Hava Yolları Turizm ve Ticaret Anonim Şirketi (Bosphorus Airways) v. Ireland [GC], § 153 – во споредба со Behrami and Behrami v. France и Saramati v. France, Germany and Norway [GC] (одлука), § 151), примери:

- одлука да не може да се регистрира жалител како гласач врз основа на договор направен со Европската заедница (Matthews v. the United Kingdom [GC]);

- извршување против жалител според француското право за примена на директива на Европската заедница (Cantoni v. France);

- одбивање на пристап до германските судови (Beer and Regan v. Germany [GC] и Waite and Kennedy v. Germany [GC]);

- затворање на територијата на одговорната држава од страна на нејзинте власти со налог на министер, во согласност со нејзините законски обврски врз основа на правото на заедницата (Bosphorus Airways v. Ireland) (Регулатива на зедницата според која потпаѓа под резолуција на Советот на безбедност при ООН – види §§ 153-154);

- жалба од домашниот суд до Судот на правдата при Европската заедница (Cooperatieve Producentenorganisatie van de Nederlandse Kokkelvisserij U.A. v. the Netherlands (одлука)).

166. Според тоа, во поглед на Европската унија, жалба поднесена против посебна земја членка на ЕУ во врска со нејзината примена на правото на заедницата, нема да биде автоматски недопуштена по овој основ (Bosphorus Airways v. Ireland [GC], § 137; Matthews v. the United Kingdom [GC], §§ 26-35).

167. Во поглед на жалбите поднесени директно против институции на Европската заедница, која не е дел од Конвенцијатаа, постојат некои стари одлуки за


40

нивно прогласување на недопуштени ratione personae (Confédération française démocratique du travail v. the European Communities, алтернативно: за нејзините земји членки (а) заедно и (б) само неколку; и преку други препораки цитирани во Bosphorus Airways v. Ireland, § 152; за соодветните власти и, Cooperatieve Producentenorganisatie van de Nederlandse Kokkelvisserij U.A. v. the Netherlands (одлука)).

Овој став на Судот бил применет и за Европската канцеларија за патенти (Lenzing AG v. the United Kingdom (одлука)).

168. За прашањата, дали одговорноста на државата може да биде повиката според нејзиниот Устав, кој е анекс од меѓународен договор, види Sejdić and Finci v. Bosnia and Herzegovina [GC], § 30.

Б. Некомпатибилност со принципот ratione loci

Член 35 став 2 – Критериуми за допуштеност 3. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба доставена врз основа на членот 34, ако оцени дека: a) жалбата е неспоива со одредбите на Конвенцијата или со нејзините протоколи,..... Член 32 ставовите 1 и 2 – Надлежност на Судот 1. Надлежноста на Судот се протега на сите прашања во врска со интерпретацијата и примената на Конвенцијата и на нејзините протоколи што ќе му бидат доставени според условите предвидени во членовите 33, 34, 46 и 47. 2. Во случај на спор во врска со надлежноста на Судот, одлучува Судот

1. Принципи

169. Компатибилноста ratione loci изискува наводните повреди на Конвенцијата да биле под надлежност на одговорната држава или на територија под нејзина ефективна контрола (Cyprus v. Turkey [GC], §§ 75-81; Drozd and Janousek v. France and Spain, §§ 84-90).

170. Кога жалбите се засноваат на настани на територија надвор од државата договорничка и кога не постои врска помеѓу овие настани и било кои власти под надлежност на државата договорничка, тие ќе бидат отфрлени заради неспоивост ratione loci со Конвенцијата.

Судот мора самиот да потврди дали има надлежност: Blečić v. Croatia [GC], §§ 65 и 67.

171. Кога жалбените наводи се однесуваат на дејствија кои се случиле надвор од територијата на државата договорничка, Владата мора да истакне приговор уште во претходната постапка пред Судот дека жалбата е неспоива ratione loci со одредбите на Конвенцијата (Loizidou v. Turkey, §§ 55). Овој приговор ќе се испитува согласно членот 1 од Конвенцијата (во опфатот на концептот на „надлежност“ од овој член, види Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States [GC] (одлука), § 75).

172. Видно е дека, државата ќе биде одговорна за дејствијата во нејзините дипломатски и конзуларни претставништва во странство и дека нема основ за неспоивост ratione loci кој може да се истакне во врска со дипломатските

41

претставништва (X v. the Federal Republic of Germany (одлука); W.M. v. Denmark (одлука), § 1 и препораките наведени во истите) или дејствијата настанати во воздухоплови и бродови регистрирани во, или кои летаат под знаме, на таа држава (Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States [GC] (одлука), § 73).

173. Конечно, наоѓањето на недостаток на надлежност ratione loci нема да го спречи Судот од испитувањето, дали жалителите биле под надлежност на една или повеќе држави договорнички според целите на членот 1 од Конвенцијата (Drozd and Janousek v. France and Spain, § 90). Според тоа, приговорите дека жалителите не се под надлежност на одговорната држава, ќе мора да бидат истакнати како барања за неспоивост на жалбите ratione personae со Конвенцијата (види ги поднесоците на одговорната Влада во Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States [GC] (одлука), § 35; Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], § 300; Weber and Saravia v. Germany (одлука)).

2. Посебни случаи

174. Во поглед на жалбите кои се однесуваат на територија која нема независност, доколку државата договорничка нема дадено изјава за согласност согласно членот 56 (поранешниот член 63), протегајќи ја примената на Конвенцијата на територијата во прашање, жалбата ќе биде некомпатибилна ratione loci (Gillow v. The United Kingdom, §§ 60-62; Bui Van Thanh and Others v. the United Kingdom (одлука); Yonghong v. Portugal (одлука). Ова исто така се применува и на протоколите кон Конвенцијата (Quark Fishing Limited v. United Kingdom (одлука)). Кога државата договорничка дала таква изјава за согласност според членот 56, прашањето за неспоивост нема да се покренува (Tyrer v. the United Kingdom, § 23).

175. Доколку, територијата која нема независност добила независност, изјавата автоматски престанува да важи. Подоцнежните жалби против поранешната држава автоматски ќе бидат прогласени за некомпатибилни ratione personae (Church of X v. the United (одлука).

176. Кога зависната територија станува дел од главната територија на државата договорничка, Конвенцијата автоматски се применува на поранешната зависна територија (види Hingitaq 53 and others v Denmark).

В. Неспоивост со принципот ratione temporis

Член 35 став 2 – Критериуми за допуштеност 3. Судот нема да прифати никаква индивидуална жалба доставена врз основа на членот 34, ако оцени дека: a) жалбата е неспоива со одредбите на Конвенцијата или со нејзините протоколи,ако е..... Член 32 ставовите 1 и 2 – Надлежност на Судот 1. Надлежноста на Судот се протега на сите прашања во врска со интерпретацијата и примената на Конвенцијата и на нејзините протоколи што ќе му бидат доставени според условите предвидени во членовите 33, 34, 46 и 47. 2. Во случај на спор во врска со надлежноста на Судот, одлучува Суд

42

1. Општи принципи 177. Во согласност со општите правила на меѓународното право

(принципот на непостоење на ретроактивно дејство на договорите), одредбите од Конвенцијата не ја обврзуваат државата договорничка во врска со било кое дејствие или фактичка состојба, кое било направено или состојба која престанала да постои, пред датумот на стапувањето на сила на Конвенцијата во поглед на таа држава (Blečić v. Croatia [GC], § 70; Šilih v. Slovenia [GC], § 140; Varnava and Others v. Turkey [GC], § 130).

178. Надлежноста ratione temporis го покрива периодот по ратификацијата на Конвенцијата и Протоколите од страна на одговорната држава. Сепак, Конвенцијата не предвидува посебна обврска за државата договорничка да обезбеди обесштетување за нејзините грешки или штетата настаната пред тој датум (Kopecký v. Slovakia [GC], § 38).

179. Од ратификацијата па натаму, сите наводни дејствија или пропуштања на државите мора да бидат согласно Конвенцијата и нејзините протоколи, и подоцнежните факти се под надлежност на Судот, дури и да се само продолжение на веќе постоечка ситуација (Almeida Garrett, Mascarenhas Falcão and Others v. Portugal, § 43). Судот сепак, ги има во предвид и фактите пред ратификацијата, доколку може да се смета дека имале продолжено дејство и по датумот на ратификација или може да бидат релевантни за разбирањето на фактите кои настанале по тој датум (Hutten-Czapska v. Poland [GC], §§ 147-153).

180. Судот е обврзан да ја испита својата надлежност ratione temporis по службена должност и во било која фаза на постапката, со оглед на тоа што тоа прашање потпаѓа под надлежност на Судот повеќе отколку што би претставувало прашање на допуштеност во тесна смисла на зборот (Blečić v. Croatia, § 67).

2. Примена на овие принципи

a) Критичен датум во врска со ратификацијата на Конвенцијата или прифаќањето на надлежноста на институциите од Конвенцијата

181. Во принцип, критичен датум за одредување на временската надлежност на Судот е датумот на стапувањето на сила на Конвенцијата и Протоколите во поглед на односната држава (пример, види Šilih v. Slovenia [GC], § 164). 182. Сепак, Конвенцијата од 1950 година, дала надлежност на Комисијата да ги испитува индивидуалните жалби (член 25), и надлежноста на Судот (член 46) зависно од посебни изјави за согласност од страна на државите договорнички. Овие изјави можеле да бидат и со ограничувања, особено со временски ограничувања. Во поглед на државите кои навеле такви изјави по датумот на ратификација на Конвенцијата, Комисијата и Судот ги прифатиле тие временски ограничувања на нивната надлежност во поглед на фактите кои потпаѓаат во тој период, помеѓу стапувањето на сила на Конвенцијата и соодветните изјави (X v. Italy (одлука); Stamoulakatos v. Greece (no. 1), § 32).

183. Кога не постојат такви временски ограничувања во изјавите на Владите (види, изјавата на Франција од 2 октомври 1981 година), институциите на Конвенцијата признаваат одредено повратно дејство на прифаќање на нивната надлежност. Временските ограничувања вклучени во овие изјави остануваат на сила при утврдувањето на надлежноста на Судот да прими индивидуални жалби согласно

43

наведениот член 34 од Конвенцијата како и според член 6 од Протоколот 11* (Blečić v. Croatia [GC], § 72). Судот, имајќи го во предвид претходниот систем во целост, сметал дека има надлежност, според првата изјава со која е признато правото на индивидуална жалба до Комисијата, независно од протекот на време помеѓу изјавата за согласност и признавањето на надлежноста на Судот (Cankoçak v. Turkey, § 26; Yorgiyadis v. Turkey, § 24; Varnava and Others v. Turkey [GC], § 133).

б) Моментална фактичка состојба пред и по стапувањето на сила на Конвенцијата или изјавата за согласност

184. Временската надлежност на Судот мора да биде утврдена во правец на фактите кои ја создаваат наводната вмешаност. Во овој контекст е суштествено да се утврди, во секој предмет посебно, вистинското време на наводните повреди. При ова утврдување, Судот мора да води сметка за обата факта, како за жалбените наводи на жалителот, така и за обемот на правата од Конвенцијата кои се наводно повредени (Blečić v. Croatia [GC], § 82; Varnava and Others v. Turkey [GC], § 131).

185. Кога се применува овој “тест“ на различни судски одлуки, претходни или по критичниот датум, Судот ја има во предвид правосилната пресуда која сама по себе може да ги повредила правата на жалителот (пресудата на Врховниот суд со која се одлучувало за правото на закуп на жалителот во Blečić v. Croatia [GC], § 85; или пресудата на Окружниот суд во Mrkić v. Croatia (одлука)), наспроти постоењето на последоватлени правни лекови кои можеле да се поднесат, а кои единствено би резултирале со тоа нарушувањето да продолжи да постои (последователната одлука на Уставниот суд со која била потврдена пресудата на Врховниот суд во Blečić v. Croatia [GC], § 85; или двете одлуки од Врховниот и Уставниот суд во Mrkić v. Croatia (одлука)). Последователното неискористување на правните лекови кои имаат за цел да го обесштетат попречувањето на правата, не може да биде под временска надлежност на Судот (Blečić v. Croatia [GC], §§ 77-79). Судот повторил дека, домашните судови не се присилени да ја применуваат Конвенцијата ретроактивно во врска со попречувањата кои настанале пред критичниот датум (Varnava and Others v. Turkey [GC] , § 130).

Примери на предмети: 186. Прекршувањата на права кои настанале пред критичниот датум и

правосилни судски одлуки донесени по тој датум: Meltex Ltd v. Armenia (одлука). Прекршувања настанати по критичниот датум: Lepojić v. Serbia, § 45; Filipović v. Serbia, § 33. Употреба на докази добиени како резултат на нечовечко однесување настанато пред критичниот датум во судски одлуки донесени по тој датум: Harutyunyan v. Armenia, § 50. Тужба за поништување на правото на сопственост поднесена пред критичниот датум, но постапката завршила потоа (Turgut and Others v. Turkey, § 73). Датумот на

*“ Кога Високата договорна страна дала изјава за согласност за прифаќање на надлежнста на

Комисијата или надлежноста на Судот согласно поранешниот член 25 или членот 46 од Конвенцијата во поглед на прашањата кои се појавуваат или се засноваат на факти настанати по изјавата за согласност, овие ограничувања ќе останат во важност за надлежност на Судот врз основа на овој Протокол.“

44

правосилното поништување на правото на сопственост: Fener Rum Patrikliği (Ecumenical Patriarchate) v. Turkey∗ (одлука)).

187. Види исто така и: – осудување на жалител во отсуство (in absentia) од грчките судови пред

изјавата за согласност на Грција според член 25, и покрај конечно неуспешната жалба поднесена против пресудата за осуда пред датумот (Stamoulakatos v. Greece (no. 1), § 33);

– конечното решение на Централната изборна комисја, пред ратификацијата, одбивајќи го барањето на жалителот да се потпише на петицијата без да стави печат на неговиот пасош, додека постапката поведена по тој основ била спроведена пред тој датум (Kadiķis v. Latvia* (одлука));

– отпуштање на жалител од неговата работа и граѓанска тужба поднесена од него пред ратификацијата, по што следела одлуката на Уставниот суд по датумот (Jovanović v. Croatia (одлука);

– министерски налог за трансформација на управувањето со компанијата на жалителот преку одбор назначен од страна на министерот за економија, оттука лишувајќи го од неговото право на пристап до суд, додека пресудата на Врховниот суд со која била одбиена жалбата на жалителот била донесена по критичниот датум (Kefalas and Others v. Greece, § 45);

– осуда на жалителот по соодветната изјава за согласност според членот 46, заради изјави дадени на новинари пред тој датум (Zana v. Turkey, § 42);

– претрес во седиштето на компанијата на жалителот и заплена на документи, иако постапката била поведена по ратификацијата (Veeber v. Estonia (no. 1) , § 55); види исто така и Kikots and Kikota v. Latvia (одлука).

188. Сепак, доколку жалителот поднесе посебна жалба за компатибилноста на следствената постапка според член од Конвенцијата, Судот може да се огласи за надлежен ratione temporis во поглед на правните лекови по предметната постапка (касациона жалба до Врховниот суд против налогот на првостепениот суд за спречување на производство и дистрибуција на весници – види Kerimov v. Azerbaijan (одлука)).

189. Тестот и критериумите утврдени во Blečić v. Croatia [GC] се од општ карактер; посебната природа на одредени права, како што се правата предвидени со членовите 2 и 3 од Конвенцијата, мора да се има во предвид при примената на овие критериуми (Šilih v. Slovenia [GC] , § 147).

3. Посебни ситуации

a) Континуирани повреди

190. Институциите на Конвенцијата имаат усвоено одредено продолжување на нивната надлежност - ratione temporis во ситуации кои вклучуваат континуирана повреда која е започната пред стапувањето на сила на Конвенцијата, но истата продолжила и по тој датум (De Becker v. Belgium* (одлука)).

191. Судот го следи овој пристап во неколку предмети кои се однесуваат на правото на сопственост:

∗ Текстот на пресудата е достапен само на француски јазик.

45

– континуирано и незаконско користење на земја во сопственост на жалители од страна на воена морнарица, без надомест (Papamichalopoulos and Others v. Greece, § 40);

– лишување од пристап до имотот на жалител во Северен Кипар (Loizidou v. Turkey, §§ 46-47);

– пропуштање на исплата на надомест за национализирано земјиште (Almeida Garrett, Mascarenhas Falcão and Others v. Portugal, § 43);

– континуирана неможност на жалител повторно да го врати имотот во нејзина сопственост и да добие соодветна рента за закуп на нејзината куќа, според правото кое било на сила пред и по ратификацијата на Протоколот 1 од страна на Полска (Hutten-Czapska v. Poland [GC], §§ 152-153).

192. Ограничувања: самото лишување на поединци од нивните домови и имот во принцип, „моментално дејствие“ и не произведува континуирана состојба на „лишување“ во поглед на засегнатите права (Blečić v. Croatia [GC], § 86 и референците во истата). Во специфичниот предмет на лишување од сопственост по 1945 година, под поранешниот режим, види ги референците цитирани во Preussische Treuhand GmbH & Co. Kg a. A. v. Poland (одлука), §§ 55-62.

193. Континуираниот карактер на повредата, може исто така да се утврди во врска со било кој друг член на Конвенцијата (за членот 2 и смртната казна, донесена против жалителот пред критичниот датум, види Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC] ], §§ 406-408).

б) Процедурална обврска според членот 2 за истрага во случај на смрт: постапки поврзани со факти надвор од временската надлежност на Судот

194. Позитивната обврска за спроведување на ефикасна истрага според

членот 2 на Конвенцијата од страна на Судот е утврдено дека претставува посебна обврска, која ја обврзува државата дури и кога смртта настапила пред критичниот датум. Судот го утврдил принципот на својата временска надлежност што се однесува до исполнувањето на процесната обврска според членот 2 по однос на случаи на смрт пред периодот кој потпаѓа под неговата надлежност. Неговата надлежност ги опфаќа процесните дејствија и/или пропуштања кои настапиле пред тој датум, предмет на одредени ограничувања, земајќи го во предвид принципот на правна сигурност (Šilih v. Slovenia (GC), §§ 159-16, особено § 161-163 – случајот се однесува на смрт која настапила пред критичниот датум, додека недостатоците или пропуштањата во спроведувањето на истрагата настанале пред тој датум). За процесната обврска која се наметнува со членот 2 да може да биде применлива, мора да се утврди дека значаен дел од процесните чекори биле или требало да бидат спроведени пред ратификацијата на Конвенцијата од страна на засегнатата држава. Истрагата која се бара согласно членот 2 според неговиот процесен аспект не претставува средство за потребите на членот 35.

в) Процесна обврска според членот 2 за истрага при исчезнувања пред критичниот датум

195. Обврската да се истражи сомнително исчезнување е различна од

обврската да се истражи сомнителна смрт или убиство: исчезнувањето не е “моментно“. Оттука, процедуралната обврска, потенцијално, би постоела се додека судбината на исчезнатото лице е непозната, и постојаното пропуштање да се спроведе

46

бараната истрага ќе се смета за континуирана повреда дури и кога смртта на крајот би била претпоставена (Varnava and others v Turkey (GC) §§148-149).

г ) Процесна обврска според членот 3

196. Пресудата на Големиот Совет во Šilih v. Slovenia ги постави принципите

кои се однесуваат на „одвоеноста„ на процесните обврски (§§ 148-165) и, особено, двата применливи критериуми (§§ 162-163) за определување на тоа дали Судот има ratione temporis надлежност кога фактите кои се однесуваат на суштинскиот аспект на членовите 2 или 3 се надвор од периодот на неговата надлежност, додека пак фактите кои се однесуваат на процесниот аспект, односно последователната постапка- потпаѓаат барем делумно во рамките на тој период (§ 148 – види ги цитираните референци).

д) Земање во предвид на претходните факти

197. Судот го зазема ставот дека може “ да ги има во предвид фактите кои

претходат на ратификацијата само доколку тие може да се смета дека создале ситуација која се протега по датум или можат да бидат релевантни за разбирањето на фактите кои се случиле по тој датум“ (Broniowski v. Poland (GC) (одлука) § 74).

ѓ) Постапки во тек или притвор

198. Посебна ситуација резултира од жалба која се однесува на должината на

судската постапка (член 6 став 1) која била поднесена пред ратификацијата, но продолжува и по тој датум. Иако неговата надлежност е ограничена на периодот кој следи по критичниот датум, Судот често го зема во предвид статусот на постапката до тој датум, како мерило (на пример, Humen v Poland (GC), §§ 58-59, Foti and others v Italy, § 53). Истото се применува и во случаите кои се однесуваат на притворот (член 5 став 3, Klyakhin v Russia, §§ 58-59) или на условите во притворот (член 3) (Kalashnikov v Russia, §36).

199. Што се однесува до правичноста на судењето, Судот може да испита дали недостатоците во фазата на судењето можат да бидат компензирани преку процесните гаранции во истрагата спроведена пред критичниот датум (Barberà, Messegué and Jabardo v. Spain, §§ 61 и 84). При тоа, судиите во Стразбур ја разгледуваат постапката како целина ( види исто така Kerojarvi v Finland , § 41).

200. Процесна жалба според членот 5 § 5 не може да потпадне под временската надлежност на Судот онаму каде лишувањето од слобода се случило пред влезот на Конвенцијата во сила (Korizno v Latvia *(одлука)).

е) Право на надомест за погрешна осуда

201. Судот се прогласи за надлежен да одлучува по жалби врз основа на

членот 3 од Протоколот 7, онаму каде лицето е осудено пред критичниот датум, но осудата била укината по тој датум (Matveyev v Russia § 38). * Текстот е достапен само на француски јазик.

47

Г. Некомпатибилност ratione materiae Член 35 став 3 – Критериуми за допуштеност 3. Судот ќе го прогласи за недопуштено секое индивидуална жалба поднесена согласно членот 34 ако смета дека а) не е компатибилна со одредбите на Конвенцијата или протоколите... Член 32 ставови 1 и 2 - Надлежност на судот 1. Судот е надлежен за интерпретација и примена на Конвенцијата и протоколите, кога постои таква жалба поднесена до него согласно членовите 33, 34 и 47. 2. Судот одлучува во случај на спор на надлежност.

202. Компатибилноста ratione materiaе со Конвенцијата на една жалба или жалба произлегува од материјалната надлежност на Судот. За една жалба да биде компатибилна ratione materiae со Конвенцијата, правото на кое се потпира жалителот мора да биде заштитено со Конвенцијата и со нејзините Протоколи кои влегле во сила. На пример, жалбите се недопуштени кога се однесуваат на правото да биде издадена возачка дозвола ( X. V. The Federal Republic of Germany (одлука) , правото на самоопределување (X. V the Netherlands (одлука) и правото на странски државјани да остварат влез и престој во држава- договорничка (Penafel, Salgado v Spain* (одлука)), бидејќи овие права, како такви, не спаѓаат помеѓу правата и слободите загарантирани со Конвенцијата.

203. Иако Судот не е надлежен да испитува наводни повреди на правата заштитени со други меѓународни инструменти, кога ги дефинира значењата на термините и поимите во Конвенцијата може и мора да ги земе во предвид другите елементи на меѓународното право, освен Конвенцијата (Demir and Baykara v Turkey (GC), § 85).

204. Судот е обврзан да испита дали има надлежност ratione materiae во секоја фаза од постапката, независно од тоа дали Владата се воздржала од истакнување на тој вид на приговор (Tanase v Moldova (GC), § 131).

205. Жалбите кои се однесуваат на одредба од Конвенцијата во однос на која државата договорничка вложила резерва, се прогласуваат за некомпатибилни ratione materiae со Конвенцијата (на пример, Kozlova and Smirnova v Latvia, (одлука), под услов резервата да е земена за валидна од страна на Судот согласно членот 57 од Конвенцијата (за невалидност на толкувачка декларација, види Belilos v Switzerland).

206. Дополнително, Судот нема надлежност ratione materiae да испитува дали договорната страна ги исполнила обврските кои и биле дадени со пресуда на Судот. Судот не може да постапува по жалбени наводи од овој вид без да се вмеша во надлежноста на Комитетот на Министри на Советот на Европа, а согласно член 46 став 2 од Конвенцијата. Сепак, улогата на Комитетот на Министри во оваа област не значи дека преземените мерки од страна на одговорната држава за превенција од повреда утврдена од Судот не можат да покренат ново прашање кое не е одлучено со пресуда, и кое како такво, е предмет на нова жалба која може да биде разгледувана од Судот (Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v Switzerlad (бр. 2) (GC), § 62) Со други зборови, Судот може да постапува по жалба онаму каде преотворањето на постапка на домашно ниво, со цел имплементација на една од неговите пресуди, доведува до нова повреда на Конвенцијата (Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v Switzerlad (бр. 2) (GC), § 62, Lyons v the United Kingdom (одлука)).

48

207. Сепак, големото мнозинство одлуки кои ги прогласуваат жалбите за недопуштени врз основа на некомпатибилност ratione materiae се задржуваат на границите на обемот на членовите на Конвенцијата или нејзините Протоколи, особено членот 6 (право на правично судење), членот 8 (право на почитување на приватниот и семејниот живот, домот и преписката) и членот 1 од Протоколот 1 (заштита на сопственоста).

1. Концептот на “ граѓански права и обврски“ Член 6 став 1 – Право на фер судење 1.Во определувањето на неговите граѓански права и обврски... секој има право на фер судење од страна на ... трибунал...

а) Општи услови за применливост на членот 6 став 1

208. Концептот на “граѓански права и обврски“ не може да се толкува само

преку повикување на домашното право на одговорната држава; тоа е “автономен концепт“ кој произлегува од Конвенцијата. Членот 6 став 1 од Конвенцијата се применува независно од статусот на страните, карактерот на легислативата која одредува како ќе се определи спорот и карактерот на власта која има надлежност по тоа прашање (Georgiadis v Greece, § 34).

209. Сепак, принципот дека автономните концепти содржани во Конвенцијата мора да се толкуваат во светло на денешните услови , не му дава моќ на Судот да го толкува членот 6 § 1 како придавката “граѓански“ да не е присутна во текстот (со ограничувањата кои придаваката нужно ги става на категоријата “права и обврски“ на која и се однесува тој член ) (Ferrazzini v Italy (GC), § 30).

210. Применливоста на членот 6 став 1 во граѓанските работи првенствено зависи од постоењето на спорот. Второ, спорот мора да има врска со “права и обврски“, кои барем е можно да се каже дека се признаени според домашното право. Конечно, овие “права и обврски“ мора да бидат “граѓански“ во смисла на Конвенцијата, иако членот 6 сам по себе не им дава никаква посебна содржина во правните системи на државите договорнички.

б) Терминот “ спор“

211. На зборот “спор“ (на француски “contestation“) мора да му се даде

суштинско значење, повеќе отколку формално (Le Compte, Van Leuven and De Meyere v Belgium, § 40).

212. “Спорот“ мора да биде изворен и од сериозна природа (Sporrong and Lonnroth v Sweden, § 81). Ова ги исклучува, на пример, граѓанските постапки преземени против затворските власти единствено поради присуството на ХИВ-инфицирани затвореници (Skorobogatykh v Russia (одлука)). На пример, Судот нашол дека “спорот“ е реален во случајот кој се однесувал на барањето до јавниот обвинител за поднесување на барање за заштита на законитоста, затоа што тоа е интегрален дел од целата постапка во која жалителот се вмешал како граѓанска страна со цел добивање на надомест (Gorou v Greece, (no. 2), § 35).

49

213. Тој може да е поврзан не само со самото постоење на правото туку исто така и со обемот или начинот на кој тоа се практикува (Benthem v Netherlands, § 32). Спорот исто така може да се однесува и на прашања за факти.

214. Резултатите од постапката мора да бидат директно одлучувачки за правото кое е во прашање. Соодветно, слабата поврзаност или далечните последици не се доволни за повикување на членот 6 § 1. На пример, Судот нашол дека постапката со која се оспорувала законитоста на продолжувањето на оперативната дозвола на нуклеарна станица не потпаѓа под членот 6 § 1 затоа што врската помеѓу одлуката за продолжување и правото на заштита на животот, физичкиот интегритет и сопственоста е “ премногу слаба и далечна“, со тоа што жалителите пропуштиле да покажат дека тие лично биле изложени на опасност која не само што е специфична туку над се непосредна (Balmer-Schafroth and Others v Switzerland, § 40, види, повторно, Sdruzeni Jihoceske Matky v Czech Republic* (одлука)). Слично на тоа, постапката која ја иницирале двајца службеници од јавниот сектор за да го оспорат назначувањето на позиција на нивен колега може да има само далечни ефекти на нивните граѓански права (собено, нивното право да бидат назначени – види Revel and Mara v France, (одлука)).

215. Спротивно на тоа, случајот кој се однесувал на изградба на ѕид кој би го поплавил селото на жалителите (Gorraiz Lizarraga and others v Spain, § 46) и случајот со дозволата за отворање на рудник со злато кој користел цијаниден протек близу до селото на жалителите (Taskin and others v Turkey, § 133) потпаѓаат под член 6 § 1. Повторно, во случај кој се однесувал на жалба поднесена од страна на локалното здружение за заштита на животната средина, за судско преразгледување на дозволата за градба, Судот нашол дека има доволна врска помеѓу спорот и правото кое го истакнал правниот субјект, особено по однос на статусот на здружението и неговите основачи, како и фактот дека целта кон која се стремело била ограничена просторно и суштински ( L’Erabliere A.S.B.L. v Belgium, §§ 28-30).

в) Постоење на спорно право во домашниот закон

216. Членот 6 не пропишува специфична содржина за “правото“ во

домашното право на државите-договорнички, и во принцип Судот мора да се повика на домашното право во определувањето дали одредено право постои. Судот може да одлучи дека правата како што се правото на живот, на здравје, на здрава животна средина и почитување на сопственоста се признаени во домашното право (Athanassoglu and others v Switzerland (GC), § 44).

217. Правото во прашање мора да има законска основа во домашното право. Судот не може, по пат на интерпретација на членот 6 став 1 , да создаде суштинско граѓанско право кое нема законска основа во засегнатата држава (Fayed v the United Kingdom, § 65).

218. Сепак, дали едно лице има домашно барање по кое може да се постапува, може да зависи не само од содржината на релевантното граѓанско право така како што е дефинирано во националното законодавство, туку исто така и од постоењето на процесни бариери кои спречуваат, или ги ограничуваат, можностите за истакнување на можните барања пред судот. Во последната категорија на случаи, членот 6 став 1 од Конвенцијата може да се примени (Al-Adsani v the United Kingdom (GC), §§ 48-49,

* Текстот е достапен само на француски јазик.

50

Fogarty v the United Kingdom (GC), § 25). Сепак, во принцип, членот 6 не може да има никаква примена на материјалните ограничувања кои постојат според домашното право (Roche v the United Kingdom, (GC), § 119).

219. При одлучувањето дали има граѓанско “право“ и дали ограничувањата да се класифицира како материјална или процедурална, најпрво мора да се земат во предвид релевантните одредби во домашното право и како домашните судови ги интерпретираат (Masson and Van Zon v the Netherlands, § 49). Потребно е да се погледне надвор од појавното, да се испита како домашното право ја класифицира одреденото ограничување и да се концентрира на реалноста (Van Droogebroeck v Belgium, § 38). Конечно, конечната судска одлука нужно не ги лишува ретроспективно жалбите на жалителите од нивната подобност за расправа (Le Calvez v France, § 56). На пример, ограничениот обем на судиското разгледување на дејствие од надворешната политика (воздушните напади на НАТО врз Србија) не може да ги направи жалбите на жалителите против државата ретроспективно неподобни за расправа, затоа што домашните судови за прв пат се повикани да одлучуваат по ова прашање (Markovic and others v Italy (GC), §§ 100-102).

220. Применувајќи ја разликата помеѓу суштинските ограничувања и процесните бариери во светло на овие критериуми, Судот, на пример, препознал дека потпаѓаат под членот 6 § 1 граѓанските тужби за небрежност против полицијата (Osman v the United Kingdom(GC)) и разгледувал дали одредено ограничување (исклучување од гонење или отсуство на одговорност) е пропорционално од аспект на членот 6 § 1. Од друга страна, Судот нашол дека исклучокот на Круната од граѓанската одговорност кон припадниците на вооружените сили произлегува од материјално ограничување и дека соодветно, домашното право не признава “право“ во смисла на членот 6 § 1 од Конвенцијата (Roche v the United Kingdom (GC), § 124).

221. Жалителите исто така мора да имаат разумно барање кон правата признаени со домашното право. Судот прифатил дека здруженијата исто така се квалификуваат за заштита под членот 6 § 1 доколку бараат признавање на специфични права и интереси на своите членови (Gorraiz Lizarraga and Others v Spain, § 45) или дури и на одредени права на кои имаат право како правни лица (какво што е правото на “ јавност“ на информациите и на земање на учество во одлуките во врска со животната средина – види Collectif national d’information et d’opposition à l’usine Melox – Collectif Stop Melox et Mox v. France* (одлука) или кога тужбата на асоцијацијата не може да се смета за actio popularis (види L’Erabliere A.S.B.L. v Belgium*).

222. Онаму каде легислативата поставува услови за пристапување кон занимање или професија, кандидатот кој ги задоволува истите има право да биде примен кон занаетот или професијата (De Moor v Belgium, § 43). На пример, доколку жалителот има спор дека тој или таа ги исполнува правните услови за регистрација како доктор, членот 6 се применува (Chevrol v. France § 55, види спротивно, Bouilloc v France* (одлука)). Во секој случај, кога законитоста на постапката која се однесува на граѓанско право може да биде оспорена со судски лек кој бил употребен од страна на жалителот, мора да биде заклучено дека постоел “спор“ во однос на “граѓанско право“ дури и кога подоцна било утврдено дека жалителот не ги исполнил законските услови (правото да продолжи да ја практикува медицинската специјализација која жалителот ја преместил во странство (Kok v Turkey*, § 37).

г) “Граѓанската“ природа на правото * Текстот е достапен само на француски јазик.

51

223. Дали правото ќе се смета како граѓанско во светло на Конвенцијата или

не, мора да се одреди преку повикување на суштинската содржина и ефект на правото – а не на неговата правна класификација- според домашното право на засегнатата држава. Во практикувањето на својата контролна функција, Судот исто така мора да ги земе во предвид предметот и целта на Конвенцијата како и националните правни системи на другите држави-договорнички (Konig v Germany, § 89).

224. Во принцип, применливоста на членот 6 став 1 на споровите помеѓу приватни лица кои се класифицирани како граѓански во домашното право не се спори пред Судот (за случај на судски развод види Airey v Ireland, § 21).

д) Приватната природа на правото : особена димензија

225. Судот смета дека потпаѓаат под обемот на членот 6 став 1, оние постапки

кои, во домашното право, потпаѓаат под “јавно право“ и чии резултати имаат пресудно значење за приватните права и обврски. Таквите постапки, помеѓу останатото, можат да се однесуваат на дозволите да се продава земја (Ringeisen v Austria, § 94), водење на приватна клиника (Konig v Germany, §§ 94-95), дозвола за градење (види меѓу останатото, Sporrong and Lonnroth v Sweden, § 79), сопственоста и употребата на религиозна зграда (Sambata Bihor Greco-Catholic Parish v Romania*, § 65), административна дозвола во врска со барање за продолжување на владение (Benthem v the Netherlands, § 36) или дозвола за служење алкохолни пијалоци (The Traktorer Aktiebolag v Sweden, § 43). На истата основа членот 6 е применлив на дисциплински постапки пред професионални тела каде е засегнато правото да се практикува професијата (Le Compte, Van Leuven and De Meyere v Belgium), тужба за небрежност против државата (X v France), тужба за откажување на административна дозвола која ги повредува правата на жалителот (De Geouffre de la Pradelle v France), административна постапка која се однесува на забрана за риболов во водите на жалителот (Alatulkkila and others v Finland, § 49), и постапки за доделување на тендер во кое е засегнато граѓанско право - како што е правото на недискриминација на религиозна основа или на основа на политички став при наддавање за договор за јавни работи (Tinnelly and sons Ltd and Others and McElduff and others v the United Kingdom, § 61, за спротивно, види L.T.C. v Malta (одлука)).

226. Членот 6 став 1 е применлив и на жалбите на граѓанската страна во кривична постапка, (Perez v. France [GC], §§ 70-71) освен во случаите на граѓанска тужба поднесена исклучиво за да се добие приватен надомест, или од казнени причини (Sigalas v. Greece<*, § 29). Конвенцијата не доделува право, како такво, за трети страни да се гонат и казнуваат за кривично дело. За таквото право да потпадне под Конвенцијата, истото треба да биде одделено од правото на жртвата да иницира граѓанска постапка во домашното право, дури и само за обезбедување на симболична репарација или да го заштити своето граѓанско право какво што е правото на “добар углед“ (види Perez v. France [GC], § 70; исто така Gorou v. Greece (n° 2), § 24). Оттука, членот 6 се применува на постапки кои инволвираат жалби од граѓанските странки од моментот од кога жаблата е придружена како таква на граѓанска странка, освен доколку таа или тој се откажале од своето право на надомест, на недвосмислен начин.


52

227. Членот 6 став 1 исто така се применува кај граѓанските тужби кои побаруваат компензација за нечовечки третман наводно сторен од страна на службеници на државата (Aksoy v. Turkey, § 92).

228. Судот нашол дека членот 6 став 1 е применлив и на спорови кои се однесуваат на социјални прашања, вклучувајќи ги постапките поврзани со отпуштања на вработени од страна на приватни компании (Buchholz v. Germany), постапки поврзани со доделување на придобивки од социјалното осигурување (Feldbrugge v. the Netherlands), или социјална помош, дури и кога не се на основа на придонес (Salesi v. Italy), и исто така на постапки кои се однесуваат на обврзните придонеси по основ на социјално осигурување (Schouten and Meldrum v. the Netherlands). Во овие случаи Судот зазел став дека аспектите на приватното право доминираат во однос на оние на јавното право. Дополнително, Судот нашол дека постојат сличности помеѓу полагањето на право на социјална помош и полагањето право на компензација за нацистичките гонења од страна на приватна фондација (Woś v. Poland, § 76).

229. Споровите кои се однесуваат на јавните службеници потпаѓаат под принципите во рамките на членот 6 став 1. Во пресудата Pellegrin (Pellegrin v. France [GC], §§ 64-71), Судот го усвоил “функционалниот“ критериум. Судот одлучил да усвои нов пристап во пресудата Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC], §§ 50-62. Принципот е сега дека нема да постои претпоставка дека членот 6 се применува, и дека одговорната Влада ќе треба да демонстрира дека жалителот, кој е државен службеник, нема право на пристап до суд според националното право, како и дека исклучувањето на правата од членот 6 за државниот службеник е оправдано. Ако жалителот има пристап до суд според националното право, членот 6 се применува (дури и на активните воени офицери и нивните барања пред воените судови, види Pridatchenko and Others v. Russia, § 47). Што се однесува до вториот критериум, исклучокот мора да се оправдува на “објективните основи на интересот на државата“, што ја обврзува државата да покаже дека предметот на спорот кој е во прашање е поврзан со практикувањето на државните функции, или дека тоа ја доведува во прашање посебната врска помеѓу државниот службеник и државата. Оттука, во принцип не може да постои оправданост за исклучувањето на гаранциите на членот 6 за обичните работни спорови, како што се оние поврзани со плати, надоместоци или слични права, врз основа на посебната природа на релацијата помеѓу државниот службеник и државата во прашање (види на пример кај спор поврзан со правото на полицискиот персонал на посебен надоместок во Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC]). Во последно време, во светло на критериумите поместени во пресудата Eskelinen, Судот го прогласи членот 6 став 1 за применлив во постапките за неправично отпуштање за вработен во амбасада (секретарка и оператор во полската амбасада, види Cudak v. Lithuania [GC], §§ 44-47), постапките поврзани со правото да се добие работното место парламентарен асистент (Savino and Others v. Italy*), и дисциплинската постапка против судија (Olujic v. Croatia).

230. Уставните спорови можат исто така да влезат во сферата на членот 6, доколку уставната постапка има одлучувачко значење во исходот на спорот (во врска со “граѓанско право) пред редовниот суд (Ruiz-Mateos v. Spain).

231. Конечно, членот 6 е исто така применлив и кај други, не-лукративни прашања, како што е животната средина, каде што можат да се јават спорови поврзани со правото на живот, на здравје или на здрава животна средина (Taşkin and Others v.


53

Turkey); згрижување на деца (McMichael v. the United Kingdom); правото на слобода (Laidin v. France (n° 2)), рестрикции на правата на затворениците ( на пример, спорови поврзани со рекстрикции на кои се изложени затворениците како резултат на нивно држење во објекти под висока безбедност, види Enea v. Italy [GC], §§ 97-107; или дисциплински постапки кои имаат за резултат рестрикција на семејните посети во затворот, види Gülmez v. Turkey, § 30); правото на добар углед (Helmers v. Sweden, § 27); правото на пристап до административни документи (Loiseau v. France (одлука)) и конечно правото да се продолжат студиите од високо образование (Emine Araç v. Turkey, §§ 18-25). Ова проширување му овозможува на Судот да го смета граѓанскиот аспект на членот 6 како таков кој покрива не само лукративни права туку исто така и индивидуални права од лична природа

е) Исклучени прашања

232. Само демонстрирањето дека спорот е материјален по природа не е само

по себе доволно за да се докаже применливоста на членот 6 став 1 од неговиот граѓански аспект (Ferrazzini v. Italy [GC], § 25).

233. Прашањата кои се надвор од протегањето на членот 6 вклучуваат даночни постапки: даночните прашања сеуште се дел на цврстите прерогативи на јавната власт, со доминантноста на јавната природа на врската помеѓу даночниот обврзник и заедницата (Ferrazzini v. Italy [GC], § 29). Слично, исклучени се и постапките за издавање на судски налог поврзани со царинските обврски или наплаќања (Emesa Sugar N.V. v. the Netherlands (одлука)).

234. Истото се однесува, во областа на имиграцијата, на постапките кои се однесуваат на давањето на политички азил или наредба за депортација: Maaouia v. France [GC] § 38; екстрадиција: Peñafiel Salgado v. Spain<* (одлука); тужба за штета на барател за азил поради одлуката да му биде одбиено барањето: Panjeheighalehei v. Denmark (одлука), и покрај можните сериозни импликации за неговиот приватен или семеен живот или изгледите за вработување. Правото на патна исправа и правото на националност не се граѓански права за потребите на членот 6 (Smirnov v. Russia (одлука)). Сепак, правото на странец да аплицира за работна дозвола може да се подведе под членот 6, и за работникот и за работодавачот, дури и кога според домашното право работникот нема активна легитимација да аплицира за истата, но само доколку она што е во прашање е едноставно процесна пречка која не ја засега суштината на правото (Jurisic and Collegium Mehrerau v. Austria, §§ 54-62).

235. Според Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC], споровите поврзани со јавните службеници не потпаѓаат под членот 6, кога двата утврдени критериуми се исполнети (види погоре, § 22). Ова е случај на војник отпуштен од служба на дисциплинска основа, кој не е во можност да ја оспори таа одлука пред трибуналите, поради тоа што била оспорена посебната врска помеѓу жалителот и државата (Suküt v. Turkey (одлука)). Истото се однесува и на спор поврзан со враќањето на функција на судија, по дадена оставка (Apay v. Turkey* (одлука)).

236. Конечно, политичките права како што е правото да се биде биран на избори и да се задржи позицијата (Pierre-Bloch v. France, § 50), правото на пензија како поранешен член на парламентот (Papon v. France (одлука), или правото на политичка партија да продолжи со своите партиски активности (Refah Partisi (Prosperity Party) and Others v. Turkey* (одлука)) не може да се сметаат како граѓански права во смисла на членот 6 став 1 од Конвенцијата. Слично на тоа, не потпаѓа под членот 6 став 1 постапка во која на невладина организација која спроведува мониторинг врз

54

парламентарни избори и е одбиен пристап до документи, а кои не содржат информации кои се поврзани со самиот жалител (Geraguyn Khorhurd Akumb v. Armenia (одлука)).

ж) Применливост на членот 6 на постапки надвор од главната постапка

237. Претходните постапки, како тие кои се однесуваат на дозволување на

времена мерка, како забраната, вообичаено не се сметале дека “определуваат“ граѓански права и обврски, и оттука вообичаено не потпаѓале под заштитата на членот 6 (види, inter alia, Verlagsgruppe News GMBH v. Austria (одлука); и Libert v. Belgium<* (одлука)). Сепак, Судот неодамна се отклони од својата претходна пракса и зазеде нов пристап. Во Micallef v. Malta [GC], §§ 83-86, Судот утврдил дека применливоста на членот 5 и на членот 6 за времените мерки ќе зависи од тоа дали одредени услови се исполнети. Прво, засегнатото право и во главната и во постапката за судски налог треба да биде “граѓанско“ во смисла на Конвенцијата. Второ, природата на времената мерка, нејзиниот предмет и цел како и нејзините ефекти врз правото во прашање треба да бидат разгледани. Членот 6 ќе биде применлив кога ќе се утврди дека времената мерка ефективно го определува граѓанското право или обврска, независно од должината на периодот за кој е во сила

238. Последователни кривични и граѓански постапки. Доколку домашното право на државата пропишува постапки кои се состојат во две фази- првата каде судот одлучува во однос на тоа дали постои правото на отштета и втората во која го определува износот – разумно е, за потребите на членот 6 став 1 на Конвенцијата, да се смета дека граѓанското право не е определено додека не е одлучено за прецизен износ: определувањето на право подразбира одлучување не само за неговото постоење, туку исто така и за обемот и начинот на кој истото ќе се практикува, што се разбира дека го вклучува проценувањето на отштетата (Torri v. Italy, § 19).

239. Извршување на судските одлуки. Членот 6 став 1 од Конвенцијата се применува на сите фази на една правна постапка за “определување на.... граѓанските права и обврски“, без да се исклучуваат фазите кои следат по мериторното одлучување. Извршувањето на пресудата донесена од било кој суд , оттука, мора да се смета за интегрален дел од “судењето“ за потребите на членот 6 (види Hornsby v. Greece, § 40). Независно од тоа дали членот 6 е применлив на иницијалната постапка, извршната исправа која ги определува граѓанските права не мора нужно да е резултат на постапка на која членот 6 е применлив (види Buj v. Croatia, § 19). Еxequatur на одлуката за конфискација на странски суд потпаѓа под членот 6, но во неговиот граѓански аспект (Saccoccia v. Austria (одлука)).

240. Жалби за преотворање на постапки. Членот 6 не е применлив за постапки кои се однесуваат на жалби за повторно отворање на граѓанските постапки кои биле завршени со конечна одлука (види Sablon v. Belgium*, § 86). Ова наоѓање се применува исто така и на жалбите за повторно отворање на постапка по наоѓањето на повреда од страна на Судот (види Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v. Switzerland (бр. 2) [GC],§ 24).

2. Поимот на “ кривична пријава“


55

Член 6 став 1 – Право на правично судење 1. Во определувањето на..било која кривична пријава против него, секој има право на правично и јавно судење во разумен рок, од страна на независен и непристрасен трибунал основан со закон... 2. Секој кој е обвинет за кривично дело ќе се смета дека е невин, додека не се докаже спровитното согласно на закон.

а) Општи принципи

241. Концептот на “кривична пријава“ има “автономно“ значење, независно

од категоризацијата која е усвоена во националниот правен систем на државите-членки (Adolf v. Austria, § 30).

242. Концептот на “пријава“ мора да биде разбран во смисла на Конвенцијата. Оттука, тој може да се дефинира како “официјална нотификација дадена на лицето од страна на надлежниот орган, а во врска со наводи дека сторил кривично дело“, дефиниција која исто така кореспондира со тестот за тоа “дали има суштинско влијание врз ситуацијата (на осомничениот)“ (види, на пример, Deweer v. Belgium, § 42 и § 46, и Eckle v. Germany, § 73). Оттука, на пример, исказите кои лицето ги дало на проверка на улица, без да биде информирано за причините за тоа или за природата или поводот за сомнение против него, и без да му биде кажано дека неговите искази можат да бидат употребени против него, “суштински влијаат“ врз неговата ситуација, иако не е формално осомничен за било какво кривично дело (Aleksandr Zaichenko v. Russia, § 43).

243. Што се однесува до автономниот концепт за “кривична“, Конвенцијата не е против движењата во насока на “декриминализација“ помеѓу договорните држави. Сепак, делата оквалификувани како “регулаторни“ по декриминализирањето, можат да потппаднат под автономниот концепт на “кривично“ дело. Доколку им се остави на државите дискрецијата да ги исклучат овие дела, тоа може да резултира со инкомпатибилност со предметот и целта на Конвенцијата (види Öztürk v. Germany, § 49).,

244. Почетната точка при проценката за применливоста на кривичниот аспект на членот 6 на Конвенцијата се заснова на критерумите изнесени во Engel and Others (Engel and Others v. the Netherlands, §§ 82-83): (1) класификација во домашното право; (2) природата на делото; (3) сериозноста на казната што засегнатото лице ризикува да му биде изречена.

245. Првиот критериум има релативна тежина и служи само како почетна точка. Доколку домашното право класифицира одредено дело како кривично, тогаш тоа е одлучувачко. Инаку, Судот ќе гледа надвор од националната класификација и ќе ја испитува суштинската реалност на постапката во прашање.

246. При оцена на вториот критериум, кој се смета за поважен (Jussila v. Finland [GC], § 38), следните фактори можат да се земат во предвид: – дали правното правило кое е во прашање е насочено директно кон специфична група или има општо-обврзувачки карактер (Bendenoun v. France, § 47); – дали постапката се иницира од страна на јавно тело со законски извршни надлежности (Benham v. the United Kingdom [GC], § 56); – дали правното правило има казнива или превентивна цел (Öztürk v. Germany, § 53; Bendenoun v. France, § 47);

56

– дали заканата од било каква казна зависи од утврдувањето на вина (Benham v. the United Kingdom [GC], § 56); – како компатибилните постапки се класифицирани во други држави членки на Советот на Европа (Öztürk v. Germany, § 53); фактот дека делото не подразбира криминално досие може да биде значаен, но не одлучувачки, затоа што вообичаено претставува одраз на домашната класификација (Ravnsborg v. Sweden, § 38).

247. Третиот критериум е определен преку повикување на максималната потенцијална казна која е пропишана од страна на релевантниот закон (Campbell and Fell v. the United Kingdom, § 72; Demicoli v. Malta, § 34).

248. Вториот и третиот критериум поместени во Engel and Others v. the Netherlands, се алтернативни и не нужно кумулативни; за членот 6 да се смета за применлив, доволно е делото во прашање да се смета дека е “кривично“ по природа од гледна точка на Конвенцијата, или дека делото го изложува лицето на санкција која, по својата природа или степен на сериозност, генерално припаѓа во сферата на “кривичното“ (Öztürk v. Germany, § 54; Lutz v. Germany, § 55). Кумулативниот пристап може, пак, да се примени онаму каде одделни анализи на секој критериум оневозможуваат да се дојде до јасен заклучок во поглед на тоа дали постои кривична пријава (Bendenoun v. France, § 47).

249. При употребата на термините “кривична пријава“ и “гонет за кривично дело“, трите ставови на членот 6 се однесуваат на идентична ситуација. Оттука, тестот за применливост на членот 6 во својот кривичен аспект ќе биде ист за сите три става.

б) Примена на општите принципи

Дисциплински постапка

250. Дела против воената дисциплина, кои подразбираат казна распоредување во дисциплинска единица за период од неколку месеци, потпаѓаат по кривичниот аспект на членот 6 од Конвенцијата (Engel and Others v. the Netherlands, § 85). Спротивно, јасно апсење во траење од два дена се смета дека е премногу кратко за да потпадне во сферата на “кривично право“ (Engel and Others v. the Netherlands, § 85).

251. Членот 6 на Конвенцијата е јасно применлив на постапките пред воените судови (Findlay v. the United Kingdom, § 69).

252. Што се однесува до професионалните дисциплински постпки, прашањето останува отворено со оглед на тоа што Судот смета дека е непотребно да одлучува по тоа прашање, со оглед на тоа што има заклучено дека таа постапка потпаѓа под граѓанскиот аспект (Albert and Le Compte v. Belgium, § 30). Во случај на дисциплинска постапка која има за резултат задолжително пензионирање на државен службеник, Судот нашол дека таквите постапки не се “кривични“ во смисла на членот 6, се додека домашните власти успеваат да ја држат таа одлука во чисто административната сфера (Moullet v. France (одлука)).

253. Додека се дава должното внимание на контекстот на затворот и на посебниот затворски дисциплински режим, членот 6 може да се примени на дела против затворската дисциплина, по основ на природата на овие обвиненија и природата и сериозноста на казните (обвинување за закана за убиство на службеник за условна казна и напад на затворски службеник, кои резултирале во четириест и седум дополнителни дена во притвор соодветно Ezeh and Connors v. the United Kingdom [GC], § 82; спротивно, види Štitić v. Croatia, §§ 51-63, каде беше најдено дека членот 6 не е

57

применлив на дисциплински постапки кои резултираат со казна од седумдневна самица и ограничување на движењето на жалителот внатре во затворот во времетраење од три месеци, без продолжување на затворската казна).

254. Сепак, постапките кои се однесуваат на затворскиот систем не потпаѓаат под кривичниот аспект на членот 6. Оттука, на пример, сместувањето на затвореникот во оддел под високо обезбедување не се однесува на кривична пријава; пристапот до суд за да се да оспори таквата мерка и рестрикциите кои можат да ја следат, треба да бидат испитани според граѓанскиот аспект на членот 6 став 1 (Enea v. Italy [GC], § 98).

255. Мерките кои се наредени од страна на судот според правилата кои се однесуваат на непримерно однесување во постапката пред него (навреда на судот) се смета дека потпаѓаат надвор од обемот на членот 6, бидејќи се слични на практикувањето на дисциплинските надлежности (Ravnsborg v. Sweden, § 34; Putz v. Austria, §§ 33-37). Сепак, природата и сериозноста на казните можат да го направат членот 6 применлив на осуда за навреда на судот која во домашното право е класифицирана како кривично дело (Kyprianou v. Cyprus [GC], §§ 61-64, што се однесува на казна од пет дена затвор), Zaicevs v. Latvia, §§ 31-36, која се однесува на казна од три дена административен затвор).

256. Што се однесува на повредата на доверливоста на судската истрага, мора да се прави разлика помеѓу лицата кои над сите други се обврзани со доверливоста на истрагата, како што се судиите, адвокатите и сите други блиску поврзани со функционирањето на судовит, од една страна, и странките од друга страна, кои пак не влегуваат во дисциплинската сфера на судскиот систем (Weber v. Switzerland, §§ 33 and 34).

257. Што се однесува до навредата на Парламентот, Судот прави разлика помеѓу надлежноста на легислативната власт да ги регулира сопствените постапки за повреда на придобивките, кои се применуваат на нејзините членови, од една страна, и проширената надлежност да ги казнува оние кои не се нејзини членови, за дејствија кои се случиле на друго место. Првата ситуација може да се смета за дисциплинска по својата природа, додека пак Судот втората ситуација ја смета за кривична, земајќи ја во предвид општата примена и сериозноста на потенцијалната казна која можела да биде наметната (затвор до 60 дена и парична казна во Demicoli v. Malta, § 32). Управно, даночно, царинско и конкурентско право и постапки

258. Следните административни дела можат да се подведат под кривичниот аспект на членот 6: - копнени сообраќајни незгоди, кои се казниви со парични казни или рестрикции во возењето, како што се казнени поени или дисквалификации (Lutz v. Germany, § 182; Schmautzer v. Austria; Malige v. France; – минорни дела кои предизвикуваат попречување (Lauko v. Slovakia); – дела против законодавството од областа на социјалното осигурување (пропуштање да се пријави вработувањето, и покрај скромната казна која е наметната, Hüseyin Turan v. Turkey*,< §§ 18-21).

259. Спротивно на тоа, Судот не смета дека членот 6 е применлив на предупредувачките мерки каква што е моментното повлекување на возачката дозвола (Escoubet v. Belgium [GC]).


58

260. Утврдено е дека членот 6 се применува на постапките за доплата на данок, на основа на следните елементи: (1) дека законот кој утврдува казни ги покрива сите граѓани во нивното својство на даночни осигуреници; (2) дека наплатата не е наменета да биде материјална компензација за штетата, туку во основа да биде казнување кое би спречило повторно сторување; (3) дека со општо правило е наметнато, едновремено и со превентивна и со казнена цел и (4) дека наплатата била суштинска (Bendenoun v. France). Кривичната природа на делото може да биде доволна да има применливост на членот 6, независно од нискиот износ на наплатата (10% од преоценетото даночно оптоварување во Jussila v. Finland [GC], § 38).

261. Сепак, членот 6 не се протега ниту на “ чистите“ даночни постапки ниту на постапките поврзани со камати за задоцнето плаќање, особено доколку истите се наменети повеќе да доделат материјална отштета за штети на даночните власти, отколку да спречат повторување на делото (Mieg de Boofzheim v. France (одлука)).

262. Членот 6 во својот кривичен аспект е утврдено дека се применува на царинското право (Salabiaku v. France), конкурентското право (Société Stenuit v. France) и казните наметнати од судот кој има надлежност за финансиски прашања (Guisset v. France). Политички прашања

263. Изборните санкции, како што е дисквалификацијата од правото на кандидирање на избори и обврската да му се плати на трезорот сума еднаква на износот на прекумерните изборни трошоци, не потпаѓаат под кривичниот аспект на членот 6 (Pierre-Bloch v. France, §§ 53-60).

264. Постапките поврзани со расформирањето на политички партии се однесуваат на политичките права и соодветно, не потпаѓаат под членот 6 став 1 (Refah Partisi (the Welfare Party) and Others v. Turkey<* (одлука)).

265. Утврдено е дека членот 6 не се применува на истражни комисии кои се основани од страна на парламентот, со оглед на тоа што овие тела истражуваат прашања од општ и јавен интерес (see Montera v. Italia* (одлука)).

266. Што се однесува на постапките за лустрација, Судот неодамна заклучи дека доминацијата на аспекти кои имаат кривична конотација (природата на делото – невистинити декларации за лустрацијата – како и природата и сериозноста на казната – забрана за вршење одредени професии за подолг период) може да ги доведе овие постапки да потпаѓаат под кривичниот аспект на членот 6 од Конвенцијата (Matyjek v. Poland (одлука); спротивно, види Sidabras and Džiautas v. Lithuania (одлука)). Протерување и екстрадиција

267. Постапките за протерување на странци не потпаѓаат под кривичниот аспект на членот 6, независно од фактот дека истите можат да се стават во контекст на една кривична постапка (Maaouia v. France [GC], § 39). Истиот исклучив пристап се применува на постапките за екстрадиција (Peñafiel Salgado v. Spain* (одлука) или постапките поврзани со европскиот налог за апсење (Monedero Angora v. Spain* (одлука)).


59

268. Но, спротивно на тоа, замената на затворската казна со депортација и протерување од националната територија за период од десет години, каде на засегнатото лице не му била дадена можност да ги изнесе своите погледи, и каде не биле земени во предвид други околности освен квази-автоматското применување на нови одредби од кривичното право – мора да се третира како казна на истите основи како казната изречена во времето на првичната осуда (Gurguchiani v. Spain*,< §§ 40 и 47-48). Различни стадиуми на кривичната постапка, дополнителни постапки и соодветните лекови

269. Мерките кои се усвојуваат за превенција на немири или криминал не се покриени со гаранциите на членот 6 (посебно надгледување од страна на полицијата – Raimondo v. Italy, § 43; или предупредување дадено од страна на полицијата на малолетник кој извршил непристојни напади на девојчиња во неговото училиште – R. v. the United Kingdom (одлука)).

270. Членот 6 може да биде применлив на случаи на присилување да се дадат докази, дури и во отсуство на друга постапка, или кога жалителот е ослободен во основната постапка (на пример, кога лицето кое е регистрирано како сопственик на возилото се казнува парично заради одбивање да даде информација за идентитетот на возачот кој наводно сторил сообраќаен прекршок, иако основната постапка не била никогаш водена– види O’Halloran and Francis v. the United Kingdom [GC], § 35).

271. Кривичниот аспект на членот 6 став 1, во принцип, не се применува во постапките кои се однесуваат на жалби за правна помош (Gutfreund v. France, §§ 36-37).

272. Во принцип, мерките за запленување кои штетно влијаат на сопственичките права на трети лица, во отсуство на закана од кривична постапка против нив, не се подведуваат под “ определување на кривично гонење“ (заплена на воздухоплов во Air Canada v. the United Kingdom, § 54; конфискација на златници во AGOSI v. the United Kingdom, §§ 65-66). Сепак, административното предупредување и конфискацијата на публикација (која предизвикувала етничка омраза), во поглед на својата превентивна и казнена цел како и сериозноста на казната, припаѓаат во кривичната сфера (Balsytė-Lideikienė v. Lithuania, § 61).

273. Што се однесува до претходната постапка (извиди, истрага), Судот ја смета кривичната постапка како целина. Оттука, одредени барања на членот 6, како барањето за разумен рок или правото на одбрана, можат исто така да бидат релевантни за оваа фаза од постапката, доколку правичноста на судењето може сериозно да се доведе во прашање со иницијалното пропуштање истите да се исполнат (Imbrioscia v. Switzerland, § 36). Сепак, начинот на кој се применуваат овие гаранции зависи од посебните видови на постапката и околностите на случајот (John Murray v. the United Kingdom, § 62).

274. Иако истражните судии не определуваат “кривична пријава“, чекорите преземени од нивна страна имаат директно влијание врз спроведувањето и правичноста на подоцнежната постапка, вклучувајќи го и самото судење. Соодветно, членот 6 став 1 може да се најде дека е применлив на истражната постапка која ја спроведува истражниот судија, иако одредени процесни заштити од членот 6 став 1 е можно да се неприменливи (Vera Fernández-Huidobro v. Spain*, §§ 108-114). * Текстот е достапен само на француски јазик.

60

275. Што се однесува до прекинот на кривичната постапка врз основа на парламентарен имунитет, иако не постои право на одреден исход на кривична постапка според членот 6, или како резултат на тоа, право на формална осуда или ослободување по кривичната пријава, неспорно постои правото на сослушување на случајот пред суд во разумен рок, доколку започне судскиот процес. Следствено, невозможноста на симнување на парламентарниот имунитет на членот на парламентот, со цел тој да се брани во кривичната постапка , која е запрена до истекот на неговиот мандат, потпаѓа под членот 6 (Kart v. Turkey [GC], §§ 67-70).

276. Членот 6 став 1 е применлив низ целата постапка за определување на било кое “кривично гонење“ , вклучувајќи го и процесот на казнување (на пример, постапката за конфискација која му овозможува на националниот суд да го цени износот на кој треба да биеде одредена наредбата за конфискација - Phillips v. the United Kingdom, § 39). Членот 6 може исто така да биде применлив во својот кривичен аспект на постапка која резултира со уривање на куќа која била изградена без дозвола за градба, со оглед на тоа што уривањето може да се карактеризира како “казна“ (Hamer v. Belgium,* § 60; види, во врска со членот 7, заплена на земјиште по основ на незаконска градба на брег во Sud Fondi Srl and Others v. Italy* (одлука)). Сепак, овој член не е применлив на постапка за усогласување на иницијалната казна со поблаги одредби на нов Кривичен законик (Nurmagomedov v. Russia, § 50).

277. Постапките кои се однесуваат на извршувањето на санкциите, како што се постапките за примена на амнестијата (Montcornet de Caumont v. France (одлука)), постапките за условна осуда (Aldrian v. Austria (одлука)), постапките за трансфер според Конвенцијата за трансфер на осудени лица (Szabó v. Sweden (одлука)), или exequatur постапките поврзани со извршување на конфискација досудена од страна на странски суд (Saccoccia v. Austria (одлука)), не потпаѓаат под кривичниот аспект на членот 6.

278. Гаранциите на членот 6 во принцип се применуваат на ревизиите (Meftah and Others v. France [GC], § 40) и на уставните постапки (Gast and Popp v. Germany, §§ 65-66); Caldas Ramírez de Arrellano v. Spain (одлука), каде што таквите постапки се понатамошна фаза од релевантната фаза на кривичната постапка и нивните резултати можат да бидат одлучувачки за осудените лица.

279. Конечно, членот 6 не се применува на постапките за повторно отворање на случај, затоа што лицето чија казна станала правосилна и кое поднесува барање за повторување на постапката не се “товари за сторено кривично дело“ во смисла на овој член (Fischer v. Austria (одлука)). Само новите постапки, по дозволување на ваквото барање, можат да се сметаат како гонење за кривично дело (Löffler v. Austria, §§ 18-19). Сепак, супервизорскиот преглед на постапката, кој може да резултира со промена на пресудата, потпаѓа под кривичниот аспект на членот 6 (Vanyan v. Russia, § 58).

в) Врска со други членови на Конвенцијата и нејзините Протоколи

280. Под-точката в) од членот 5 став 1 дозволува лишување од слобода само

поврзано со кривичната постапка, Ова е очигледно од распоредот на зборовите, кои мора да се читаат во сооднос со под-точката а) и со ставот 3, и кои формираат една целина (Ciulla v. Italy, § 38). Оттука, поимот на “кривична пријава“ е исто така релевантен за применливоста на гаранциите на членот 5 ставови 1 а) и в) и 3 (види, на пример, Steel and Others v. the United Kingdom, § 49). Следи дека постапката поврзана со притвор само по основите поместени во другите под-точки на членот 5 став 1, како

61

што е притворот на ментално заболено лице (под-точка д)) не потпаѓаат под членот 6 во неговиот кривичен аспект (Aerts v. Belgium, § 59).

281. Иако постои блиска врска помеѓу членот 5 став 4 и членот 6 став 1 во сферата на кривичната постапка, мора да се има на ум дека двата члена имаат различни цели и следствено, кривичниот аспект на членот 6 не се применува на постапки за ревидирање на законитоста на притворот, што потпаѓа под членот 5 став 4, кој е lex specialis во однос на членот 6 (Reinprecht v. Austria, §§ 36, 39, 48 и 55).

282. Поимот на “казна“ според членот 7 на Конвенцијата е автономен концепт (Welch v. the United Kingdom, § 27). Како појдовна точка на секоја оцена за постоењето на “казна“, Судот зема дали мерката во прашање била наметната по осудата на “кривично дело“. Во оваа насока, тројниот тест поместен во Engel and Others case мора да се усвои (Irving Brown v. the United Kingdom (одлука). 283. Конечно , поимите на “кривична пријава“ и “казна“ можат исто така да бидат релевантни за применливоста на членовите 2 и 4 од Протоколот 7 (Grecu v. Romania*,< § 81; Sergey Zolotukhin v. Russia [GC], §§ 52-57).

3. Концептите на “ приватен живот“ и “ семеен живот“ Член 8 – Право на почит за семејниот и приватниот живот 1. Секој има право на почит за неговиот приватен и семеен живот, домот и преписката. 2. Нема да постои никакво мешање од страна на јавната власт при остварувањето на ова право, освен во согласност со законот и доколку е тоа неопходно во едно демократско општество за заштита на националната безбедност, јавната сигурност или економската благосостојба во земјата, за спречување немири или извршување на кривилно дело, за заштита на здравјето и моралот, или за заштита на правата и слободите на другите.

a) Обем на членот 8

284. Додека членот 8 штити четири области на личната автономија – приватниот живот, семејниот живот, домот и преписката – овие области не се взаемно исклучиви и една мерка може симултано да се вмешува и во приватниот и во семејниот живот (Menteş and Others v. Turkey, § 73; Stjerna v. Finland, § 37; López Ostra v. Spain, § 51; Burghartz v. Switzerland, § 24; Płoski v. Poland, § 32).

б) Сферата на “приватен живот“

285. Не постои исцрпна дефиниција на поимот на приватен живот (Niemietz v.

Germany, § 29), туку ова е широк поим (Peck v. the United Kingdom, § 57; Pretty v. the United Kingdom, § 61) и ги вклучува следниве области:


62

- физичкиот и психолошкиот интегритет на личноста (X and Y v. the Netherlands, § 22), вклучувајќи ги медицинскиот третман и физичките прегледи (Glass v. the United Kingdom, §§ 70-72; Y.F. v. Turkey, § 33, кој се однесува на присилен гинеколошки преглед; Matter v. Slovakia, § 64;Worwa v. Poland, § 80) и менталното здравје (Bensaid v. the United Kingdom, § 47);

- аспекти на физичкиот и социјален идентитет на лицето ( на пример, павото да се доијат информации со цел да се открие потеклото и идентитетот на родителите – Mikulić v. Croatia, § 53; Odièvre v. France [GC], § 29), вклучително и заплена на документи кои се потребни за да се докаже нечиј идентитет (Smirnova v. Russia, §§ 95-97);

– име и презиме на лицето (Mentzen v. Latvia (одлука); Burghartz v. Switzerland, § 24; Guillot v. France, §§ 21-22; Güzel Erdagöz v. Turkey*,< § 43);

– право на слика и на фотографија на лицето (Von Hannover v. Germany, §§ 50-53; Sciacca v. Italy, § 29; Reklos and Davourlis v. Greece, § 40);

- углед на лицето (Chauvy and Others v. France, § 70; Pfeifer v. Austria, § 35, Petrina v. Romania,* § 28) и (A. v. Norway, § 64);

– родов идентитет (B. v. France, §§ 43-63), вклучително и правото на правно признавање на пост-оперативните транссексуалци (Christine Goodwin v. the United Kingdom [GC], § 77);

– сексуалната ориентација (Dudgeon v. the United Kingdom, § 41); – сексуалниот живот (Dudgeon v. the United Kingdom, § 41; Laskey, Jaggard and

Brown v. the United Kingdom, § 36; A.D.T. v. the United Kingdom,§§ 21-26); – правото да се остварат и развиваат врски со други човечки суштества и со

надворешниот свет (Niemietz v. Germany, § 29); – социјални врски помеѓу сместените мигранти и заедниците во кои живеат,

независно од постоењето или не на “семејниот живот“(Üner v. the Netherlands [GC], § 59);

– емотивна врска помеѓу две лица од ист пол (Mata Estevez v. Spain (одлука)); – право на личен развој и лична автономија (Pretty v. the United Kingdom, §§

61 and 67), иако ова не ја покрива секоја јавна активност во која лицето би сакало да се ангажира заедно со други луѓе (на пример, лов на диви животни со ловечки кучиња во Friend and Countryside Alliance and Others v. the United Kingdom (одлука), §§ 40-43);

– право на почит на изборот да се биде или не родител , во генетска смисла (Evans v. the United Kingdom [GC], § 71). Сепак, Судот го остави отворено прашањето дали правото на посвојување треба да потпадне или не под членот 8 само по себе, додека пак признава дека правото на самохраните родители да се пријавуваат за дозвола за посвојување, во согласност со националното законодавство , потпаѓа под членот 8 (E.B. v. France [GC], §§ 46 и 49);

– активности од професионална или бизнис природа (Niemietz v. Germany, § 29; Halford v. the United Kingdom, § 44), и рестрикциите на пристапот кон одредени професии и вработувања (Sidabras and Džiautas v. Lithuania, §§ 47-50; Bigaeva v. Greece†,< §§ 22-25);

– досијеа или податоци од лична или јавна природа (на пример, информација за политичките активности на лицето) собирани или чувани од страна на безбедносните служби или други државни органи (Rotaru v. Romania [GC], §§ 43- 44; * Текстот е достапен само на француски јазик.

† Текстот е достапен само на француски јазик.

63

Amann v. Switzerland [GC], §§ 65-67; Leander v. Sweden, § 48; што се однесува до ДНА профилите, примероци од клетки и отпечатоци, види see S. and Marper v. the United Kingdom [GC], §§ 68-86; што се однесува до влез во регистарот на сексуални престапници, види Gardel v. France*, < § 58);

– информации за здравјето на лицето (на пример, информација за инфицираност со ХИВ, Z v. Finland, § 71, and C.C. v. Spain*, § 33; или репродуктивните можности, K.H. and Others v. Slovakia, § 44), и информациите за ризиците по здравјето на лицето (McGinley and Egan v. the United Kingdom, § 97; Guerra and Others v. Italy, § 60);

– етничкиот идентитет (S. and Marper v. the United Kingdom [GC], § 66; Ciubotaru v. Moldova, § 53) и правото на членовите на националното малцинство да го заджат својот идентитет и да водат приватен и семее живот во согласност со своите традиции (Chapman v. the United Kingdom [GC], § 73);

– информации за лични религиозни и филозофски убедувања (Folgerø and Others v. Norway [GC], § 98); – одредени права на лицата со посебни потреби: Членот 8 се смета дека е применлив на барањата од лице да плати такса за исклучување од воена служба, иако бил прогласен за неспособен за истата (Glor v. Switzerland,* § 54), но не и на правото на пристап на лице со посебни потреби до плажа и море за време на одмори (Botta v. Italy, § 35);

– претреси и запленувања (McLeod v. the United Kingdom, § 36; Funke v. France, § 48);

– застанувања и претреси на лице на јавно место (Gillan and Quinton v. the United Kingdom, §§ 61-65);

– пресретнување на комуникации и телефонски разговори (Halford v. the United Kingdom, § 44; Weber and Saravia v. Germany (одлука)), иако не нужно и употреба на прикриен агент (Lüdi v. Switzerland, § 40);

– видео надгледување на јавни места каде се снимаат визуелни податоци, истите се чуваат и се прикаужуваат во јавност (Peck v. the United Kingdom, §§ 57-63);

– сериозни загадувања на животната средина кои потенцијално имаат влијание врз добросостојбата на лицата и ги спречуваат да уживаат во своите домови, и оттука имаат влијание врз нивните приватни и семејни животи (López Ostra v. Spain, § 51; Tătar v. Romania,* § 97), вклучително и лоши мириси од депонија блиску до затвор, кои допираат до ќелијата на затвореникот, а која се смета за единствен “простор за живеење“кој му е на располагање неколку години (Brânduşe v. Romania,* §§ 64-67);

– прашањата кои се однесуваат на погреб на членови на семејството, каде членот 8 исто така е применлив, понекогаш без класификација од страна на Судот околу тоа дали мешањето е поврзано со концептот на приватен или семеен живот; прекумерно одложување од страна на властите да го вратат телото на детето по извршена аутопсија (Pannullo and Forte v. France, § 36); одбивање да се врати урната која ги содржела остатоците на сопругот на жалителката (Elli Poluhas Dödsbo v. Sweden, § 24); правото на мајката да присуствива на погребот на нејзиното мртвородено дете, и да го пренесе телото на детето во соодветно возило (Hadri-Vionnet v. Switzerland,* § 52).

286. Додека членот 8 им обезбедува на лицата сфера во која тие слободно ќе го практикуваат развојот и исполнувањето на своите личности (Brüggemann and Scheuten v. Germany (одлука), § 55), тој не се однесува само на мерки кои ги


64

ефектуираат лицата во нивните домови или приватни простории: постои зона на интеракција помеѓу едно лице и другите, дури и во јавен контекст, која може да потпадне под обемот на приватен живот (P.G. and J.H. v. the United Kingdom, §§ 56 и 57).

287. Не секоје дејстиве кое штетно влијае врз физичкиот и морален интегритет ќе претставува мешање во правото на почит за приватниот живот. Сепак, третманот кој не го достигнува барањето за сериозност на членот 3 може да биде повреда на членот 8 од аспект на приватниот живот, онаму каде има доволно штетни ефекти на физичкиот и морален интегритет (види Costello-Roberts v. the United Kingdom, § 36). Може да постојат последици во кои членот 8 може да пружи заптита, во врска со состојбите за време на притвор кои не го достигнуваат нивото на сериозност кое се бара со членот 3 (Raninen v. Finland, § 63).

в) Сферата на „ семејниот живот“

288. Изразот „семеен живот“ е автономен концепт (Marckx v. Belgium, § 31). Соодветно на тоа, дали постои или не „семеен живот“, во основа е прашање на фактичката состојба кое зависи од вистинското постоење во практика на блиски лични врски (K. v. the United Kingdom (одлука)). Од овие причини, Судот ќе бара постоењето на de faсto семејните врски, како на пример, жалителите да живеат заедно во отсуство на правно признавање на семејниот живот (Johnsotn and Others v. Ireland, § 56). Другите фактори ја вклучуваат должината на односот, а во случај на двојки, дали тие ја демонстрирале посветеноста еден на друг со имањето заеднички деца (X, Y and Z v. the United Kingdom, § 36). Повторно, додека не постои исцрпна дефиниција за семејниот живот, според судската пракса на Судот тој опфаќа:

Право да станеш родител

289. Слично како изразот „приватен живот“ изразот „семеен живот“ го опфаќа правото на почитување на одлуката да се стане биолошки родител (Dickson v. the United Kingdom [GC], § 66). Соодветно правото на една двојка да ја искористи можноста за медицински потпомогнато оплодување влегува во опсегот на членот 8, како израз на приватниот и семејниот живот (S.H. and Others v. Austria § 60). Сепак, одредбите од членот 8 сами по себе не го гарантираат ниту правото на формирање на семејство, ниту правото на посвојување (E.B.v. France [GC]).

Во однос на децата

290. Природни врски помеѓу мајката и нејзиното дете (Marckx v. Belgium, § 31; Kearns v. France, § 72).

291. Детето родено во брачна заедница е ipso jure дел од таквиот однос; така од моментот на раѓање на детето и со самиот тој факт, постои врска помеѓу детето и родителите која резултира со семеен живот, кој последователните настани не можат да ја скршат, освен во исклучителни ситуации (Ahmut v. the Netherlands, § 60; Gül v. Switzerland, § 32; Berrehab v. the Netherlands, § 21; Hokkanen v. Finland, § 54).

292. Кога се работи за биолошкиот татко и неговото дете родено надвор од брак, релевантните фактори можат да го вклучаат соживотот, природата на односот помеѓу родителите и неговиот интерес за детето (Keegan v. Ireland, §§ 42-45; M.B. v. the

65

United Kingdom (одлука); Nylund v. Finland (одлука); Lebbink v. the Netherlands, §§ 37-40).

293. Во целина, сепак, соживотот не претставува sine qua non за постоење на семеен живот помеѓу родителите и детето (Berrehab v. the Netherlands, § 21).

294. Посвоениците и посвоителите (X v. France (одлука); X v. Belgium and the Netherlands (одлука); Pini and Others v. Romania, §§ 139-140 и 143-148). Законското и вистинското посвојување може да создаде „семеен живот“, дури и во отсуство на соживот или било какви вистински врски помеѓу посвоеникот и посвоителите (Pini and Others v. Romania, §§ 143-148).

295. Судот може да го признае постоењето на de faсto „семеен живот“ помеѓу родителите кај кои детето е сместено, имајќи го предвид времето кои тие го поминале заедно, квалитетот на односот и улогата која ја одиграл возрасниот vis-à-vis детето (Moretti and Benedetti v. Italy*,§§ 48-52).

296. Врските помеѓу детето и блиските роднини, како на пример, бабите и дедовците и внуците, имајќи предвид дека таквите роднини можат да одиграат значајна улога во семејниот живот (Price v. the United Kingdom (одлука); Bronda v. Italy, § 51).

297. Семејниот живот не завршува кога детето е доверено на чување (Johansen v. Noeway § 52) или кога родителите ќе се разведат (Mustafa and Armagan Akin v.Turkey, § 19).

298. Во имиграционите предмети, нема да постои семеен живот помеѓу родителите и возрасните деца, освен во случај доколку тие можат да демонстрираат дополнителни елементи на зависност, различни од нормалните емотивни врски (Slivenko v. Latvia [GC], § 97; Kwakye-Nti and Dufie v. the Netherlands* (одлука)). Сепак, таквите врски можат да бидат земени предвид како дел од „приватен живот“ (Slivenko v. Latvia [GC], § 97). Судот прифатил во определен број на случаи кои се однесуваат на млади луѓе, кои се уште не формирале сопствено семејство, дека нивниот однос, со нивните родители и останатите членови на блиското семејство, исто така, претставуваат „семеен живот“ (види Maslov v. Austria [GC], § 62).

Во однос на двојки

299. Изразот „семејство“ во членот 8 не се однесува исклучиво на врски кои се засноваат на брак и може да опфати други de faсto „семејни врски“ каде странките живеат заедно во вонбрачна заедница (Johnston and Others v. Ireland, § 56).

300. Дури и во случаи на отсуство на соживот, се уште можат да постојат доволно врски за семеен живот (Kroon and Others v. the Netherlands, § 30).

301. Фактот дека бракот не е во согласност со националното законодавство не претставува пречка за семеен живот (Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. the United Kingdom, § 63).

302. Веридбата не создава сама по себе семеен живот (Wakefield v. the United Kingdom (одлука)).

303. Двојките од исти пол кои живеат во стабилен однос влегуваат во опсегот на изразот „семеен живот“ на истиот начин, како и врските на двојки од различен пол (Schalk and Kopf v. Austria (не е правосилна), §§ 92-94).

Во однос на другите врски


66

304. Семеен живот, исто така, може да постои и помеѓу браќа и сестри (Moustaquim v. Belgium, § 36; Mustafa and Armagan Akın v. Turkey, § 19), тетки/чичковци и внуки/внуци (Boyle v. the United Kingdom (Извештај на Комисијата), §§ 41-47). Сепак, традиционалниот пристап е дека блиските врски кои не формираат „семеен живот“, генерално влегуваат во опсегот на „приватниот живот“ (Znamenskaya v. Russia, § 27 и референците содржани таму).

Материјални интереси

305. „Семејниот живот“ не вклучува само социјални, морални или културни врски; тој исто така опфаќа интереси од материјална природа, за што сведочат, меѓу останатото, должноста за издршка и позицијата што во домашните правни системи на мнозинството држави договорнички ја има резервираниот дел од наследството (réserve héréditaire). Така, Судот прифатил дека правото на наследство помеѓу децата и родителите, и помеѓу внуците и бабите и дедовците, толку е тесно поврзано со семејниот живот, што влегува во опсегот на членот 8 (Marckx v. Belgium, § 52; Pla and Puncernau v. Andorra, § 26). Членот 8, сепак не претпоставува право на детето да биде признато за наследник на починато лице, со цел наследување (Haas v. the Netherlands, § 43). Концептот на „семеен живот„ не може да се примени ниту во однос на барања за надомест за штета од трето лице по смртта на вереникот на жалителот (Hofmann v. Germany (одлука)).

4. Концептот на „ дом“ и „ преписка“

Член 8 – Право на почитување на приватниот и семејниот живот

1. Секој има право на почитување на неговиот приватен и семеен живот, домот и преписктата.

2. Јавната власт не смее да се меша во остварувањето на ова право,

освен ако тоа мешање е предвидено со закон и ако претставува мерка која е во интерес на државната и јавната безбедност, економската благосостојба на земјата, заштита на поредокот и спречувањето на кривичните дела, заштитата на здравјето и моралот, или заштита на правата и слободите на другите, во едно демократско општество.

а) Опсег на членот 8

306. Додека членот 8 има за цел да заштити четири области на личната автономија – приватниот живот, семејниот живот, домот и преписката – овие области меѓусебно не се исклучуваат и мерките можат симултано да засегаат во правото на почитување и на приватниот и на семејниот живот и на домот или на преписката (Menteş and Others v. Turkey, § 73; Klass and Others v. Germany, § 41; López Ostra v. Spain, § 51; Margareta and Roger Andersson v. Sweden, § 72).

б) Опсег на концептот „дом“

307. Домот претставува автономен концепт, така - дали или не, определено живеалиште претставува „дом“ заштитено со членот 8 § 1 ќе зависи од фактичките

67

околности, особено постоењето на доволни и континуирани врски со определено место (Prokopovich v. Russia, § 36; Gillow v. the United Kingdom, § 46; McKay-Kopecka v. Poland (одлука)). Дополнително, изразот „дом“ во англиската верзија на членот 8 не треба да се толкува рестриктивно, имајќи предвид дека францускиот еквивалент „domicile“ има поширока конотација (Niemietz v. Germany, § 30). Концептот:

- опфаќа држење во владение на куќа која припаѓа на друго лице доколку тоа е за значителни периоди на годишна основа (Menteş and Others v. Turkey, § 73). Жалителот не мора да биде сопственик на „домот“ за целите на членот 8;

- не е лимитиран на резиденции утврдени со закон (Buckley v. the United Kingdom, § 54; Prokopovich v. Russia, § 36);

- од тие причини може да биде применлив и на социјални станови окупирани од жалителите како закупци, иако правото на окупација согласно домашното законодавство престанало (McCann v. the United Kingdom, § 46);

- не е лимитиран на традиционалните резиденции и така ќе вклучи, на пример, каравани и други непостојани места на живеење (Buckley v. the United Kingdom (Commission report), § 64 ; Chapman v. United Kingdom [GC] §§ 71-74);

- исто така, може да вклучи втор дом или викенд куќи (Demades v Turkey §§ 32-34);

- може да се однесува на деловни простории во случај на отсуство на јасна дистинкција помеѓу канцеларијата и приватното живеалиште, или помеѓу приватните и деловните активности (Niemietz v. Germany §§ 29-31);

- исто така, може да се примени и во однос на регистрирано седиште на правното лице, подружниците или останатите деловни простории (Société Colas Est and Others v. France, § 41);

- не се однесува на намерата да се изгради живеалиште на определено земјиште или на фактот на имање на потекло од определена област (Loizidou v. Turkey, § 66);

- не се однесува на сушалните кои припаѓаат заеднички на сосопствениците на зградата и кои се наменети за повремена употреба (Chelu v. Romania*

§ 45), на

соблекувалните на артистите Hartung v. France* (одлука)), или земјиштето на кое сопствениците спортуваат или дозволуваат спортување (на пример лов – Friend and Countryside Alliance and Others v. the United Kingdom (одлука), § 45).

Сепак, кога се бара признавање на стаусот на „дом“ во однос на имот кој никогаш или скоро никогаш не бил во владение на жалителот или кога истиот не бил во владение определено подолго време, може врските со конкретниот имот да се толку мали што престануваат да покренуваат било какво, или било какво одделно прашање кое се однесува на членот 8 (види на пример, Andreou Papi v. Turkey, § 54). Можноста за наследување на таков имот, не создава доволно конкретни врски за тој да се третира како „дом“ (Demopoulos and Others v. Turkey (одлука) [GC], §§ 136-137).

в) Примери за нарушување

308. Можните нарушувања на правото на почитување на нечиј дом, вклучуваат:

- намерно уништување на домот (Selçuk and Asker v. Turkey, § 86); - одбивање да им се дозволи на раселените лица да се вратат во своите домови

(Cyprus v. Turkey [GC]) §§ 165-177; * Текстот е достапн само на франуски јазик

68

- претреси (Murray v. the United Kingdom, § 88; Chappell v. the United Kingdom §§ 50 and 51; Funke v. France, § 48) и други влегувања од страна на полицијата (Evcen v. the Netherlands (одлука); Kanthak v. Germany (одлука));

- одлуки кои се однесуваат на просторното планирање (Buckley v. the United Kingdom, § 60) и наредбите за задолжително купување (Howard v. the United Kingdom (одлука));

- еколошки проблеми (López Ostra v. Spain, § 51; Powell and Rayner v. the United Kingdom, § 40);

- следење на телефонската комуникација (Klass and Others v. Germany, § 41); - пропуст да се заштититат личните добра, кои претставуваат составен дел на

домот (Novoseletskiy v. Ukraine). 309. Некои мерки кои го засегаат уживањето во домот, треба сепак, да бидат

испитани во рамките на членот 1 од Протоколот број 1. Ова може да вклучи: - стандардни случаи на експропријација (Mehmet Salih and Abdülsamet Çakmak

v. Turkey*, § 22; Mutlu v. Turkey, § 23); - оделни аспекти на закупот како на пример нивоата на закуп (Langborger v.

Sweden, § 39). 310. На истиот начин, некои мерки кои резултираат со повреда на членот 8

нема неопходно да доведат до заклучок за постоење на повреда на членот 1 од Протоколот број 1 (Surugiu v. Romania*).

311. Во однос на позитивните обврски, почитувањето на домот, исто така, може да претпоставува усвојување од страна на државните органи на мерки кои треба да го обезбедат правото, дури и во сферата на односите помеѓу поединците, како на пример, превенирање нивно влегување и нарушување на домот на жалителот (Novoseletskiy v. Ukraine*, § 68; Surugiu v. Romania, § 59 и референците таму содржани).

г) Опсег на концептот „преписка“

312. Правото да се почитува нечија комуникација, има за цел да ја заштити доверливоста на приватната преписка (B.C. v. Switzerland (одлука)) и како такво се толкува на начин кои ги покрива следниве области:

- писма помеѓу поединци, дури и таму каде испраќачот или примачот е затвореник (Silver and Others v. the United Kingdom, § 84), вклучително и пакети одземени од страна на царинските службеници (X v. the United Kingdom (одлука));

- телефонски разговори (Klass and Others v. Germany, § 41; Malone v. the United Kingdom, § 64; Margareta and Roger Andersson v. Sweden, § 72), вклучително и информации кои се однесуваат на нив, како на пример, датумот, времетраењето и бираните броеви (P.G. and J.H. v. the United Kingdom, § 42);

- пораки по пејџер (Taylor-Sabori v. the United Kingdom); - постари форми на електронска комуникација како на пр.телекс (Christie v. the

United Kingdom (одлука)); - електронски пораки (e-mails), и информации добиени од следењето на

личната употреба на интернет (Copland v. the United Kingdom, §§ 4142); - приватно радио (X and Y v. Belgium (одлука)), но не кога тоа е на јавна

бранова должина и на тој начин е пристапно до други (B.C. v. Switzerland (одлука));


69

- коресподенција која се следи во текот на деловните активности или од деловните простории (Kopp v. Switzerland, § 50; Halford v. the United Kingdom, §§ 44-46);

- електронски податоци собрани за време на претрес на адвокатска канцеларија (Wieser and Bicos Beteiligungen GmbH v. Austria, § 45).

313. Содржината на преписката е ирелевантна од аспект на прашањето на нарушување (A. v. France, §§ 35-37; Frérot v. France, § 54).

314. Не постои принципот на de minimis за да се утврди нарушување отворањето на едно писмо е доволно.

315. Засега, судот беше подготвен да ги утврди следниве позитивни обврски, специфични за преписката:

- обврска да се превенира разоткривање на приватни разговори во јавниот домен (Craxi v. Italy (no. 2), §§ 68-76);

- обврска да им се помогне на затворениците во можноста писмено да кореспондираат со обезбедување на неопходни материјали (Cotleţ v. Romania* , §§ 60-65).

5. Концептот на „ имот“

Член 1 од Протоколот бр.1 Секое правно и физичко лице има право на мирно уживање на својот имот.

а) Заштитен имот

316. Жалителот може да изнесе наводи за повреда на членот 1 од Протоколот број 1, само доколку нападнатата одлука се однесува на неговиот/нејзиниот „имот„ во смисла на значењето на оваа одредба. „Имот“ може да биде или „постоечки имот“ или „актива„ вклучително и побарањувања во однос на кој жалителот може да тврди дека тој или таа има барем „легитимно очекување“ да се стекне со ефективно уживање на имотните права (J.A. Pye (Oxford) Ltd and J.A. Pye (Oxford) Land Ltd v. the United Kingdom [GC], § 61; Maltzan and Others v. Germany [GC] (одлука), § 74 c); Kopecký v. Slovakia [GC], § 35c)).

б) Автономно значење

317. Концептот на „имот“ во првиот дел од членот 1 од Протоколот број 1, има автономно значење кое не е ограничено на сопственоста врз физички ствари и е независно од формалната класификација во домашното право: определени други права и интереси, кои претставуваат „актива„ исто така може да се сметаат за „имотни права„ и така да се сметаат за „имот“, за целите на оваа одредба. Прашање кое треба да се испитува во секој поединечен случај, е дали околностите на случајот, земени во целина, му дозволуваат на жалителот да биде носител на суштински интерес заштитен со членот 1 од Протоколот број 1 (Anheuser-Busch Inc. v. Portugal [GC], § 63;Öneryildiz v. Turkey [GC], § 124; Broniowski v. Poland [GC], § 129; Beyeler v. Italy [GC], § 100; Iatridis v. Greece [GC], § 54).

Во случај на нефизички добра, Судот особено зема во предвид дали правната положба во прашање, покренува определени финансиски права и интереси и на тој начин има економска вредност (Paeffgen GmbH v. Germany (одлука)).

70

в) Постоен имот

318. Членот 1 од Протоколот број 1, се однесува само на постојниот имот на поединецот Marckx v. Belgium, § 50; Anheuser-Busch Inc. v. Portugal [GC], § 64). Тој не го гарантира правото да прибави имот (Slivenko and Others v. Latvia [GC] (одлука), § 121; Kopecký v. Slovakia [GC], § 35(b)).

319. Лицето кое се жали на повреда на неговото или нејзиното имотно право, прво мора да покаже дека такво право постоело (Pištorová v. the Czech Republic, § 38; Des Fours Walderode v. the Czech Republic (одлука); Jigalev v. Russia, § 131).

320. Кога постои спор во однос на тоа дали жалителот има имотен интерес кој би можел да се заштити со членот 1 од Протоколот број 1, од Судот се бара да ја определи правната положба на жалителот (J.A. Pye (Oxford) Ltd and J.A. Pye (Oxford) Land Ltd v. the United Kingdom [GC], § 61).

г) Побарувања и долгови

321. Кога имотниот интерес според својата природа претставува побарување, може да се смета за „актива“ само кога има доволна основа во националното законодавство, на пример, кога постои утврдена судска пракса на домашните судови кои тоа го потврдуваат (Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC], § 94; Anheuser-Busch Inc v. Portugal [GC], § 65; Kopecký v. Slovakia [GC], § 52; Draon v. France [GC], § 68).

322. Долг чие постоење е доволно утврдено со судска пресуда, која станала извршна, претставува „имот“ (Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis v. Greece, § 59; Burdov v. Russia, § 40).

323. Судската пракса на Судот не претпоставува постоењето на „вистински спор“ или „спорно барање“, како критериум за определување дали во случајот постои „легитимно очекување“ заштитено со членот 1 од Протоколот број 1 (Kopecký v. Slovakia [GC], § 52; Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC], § 94).

324. Не може да се каже дека постои легитимно очекување кога постои спор во однос на правилното толкување и примена на домашното законодавство и поднесоците на жалителот се последователно одбиени од страна на националните судови (Anheuser-Busch Inc v. Portugal [GC], § 65; Kopecký v. Slovakia [GC], § 50).

д) Реституција на имот

325. Членот 1 од Протоколот број 1 не може да се толкува на начин кој предвидува било каква општа обврска на државата договорничка за реституција на имот, кој бил пренесен на државата пред ратификацијата на Конвенцијата. Членот 1 од Протоколот број 1 не ја ограничува ниту слободата на државите договорнички да го определат опсегот на имотот кој ќе биде вратен и да ги определат условите под кои тие се согласуваат да ги вратат имотните права на поранешните сопственици.

326. Особено, државите договорнички уживаат широка „маргина на уважување„ во однос на исклучувањето на определени категории на поранешни сопственици од групата на оние со такво право. Кога категориите на сопственици се исклучени на овој начин, нивните барања за реституција не можат да претставуваат основ за „легитимно очекување“ кое бара заштита на членот 1 од Протоколот број 1.

327. Од друга страна, кога државата договорничка која ја ратификувала Конвенцијата, вклучително и Протоколот број 1, усвои законодавство кое обезбедува целосна или делумна реституција на имотот конфискуван во претходниот режим,

71

таквото законодавство може да се смета дека генерира нови имотни права заштитени со членот 1 од Протоколот број 1 за лицата кои ги задоволуваат критериумите потребни за стекнување на правото. Истото може да се примени и во однос на аранжманите за реституција или компензација утврдени со законодавство кое датира пред моментот на ратификација, доколку таквото законодавство остане во сила по ратификацијата на Протоколот број 1 од страна на државите договорнички (Maltzan and Others v. Germany [GC] (одлука), § 74(d); Kopecký v. Slovakia [GC], § 35(d) ).

328. Надежда за признавање на имотно право кое било невозможно да се оствари ефективно не може да се смета за „имот“, во смисла на значењето на членот 1 од Протоколот број 1, ниту може условно побарување кое застарело како резултат на неисполнување на условот (Malhous v. the Czech Republic [GC] (одлука); Kopecký v. Slovakia [GC], § 35(c) ).

329. Верувањето дека законодавството претходно во сила, ќе се смени во прилог на жалителот, не може да се смета за форма на легитимно очекување за целите на членот 1 од Протоколот број 1. Постои разлика помеѓу чиста надеж за реституција, колку и да е таквата надеж разбирлива и легитимно очекување кое мора да биде од поконкретна природа за разлика од чистата надеж и да биде засновано на правни одредби или правен акт, како на пример, судска одлука (Gratzinger and Gratzingerova v. the Czech Republic [GC] (одлука), § 73; Maltzan and Others v. Germany [GC] (одлука), § 112).

ѓ) Идна добивка

330. Идната добивка претставува „имот“, само доколку добивката е заработена или доколку во однос на истата постои извршно побарување (Ian Edgar (Liverpool) Ltd v. the United Kingdom (одлука); Wendenburg v. Germany (одлука) ; Levänen and Others v. Finland (одлука); Anheuser-Busch Inc v. Portugal [GC], § 64).

е) Деловна клиентела

331. Применливоста на членот 1 од Протоколот број 1 се проширува на деловните дејсности и нивните клиенти, имајќи предвид дека се работи за правни лица од определена вредност, што во многу имаат природа на приватно право и така претставуваат „актива„ и оттука „имот„ во смисла на првата реченица од членот 1 од Протоколот број 1 (Lederer v. Germany (одлука); Buzescu v. Romania, § 81; Wendenburg and Others v. Germany (одлука); Olbertz v. Germany (одлука); Döring v. Germany (одлука); Van Marle and Others v. the Netherlands, § 41).

ж) Дозвола за деловна активност

332. Дозвола за деловна активност, претставува имот; нејзиното одземање претставува нарушување на правото загарантирано со членот 1 од Протоколот број 1 (Megadat.com SRL v. Moldova, §§ 62-63; Bimer S.A. v. Moldova, § 49; Rosenzweig and Bonded Warehouses Ltd v. Poland, § 49; Capital Bank AD v. Bulgaria, § 130); Tre Traktörer Aktiebolag v. Sweden, § 53).

з) Инфлација

333. Членот 1 од Протоколот број 1 не налага било каква општа обврска на државите за одржување за купувачката моќ на износите депонирани во финансиските институции, преку систематско индексирање на заштедите Rudzińska v. Poland

72

(одлука); Gayduk and Others v. Ukraine (одлука); Ryabykh v. Russia, § 63).

Истиот ниту ги обврзува државите да ја одржуваат вредноста на побарувањата или да применуваат на приватните побарувања затезни камати, кои се соодветни на инфлацијата (Todorovv. Bulgaria (одлука)).

ѕ) Интелектуална сопственост

334. Членот 1 од Протоколот број 1 се применува на однос на интелектуалната сопственост како таква (Anheuser-Busch Inc v. Portugal [GC], § 72).

335. Тој се применува во однос на барањата за регистрација на трговска марка (Anheuser-Busch Inc v. Portugal [GC], § 78).

и) Акции во трговско друштво

336. Акции во трговско друштво со економска вредност може да се сметаат за имот (Olczak v. Poland (одлука), § 60; Sovtransavto Holding v. Ukraine, § 91).

ј) Придонеси за социјално осигурување

337. Не постои основа за разлика помеѓу придонесите со или без партиципација за целите на примена на членот 1 од Протоколот број 1.

338. Иако членот 1 од Протоколот број 1 не го вклучува правото за социјални надоместоци од било каков вид, доколку државата договорничка има законодавство во сила, кое предвидува право на исплата на социјална помош - независно дали тоа е условено или не со претходно плаќање на придонеси – таквото законодавство мора да се смета како законодавство кое генерира имотни интереси кои влегуваат во опсегот на членот 1 од Протоколот број 1, за лицата кои ги задоволуваат условите (Stec and Others v. the United Kingdom [GC] (одлука), §§ 5355; Andrejeva v. Latvia [GC], § 77).

III. НЕДОПУШТЕНОСТ ЗАСНОВАНА НА ОСНОВАНОСТА

А. Очигледна неоснованост

Член 35 § 3 – Индивидуални жалби

Судот ќе ја прогласи за недопуштена секоја индивидуална жалба поднесена во согласност со членот 34 доколку смета дека:

а) жалбата е неспоива со одредбите од Конвенцијата или нејзините Протоколи, ако е очигледно неоснована или ако претставува злоупотреба на правото на идивидуална жалба; ...

1. Општ вовед

339. Дури и кога жалбата е споива со Конвенцијата и сите формални услови за допуштеност се исполнети, судот во секој случај може да ја прогласи за

73

недопуштена поради причини кои се однесуваат на испитувањето на нејзината основаност. Далеку најчеста причина за тоа е очигледната неоснованост на жалбата. Вистина е дека примената на изразот „очигледна“, во членот 35 § 3 (а) може да предизвика конфузија: доколку се земе буквално, може да се смета дека значи дека жалбата ќе биде прогласена за недопуштена по овој основ, само доколку е веднаш

очигледно на еден просечен читател дека е измислена и дека ѝ недостасува

заснованост. Сепак, јасно е од утврдената и изобилна судска пракса на институциите на Конвенцијата (тоа се Судот и пред 1 ноември 1998, Европската комисија за човекови права) дека изразот треба да се толкува пошироко, во смисла на крајниот исход од случајот. Со други зборови, секоја жалба ќе се смета за „очигледно неоснована“ доколку прелиминарното испитување на нејзината суштина не открие било каква појава на повреда на правата загарантирани со Конвенцијата,што резултира со можност таа да биде прогласена за недопуштена, на почетокот без да се пристапи кон формално испитување на основаноста (што нормално би резултирало со пресуда).

340. Фактот дека Судот, со цел да заклучи дека жалбата е очигледно неоснована, понекогаш треба да побара одговор од странките и да се впушти во долго и детално образложение на сопствената одлука, со ништо не придонесува за промена на „очигледната“ неоснована природа на жалбата (Mentzen v. Latvia (одлука)).

341. Мнозинството очигледно неосновани жалби се прогласуваат за недопуштени de plano од страна на судија поединец или комитет од тројца судии (член 27 и 28 од Конвенцијата). Сепак, некои жалби од овој вид се испитуваат од страна на совет или дури – во исклучителни случаи – од страна на Големиот совет (Gratzinger and Gratzingerova v. the Czech Republic [GC] (одлука), и Demopoulos and Others v. Turkey [GC] (одлука)).

342. Изразот „очигледно неосновани“ може да се примени на жалбите во целина, или на определен жалбен навод во рамките на поширокиот контекст на случајот. Така, во некои случаи, делот од жалбата може да се отфрли од причина што истиот за неа судот би требало да одлучува како во четврта инстанца, додека остатокот се прогласува за допуштен и може дури да резултира со утврдување на повреда на Конвенцијата. Од овие причини, попрецизно и поточно е да се реферира на „очигледно неосновани жалбени наводи“.

343. Со цел да се разбере значењето и опсегот на изразот „очигледно неосновани“, значајно е да се запомни дека еден од фундаменталните принципи на кои се заснова системот на Конвенцијата е принципот на супсидијарност. Во специфичниот контекст на Европскиот суд за човекови права, ова значи дека задачата за обезбедување на почитување на имплементацијата и остварувањето на правата предвидени во Конвенцијата, првенствено е во надлежност на органите на државите договорнички, отколку во надлежност на Судот. Судот може да интервенира само таму, каде што домашните органи нема да успеат да ги остварат своите задачи (Scordino v. Italy (no. 1) [GC], § 140). Затоа е најдобро фактичката состојба на предметот да се утврди и проблематичните прашања да се испитаат, колку што е можно на домашно ниво, така да домашните органи, кои поради нивните директни и континуирани контакти со виталните сили во нивните држави се најдобро позиционирани тоа да го прават, можат да ги исправат сите наводни повреди на

74

Конвенцијата (Varnava and Others v. Turkey [GC], § 164). 344. Очигледно неоснованите жалби можат да се поделат во четири

категории: жалби од „четврта инстанца“, жалби каде е јасно или очигледно дека не постои повреда, незасновани жалбени наводи, и на крајот, конфузни или измислени жалбени наводи.

2. „Четврта инстанца“

345. Една особена категорија на жалбени наводи поднесени до Судот, го сочинуваат она што најчесто се нарекува жалбени наводи од „четврта инстанца“. Овој израз – кој не се појавува во текстот на Конвенцијата и кој е утврден во судската пракса на институциите на Конвенцијата (Kemmache v. France (no. 3), § 44) – е на извесен начин парадоксален, од причина што го нагласува она што Судот не е: тој не е жалбен суд или суд кој може да ја укине одлуки донесени од страна на судовите во државите договорнички на Конвенцијата, или повторно да суди за предметите за кои тие веќе пресудиле, ниту пак може повторно да го испита случајот на истиот начин како Врховен суд. Апликациите од четврта инстанца, оттука, произлегуваат од заблудата кај жалителите во однос на улогата на Судот и природата на судската машинерија воспоставена со Конвенцијата.

346. Покрај своите особени карактеристики, Конвенцијата останува меѓународен договор кој ги почитува истите правила како другите меѓудржавни договори, особено оние утврдени со Виенската конвенција договорно право (Demir and Baykara v. Turkey [GC], § 65). Од овие причини, Судот не може да ги надминува границите на општите овластувања, кои државите договорнички со нивната суверена волја, му ги пренеле. Овие ограничувања се дефинирани во членот 19 од Конвенцијата, која предвидува:

Со цел да се обезбеди почитување на обврските што за Високите странки догооврнички произлегуваат од оваа Конвенција и нејзините Протоколи, се основа Европски суд за човекови права.

347. Соодветно, овластувањата на Судот се лимитирани на верификација на тоа колку државите договорнички се усогласени со обврските за почитување на човековите права, преземени со пристапувањето кон Конвенцијата (и нејзините Протоколи). Дополнително, во отсуство на овластувања за директно влијание во правниот систем на државите договорнички, Судот мора да ја почитува автономијата на нивните правни системи. Тоа значи дека не е негова задача да се справува со грешките во утврдувањето на фактичката состојба или примената на законодавството, наводно направени од страна на националните судови, освен во случај, и само доколку тие можеле да ги повредат правата и слободите заштитени со Конвенцијата. Тој не може самиот да ги оценува фактите кои ги довеле националните судови до тоа да усвојат една одлука наместо друга. Доколку беше поинаку, Судот ќе дејствуваше како суд од трета или четврта инстанца, што ќе значеше непочитување на ограничувањата кој постојат во однос на неговото дејствување (García Ruiz v. Spain [GC], § 28, и Perlala v. Greece* , § 25).


75

348. Во светло на горе кажаното, Судот не може, како општо правило, да ги доведе во прашања констатациите и заклучоците на домашните судови во однос на:

(а) утврдената фактичка состојба во случајот; (б) толкувањето и примената на домашното законодавство; (в) допуштеноста и оценката на доказите во текот на судењето; (г) правичноста на исходот од граѓанскиот спор од аспект на материјалното

право; (д) вината или невиноста на обвинетите во кривичните постапки.

349. Единствените околности во кои Судот може, по исклучок од ова правило, да ги доведе во прашање спорните констатации и заклучоци, е кога истите се флагрантно или очигледно арбитрерни, на начин кој се судира со лицето на правдата и здравиот разум и покренува прашања за повреда на Конвенцијата (Sisojeva and Others v. Latvia [GC], § 89).

350. Жалбените наводи од четврта инстанца можат да бидат поднесени во согласност со било која материјална одредба на Конвенцијата и независно од правната сфера на која постапките припаѓаат на домашно ниво. Доктрината на четврта инстанца, се применува на пример, во следните случаи: (а) граѓански предмети (García Ruiz v. Spain [GC], § 28, и Pla and Puncernau v. Andorra, § 26); (б) кривични предмети (Perlala v. Greece* § 25 и Khan v. the United Kingdom, § 34); (в) даночни предмети (Dukmedjian v. France*, § 71);. (г) предмети во врска со социјални прашања (Marion v. France*, § 22);. (д) управни предмети (Agathos and 49 Others v. Greece*, § 26); (ѓ) предмети во врска со правото на гласање (Adamsons v. Latvia*, § 118);. (е) предмети во врска со влезот, престојот и протерувањето на странци (Sisojeva and Others v. Latvia [GC]).

351. Сепак, најголемиот број на жалбени наводи од четврта инстанца, се поднесуваат во врска со членот 6 § 1 од Конвенцијата во врска со правото на „правично судење“ во граѓанските и кривичните постапки. Треба да се има во предвид – имајќи предвид дека ова претставува чест извор на недоразбирања кај жалителите – дека барањето за „правичност“од членот 6 § 1 не се однесува на „материјална„ правичност (концепт кој е во дел правен, во дел етички и може да се примени единствено од страна на судечкиот судија), туку на „процедурална“. Ова, преведено во практика, значи контрадикторна постапка во која поднесоците биле расправани од странките и тие се ставени во еднаква позиција пред Судот Star Cate Epilekta Gevmata and Others v. Greece (одлука)).

352. Соодветно жалбените наводи од четврта инстанца, во врска со членот 6 § 1 од Конвенцијата ќе бидат отфрлани од страна на Судот врз основа на тоа дека жалителот имал можност за контрадикторна постапка, дека тој бил во можност, во различни фази на таа постапка да изнесува аргументи и докази кои ги сметал за релевантни за неговиот случај; дека тој имал можност ефикасно да се спротистави на аргументите и доказите поднесени од спротивната страна; дека сите негови аргументи кои гледано објективно биле релевантни за решавањето на случајот биле должно расправани и испитани од страна на судовите; дека фактичките и правните причини за нападнатата одлука се доволно образложени и дека соодветно, постапката земена во целина била правична (García Ruiz v. Spain [GC], и Khan v. the United Kingdom).

76

3. Јасно или очигледно отсуство на повреда

353. Жалбените наводи, исто така, ќе бидат прогласени за очигледно неосновани, и покрај исполнувањето на сите формални услови за допуштеност, компатибилноста со Конвенцијата и фактот дека истите не претставуваат жалбен навод од четврта инстанца, доколку не откриваат било каква појава на повреда на правата загарантирани со Конвенцијата. Во таквите случаи, пристапот на Судот ќе се состои во испитување на основаноста на жалбениот навод, заклучувајќи дека не постои појава на повреда и прогласувајќи го жалбениот навод за недопуштен без потреба за понатамошно постапување. Може да се направи разлика помеѓу три видови жалбени наводи, кои бараат ваков вид на пристап.

а) Нема појава на арбитрерност или неправично постапување

354. Во согласност со принципот на супсидијарност, на прво место домашните органи се оние кои треба да обезбедат почитување на фундаменталните права предвидени во Конвенцијата. Поради ова, како општо правило, утврдувањето на фактичката состојба во случајот и толкувањето на домашното право, се работи кои единствено припаѓаат на домашните судови и другите институции, чии констатации и заклучоци во однос на фактичката состојба и толкувањето на правото, се обврзувачки за Судот. Сепак, принципот на ефективност на правата, во целокупниот систем на Конвенцијата, значи дека Судот може и треба да се осигури дека процесот на одлучување кој резултирал со актот на кој жалителот се жали, бил правичен и неарбитререн (постапката во прашање може да биде управна или судска, или двете, во зависност од случајот).

355. Следствено, Судот може да го прогласи за очигледно недопуштен жалбениот навод кој бил суштински испитан од страна на надлежните национални судови во текот на постапката која, a priori, ги исполнува следните услови (во случај на отсуство на докази за спротивното):

(а) постапката била спроведена пред органи надлежни за тоа согласно одредбите на домашното законодавство;

(б) постапката била спроведена во согласност со процедуралните барања на домашното законодавство;

(в) заинтересираната страна имала можност да ги изнесе неговите или нејзините аргументи и докази, кои биле должно расправани од страна на органите во прашање;

(г) надлежните органи ги испитале и ги земале во предвид сите фактички и правни елементи кои гледано објективно биле релевантни за правичен исход на случајот;

(д) постапките резултирале со одлука за која се дадени доволно образложени причини.

б) Нема појава на недостаток на пропорција помеѓу целите и средствата

356. Во случај кога правото од Конвенцијата на кое се заснова жалбата не е апсолутно и е предмет на ограничувања кои се или експлицитни (изрично се предвидени во Конвенцијата) или имплицитни (дефинирани во судската пракса на Судот), Судот често е повикан да оцени дали нарушувањето на кое се жали жалителот било пропорционално.

357. Во групата на одредби кои ги предвидуваат експлицитно дозволените ограничувања, може да се идентификува посебна подгрупа од четири членови: член 8

77

(право на почитување на приватниот и семејниот живот); член 9 (слобода на мисла, совест и религија); член 10 (слобода на изразување) и член 11 (слобода на собирање и здружување). Сите овие членови имаат иста структура: првиот став го предвидува фундаменталното право кое е во прашање, додека вториот став ги дефинира околностите во кои државата може да го ограничи остварувањето на тоа право. Јазикот во вторите ставови не е во потполност идентичен во сите членови, но структурата е иста. На пример, во врска со правото на почитување на приватноста и семејниот живот, членот 8 § 2 предвидува:

Јавната власт не смее да се меша во остварувањето на ова право, освен ако тоа мешање е предвидено со закон и е неопходно во демократското општество во интерес на националната безбедност, јавната безбедност и економската благосостојба на државата, заради зачувување на поредокот и спречување на криминал, заради заштита на здравјето или моралот, или заради заштита на правата и слободите на другите.

Членот 2 од Протоколот број 4 (слобода на движење), исто така, припаѓа на оваа категорија, имајќи предвид дека неговиот трет став го следи истиот модел.

358. Кога Судот е повикан да го испита нарушувањето од страна на јавните институции при остварувањето на едно од погоре споменатите права, тој секогаш го анализира прашањето во три фази. Доколку во конкретниот случај навистина постоело „нарушување“ од страна на државата (и тоа претставува посебно прашање кое мора да се адресира прво, со оглед дека одговорот не е секогаш очигледен), Судот бара одговор на следните три прашања:

(а) Дали нарушувањето е во согласност со „закон“ кој е доволно пристапен и предвидлив?

(б) Доколку е тоа така, дали нарушувањето имало за цел барем една од „легитимните цели“ кои се таксативно наброени (листата на истите може благо да варира во зависност од членот)?

(в) Доколку е тоа случај, дали нарушувањето „е неопходно во демократско општество“ заради постигнување на таа цел? Со други зборови, дали постои однос на пропорционалност помеѓу целта и ограничувањето во прашање?

359. Само доколку одговорот на секое од овие прашања е потврден, се смета дека нарушувањето било компатибилно со Конвенцијата. Доколку ова не е случај, ќе се констатира повреда. При испитувањето на третото прашање, Судот мора да ја земе предвид маргината на уважување која ја има државата, чиј опсег ќе варира значително во зависност од околностите, природата на заштитеното право и природата на нарушувањето (Stoll v. Switzerland [GC], § 105; Demir and Baykara v. Turkey [GC], § 119; S. и Marper v. the United Kingdom [GC], § 102; и Mentzen v. Latvia (одлука)).

360. Истиот принцип се применува не само во однос на членовите погоре споменати, туку исто така и во однос на најголемиот број други одредби од Конвенцијата – и во однос на имплицитните ограничувања кои не се споменати во членовите во прашање. На пример, правото на пристап до суд, гарантирано со членот 6 § 1 од Конвенцијата, не е апсолутно, туку може да претставува предмет на ограничувања; кои се дозволени имплицитно со оглед на тоа дека правото на пристап до суд, по својата природа бара да биде регулирано од страна на државата. Во овој поглед, државите договорнички уживаат определена маргина на уважување и покрај тоа што конечната одлука во однос на почитувањето на барањата предвидени во Конвенцијата, е на самиот Суд. Мора да биде задоволено, дека ограничувањата во

78

конкретниот случај не го ограничуваат или редуцираат пристапот на поединецот на таков начин или до таа мера што ја поткопува самата суштина на правото. Исто така, ограничувањата на правото на пристап до суд нема да бидат компатибилни со членот 6 § 1, доколку не се насочени кон легитимна цел и доколку не постои разумен однос на пропорционалност меѓу средствата применети и целите кон чие постигнување се стремело (Cudak v. Lithuania [GC], § 55).

361. Доколку, по прелиминарното испитување на жалбата, Судот е задоволен дека условите споменати погоре се исполнети и дека, имајќи ги предвид сите релевантни околности на случајот, не постои јасен недостаток на пропорционалност помеѓу целите кон кои се стремело нарушувањето од страна на државата и средствата кои биле применети, ќе го прогласи жалбениот навод за недопуштен поради очигледна неоснованост. Причините дадени во одлуката за недопуштеност, во еден таков случај, ќе бидат идентични или слични на оние, кои Судот би ги усвоил во пресуда за основаноста заклучувајќи дека во конкретниот случај не постои повреда (Mentzen v. Latvia (одлука)).

в) Други релативно едноставни суштински прашања

362. Во дополнение на ситуациите опишани погоре, Судот ќе го прогласи жалбениот навод за очигледно неоснован, доколку заклучи дека поради причини во врска со основаноста, не постои повреда на конкретните одредби од Конвенцијата. Постојат два сета на околности, во кои ова особено е случај:

(а) кога постои утврдена и обемна пракса на Судот за идентични или слични предмети, врз основа на кои истиот може да заклучи дека во случајот не постои повреда на Конвенцијата во конкретниот случај (Galev and Others v. Bulgaria (одлука));

(б) кога, иако не постојат претходни одлуки кои директно и посебно го третираат прашањето во конкретниот случај, Судот може врз основа на постојната судска пракса, да заклучи дека не постои повреда на Конвенцијата (Hartung v. France*(одлука)).

363. Во двата сета на околности, Судот може да биде повикан да ја испита фактичката состојба на предметот и сите останати релевантни фактички елементи во детали и опширно (Collins and Akaziebie v. Sweden (одлука)).

4. Непоткрепени жалбени наводи: отсуство на докази

364. Постапката пред Судот според својата природа е контрадикторна. Од тие причини, странките – жалителот и Владата повикана на одговорност – имаат задача да ги докажат своите фактички наводи (преку доставување до судот на сите фактички докази), и нивните правни аргументи (објаснувајќи зошто, според нив засегнатите одредби од Конвенцијата не се или се повредени).

365. Релевантните делови од членот 47 од Деловникот на Судот, кои ја уредуваат содржината на индивидуалната жалба, предвидуваат:

Секоја жалба согласно членот 34 од Конвенцијата треба да биде направена со пополнување на формуларот за жалба обезбеден од страна на Регистарот, освен во случај доколку Претседателот на одделот одлучи поинаку. Тој содржи:.


79

... (г) исцрпна изјава за фактичката состојба; (д) изјава за наводните повреди на Конвенцијата и релевантните аргументи; ... (ѓ) предмет на жалбата; и ќе биде пропатено со (е) копии од сите релевантни документи, особено одлуки, судски или поинакви

во врска со предметот на жалбата. ...

Непочитувањето на барањата предвидени во ставот ... 1 ... од Деловникот, може да резултираат со тоа жалбата да не биде испитана од страна на Судот.

366. Дополнително, согласно членот 44 С § 1 од Деловникот на Судот:

Кога странката ќе пропушти да достави докази или да обезбеди информации на барање на Судот, или ... релевантни информации по сопствено видување или на друг начин ќе пропушти ефективно да учествува во постапката, Судот може да го смета таквото однесување за несоодветно.

367. Кога горе споменатите услови не се исполнети, Судот ќе ја прогласи жалбата за недопуштена, како очигледно неоснована. Постојат два сета на околности, во кои ова особено може да се случи:

(а) кога жалителот едноставно цитира една или повеќе одредби од Конвенцијата, без објаснување на кој начин тие биле повредени, освен доколку тоа е очигледно од фактичката состојба во случајот Trofimchuk v. Ukraine (одлука); .Baillard v. France (одлука));

(б) кога жалителот ќе пропушти или ќе одбие да достави документирани докази во поддршка на своите наводи (особено одлуки од судовите или други домашни органи), освен во случај на постоење на исклучителни околности надвор од неговата контрола кој го спречуваат да го направи тоа (на пример, доколку затворските служби одбијат да ја препратат документацијата од затворското досие до Судот).

5. Конфузни или измислени жалбени наводи

368. Судот ќе ги одбие како очигледно неосновани жалбените наводи кои се до таа мера конфузни, што е објективно невозможно да се добие чувство за фактите на кои жалителот се жали и неправдата во врска со која тој или таа се обраќа до Судот. Истото се однесува и на измислените жалбените наводи, односно на жалбени наводи кои се однесуваат на фактичка состојба која објективно е невозможна, јасно е дека е измислена или е очигледно спротивна на здравиот разум. Во такви случаи, фактот дека не постои повреда на Конвенцијата, ќе биде очигледен за еден просечен набљудувач, дури и за просечен набљудувач без било каква правничка обука.

80

Б. Отсуство на значителна штета Член 35 § 1 б) - Критериуми за допуштеност

3. Судот ќе ја прогласи за недопуштена секоја индивидуална жалба поднесена согласно членот 34 доколку:

(.....)

б) жалителот не претрпел значителна штета, освен во случај кога почитувањето на човековите права дефинирани во Конвенцијата и нејзините Протоколи бара испитување на основаноста на жалбата, и под услов ниту еден случај да неможе да биде отфрлен на оваа основа доколку не е должно испитан од страна на домашните судови.

1. Причини за новиот критериум 369. Новиот критериум за допуштеност се додаде кон листата критериуми

предвидени во членот 35 со стапувањето во сила на Протоколот број 14 на 1 јуни 2010 година. Во согласност со членот 20 од Протоколот, новата одредба ќе се применува во однос на сите жалби доставени до Судот, освен во однос на оние кои се прогласени за допуштени. Воведувањето на овој критериум се сметаше за неопходно, имајќи го во предвид постојаниот пораст на обемот на работа на Судот. Тој го обезбеди Судот со дополнителна алатка која треба да помогне во концентрирањето на предметите кои бараат испитување на основаноста. Со други зборови, тој му овозможува на Судот да ги отфрли случаите кои се сметаат за „незначителни“, согласно со принципот дека судиите не треба да постапуваат по такви случаи („De minimis non curat praetor“)

370. Изразот „de minimis“ иако формално не беше дел од Европската конвенција за човекови права до 1 јуни 2010 година, сепак, беше споменуван во неколку издвоени мислења на Комисијата (види Eyoum-Priso v. France* (одлука); H.F.K-F v. Germany (одлука); Lechesne v. France† (одлука)) и на Судот (види на пример Dudgeon v. the United Kingdom; O'Halloran and Francis v. the United Kingdom [GC]; и Micallef v. Malta [GC] ) и исто така од страна на владите во нивните одговори до Судот (види на пример Koumoutsea and Others v. Greece* (одлука)).

2. Опсег

371. Членот 35 § 3 (б) е составен од три посебни елементи. Прво, самиот критериум за допуштеност: Судот може да ја прогласи за недопуштена секоја индивидуална жалба каде жалителот не претрпел значителна штета. Во продолжение, следат две гаранции. Прво, Судот не може да ја прогласи таквата жалба за недопуштена, кога почитувањето на човековите права бара испитување на жалбата во


† Текстот е достапен само на француски јазик

81

делот на основаноста. Второ, врз основа на овој нов критериум, не може да се отфрли случај, кој не бил доволно испитан од страна на домашните органи.

372. Самиот Суд е надлежен за толкување на новиот критериум за допуштеност и е надлежен да одлучува за неговата примена. Во првите две години по влегувањето во сила, примената на критериумот е резервирана за советите и Големиот совет (член 20 § 2 од Протоколот број 14), кои ќе утврдат јасни принципи во судската пракса за неговата примена во конкретен контекст.

3. Дали жалителите претрпеле значителна штета

373. „Значителна штета“ е термин кој бара толкување и може да се толкува преку воспоставување на објективни критериуми низ постепениот развој на судската пракса на Судот. Овој термин му дава на Судот извесен степен на флексибилност, како дополнение кон онаа која му ја обезбедуваат постојните критериуми за допуштеност (види Образложение на Протоколот број 14, CEST No.194 §§ 78 и 80, во понатамошниот текст: „Образложение„). Новиот критериум се заснова на идејата дека повредата на определено право, колку и да е реална од чисто правен аспект, треба да има минимално ниво на сериозност за да оправда разгледување и внимание од страна на меѓународен суд (Korolev v. Russia (одлука)).

374. Зборовите употребени при дефинирањето на критериумот ја земаат во предвид веќе претрпената штета од страна на жалителот на национално ниво. Факторот кој треба да биде земен во предвид, иако не ексклузивно, се финансиските последици по жалителот (види Bock v. Germany (одлука), за неодамнешен пример на предмет кој е прогласен за недопуштен поради незначителноста на износот во прашање). Во случајот Ionescu v. Romania (одлука) Судот зазеде гледиште дека финансиското побарување на жалителот не е големо; се работи за износ од 90 ЕВРА, при што не постои информација која би укажала дека загубата на оваа сума би имала било какви значајни последици по личниот живот на жалителот. Во случајот на Korolev v. Russia (одлука) наводите на жалителот беа експлицитно ограничени на пропустот на бранителот да му се исплати износ помал од едно евро кој му бил досуден од страна на домашните судови. Сепак, Судот ќе го земе во предвид фактот дека влијанието на материјалната загуба не може да се мери во апстрактни поими; дури и скромната материјална штета може да биде значителна во светло на специфичната положба на поединецот и економската ситуација во државата или регионот, каде што тој или таа живеат.

375. Сепак, Судот истовремено е свесен дека засегнатиот материјален интерес не е единствениот елемент во одлучувањето за тоа дали жалителот претрпел значителна штета. Вистина е дека повреда на Конвенцијата може да засега во значајни принципиелни прашања и така да предизвика значителна штета, без да засега во материјалните интереси (Korolev v. Russia (одлука)). Субјективното чувство на жалителот за влијанието на наводната повреда, треба објективно да се оправда.

4. Две одредби за гаранција

а) Дали почитувањето на човековите права бара испитување на основаноста

376. Вториот елемент е одредба со гаранции (види образложение, § 81), во

смисла на тоа дека жалбата нема да биде прогласена за недопуштена, доколку почитувањето на човековите права дефинирани во Конвенцијата или протоколите бара

82

испитување на жалбата во делот на нејзината основаност. Јазикот употребен при дефинирањето на овој елемент произлегува од втората реченица на членот 37 § 1 од Конвенцијата, каде тој исполнува слична функција во контекст на одлуките за бришење на жалбите од листата на предмети на Судот. Истиот јазик е употребен во членот 38 § 1, како основа за обезбедување пријателско спогодување помеѓу странките.

377. Органите на Конвенцијата постојано ги толкуваат овие одредби така да истите инсистираат на продолжување со испитување на случајот, независно од пријателската спогодба помеѓу странките, или постоењето на било каква друга основа за тргање на предметот од листата на предмети. Така, неопходност од понатамошно испитување на предметот се констатира, кога тоа покренува прашања од општ карактер кои влијаат врз почитувањето на Конвенцијата (види Tyrer v. the United Kingdom, § 2).

378. Такви прашања од општ карактер би се покренале, на пример, кога постои потреба да се објаснат обврските на државите кои произлегуваат од Конвенцијата, или со цел да се наведе одговорната држава да разреши структурален проблем кој влијае врз други лица кои се во иста положба како жалителот. Така, Судот често се наоѓал во позиција, согласно членот 37 и 38, да верификува дека општиот проблем кој се покренува во конкретниот предмет, бил отстранет и дека слични правни прашања биле разрешени од страна на Судот во други случаи (види, меѓу многу други, Can v. Austria, §§ 15-18; и Léger v. France [GC] (тргнат од листата на предмети), § 51). На пример, кога Судот веќе имал можност да одлучи за примената на процедуралните правила од страна на домашните органи и жалбениот навод е единствено од историски интерес, почитувањето на човековите права не бара понатамошно испитување на истиот жалбен навод (see Ionescu v. Romania (одлука)). Во одлуката на Судот во случајот Korolev v. Russia (одлука) Судот не пронајде никакви причини од интерес за јавниот ред кој бараат испитување на основаноста. Прво, од причина што Судот во бројни прилики одлучил по прашања аналогни на она кое се покренува во конкретниот случај. Второ, и Судот и Комитетот на Министри го адресирале системскиот проблем на неизвршување на домашните судски пресуди во Руската Федерација.

б) Дали предметот бил должно испитан од страна на домашните судови

379. Нема да биде возможно Судот да ја отфрли жалбата врз основа на нејзината тривијална природа, доколку случајот не бил доволно испитан од страна на домашните судови. Оваа одредба, која го рефлектира принципот на супсидијарност, обезбедува дека за целите на примена на новиот критериум за допутшеност, секој случај треба да биде испитан од страна на суд независно дали на национално ниво, или на европско ниво, со други зборови треба да се избегне негирањето на правдата.

380. Со цел толкување на изразот „должно“, новиот критериум нема да се толкува толку строго, како барањето за правично судење од членот 6 на Конвенцијата (види Ionescu v. Romania (одлука)).

83

Предмети

A. v. France, 23 Ноември 1993, Серија A бр. 277B A. v. Norway, бр. 28070/06, 9 Април 2009 A. v. the United Kingdom, 23 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998 VI A.D.T. v. the United Kingdom, бр. 35765/97, ECHR 2000-IX Abdulaziz, Cabales and Balketali v. the United Kingdom, 28 Мај 1985, Серија A бр. 94 Ada Rossi and Others v. Italy (dec.), бр. 55185/08, 55483/08, 55516/08, 55519/08, 56010/08, 56278/08, 58420/08 и 58424/08, ECHR 2008 Adam and Others v. Germany (dec.), бр. 290/03, 1 Септември 2005 Ādamsons v. Latvia, бр. 3669/03, 24 Јуни 2008 Adesina v. France (dec.), бр. 31398/96, 13 Септември 1996 Adolf v. Austria, 26 Март 1982, Серија A бр. 49 Aerts v. Belgium, 30 Јули 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-V Agathos and 49 Others v. Greece, бр. 19841/02, 23 Септември 2004 AGOSI v. the United Kingdom, 24 Октомври 1986, Серија A бр. 108 Agrotexim and Others v. Greece, 24 Октомври 1995, Серија A бр. 330-A Ahmet Sadik v. Greece, бр. 18877/91, 15 Ноември 1996 Ahmut v. the Netherlands, 28 Ноември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-VI Ahtinen v. Finland (dec.), бр. 48907/99, 31 Мај 2005 Air Canada v. the United Kingdom, 5 Мај 1995, Серија A бр. 316-A Airey v. Ireland, 9 Октомври 1979, Серија A бр. 32 Akdivar and Others v. Turkey [GC], 16 Септември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-IV Aksoy v. Turkey, 18 Декември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-VI Al-Adsani v. the United Kingdom [GC], бр. 35763/97, ECHR 2001-XI Alatulkkila and Others v. Finland, бр. 33538/96, 28 Јули 2005 Albert and Le Compte v. Belgium, 10 Февруари 1983, Серија A бр. 58 Aldrian v. Austria (dec.), бр. 16266/90, Одлука на Комисијата од 7 Мај 1990, DR 65 Aleksandr Zaichenko v. Russia, бр. 39660/02, 18 Февруари 2010 Alexanian v. Russia, бр. 46468/06, 22 Декември 2008 Ali Şahmo v. Turkey (dec.), бр. 37415/97, 1 Април 2003 Aliev v. Georgia, бр. 522/04, 13 Јануари 2009 Allan v. the United Kingdom (dec.), бр. 48539/99, 28 Август 2001 Almeida Garrett, Mascarenhas Falcão and Others v. Portugal, бр. 29813/96 и 30229/96, ECHR 2000-I Al-Moayad v. Germany (dec.), бр. 35865/03, 20 Февруари 2007 Al-Nashif v. Bulgaria, бр. 50963/99, 20 Јуни 2002 Amann v. Switzerland [GC], бр. 27798/95, ECHR 2000-II Amuur v. France, 25 Јуни 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-III An and Others v. Cyprus, бр. 18270/91, одлука на Комисијата од 8 октомври 1991

84

Andrášik and Others v. Slovakia (dec.), броеви: 57984/00, 60237/00, 60242/00, 60679/00, 60680/00, 68563/01 и 60226/00, ECHR 2002-IX Andrášik and Others v. Slovakia (dec.), броеви: 57984/00, 60237/00, 60242/00, 60679/00, 60680/00, 68563/01 и 60226/00, ECHR 2002-IX (извадоци) Andrejeva v. Latvia [GC], бр. 55707/00, ECHR 2009 Andreou Papi v. Turkey, бр. 16094/90, 22 Септември 2009 Anheuser-Busch Inc. v. Portugal [GC], бр. 73049/01, 11 јануари 2007 Apay v. Turkey (dec.), бр. 3964/05, 11 Декември 2007 Aquilina v. Malta [GC], бр. 25642/94, ECHR 1999-III Arat v. Turkey, бр. 10309/03, 10 Ноември 2009 Arslan v. Turkey (dec.), бр. 36747/02, ECHR 2002-X (извадоци) Assanidze v. Georgia [GC], бр. 71503/01, ECHR 2004-II Athanassoglou and Others v. Switzerland [GC], бр. 27644/95, ECHR 2000-IV Ayuntamiento de Mula v. Spain (dec.), бр. 55346/00, ECHR 2001-I (извадоци) Azinas v. Cyprus [GC], бр. 56679/00, ECHR 2004-III B. v. France, 25 Март 1992, Серија A бр. 232-C B.C. v. Switzerland, бр. 21353/93, одлука на Комисијата од 27 февруари 1995 Bagheri and Maliki v. the Netherlands (dec.), бр. 30164/06, 15 Мај 2007 Baillard v. France (dec.), бр. 6032/04, 25 Септември 2008 Balmer-Schafroth and Others v. Switzerland, 26 Август 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997 IV Balsytė-Lideikienė v. Lithuania, бр. 72596/01, 4 Ноември 2008 Banković and Others v. Belgium and 16 Other Contracting States (dec.) [GC], бр. 52207/99, ECHR 2001-XII55 Barberà, Messegué and Jabardo v. Spain, 6 Декември 1988, Серија A бр. 146 Bazorkina v. Russia, бр. 69481/01, 27 Јули 2006 Beer et Regan and Waite et Kennedy [GC], бр. 28934/95 and 26083/94, ECHR 1999-I Beganović v. Croatia, бр. 46423/06, ECHR 2009 Behrami and Behrami v. France and Saramati v. France, Germany and Norway [GC] (dec.), 2 Мај 2007 Belaousof and Others v.Greece, бр. 66296/01, 27 Мај 2004 Belilos v. Switzerland, 29 Април 1988, Серија A бр. 132 Ben Salah, Adraqui and Dhaime v. Spain (dec.), бр. 45023/98, 27 Април 2000 (извадоци) Bendenoun v. France, 24 Февруари 1994, Серија A бр. 284 Benham v. the United Kingdom [GC], 10 Јуни 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-III Bensaid v. the United Kingdom, бр. 44599/98, ECHR 2001-I Benthem v. Netherlands, 23 Октомври 1985, Серија A бр. 97 Berdzenichvili v. Russia (dec.), бр. 31697/03, ECHR 2004-II Berić and Others v. Bosnia and Herzegovina (dec.), бр. 36357/04 and others, ECHR 2007 Bernardet v. France (dec.), бр. 31406/96, 27 Ноември 1996 Berrehab v. the Netherlands, 21 Јуни 1988, Серија A бр. 138 Beyeler v. Italy [GC], бр. 33202/96, ECHR 2000-I Beygo v. 46 Member States of the Council of Europe (dec.), бр. 36099/06, 16 Јуни 2009 Bigaeva v. Greece, бр. 26713/05, 28 Мај 2009 Bijelić v. Montenegro and Serbia, бр. 11890/05, Април 2009 Bimer S.A. v. Moldova, бр. 15084/03, 10 Јули 2007 Blagojević v. the Netherlands, бр. 49032/07, 9 Јуни 2009 Blečić v. Croatia [GC], бр. 59532/00, ECHR 2006-III Bock v. Germany (dec.), бр. 22051/07, 19 Јануари 2010 Boicenco v. Moldova, бр. 41088/05, 11 Јули 2006 Boivin v. 34 Member States of the Council of Europe (dec.), бр. 73250/01, ECHR 2008 Bosphorus Hava Yolları Turizm ve Ticaret Anonim Şirketi (Bosphorus Airways) v. Ireland [GC], бр. 45036/98, ECHR 2005-VI Botta v. Italy, 24 Февруари 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-I Bottaro v. Italy (dec.), бр. 56298/00, 23 Мај 2002 Bouglame v. Belgium (dec.), бр. 16147/08, 2 Март 2010 Bouilloc v. France (dec.), бр. 34489/03, 28 Ноември 2006 Bowman v. the United Kingdom, бр. 24839/94, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-I Boyle v. the United Kingdom, 28 Февруари 1994, Серија A бр. 282-B, Извештај на Комисијата од 9 Февруари 1993 Božinovski v. Republic of Macedonia (dec.), бр. 68368/01, 1 Февруари 2005 Brânduşe v. Romania, бр. 6586/03, ECHR 2009-(извадоци)

85

Bronda v. Italy, 9 Јуни 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-IV Broniowski v. Poland [GC] (dec.), бр. 31443/96, ECHR 2002-X Broniowski v. Poland [GC], бр. 31443/96, ECHR 2004-V Brudnicka and Others v. Poland, бр. 54723/00, ECHR 2005-II Brüggemann and Scheuten v. Germany (dec.), бр. 6959/75, Извештај на Комисијата од 12 Јули 1977, DR 10 Brumarescu v. Romania [GC], бр. 28342/95, ECHR 1999-VII Brusco v. Italy (dec.), бр. 69789/01, 6 Септември 2001 (извадоци) Buchholz v. Germany, 6 Мај 1981, Серија A бр. 42 Buckley v. the United Kingdom, 25 Септември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-IV Buckley v. the United Kingdom, 25 Септември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-IV, Извештај на Комисијата од 11 Јануари 1995 Bui Van Thanh and Others v. the United Kingdom (dec.), бр. 16137/90, 12 Март 1990 Buj v. Croatia, бр. 24661/02, 1 Јуни 2006 Bulinwar OOD and Hrusanov v. Bulgaria, бр. 66455/01, 12 Април 2007 Burden v. the United Kingdom [GC], бр. 13378/05, ECHR 2008 Burdov v. Russia (бр. 2), бр. 33509/04, ECHR 2009 Burdov v. Russia, бр. 59498/00, ECHR 2002-III Burghartz v. Switzerland, 22 Февруари 1994, Серија A бр. 280-B Buzescu v. Romania, бр. 61302/00, 24 Мај 2005 C.C. v. Spain, бр. 1425/06, ECHR 2009 C.W. v. Finland (dec.), бр. 17230/90, 9 Октомври 1991 Çakıcı v. Turkey [GC], бр. 23657/94, ECHR 1999-IV Calcerrada Fornieles Mato v. Spain (dec.), бр. 17512/90, 6 Јули 1992 Caldas Ramirez de Arrellano v. Spain (dec.), бр. 68874/01, ECHR 2003-I (извадоци) Camberrow MM5 AD v. Bulgaria (dec.), бр. 50357/99, 1 Април 2004 Campbell and Fell v. the United Kingdom, 28 Јуни 1984, Серија A бр. 80 Can v. Austria, бр. 9300/81, 30 Септември 1985, Серија A бр. 96 Cankoçak v. Turkey, бр. 25182/94 and 26956/95, 20 Февруари 2001 Cantoni v. France, 15 Ноември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-V Capital Bank AD v. Bulgaria, бр. 49429/99, ECHR 2005-XII (извадоци) Castells v. Spain, бр. 11798/85, 23 Април 1992 Çelik v. Turkey (dec.), бр. 52991/99, ECHR 2004-X Celniku v. Greece, бр. 21449/04, 5 Јули 2007 Cereceda Martin and 22 Others v. Spain (dec.), бр. 16358/90, 12 Октомври 1992 Chapman v. the United Kingdom [GC], бр. 27238/95, ECHR 2001-I Chappell v. the United Kingdom, 30 Март 1989, Серија A бр. 152-A Chappex v. Switzerland (dec.), бр. 20338/92, 12 Октомври 1994 Charzynski v. Poland (dec.), бр. 15212/03, и Michalak v. Poland (dec.), бр. 24549/03, 1 Март 2005 Chauvy and Others v. France, бр. 64915/01, ECHR 2004-VI Chelu v. Romania, бр. 40274/04, 12 Јануари 2010 Chevrol v. France, бр. 49636/99, ECHR 2003-III Christie v. the United Kingdom, бр. 21482/93, одлука на Комисијата од 27 Јуни 1994 Christine Goodwin v. the United Kingdom [GC], бр. 28957/95, ECHR 2002-VI Church of X. v. the United Kingdom, бр. 3798/68, Одлука на Комисијата од 17 Декември 1968 Cinar v. Turkey (dec.), бр. 28602/95, 13 Ноември 2003 Ciubotaru v. Moldova, бр. 27138/04, 27 Април 2010 Ciulla v. Italy, 22 Февруари 1989, Серија A бр. 148 Cocchiarella v. Italy [GC], бр. 64886/01, ECHR 2006-V Colibaba v. Moldova, бр. 29089/06, 23 Октомври 2007 Collectif national d’information et d’opposition à l’usine Melox – Collectif Stop Melox et Mox v. France (dec.), бр. 75218/01, 28 Март 2006 Collins and Akaziebie v. Sweden (dec.), бр. 23944/05, ECHR 2007-III Confédération française démocratique du travail v. the European Communities (dec.), бр. 8030/77, 10 Јули 1978 Connolly v. 15 Member States of the Council of Europe (dec.), бр. 73274/01, 9 Декември 2008 Constantinescu v. Romania, бр. 28871/95, ECHR 2000-VIII Cooperatieve Producentenorganisatie van de Nederlandse Kokkelvisserij U.A. v. the Netherlands (dec.), бр. 13645/05, ECHR 2009 Cooperativa Agricola Slobozia-Hanesei v. Moldova, бр. 39745/02, 3 Април 2007

86

Copland v. the United Kingdom, бр. 62617/00, ECHR 2007-IV Costello-Roberts v. the United Kingdom, 25 Март 1993, Серија A бр. 247-C Cotlet v. Romania, бр. 38565/97, 3 Јуни 2003 Craxi v. Italie (бр. 2), бр. 25337/94, 17 Јули 2003 Cudak v. Lithuania [GC], бр. 15869/02, ECHR 2010 Cvetkovic v. Serbia, бр. 17271/04, 10 Јуни 2008 Cyprus v. Turkey [GC], бр. 25781/94, ECHR 2001-IV D.H. and Others v. the Czech Republic [GC], бр. 57325/00, ECHR 2007-XII D.J. and A.-K. R. v. Romania (dec.), бр. 34175/05, 20 Октомври 2009 Dalban v. Romania [GC], бр. 28114/95, ECHR 1999-VI Dalia v. France, 19 Февруари 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-I De Becker v. Belgium (dec.), бр. 214/56, 9 Јуни 1958 De Geouffre de la Pradelle v. France, 16 Декември 1992, Серија A бр. 253-B De Moor v. Belgium, 23 Јуни 1994, Серија A бр. 292-A De Pace v. Italy, бр. 22728/03, 17 Јули 2008 De Saedeleer v. Belgium, бр. 27535/04, 24 Јули 2007 De Wilde, Ooms and Versyp v. Belgium, 18 Јуни 1971, Серија A бр. 12 Delle Cave and Corrado v. Italy, бр. 14626/03, 5 Јуни 2007, ECHR 2007-VI Demades v. Turkey, бр. 16219/90, 31 Јули 2003 Demicoli v. Malta, 27 Август 1991, Серија A бр. 210 Demir and Baykara v. Turkey [GC], бр. 34503/97, 12 Ноември 2008 Demopoulos and Others v. Turkey (dec.), бр. 46113/99, 3843/02, 13751/02, 13466/03, 10200/04, 14163/04, 19993/04 и 21819/04, ECHR 2010 Dennis and Others v. the United Kingdom (dec.), бр. 76573/01, 2 Јули 2002 Depauw v. Belgium (dec.), бр. 2115/04, ECHR 2007-V Des Fours Walderode v. the Czech Republic (dec.), бр. 40057/98, 4 Март 2003, ECHR 2004-V Deweer v. Belgium, 27 Февруари 1980, Серија A бр. 35 Di Giorgio and Others v. Italy (dec.), бр. 35808/03, 29 Септември 2009 Di Salvo v. Italy (dec.), бр. 16098/05, 11 Јануари 2007 Di Sante v. Italy (dec.), бр. 56079/00, 24 Јуни 2004 Dickson v. the United Kingdom [GC], бр. 44362/04, ECHR 2007-X Dimitrescu v. Romania, бр. 5629/03 and 3028/04, 3 Јуни 2008 Dinc v. Turkey (dec.), бр. 42437/98, 22 Ноември 2001 Doran v. Ireland, бр. 50389/99, 31 Јули 2003 Döring v. Germany (dec.), бр. 37595/97, ECHR 1999-VIII Draon v. France [GC], бр. 1513/03, 6 Октомври 2005 Drozd and Janousek v. France and Spain, 26 Јуни 1992, Серија A бр. 240 Duclos v. France (dec.), бр. 23661/94, 6 Април 1995 Dudgeon v. the United Kingdom, 22 Октомври 1981, Серија A бр. 45 Dukmedjian v. France, бр. 60495/00, 31 Јануари 2006 Duringer and Grunge v. France (dec.), бр. 61164/00 and 18589/02, ECHR 2003-II (извадоци) Durini v. Italy (dec.), бр. 19217/91, 12 Јануари 1994 E.B. v. France [GC], бр. 43546/02, ECHR 2008 Eckle v. Germany, 15 Јули 1982, Серија A бр. 51 Egmez v. Cyprus, бр. 30873/96, ECHR 2000-XII (извадоци) El Majjaoui and Stichting Touba Moskee v. the Netherlands [GC] (тргнат од листата на нерешени предмети), бр. 25525/03, 20 Декември 2007 Elli Poluhas Dödsbo v. Sweden, бр. 61564/00, ECHR 2006-I Emesa Sugar N.V. v. the Netherlands (dec.), бр. 62023/00, 13 Јануари 2005 Emine Araç v. Turkey, бр. 9907/02, 23 Септември 2008 Enea v. Italy [GC], бр. 74912/01, ECHR 2009 Engel and Others v. the Netherlands, 8 Јуни 1976, Серија A бр. 22 Epözdemir v. Turkey (dec.), бр. 57039/00, 31 Јануари 2002 Escoubet v. Belgium [GC], бр. 26780/95, ECHR 1999-VII Evans v. the United Kingdom [GC], бр. 6339/05, ECHR 2007-IV Evcen v. the Netherlands (dec.), бр. 32603/96, Одлука на Комисијата од 3 Декември 1997 Eyoum-Priso v. France (dec.), бр. 24352/94, 4 Септември 1996 Ezeh and Connors v. the United Kingdom [GC], бр. 39665/98 and 40086/98, ECHR 2003-X Fairfield v. the United Kingdom (dec.), бр. 24790/04, ECHR 2005-VI (извадоци)

87

Fayed v. the United Kingdom, 21 Септември 1990, Серија A бр. 294-B Federation of French Medical Trade Unions and the National Federation of Nurses v. France (dec.), бр. 10983/84, 12 Мај 1986, DR 47 (извадоци) Fedotova v. Russia, бр. 73225/01, 13 Април 2006 Feldbrugge v. the Netherlands, 29 Мај 1986, Серија A бр. 99 Fener Rum Patrikliği (Patriarcat oecuménique) v. Turkey (dec.) бр. 14340/05, 12 Јуни 2007 Fernie v. the United Kingdom (dec.), бр. 14881/04, 5 Јануари 2006 Ferrazzini v. Italy [GC], бр. 44759/98, ECHR 2001-VII Filipović v. Serbia, бр. 27935/05, 20 Ноември 2007 Findlay v. the United Kingdom, 25 Февруари 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-I Fischer v. Austria (dec.), бр. 27569/02, ECHR 2003-VI Fogarty v. the United Kingdom [GC], бр. 37112/97, ECHR 2001-XI Folgerø and Others v. Norway (dec.), бр. 15472/02, 14 Февруари 2006 Folgerø and Others v. Norway [GC], бр. 15472/02, ECHR 2007-VIII Foti and Others v. Italy, 10 Декември 1982, Серија A бр. 56 Freimanis and Lidums v. Latvia, бр. 73443/01 and 74860/01, 9 Февруари 2006 Frérot v. France, бр. 70204/01, ECHR 2007-VII (извадоци) Fressoz and Roire v. France, бр. 29183/95, 21 Јануари 1999 Friend and Countryside Alliance and Others v. the United Kingdom (dec.), бр. 16072/06 and 27809/08, 24 Ноември 2009 Funke v. France, 25 Февруари 1993, Серија A бр. 256-A Gäfgen v. Germany [GC], бр. 22978/05, ECHR 2010 Gagiu v. Romania, бр. 63258/00, 24 Февруари 2009 Gakiyev and Gakiyeva v. Russia, бр. 3179/05, 23 Април 2009 Galev and Others v. Bulgaria (dec.), бр. 18324/04, 29 Септември 2009 Galić v. the Netherlands (dec.), бр. 22617/07, 9 Јуни 2009 Gallo v. Italy (dec.), бр. 24406/03, 7 Јули 2009 García Ruiz v. Spain [GC], бр. 30544/96, ECHR 1999-I Gardel v. France, бр. 16428/05, 17 Декември 2009 Gasparini v. Italy and Belgium (dec.), бр. 10750/03, 12 Мај 2009 Gast and Popp v. Germany, бр. 29357/95, ECHR 2000-II Gayduk and Others v. Ukraine (dec.), бр. 45526/99, 46099/99, 47088/99, 47176/99, 47177/99, 48018/99, 48043/99, 48071/99, 48580/99, 48624/99, 49426/99, 50354/99, 51934/99, 51938/99, 53423/99, 53424/99, 54120/00, 54124/00, 54136/00, 55542/00 и 56019/00, ECHR 2002-VI (извадоци) Gennari v. Italy (dec.), бр. 46956/99, 5 Октомври 2000 Gentilhomme, Schaff-Benhadji and Zerouki v. France, бр. 48205/99, 48207/99 и 48209/99, 14 Мај 2002 Georgiadis v. Greece, 29 Мај 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-III Georgian Labour Party v.. Georgia, бр. 9103/04, 8 Јули 2008 Geraguyn Khorhurd Akumb v. Armenia (dec.), бр. 11721/04, 14 Април 2009 Gillan and Quinton v. the United Kingdom, бр. 4158/05, ECHR 2010-… (извадоци) Gillow v. the United Kingdom, 24 Ноември 1986, Серија A бр. 109 Giovanni Montera v. Italy (dec.), бр. 64713/01, 9 Јули 2002 Giummarra v. France (dec.), бр. 61166/00, 12 Јуни 2001 Glass v. the United Kingdom, бр. 61827/00, ECHR 2004-II Glor v. Switzerland, бр. 13444/04, ECHR 2009 Gorou v. Greece (бр. 2), бр. 12686/03, 20 Март 2009 Gorraiz Lizarraga and Others v. Spain, бр. 62543/00, ECHR 2004-III Grădinar v. Moldova, бр. 7170/02, 8 Април 2008 Grässer v. Germany (dec.), бр. 66491/01, 16 Септември 2004 Gratzinger and Gratzingerova v. the Czech Republic [GC] (dec.), бр. 39794/98, ECHR 2002-VII Grecu v. Romania, бр. 75101/01, 30 Ноември 2006 Grori v. Albania, бр. 25336/04, 7 Јули 2009 Grzinčič v. Slovenia, бр. 26867/02, ECHR 2007-V Guerra and Others v. Italy, 19 Февруари 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-I Guillot v. France, 24 Октомври 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-V Guisset v. France, бр. 33933/96, ECHR 2000-IX Gül v. Switzerland, 19 Февруари 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-I Gülmez v. Turkey, бр. 16330/02, 20 Мај 2008 Gurguchiani v. Spain, бр. 16012/06, 15 Декември 2009

88

Gutfreund v. France, бр. 45681/99, ECHR 2003-VII Güzel Erdagöz v. Turkey, бр. 37483/02, 21 Октомври 2008 Guzzardi v. Italy, 6 Ноември 1980, Серија A бр. 39 H.F.K-F v. Germany, бр. 25629/94, 16 Јануари 1996 Haas v. the Netherlands, бр. 36983/97, ECHR 2004-I Hadrabová and Others v. the Czech Republic (dec.), бр. 42165/02 и 466/03, 25 Септември 2007 Hadri-Vionnet v. Switzerland, бр. 55525/00, ECHR 2008 Halford v. the United Kingdom, 25 Јуни 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-III Hamer v. Belgium, бр. 21861/03, 27 Ноември 2007 Haroutyounian v. Armenia, бр. 36549/03, ECHR 2007-VIII Hartmann v. the Czech Republic, бр. 53341/99, ECHR 2003-VIII Hartung v. France (dec.), бр. 10231/07, 3 Ноември 2009 Helmers v. Sweden, 29 Октомври 1991, Серија A бр. 212-A Hingitaq 53 and Others v. Denmark (dec.), бр. 18584/04, 12 Јануари 2006 Hofmann v. Germany (dec.), бр. 1289/09, 23 Февруари 2010 Hokkanen v. Finland (dec.), бр. 25159/94, 15 Мај 1996 Holy Monasteries v. Greece, 9 Декември 1994, Серија A бр. 301-A Hornsby v. Greece, 19 Март 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-II Horsham v. the United Kingdom, бр. 23390/94, 19 Јануари 1996 Horvat v. Croatia, бр. 51585/99, ECHR 2001-VIII Houtman and Meeus v. Belgium, бр. 22945/07, 17 Март 2009 Howard v. the United Kingdom, бр. 10825/84, Одлука на Комисијата од 18 Октомври 1985, DR 52 Humen v. Poland [GC], бр. 26614/95, 15 Октомври 1999 Hüseyin Turan v. Turkey, бр. 11529/02, 4 Март 2008 Hussein v. Albania and 20 Other Contracting States (dec.), бр. 23276/04, 14 Март 2006 Hutten-Czapska v. Poland [GC], бр. 35014/97, ECHR 2006-VIII I.T.C. v. Malta (dec.), бр. 2629/06, 11 Декември 2007 Iambor v. Romania (бр. 1), бр. 64536/01, 24 Јуни 2008 Ian Edgar (Liverpool) Ltd v. the United Kingdom (dec.), бр. 37683/97, ECHR 2000-I Iatridis v. Greece [GC], бр. 31107/96, ECHR 1999-II Icyer v. Turkey (dec.), бр. 18888/02, 12 Јануари 2006 Ilaşcu and Others v. Moldova and Russia [GC], бр. 48787/99, ECHR 2004-VII Illich Ramirez Sánchez v. France (dec.), бр. 48787/99, 8 Јули 2004 Illiu and Others v. Belgium (dec.), бр. 14301/08, 19 Мај 2009 Imakayeva v. Russia, бр. 7615/02, ECHR 2006-XIII Imbrioscia v. Switzerland, 24 Ноември 1993, Серија A бр. 275 Ionescu v. Romania (dec.), бр. 36659/04, 1st Јуни 2010 (извадоци) Iordache v. Romania, бр. 6817/02, 14 Октомври 2008 Ireland v. the United Kingdom, 18 Јануари 1978, Серија A бр. 25 Isaak and Others v. Turkey (dec.), бр. 44587/98, 28 Септември 2006 Islamic Republic of Iran Shipping Lines v. Turkey, бр. 40998/98, ECHR 2007-XIV Issa and Others v. Turkey, бр. 31821/96, 16 Ноември 2004 J.A. Pye (Oxford) Ltd and J.A. Pye (Oxford) Land Ltd v. the United Kingdom [GC], бр. 44302/02, ECHR 2007-X Jeličić v. Bosnia and Herzegovina (dec.), бр. 41183/02, ECHR 2005-XII Jensen and Rasmussen v. Denmark (dec.), бр. 52620/99, 20 Март 2003 Jensen v. Denmark (dec.), бр. 48470/99, ECHR 2001-X Jian v. Romania (dec.), бр. 46640/99, 30 Март 2004 Jigalev v. Russia, бр. 54891/00, 6 Јули 2006 Johansen v. Norway, 7 Август 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-III John Murray v. the United Kingdom, 8 Февруари 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-I Johnston and Others v. Ireland, 18 Декември 1986, Серија A бр. 112 Johtti Sapmelaccat Ry and Others v. Finland (dec.), бр. 42969/98, 18 Јануари 2005 Jovanović v. Croatia (dec.), бр. 59109/00, ECHR 2002-III Jurisic and Collegium Mehrerau v. Austria, бр. 62539/00, 27 Јули 2006 Jussila v. Finland [GC], бр. 73053/01, ECHR 2006 K. v. the United Kingdom (dec.), бр. 11468/85, Одлука на Комисијата од 15 Октомври 1986, DR 50 K.H. and Others v. Slovakia, бр. 32881/04, ECHR 2009-… (извадоци) Kadiķis v. Latvia (dec.), бр. 47634/99, 29 Јуни 2000

89

Kalashnikov v. Russia, бр. 47095/99, ECHR 2002-VI Kanthak v. Germany (dec.), бр. 12474/86, Одлука на Комисијата од 11 Октомври 1988 Karakó v. Hungary, бр. 39311/05, 28 Април 2009 Karner v. Austria, бр. 40016/98, ECHR 2003-IX Kart v. Turkey [GC], бр. 8917/05, 3 Декември 2009 Kaya and Polat v. Turkey (dec.), бр. 2794/05 и 40345/05, 21 Октомври 2008 Kearns v. France, бр. 35991/04, 10 Јануари 2008 Keegan v. Ireland, 26 Мај 1994, Серија A бр. 290 Kefalas and Others v. Greece, бр. 14726/89, 8 Јуни 1995, Серија A бр. 318-A Kemevuako v. the Netherlands (dec.), бр. 65938/09, 1 Јуни 2010 Kemmache v. France (бр. 3), 24 Ноември 1994, Серија A бр. 296-C Kérétchachvili v. Georgia (dec.), бр. 5667/02, 2 Мај 2006 Kerimov v. Azerbaijan (dec.), бр. 151/03, 28 Септември 2006 Kerojärvi v. Finland, 19 Јули 1995, Серија A бр. 322 Khadjialiyev and Others v. Russia, бр. 3013/04, 6 Ноември 2008 Khan v. the United Kingdom, бр. 35394/97, ECHR 2000-V Khashiyev and Akayeva v. Russia, бр. 57942/00 и 57945/00, 24 Февруари 2005 Kiiskinen and Kovalainen v. Finland (dec.), бр. 26323/95, 1 Јуни 1999 Kikots and Kikota v. Latvia (dec.), бр. 54715/00, 6 Јуни 2002 Kipritci v. Turkey, бр. 14294/04, 3 Јуни 2008 Klass and Others v. Germany, 6 Септември 1978, Серија A бр. 28 Klyakhin v. Russia, бр. 46082/99, 30 Ноември 2004 Koç and Tosun v. Turkey (dec.), бр. 23852/04, 13 Ноември 2008 Kök v. Turkey, бр. 1855/02, 19 Октомври 2006 König v. Germany, 28 Јуни 1978, Серија A бр. 27 Kopecký v. Slovakia [GC], бр. 44912/98, ECHR 2004-IX Kopp v. Switzerland, 25 Март 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-II Korizno v. Latvia (dec.), бр. 68163/01, 28 Септември 2006 Kornakovs v. Latvia, бр. 61005/00, 15 Јуни 2006 Korolev v. Russia (dec.), бр. 25551/05, 1 Јули 2010 Koumoutsea and Others v. Greece (dec.), бр. 56625/00, 13 Декември 2001 Kozacioglu v. Turkey [GC], бр. 2334/03, ECHR 2009 Kozlova and Smirnova v. Latvia (dec.), бр. 57381/00, 23 Октомври 2001 Kroon and Others v. the Netherlands, 27 Октомври 1994, Серија A бр. 297-C Kudic v. Bosnia and Herzegovina, бр. 28971/05, 9 Декември 2008 Kudła v. Poland [GC], бр. 30210/96, ECHR 2000-XI Kurt v. Turkey, 25 Мај 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-III Kuznetsova v. Russia (dec.), бр. 67579/01, 19 Јануари 2006 Kyprianou v. Cyprus [GC], бр. 73797/01, ECHR 2005-XIII Laidin v. France (бр. 2), бр. 39282/98, 7 Јануари 2003 Langborger v. Sweden, 22 Јуни 1989, Серија A бр. 155 Laskey, Jaggard and Brown v. the United Kingdom, 19 Февруари 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-I Lauko v. Slovakia, 2 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VI Le Calvez v. France, 29 Јули 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-V Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium, 23 Јуни 1981, Серија A бр. 43 Leander v. Sweden, 26 Март 1987, Серија A бр. 116 Lebbink v. the Netherlands, бр. 45582/99, ECHR 2004-IV Lechesne v. France (dec.), бр. 20264/92, 4 Септември 1996 Lederer v. Germany (dec.), бр. 6213/03, ECHR 2006-VI Léger v. France [GC] (тргнат од листата на нерешени предмети), бр. 19324/02, ECHR 2009 Lehtinen v. Finland (dec.), бр. 39076/97, ECHR 1999-VII Lenzing AG v. Germany, бр. 39025/97, 9 Септември 1998 Lepojić v. Serbia, бр. 13909/05, 6 Ноември 2007 L'Erabliere A.S.B.L. v. Belgium, бр. 49230/07, 24 Февруари 2009 Levänen and Others v. Finland (dec.), бр. 34600/03, 11 Април 2006 Libert v Belgium (dec.), бр. 44734/98, 8 Јули 2004 Löffler v. Austria, бр. 30546/96, 3 Октомври 2000 Loiseau v. France (dec.), бр. 46809/99, 18 Ноември 2003, ECHR 2003-XII

90

Loizidou v. Turkey (претходни приговори), 23 Март 1995, Серија A бр. 310 Loizidou v. Turkey, 18 Декември 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-VI Lopez Cifuentes v. Spain (dec.), бр. 18754/06, 7 Јули 2009 López Ostra v. Spain, 9 Декември 1994, Серија A бр. 303-C Lüdi v. Switzerland, 15 juin 1992, Серија A бр. 238 Lukanov v. Bulgaria (dec.), бр. 21915/93, 12 Јануари 1995 Lukenda v. Slovenia, бр. 23032/02, ECHR 2005-X Lutz v. Germany, 25 Август 1987, Серија A бр. 123 Lyons v. the United Kingdom (dec.), бр. 15227/03, ECHR 2003-IX M. v. the United Kingdom (dec.), бр. 13284/87, 15 Октомври 1987 M.B. v. the United Kingdom (dec.), бр. 22920/93, Одлука на Комисијата од 6 Април 1994 Maaouia v. France [GC], бр. 39652/98, ECHR 2000-X Malhous v. the Czech Republic [GC] (dec.), бр. 33071/96, ECHR 2000-XII Malige v. France, 23 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VII Malone v. the United Kingdom, 2 Август 1984, Серија A бр. 82 Malsagova v. Russia (dec.), бр. 27244/03, 6 Март 2008 Maltzan and Others v. Germany [GC] (dec.), бр. 71916/01, 71917/01 и 10260/02, ECHR 2005-V Mamatkulov and Askarov v. Turkey [GC], бр. 46827/99 и 46951/99, ECHR 2005-I Manoilescu and Dobrescu v. Romania and Russia (dec.), бр. 60861/00, ECHR 2005-VI Manuel v. Portugal (dec.), бр. 62341/00, 31 Јануари 2002 Marckx v. Belgium, 13 Јуни 1979, Серија A бр. 31 Margareta and Roger Andersson v. Sweden, 25 Февруари 1992, Серија A бр. 226-A Marie-Louise Loyen and Bruneel v. France, бр. 55929/00, 5 Јули 2005 Marion v. France, бр. 30408/02, 20 Декември 2005 Markovic and Others v. Italy [GC], бр. 1398/03, ECHR 2006-XIV Maslov v. Austria [GC], бр. 1638/03, 23 Јуни 2008 Maslova and Nalbandov v. Russia, бр. 839/02, ECHR 2008 Masson and Van Zon v. the Netherlands, 28 Септември 1995, Серија A бр. 327 A Mata Estevez v. Spain (dec.), бр. 56501/00, ECHR 2001-VI Matter v. Slovakia, бр. 31534/96, 5 Јули 1999 Matthews v. the United Kingdom [GC], бр. 24833/94, ECHR 1999-I Matveïev v. Russia, бр. 26601/02, 3 Јули 2008 Matyjek v. Poland (dec.), бр. 38184/03, ECHR 2006-VII McCann and Others v. the United Kingdom, 27 Септември 1995, Серија A бр. 324 McCann v. the United Kingdom, бр. 19009/04, 13 Мај 2008 McElhinney v. Ireland and the United Kingdom [GC] (dec.), бр. 31253/96, 9 Февруари 2000 McFeeley and Others v. the United Kingdom, бр. 8317/78, 15 Мај 1980, DR 20 McGinley and Egan v. the United Kingdom, 9 Јуни 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-III McKay-Kopecka v. Poland (dec.), бр. 45320/99, 19 Септември 2006 McLeod v. the United Kingdom, 23 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VII McMichael v. the United Kingdom, 24 Февруари 1995, Серија A бр. 307-B McShane v. the United Kingdom, бр. 43290/98, 28 Мај 2002 Medvedyev and Others v. France [GC], бр. 3394/03, ECHR 2010 Meftah and Others v. France [GC], бр. 32911/96, 35237/97 и 34595/97, ECHR 2002-VII Megadat.com SRL v. Moldova, бр. 21151/04, 8 Април 2008 Mehmet Salih and Abdülsamet Çakmak v. Turkey, бр. 45630/99, 29 Април 2004 Melnik v. Ukraine, бр. 72286/01, 28 Март 2006 Meltex Ltd v. Armenia (dec.), бр. 37780/02, 27 Мај 2008 Menteş and Others v. Turkey, 28 Ноември 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-VIII Mentzen v. Latvia (dec.), бр. 71074/01, ECHR 2004-XII Merger and Cros v. France (dec.), бр. 68864/01, 11 Март 2004 Merit v. Ukraine, бр. 66561/01, 30 Март 2004 Micallef v. Malta [GC], бр. 17056/06, ECHR 2009 Mieg de Boofzheim v. France (dec.), бр. 52938/99, 3 Декември 2002 Mikhaïlenki and Others v. Ukraine, бр. 35091/02, 35196/02, 35201/02, 35204/02, 35945/02, 35949/02, 35953/02, 36800/02, 38296/02 и 42814/02, ECHR 2004-XII Mikolenko v. Estonia (dec.), бр. 16944/03, 5 Јануари 2006 Mikulić v. Croatia, бр. 53176/99, ECHR 2002-I Milosevič v. the Netherlands (dec.), бр. 77631/01, 19 Март 2002

91

Mirolubovs and Others v. Latvia, бр. 798/05, 15 Септември 2009 Mıtlık Ölmez and Yıldız Ölmez v. Turkey (dec.), бр. 39464/98, 1 Февруари 2005 Monedero Angora v. Spain (dec.), бр. 41138/05, ECHR 2008 Monnat v. Switzerland, бр. 73604/01, ECHR 2006-X Montcornet de Caumont v. France (dec.), бр. 59290/00, ECHR 2003-VII Moon v. France, бр. 39973/03, 9 Јули 2009 Mooren v. Germany [GC], бр. 11364/03, ECHR 2009 Moreira Barbosa v. Portugal (dec.), бр. 65681/01, ECHR 2004-V (извадоци) Moretti and Benedetti v. Italy, бр. 16318/07, ECHR 2010-… (извадоци) Moskovets v. Russia, бр. 14370/03, 23 Април 2009 Moullet v. France (dec.), бр. 27521/04, 13 Септември 2007 Moustaquim v. Belgium, 18 Февруари 1991, Серија A бр. 193 MPP Golub v. Ukraine (dec.), бр. 6778/05, 18 Октомври 2005 Mrkić v. Croatia (dec.), бр. 7118/03, 8 Јуни 2006 Municipal Section of Antilly v. France (dec.), бр. 45129/98, ECHR 1999-VIII (извадоци) Murray v. the United Kingdom, 28 Октомври 1994, Серија A бр. 300-A Mustafa and Armağan Akın v. Turkey, бр. 4694/03, 6 Април 2010 Mutlu v. Turkey, бр. 8006/02, 10 Октомври 2006 Narinen v. Finland, бр. 45027/98, 1 Јуни 2004 Nee v. Ireland (dec.), бр. 52787/99, 30 Јануари 2003 Niemietz v. Germany, 16 Декември 1992, Серија A бр. 251-B Nikolova and Velichkova v. Bulgaria, бр. 7888/03, 20 Декември 2007 Nogolica v. Croatia (dec.), бр. 77784/01, 5 Септември 2002 Nolan and K. v. Russia, бр. 2512/04, 12 Февруари 2009 Nold v. Germany, бр. 27250/02, 29 Јуни 2006 Nölkenbockhoff v. Germany, 25 Август 1987, Серија A бр. 123 Normann v. Denmark (dec.), бр. 44704/98, 14 Јуни 2001 Norris v. Ireland, 26 Октомври 1988, Серија A бр. 142 Nourmagomedov v. Russia, бр. 30138/02, 7 Јуни 2007 Novinski v. Russia, бр. 11982/02, 10 Февруари 2009 Novoseletskiy v. Ukraine, бр. 47148/99, ECHR 2005-II (извадоци) Nylund v. Finland (dec.), бр. 27110/95, ECHR 1999-VI O’Halloran and Francis v. the United Kingdom [GC], бр. 15809/02 и 25624/02, ECHR 2007-VIII O’Loughlin and Others v. the United Kingdom (dec.), бр. 23274/04, 25 Август 2005 Öcalan v. Turkey [GC], бр. 46221/99, ECHR 2005-I Odièvre v. France [GC], бр. 42326/98, ECHR 2003-III Oferta Plus SRL v. Moldova, бр. 14385/04, 19 Декември 2006 O'Halloran and Francis v. the United Kingdom [GC], бр. 15809/02 и 25624/02, ECHR 2007-VIII Ohlen v. Denmark (тргната од листата на нерешени предмети), бр. 63214/00, 24 Февруари 2005 Olaechea Cahuas v. Spain, бр. 24668/03, ECHR 2006-X Olbertz v. Germany (dec.), бр. 37592/97, ECHR 1999-V Olczak v. Poland (dec.), бр. 30417/96, ECHR 2002-X Oleksy v. Poland (dec.), бр. 1379/06, 16 Јуни 2009 Olujić v. Croatia, бр. 22330/05, 5 Февруари 2009 Omkarananda and the Divine Light Zentrum v. Switzerland, бр. 8118/77, 19 Март 1981, D.R. 25 Öneryildiz v. Turkey [GC], бр. 48939/99, ECHR 2004-XII Open Door and Dublin Well Woman v. Ireland, 29 Октомври 1992, Серија A бр. 246-A Osman v. the United Kingdom, 28 Октомври 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VIII Otto v. Germany (dec.), бр. 21425/06, ECHR 2009 Öztürk v. Germany, 21 Февруари 1984, Серија A бр. 73 P.G. and J.H. v. the United Kingdom, бр. 44787/98, ECHR 2001-IX P.M. v. the United Kingdom (dec.), бр. 6638/03, 24 Август 2004 Paeffgen GmbH v. Germany (dec.), бр. 25379/04, 21688/05, 21722/05 и 21770/05, 18 Септември 2007 Paladi v. Moldova [GC], бр. 39806/05, ECHR 2009 Panjeheighalehei v. Denmark (dec.), бр. 11230/07, 13 Октомври 2009 Pannullo and Forte v. France, бр. 37794/97, ECHR 2001-X Papachelas v. Greece [GC], бр. 31423/96, ECHR 1999-II Papamichalopoulosand Others v. Greece, 24 Јуни 1993, Серија A бр. 260-B Papon v. France (dec.), бр. 344/04, ECHR 2005-XI

92

Parizov v. Republic of Macedonia, бр. 14258/03, 7 Февруари 2008 Paşa and Erkan Erol v. Turkey, бр. 51358/99, 12 Декември 2006 Patera v. the Czech Republic (dec.), бр. 25326/03, 10 Јануари 2006 Pauger v. Austria (dec.), бр. 24872/94, 12 Јануари 1995 Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom (dec.), бр. 46477/99, 7 Јуни 2001 Paulino Tomás v. Portugal (dec.), бр. 58698/00, 27 Март 2003 (извадоци) Peck v. the United Kingdom, бр. 44647/98, ECHR 2003-I Peers v. Greece, бр. 28524/95, ECHR 2001-III Pellegrin v. France [GC], бр. 28541/95, ECHR 1999-VIII Pellegriti v. Italy (dec.), бр. 77363/01, 26 Мај 2005 Peñafiel Salgado v. Spain (dec.), бр. 65964/01, 16 Април 2002 83, 92 Peraldi v. France (dec.), бр. 2096/05, 7 Април 2009 Perez v. France [GC], бр. 47287/99, ECHR 2004-I Perlala v. Greece, бр. 17721/04, 22 Февруари 2007 Petra v. Romania, 23 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VII Petrina v. Romania, бр. 78060/01, 14 Октомври 2008 Pfeifer v. Austria, бр. 12556/03, ECHR 2007-XII Philis v. Greece, бр. 28970/95, 17 Октомври 1996 Phillips v. the United Kingdom, бр. 41087/98, ECHR 2001-VII Pierre-Bloch v. France, 21 Октомври 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-VI Pini and Others v. Romania, бр. 78028/01 and 78030/01, ECHR 2004-V (извадоци) Pisano v. Italy [GC] (тргната од листата на нререшни предмети), бр. 36732/97, 24 Октомври 2002 Pištorová v. the Czech Republic, бр. 73578/01, 26 Октомври 2004 Pla and Puncernau v. Andorra, бр. 69498/01, ECHR 2004-VIII Płoski v. Poland, бр. 26761/95, 12 Ноември 2002 Popov v. Moldova (бр. 1), бр. 74153/01, 18 Јануари 2005 Post v. the Netherlands (dec.), бр. 21727/08, 20 Јануари 2009 Powell and Rayner v. the United Kingdom, 21 Февруари 1990, Серија A бр. 172 Poznanski and Others v. Germany (dec.), бр. 25101/05, 3 Јули 2007 Predescu v. Romania, бр. 21447/03, 2 Декември 2008 Predil Anstalt v. Italy (dec.), бр. 31993/96, 14 Март 2002 Prencipe v. Monaco, бр. 43376/06, 16 Јули 2009 Pressos Compania Naviera S.A. and Others v. Belgium, 20 Ноември 1995, Серија A бр. 332 Pretty v. the United Kingdom, бр. 2346/02, ECHR 2002-III Preussische Treuhand GmbH & Co. Kg a. A. v. Poland (dec.), бр. 47550/06, ECHR 2008 Previti v. Italy (dec.), бр. 45291/06, 08 Декември 2009 Price v. the United Kingdom, бр. 33394/96, ECHR 2001-VII Pridatchenko and Others v. Russia, бр. 2191/03, 3104/03, 16094/03 и 24486/03, 21 Јуни 2007 Prokopovich v. Russia, бр. 58255/00, ECHR 2004-XI (извадоци) Prosperity Party) and others v. Turkey (dec.), бр. 41340/98 и 41342-44/98, 3 Октомври 2000 Prystavska v. Ukraine (dec.), бр. 21287/02, ECHR 2002-X Putz v. Austria, 22 Февруари 1996, Извештаи за пресуди и одлуки 1996-I Quark Fishing Ltd v. the United Kingdom (dec.), бр. 15305/06, ECHR 2006-XIV R v. the United Kingdom (dec.), бр. 33506/05, 4 Јануари 2007 Radio France and Others v. France (dec.), бр. 53984/00, ECHR 2003-X (извадоци) Raimondo v. Italy, 22 Февруари 1994, Серија A бр. 281-A Rambus Inc. v. Germany (dec.) бр. 40382/04, 16 Јуни 2009 Raninen v. Finland, 16 Декември 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-VIII Ravnsborg v. Sweden, 23 Март 1994, Серија A бр. 283-B Refah Partisi (the Welfare Party)and Others v. Turkey (dec.), бр. 41340/98, 41342/98, 41343/98 и 41344/98, 3 Октомври 2000 Řehák v. the Czech Republic (dec.), бр. 67208/01, 18 Мај 2004 Reinprecht v. Austria, бр. 67175/01, ECHR 2005-XII Reklos and Davourlis v. Greece, бр. 1234/05, ECHR 2009-… (извадоци) Revel and Mora v. France (dec.), бр. 171/03, 15 Ноември 2005 Rezgui v. France (dec.), бр. 49859/99, 7 Ноември 2000 Riabov v. Russia, бр. 3896/04, 31 Јануари 2008 Riad and Idiab v. Belgium, бр. 29787/03 и 29810/03, ECHR 2008 Ringeisen v. Austria, 16 Јули 1971, Серија A бр. 13

93

Robert Lesjak v. Slovenia, бр. 33946/03, 21 Јули 2009 Roche v. the United Kingdom [GC], бр. 32555/96, ECHR 2005-X Rosenzweig and Bonded Warehouses Ltd v. Poland, бр. 51728/99, 28 Јули 2005 Rotaru v. Romania [GC], бр. 28341/95, ECHR 2000-V Rudzińska v. Poland (dec.), бр. 45223/99, ECHR 1999-VI Ruicková v. the Czech Republic (dec.), бр. 15630/05, 16 Септември 2008 Ruiz-Mateos v. Spain, 23 Јуни 1993, Серија A бр. 262 Ryabykh v. Russia, бр. 52854/99, ECHR 2003-IX S. and Marper v. the United Kingdom [GC], бр. 30562/04 и 30566/04, 4 Декември 2008 S.H. and Others v. Austria, бр. 57813/00, ECHR 2010 Sablon v. Belgium, бр. 36445/97, 10 Април 2001 Saccoccia v. Austria (dec.), бр. 69917/01, 5 Јули 2007 Sadak v. Turkey, бр. 25142/94 and 27099/95, 8 Април 2004 Salabiaku v. France, 7 Октомври 1988, Серија A бр. 141-A Salesi v. Italy, 26 Февруари 1993, Серија A бр. 257-E Sâmbăta Bihor Greco-Catholic Parish v. Romania (dec.), бр. 48107/99, 25 Мај 2004 Sambăta Bihor Greco-Catholic Parish v. Romania, бр. 48107/99, 12 Јануари 2010 Sanles Sanles v. Spain (dec.), бр. 48335/99, ECHR 2000-XI (извадоци) Sapeyan v. Armenia, бр. 35738/03, 13 Јануари 2009 Savino and others v. Italy, бр. 17214/05,20329/05 and 42113/04, 28 Април 2009 Scavuzzo-Hager v. Switzerland (dec.), бр. 41773/98, 30 Ноември 2004 Schalk and Kopf v. Austria, бр. 30141/04, 24 Јуни 2010 Scherer v. Switzerlaned, 25 Март 1994, Серија A бр. 287 Schmautzer v. Austria, 23 Октомври 1995, Серија A бр. 328-A Schouten and Meldrum v. the Netherlands, 9 Декември 1994, Серија A бр. 304 Sciacca v. Italy, бр. 50774/99, ECHR 2005-I Scoppola v. Italy (бр. 2) [GC], бр. 10249/03 ECHR 2009 Scordino v. Italy (dec.), бр. 36813/97, ECHR 2003-IV (извадоци) Scordino v. Italy (бр. 1) [GC], бр. 36813/97, ECHR 2006-V30, 119 Scozzari and Giunta v. Italy [GC], бр. 39221/98 и 41963/98, ECHR 2000-VIII Sdruzeni Jihoceske Matky v. the Czech Republic (dec.), бр. 19101/03, 10 Јули 2006 Sejdić and Finci v. Bosnia and Herzegovina [GC], бр. 27996/06 и 34836/06, 22 Декември 2009 Sejdović v. Italy [GC], бр. 56581/00, ECHR 2006-II Selçuk and Asker v. Turkey, 24 Април 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-II Selmouni v. France [GC], бр. 25803/94, ECHR 1999-V Senator Lines v. EU States [GC] (dec.), бр. 56672/00, ECHR 2004-IV Sergey Zolotukhin v. Russia [GC], бр. 14939/03, ECHR 2009 Sergueï Zolotoukhine v. Russia [GC], бр. 14939/03, ECHR 2009 Shaмајev and Others v. Georgia and Russia (dec.), бр. 36378/02, 16 Септември 2003 Shaмајev and Others v. Georgia and Russia, бр. 36378/02, ECHR 2005-III Shevanova v. Latvia [GC] (тргната од листата на нререшни предмети), бр. 58822/00, 7 Декември 2007 Shilbergs v. Russia, бр. 20075/03, 17 Декември 2009 Shtukaturov v. Russia, бр. 44009/05, 27 Март 2008 Sidabras and Džiautas v. Lithuania (dec.), бр. 55480/00 and 59330/00, 1 Јули 2003 Sidabras and Džiautas v. Lithuania, бр. 55480/00 и 59330/00, ECHR 2004-VIII Sigalas v. Greece, бр. 19754/02, 22 Септември 2005 Siliadin v. France, бр. 73316/01, ECHR 2005-VII Šilih v. Slovenia [GC], бр. 71463/01, 9 Април 2009 Silver and Others v. the United Kingdom, 25 Март 1983, Серија A бр. Sisojeva and Others v. Latvia [GC], бр. 60654/00, ECHR 2007-II Skorobogatykh v. Russia (dec.), бр. 37966/02, 8 Јуни 2006 Slavgorodski v. Estonia (dec.), бр. 37043/97, 9 Март 1999 Slavicek v. Croatia (dec.), бр. 20862/02, 4 Јули 2002 Slivenko v. Latvia [GC] (dec.), бр. 48321/99, ECHR 2002-II (извадоци) Slivenko v. Latvia [GC], бр. 48321/99, ECHR 2003-X Smirnov v. Russia (dec.), бр. 14085/04, 6 Јули 2006 Smirnova v. Russia, бр. 46133/99 и 48183/99, ECHR 2003-IX (извадоци) Société Colas Est and Others v. France, бр. 37971/97, ECHR 2002-III Société Stenuit v. France, 27 Февруари 1992, Серија A бр. 232-A

94

Soering v. the United Kingdom, 7 Јули 1989, Серија A бр. 161 Solmaz v. Turkey, бр. 27561/02, ECHR 2007-II Sovtransavto Holding v. Ukraine, бр. 48553/99, ECHR 2002-VII Sporrong and Lönnroth v. Sweden, 23 Септември 1982, Серија A бр. 52 Stamoulakatos v. Greece (бр. 1), 26 Октомври 1993, Серија A бр. 271 Stamoulakatos v. the United Kingdom (dec.), бр. 27567/95, 9 Април 1997 Star Cate – Epilekta Gevmata and Others v. Greece (dec.), бр. 54111/07, 6 Јули 2010 Stec and Others v. the United Kingdom [GC] (dec.), бр. 65731/01 и 65900/01, ECHR 2005-X Steel and Others v. the United Kingdom, 23 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VII Stephens v. Cyprus, Turkey and the United Nations (dec.), бр. 45267/06, 11 Декември 2008 Stephens v. Malta (бр. 1), бр. 11956/07, 21 Април 2009 Štitić v. Croatia, бр. 29660/03, 8 Ноември 2007 Stjerna v. Finland, 25 Ноември 1994, Серија A бр. 299-B Stojkovic v. Republic of Macedonia, бр. 14818/02, 8 Ноември 2007 Stoll v. Switzerland [GC], бр. 69698/01, ECHR 2007-XIV Stran Greek Refineries and Stratis Andreadis v. Greece, 9 Декември 1994, Серија A бр. 301-B Stukus and Others v. Poland, бр. 12534/03, 1 Април 2008 Sud Fondi Srl and Others v. Italy (dec.), бр. 75909/01, 30 Август 2007 Suküt v. Turkey (dec.), бр. 59773/00, ECHR 2007 Sürmeli v. Germany [GC], бр. 75529/01, ECHR 2006-VII Surugiu v. Romania, бр. 48995/99, 20 Април 2004 Szabó v. Sweden (dec.), бр. 28578/03, ECHR 2006-VIII Tahsin İpek v. Turkey (dec.), бр. 39706/98, 7 Ноември 2000 Tănase v. Moldova [GC], бр. 7/08, ECHR 2010 Tanrikulu v. Turkey [GC], бр. 23763/94, ECHR 1999-IV Taşkın and Others v. Turkey, бр. 46117/99, ECHR 2004-X Tătar v. Romania, бр. 67021/01, ECHR 2009-… (извадоци) Taylor-Sabori v. the United Kingdom, бр. 47114/99, 22 Октомври 2002 Tchernitsine v. Russia, бр. 5964/02, 6 Април 2006 The Christian Federation of Jehovah's Witnesses in France v. France (dec.), бр. 53430/99, ECHR 2001-XI (извадоци) The Georgian Labour Party v. Georgia (dec.), бр. 9103/04, 22 Мај 2007 Thévenon v. France (dec.), бр. 2476/02, ECHR 2006-III (извадоци) Timurtaş v. Turkey, бр. 23531/94, ECHR 2000-VI Tinnelly & Sons Ltd and Others и McElduff and Others v. the United Kingdom, 10 Јули 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-IV, § 61 Todorov v. Bulgaria (dec.), бр. 65850/01, 13 Мај 2008 Torri v. Italy, 1 Јули 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-IV Tre Traktörer Aktiebolag v. Sweden, 7 Јули 1989, Серија A бр. 159 Treska v. Albania and Italy (dec.), бр. 26937/04, ECHR 2006-XI (извадоци) Trofimchuk v. Ukraine (dec.), бр. 4241/03, 31 Мај 2005 Turgut and Others v. Turkey, бр. 1411/03, 8 Јули 2008 Tyrer v. the United Kingdom, бр. 5856/72, 25 Април 1978 Tyrer v. the United Kingdom, бр. 5856/72, Извештај на Комисијата од 14 Декември 1976, Серија B бр. 24 Ülke v. Turkey (dec.), бр. 39437/98, 1 Јуни 2004 Unédic v. France, бр. 20153/04, 18 Декември 2008 Üner v. the Netherlands [GC], бр. 46410/99, ECHR 2006-XII Van der Tang v. Spain, 13 Јули 1995, Серија A бр. 321 Van Droogenbroeck v. Belgium, 24 Јуни 1982, Серија A бр. 50 Van Marle and Others v. the Netherlands, 26 Јуни 1986, Серија A бр. 101 Vanyan v. Russia, бр. 53203/99, 15 Декември 2005 Varbanov v. Bulgaria, бр. 31365/96, ECHR 2000-X Varnava and Others v. Turkey (dec.), бр. 16064/90, 16065/90, 16066/90, 16068/90, 16069/90, 16070/90, 16071/90, 16072/90 и 16073/90, 14 Април 1998 Varnava and Others v. Turkey [GC], бр. 16064/90, 16065/90, 16066/90, 16068/90, 16069/90, 16070/90, 16071/90, 16072/90 и 16073/90, ECHR 2009 Veeber v. Estonia (бр. 1), бр. 37571/97, 7 Ноември 2002 Velikova v. Bulgaria (dec.), бр. 41488/98, ECHR 1999-V Velikova v. Bulgaria, бр. 41488/98, ECHR 2000-VI

95

Vera Fernández-Huidobro v. Spain, бр. 74181/01, ECHR 2010 Verein gegen Tierfabriken Schweiz (VgT) v. Switzerland (бр. 2) [GC], бр. 32772/02, ECHR 200985 Verlagsgruppe News GMBH v. Austria (dec.), бр. 62763/00, 16 Јануари 2003 Vernillo v. France, 20 Февруари 1991, Серија A бр. 198 Vijayanathan and Pusparajah v. France, 27 Август 1992, Серија A бр. 241-B Vilho Eskelinen and Others v. Finland [GC], бр. 63235/00, ECHR 2007-IV Vladimir Romanov v. Russia, бр. 41461/02, 24 Јули 2008 Voggenreiter v. Germany, бр. 47169/99, ECHR 2004-I (извадоци) Von Hannover v. Germany, бр. 59320/00, ECHR 2004-VI W.M. v. Denmark (dec.), бр. 17392/90, 14 Октомври 1992 Wakefield v. the United Kingdom, бр. 15817/89, Одлука на Комисијата од 1 Октомври 1990, DR 66 Weber and Saravia v. Germany (dec.), бр. 54934/00, ECHR 2006 XI Weber v. Switzerland, 22 Мај 1990, Серија A бр. 177 Welch v. the United Kingdom, 9 Февруари 1995, Серија A бр. 307-A Wendenburg and Others v. Germany (dec.), бр. 71630/01, ECHR 2003-II (извадоци) Wieser and Bicos Beteiligungen GmbH v. Austria, бр. 74336/01, ECHR 2007-XI Williams v. the United Kingdom (dec.), бр. 32567/06, 17 Февруари 2009 Worm v. Austria, 29 Август 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-V Worwa v. Poland, бр. 26624/95, ECHR 2003-XI (извадоци) Woś v. Poland, бр. 22860/02, ECHR 2006 X and Y v. the Netherlands, 26 Март 1985, Серија A бр. 91 X v. Belgium and the Netherlands (dec.), бр. 6482/74, Одлука на Комисијата од 10 Јули 1975, DR 7 X v. France (dec.), бр. 9587/81, 13 Декември 1982 X v. France, judgment of 31 Март 1992, Серија A бр. 234-C X v. Italy (dec.), бр. 6323/73, 4 Март 1976 X, Y and Z v. the United Kingdom, 22 Април 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-II X. and Y. v. Belgium, бр. 8962/80, Одлука на Комисијата од 13 Мај 1982, DR 28 X. v. Czechoslovakia (E.S. v. Germany), 262/57, Одлука на Комисијата од of 28 Август 1957 X. v. Federal Republic of Germany, бр. 7462/76, Одлука на Комисијата од 7 Март 1977, D.R. 9 X. v. France (dec.), бр. 9993/82, Одлука на Комисијата од 5 Октомври 1982, DR 31 X. v. France, 31 Март 1992, Серија A бр. 234-C X. v. Germany (dec.), бр. 1860/63, 15 Декември 1965 X. v. Germany (dec.), бр. 2606/65, 1 Април 1968 X. v. the Netherlands, бр. 7230/75, Одлука на Комисијата од 4 Октомври 1976, D.R. 7 X. v. the United Kingdom (dec.), бр. 7308/75, 12 Октомври 1978, DR 16 Y.F. v. Turkey, бр. 24209/94, ECHR 2003-IX Yagmurdereli v. Turkey (dec.), бр. 29590/96, 13 Февруари 2001 Yaşa v. Turkey, 2 Септември 1998, Извештаи за пресуди и одлуки 1998-VI Yonghong v. Portugal (dec.), бр. 50887/99, ECHR 1999-IX Yorgiyadis v. Turkey, бр. 48057/99, 19 Октомври 2004 Yurttas v. Turkey, бр. 25143/94 и 27098/95, 27 Мај 2004 Z and Others v. the United Kingdom [GC], бр. 29392/95, ECHR 2001-V Z. v. Finland, 25 Февруари 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-I Zagaria v. Italy (dec.), бр. 24408/03, 3 Јуни 2008 Zaicevs v. Latvia, бр. 65022/01, 31 Јули 2007 Zana v. Turkey, 25 Ноември 1997, Извештаи за пресуди и одлуки 1997-VII Zehentner v. Austria, бр. 20082/02, 16 Јули 2009 Zietal v. Poland, бр. 64972/01, 12 Мај 2009 Znamenskaïa v. Russia, бр. 77785/01, 2 Јуни 2005

ПРАКТИЧЕН ВОДИЧ - mja.org.mk · тој тест, допуштеноста и...

Documents

Transcript of ПРАКТИЧЕН ВОДИЧ - mja.org.mk · тој тест, допуштеноста и...