© Bert Baeyens 1

Sociale overwegingen in overheidsopdrachten: enkele juridische beschouwingenIr MAB Bert Baeyens

© Bert Baeyens 2

Algemene verplichtingen bij overheidsopdrachten Eerbiedigen van de beginselen van het

Verdrag het vrije verkeer van goederen, vrijheid van vestiging en het vrij verlenen van diensten,

alsmede de daarvan afgeleide beginselen, zoals gelijke behandeling, het discriminatieverbod, wederzijdse erkenning, evenredigheid en transparantie.

© Bert Baeyens 3

Nationale maatregelen

Nationale maatregelen die de uitoefening van de in het verdrag gewaarborgde vrijheden kunnen belemmeren of minder aantrekkelijk kunnen maken, moeten aan vier voorwaarden voldoen: zij moeten zonder discriminatie worden toegepast; zij moeten hun rechtvaardiging vinden in

dwingende redenen van algemeen belang; zij moeten geschikt zijn om de verwezenlijking van

het nagestreefde doel te waarborgen; zij mogen niet verder gaan dan nodig is voor het

bereiken van dat doel.

© Bert Baeyens 4

Geen enkele bepaling in de richtlijn dient te beletten dat maatregelen worden voorgeschreven of toegepast die noodzakelijk zijn ter bescherming van de openbare zedelijkheid, orde of veiligheid of het leven of de gezondheid van mensen, dieren of planten, in het bijzonder met het oog op duurzame ontwikkeling, op voorwaarde dat deze maatregelen in overeenstemming zijn met het Verdrag.

© Bert Baeyens 5

Werkingssfeer van het Verdrag versus Belgisch recht

In principe is de werkingssfeer van het Verdrag beperkt tot de overheidsopdrachten met een duidelijk grensoverschijdend belang:

MAAR Artikel 5 van de wet van 15 juni 2006 en

memorie van toelichting. Rechtspraak mbt duidelijk

grensoverschrijdend belang

© Bert Baeyens 6

Conceptueel schema bestek uit de Europese richtlijnen

Niet altijd volledig van toepassing Beperkte mogelijkheden NU om er van

af te wijken (onderhandelingsprocedures met bekendmaking (OMB) : gedeeltelijk, OZB: veel meer)

© Bert Baeyens 7

Policy/Strategy

Bijz Uitvoerings voorwaarden

Voorbehoud toegang

Voorbehoud uitvoering

behoefte

Voorwerp opdracht

specificaties Contract voorwaarden

EMVO Gun Crit of

Laagste Prijs

contractor

Selectie criteria

© Bert Baeyens 8

Voorbeelden

© Bert Baeyens 9

Toegangsrecht

Verplichte uitsluitingsgronden Gewone uitsluitingsgronden Voorbehouden opdrachten

Sociale werkplaatsen in de zin van de wetgeving overheidsopdrachten

Sociale inschakelingsondernemingen < EUR drempel, maar opportuniteiten voor

lijst B

© Bert Baeyens 10

Uitsluitingsgronden

Art. 17 en analoge (KB van 08 januari 1996)

§ 2. - Onverminderd de bepalingen betreffende de erkenning van de aannemers van werken, kan uitgesloten worden van deelneming aan de opdracht in welk stadium van de procedure ook de aannemer:

…… 4° die bij zijn beroepsuitoefening een ernstige fout

heeft begaan, vastgesteld op elke grond die de aanbestedende overheden aannemelijk kunnen maken;

……

© Bert Baeyens 11

Uitsluitingsgronden

De niet-naleving van nationale bepalingen tot uitvoering van Richtlijnen 2000/78/EG en 76/207/EEG van de Raad betreffende de gelijke behandeling van werknemers, ten aanzien waarvan een onherroepelijk vonnis of een beslissing met vergelijkbare werking is uitgesproken, kan als een delict dat in strijd is met de beroepsgedragsregels van de ondernemer of als een ernstige fout worden beschouwd.

Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep (PB L 303 van 2.12.2000, blz. 16).

Richtlijn 76/207/EEG van de Raad van 9 februari 1976 betreffende de tenuitvoerlegging van het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen ten aanzien van de toegang tot het arbeidsproces, de beroepsopleiding en de promotiekansen en ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden (PB L 39 van 14.2.1976, blz. 40).

© Bert Baeyens 12

Voorbehouden toegang opdracht

Sociale werkplaatsen in de zin van de wetgeving overheidsopdrachten

Sociale inschakelingsondernemingen Voorbeelden

Vb 1: Filmarchief VRT Vb 2: Groenonderhoud

© Bert Baeyens 13

Sociale inschakelings-onderneming

Onder sociale inschakelingseconomie wordt verstaan : de initiatieven waarvan het sociale doel bestaat in de socio-professionele inschakeling van bijzonder moeilijk te plaatsen werkzoekenden, via een activiteit van productie van goederen of diensten, en die aan volgende algemene voorwaarden voldoen :

de doelgroep moet na de startfase ten belope van ten minste 50 % van de totale bezetting aan het werk of in opleiding zijn;

ten minste 10 % van het omkaderingspersoneel van de doelgroep moet uit personeel bestaan dat bekwaam is om sociale vormings- en begeleidingsprogramma's te leiden en te ontwikkelen;

de juridische vorm van een vereniging zonder winstoogmerk, coöperatieve vennootschap of vennootschap met sociaal oogmerk of andere rechtsvormen, mits de doeleinden en de finaliteiten sociaal en collectief zijn, hebben aangenomen;

geen meerderheid hebben van de leden van de bestuursorganen die behoren tot de overheidssector;

en erkend zijn door de bevoegde overheid.

© Bert Baeyens 14

We* kunnen er vandaag van uitgaan dat, naast de BW en sociale werkplaatsen, de volgende initiatieven voldoen aan de voorwaarden van art. 59: bedrijven voor vorming door arbeid de invoegbedrijven erkend door het Waals Gewest de inschakelingsondernemingen erkend door het

Brussels Hoofdstedelijk Gewest de inschakelingsbedrijven erkend door de federale

ministers van tewerkstelling en sociale economie de plaatselijke initiatieven voor de ontwikkeling van de

werkgelegenheid erkend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

*Cel sociale economie, ESE/30/2 van donderdag 24 mei 2007

© Bert Baeyens 15

Voorwerp van de opdracht: « Buying Social Justice? »

© Bert Baeyens 16

Voorwerp van de opdracht

De opdracht kan als voorwerp een « sociale »  dienstverlening zijn: beroepsopleiding van werklozen

Men kan ook bijvoorbeeld de opdracht geven tot …en daarvoor ook betalen in combinatie met een andere opdracht (bijvoorbeeld een overheidsopdracht voor werken)

Vb 1: werkplekleren Antwerpen Stelpost Gunningscriteria

Kwaliteit van de opleiding Output

Andere combinatie Vb: Linnenonderhoud (Lijst B- en leveringen (huur linnen))

© Bert Baeyens 17

Technische specificaties

© Bert Baeyens 18

Technische specificaties

Art.23 RL Waar mogelijk moet in deze technische

specificaties rekening worden gehouden met toegankelijkheidscriteria voor gehandicapten of met ontwerpen voor iedereen. « Build for all »

Vermanend? Dwingend?

Betekenis: zowel voor overheidsopdrachten, werken, leveringen of diensten

© Bert Baeyens 19

Gunningscriteria

Wanneer de aanbestedende overheid beslist de opdracht te gunnen op basis van de EMVO (economisch meest voordelige offerte), dient die te worden gegund aan de inschrijver die de regelmatige offerte heeft ingediend die de economisch voordeligste is vanuit het oogpunt van de aanbestedende overheid, rekening houdende met de gunningscriteria.….

Deze criteria moeten verband houden met het voorwerp van de opdracht en een vergelijking van de offertes mogelijk maken op basis van een waardeoordeel.

De criteria zijn bijvoorbeeld de kwaliteit, de prijs, de technische waarde, de esthetische en functionele kenmerken, de milieukenmerken, de sociale overwegingen, de gebruikskosten, de rentabiliteit, de nazorg en technische bijstand, de leveringsdatum en de leverings- of uitvoeringstermijn, de waarborgen inzake wisselstukken en de bevoorradingszekerheid.

© Bert Baeyens 20

Gunningscriteria

Mogelijke criteria : Sociale eisen met betrekking tot de behoeften van de begunstigden/gebruikers van de werken, leveringen of diensten, maar niet daartoe beperkt, ook de behoeften van de bijzonder kansarme bevolkingsgroepen, waartoe de begunstigden/gebruikers behoren

«  Ethische criteria » zijn niet onmogelijk Voorbeelden:

Vb 1: De mate waarin de dienstverlener rekening houdt met de culturele diversiteit in de populatie bij de opstelling van de vragenlijsten in het kader van marktonderzoek

Vb 2: De mate waarin de toegepaste methode waarborgen biedt inzake ethiek in marktonderzoek

Vb 3: de kwaliteit van de ondersteunende sociale begeleiding die aan de bevolkingsgroep wordt geboden in het kader van een wijkproject maatschappelijke integratie van allochtone jongeren.

© Bert Baeyens 21

Uitvoeringsvoorwaarden

Bijsturen bevoegdheden leidend ambtenaar Vb: De leverancier draagt er zorg voor dat de

leidend ambtenaar en de door de aangestelde overheid aangestelde ambtenaren te allen tijde vrij toegang hebben tot de productieplaatsen, ten einde de stipte naleving van de voorwaarden van de opdracht te controleren wat de herkomst, de kwaliteit, of de fabricage van de producten betreft, evenals de naleving van de bijzondere uitvoeringsvoorwaarden, dit alles onverminderd de keuringen die op de afgewerket producten moeten worden verricht.

Sancties: art. 20 AAV

© Bert Baeyens 22

Bijzondere bijkomende uitvoeringsvoorwaarden De voorwaarden voor de uitvoering van een opdracht zijn

verenigbaar met de richtlijn voor zover zij niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend zijn en zij in de aankondiging van opdracht of in het bestek worden vermeld.

Zij kunnen met name tot doel hebben de beroepsopleiding op de werkplek of de arbeidsparticipatie van moeilijk in het arbeidsproces te integreren personen te bevorderen, de werkloosheid te bestrijden of het milieu te beschermen.

© Bert Baeyens 23

Bijzondere uitvoerings-voorwaarden: art. 40

Overeenkomstig de beginselen van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en voorzover ze niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend zijn, kan de aanbestedende overheid uitvoeringsvoorwaarden opleggen die het mogelijk maken rekening te houden met doelstellingen zoals :

1° het verstrekken van beroepsopleidingen aan werklozen en jongeren;

2° het bevorderen van het gelijke kansenbeleid inzake de arbeidsparticipatie van onvoldoende in het arbeidsproces geïntegreerde personen;

3° de strijd tegen de werkloosheid;

4° de verplichting om, in hoofdzaak, de bepalingen van de basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie na te leven, in de veronderstelling dat die niet reeds worden toegepast in het nationale recht van het land waar de productie plaatsvindt;

5° de bescherming van het leefmilieu.

© Bert Baeyens 24

Bijzondere bijkomende uitvoeringsvoorwaarden Bevorderen beroepsopleiding op de werkplek Bevorderen van de arbeidsparticipatie Bestrijden van de werkloosheid Diversiteitsplan Werkplekleren Duurzaam personeelsbeleid ….. Voor zover

Vermeld in aankondiging of het bestek

Niet rechtstreeks of onrechtstreeks discriminerend

© Bert Baeyens 25

Voorbeelden

Verplichting om voor de uitvoering van de opdracht langdurig werklozen aan te werven

Voorzien in opleidingsacties voor werklozen of jongeren Aanwerven van een groter aantal gehandicapten dan bij wet

voorgeschreven …….

© Bert Baeyens 26

Basisconventies IAO

Conventies n° 29 (1930) en 105 (1957) – over verbod op dwangarbeid;

Conventie n° 87 (1948) – over de syndicale vrijheid en de bescherming van de syndicale rechten;

Conventie n° 98 (1949) – over de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen;

Conventies n° 100 (1951) en 111 (1958) – over gelijkheid van verloning, over de discriminatie (tewerkstelling en beroep);

Conventies n° 138 (1973) en 182 (1999) – over de minimum leeftijd en de ergste vormen van kinderarbeid.

© Bert Baeyens 27

Uitvoeren (gedeeltelijk) voorbehouden

Uitvoering voorbehouden in het kader van programma’s voor beschermde arbeid Sociale economie eventueel

onderaannemer

© Bert Baeyens 28

Moeilijkheden Tijdens de gunningsprocedure

Hoe nagaan dat de offerte in dit domein geen boutade is?

Tijdens de uitvoering van de opdracht, Hoe de uitvoering controleren en

verzekeren Hoe optreden bij niet-naleven?

Zie leidraad sociale criteria in overheidsopdrachten

© Bert Baeyens 29

Uitvoering

Vermits de bijzondere uitvoeringsvoorwaarden een essentieel element zijn van de overeenkomst, is het evident dat de uitvoering ervan ook nauwgezet wordt gecontroleerd, en het niet conform uitvoeren ervan wordt gesanctioneerd

Nagaan uitvoering verplichtingen aannemer Prijsherzieningen: art 6 AUR Artikel 12 van de wet Aannemer moet sociale en fiscale verplichtingen naleven

en doen naleven door de eventuele onderaannemers

© Bert Baeyens 30

Tips

Marktonderzoek Kies de juiste procedure! Maak gebruik van flankerende maatregelen indien mogelijk Creative solution design

Kies de geschikte opdrachten: Mik op arbeidsintensieve werken, leveringen of diensten Maak interessante combinaties

Toeleiding en coördinatie Sommige opdrachten hebben sowieso een lokaal karakter qua

uitvoerend personeel en kunnen dus een grote lokale sociale impact hebben

Typische nabijheidsdiensten Vb Schoonmaak, catering, fietsherstelling

Durf over de grenzen van de gemeente te kijken Zet de lokale diensteneconomie in Zorg voor intern draagvlak en communiceer de resultaten

© Bert Baeyens 31

Nuttige links

http://www.vvsg.be/economie_en_werk/Pages/Maatschappelijk_Verantwoord_Ondernemen.aspx

Leidraad sociale criteria Contactpersoon : Pieter Van Sande (stafmedewerker VVSG)

http://www.antwerpen.be/eCache/BTH/330.cmVjPTgwMDA1MDI.html

Tewerkstellingsprojecten Contactpersoon: Brecht Lootens ( Werk en economie Antwerpen)

http://www.eengoedezaak.be/pdf/Stad%20Gent%20-%20Informatie%20subsidie%20duurzaam%20ondernemen.pdf

Project duurzaam onderneming investors in people Contactpersoon: Mieke Pieters

…..