ZATERDAG 23 FEBRUARI 2013 SPECTRUM 5

te krampachtig over doen. Zolang deboodschap maar overeind blijft. Dankomt er vanzelf iets nieuws.”Sake Stoppels, universitair docentpraktische theologie aan de Vrije Uni-versiteit, vindt dat te gemakkelijk. „Ermoeten plekken blijven waar een reli-gie wordt beoefend, anders verdwijntze. Zonder gemeenschap is er uitein-delijk ook geen boodschap”, stelt Stop-pels. Mede daarom vindt hij de pio-niersplekken ‘heel zinvol’. Stoppelszegt dat de kerk zichzelf ermee eenspiegel voorhoudt: „De gemeentenvan de PKN zijn er al zo lang, dat zehun bestaan voor vanzelfsprekendhielden. Waar zouden ze zich drukom maken? Maar met het inrichtenvan de pioniersplekken wordt de PKNgedwongen zich te realiseren wat zenu eigenlijk nog beoogt.”Om het de pioniersplekken niet te las-tig te maken, zitten ze minder vastge-timmerd in een kerkorde. Ze zijnvrijer in hun doen en laten, informe-ler ook. Op die manier is de drempelvoor belangstellenden lager, hoopt dePKN. Sommigen vrezen dat in die ‘los-heid’ ook een gevaar schuilt: pioniers-plekken zouden kunnen verwordentot sektarische clubjes die zich scha-ren rond een charismatische leider.Dat loopt niet altijd even goed af.Stoppels erkent het risico: „Pionierszijn per definitie eigenzinnig en dat isook noodzakelijk, anders speel je niksklaar.” Niettemin denkt de weten-schapper dat het wel zal loslopen. Hijheeft nog niet gehoord van ‘eigenhei-mers die hun eigen gang gaan’. „De

PKN heeft een florerende overlegcul-tuur met de pioniersplekken en er be-staat veel feedback over en weer.”In de oude kerk van Jorwerd komtsinds eind oktober iedere woensda-gochtend een clubje mensen van wis-selende samenstelling bijeen. Ze le-zen uit de Bijbel, zingen liederen metelkaar en mediteren, onder het mottostilte, bezinning, verbinding. De pio-niersplek Nijkleaster (‘nieuw kloos-ter’) is een initiatief van domineeHinne Wagenaar in samenwerkingmet zijn gemeente Westerwert en dePKN. Stap voor stap moet het leidentot de totstandkoming van een protes-tants klooster, een retraitecentrumwaar mensen kunnen verblijven, omrust te vinden en op adem te komen.Het gastenverblijf moet nog wordengebouwd. „Hopelijk komen er in ande-re PKN-gemeenten ook dit soort pro-jecten van de grond en verspreidtNijkleaster zich als een olievlek overNederland”, mijmert Wagenaar na af-loop van de korte dienst.Vast onderdeel van de woensdagoch-tendbijeenkomsten is een wandeling(de ‘kuier’). Een kluitje van zo’n tienbelangstellenden legt deze ijskoudeochtend de ongeveer 6 kilometer doorde besneeuwde weilanden rond Jor-werd af. Het eerste deel zwijgend.Dan houdt de groep stil en geeft Wa-genaar een opdracht. Even daarvoorin de kerk heeft hij uit Matteüs 4 voor-gelezen, de verzoeking van Christusdoor de duivel in de woestijn. „Welkeverleidingen spelen jullie parten?Geld? Macht? Roem? Denk daar eens

over na”, zegt de predikant tegen dewandelaars. Zwijgend zet het clubjezich weer in beweging. Pas het laatstestuk van het pad mag er weer wordengesproken en kan ieder zijn bevindin-gen onderling delen. Het hoeft niet.Niets is hier verplicht.Een bekend gezicht van Nijkleaster isdat van Henk Kroes, oud-voorzittervan de Vereniging de Friesche Elfste-den. Hij heeft nu de hamer in handenvan de stichting achter het klooster.Al wandelend vertelt Kroes. „Mensenzijn zoekende, Nijkleaster wil hen ietsaanreiken. En nee, het gaat niet omzieltjes winnen.”Willem en Jacqueline Feijten wonenvlakbij Nijkleaster. De vijftigers heb-ben veel gereisd. „Ik heb daardoor ge-flirt met veel religies, maar kwam uit-eindelijk toch weer uit bij het chris-tendom. Al wilde ik dat helemaalniet. Maar Nijkleaster biedt mij eenmanier van geloven waar ik blij vanword. Zonder dogma’s en regels”, ver-klaart Jacqueline haar komst naar Jor-werd. „Ik ben altijd aan het rennen,wil altijd iets nieuws”, vult Willemzijn echtgenote aan. „Het één is nogniet af of het volgende begint alweer.Maar de samenzang hier, de herhalingervan, werkt als een mantra. Hetmaakt me rustig.”Moderne tijden kunnen niet zonderinternet en dus opent de PKN ookdaar het offensief. Komende zomergaat Mijnkerk.nl van start: een virtue-le pioniersplek, bestaande uit een in-ternetpastor, een webredacteur eneen communitymanager die de socia-

le media in de gaten houdt. Via Twit-ter en Facebook zullen geïnteresseer-den de digitale kerk worden ingeloktom zo in gesprek te komen met el-kaar. Het initiatief mikt op mensendie ooit wel bij een kerk hebben ge-hoord, maar daarvan zijn afgedwaald,vertelt Hans van Ark. „Uit onderzoekbleek dat we ons vooral niet op ieder-een moesten richten. Iedereen is nie-mand in dit geval en dan schiet je jedoel voorbij.”Bijzonder aan Mijnkerk.nl is, dat hetgeen ‘zender-ontvanger’-site wordt.Veel kerken zetten nu integraal dezondagse eredienst op hun site. De be-zoeker kan die beluisteren. Mijn-kerk.nl moet uitdrukkelijk interactiefworden, vertelt Van Ark. Momenteelwordt er onderhandeld met een predi-kant die de eerste digitale voorgangervan Nederland zal worden. Rond Pink-steren gaat de site de lucht in.De PKN wil het aantal pioniersplek-ken de komende vier jaar uitbreidenvan zes naar honderd. Een ambitieusvoornemen, erkent Van Ark. Maar hijwil niet horen van een wanhoopsof-fensief. Van Ark wijst op de BritseFresh Expression-beweging binnen deAnglicaanse kerk. Die wist met eensoortgelijk programma sinds 1990meer dan duizend nieuwe kerkelijkegemeenten in het leven te roepen.„Noem het eerder een offensief vanhoop”, zegt Van Ark. „Als je nietsdoet, lopen de mensen hoe dan ookweg. Op deze manier proberen we ten-minste iets.”Wetenschapper Stoppels staat er dub-bel in: „Ja, er is paniek binnen dekerk, de bakens moeten worden ver-zet. Een deel van de vernieuwing isdefensief, maar het is niet het hele ver-haal. De PKN investeert wel vanuiteen visie. Al is het niet reëel te gelo-ven dat dit nieuwe type gemeente dekerk zal redden.”Dominee Visser is uitgesproken als al-tijd: „We zijn niet meer die kloterige,hoogmoedige en alles regulerendekerk. De PKN is kameraadschappelijken creatief geworden. Er is nog maareen halfjaar geld voor ons project op IJ-burg, daarna moeten we verder zien.De PKN heeft evengoed het lef gehaderaan te beginnen. Juist daarom benik zo trots op die kerk.”In De Binnenwaai zit Branislav Miku-lic (61). De Bosnische Kroaat is viaeen baptistengemeente in Dublin inde protestantse wereld terechtgeko-men. In de jaren ‘90 werkte hij op hetNederlandse ministerie van Economi-sche Zaken, nu brengt hij een sabbats-jaar door in Amsterdam. „Twintig jaarlang was ik bezig met spiritualiteit:wat is de essentie van het leven? Ikkon het antwoord niet vinden in hetmarxisme, niet in het materialisme.Het uiteindelijke antwoord is liefde,dat vond ik in de Bijbel.” Mikulic’glimlach is zacht en vredig. Hij brengtzijn woorden direct in praktijk: bijhet afscheid omhelst hij vol warmtezijn vragensteller en zegt: „I love you,man!”

reageren?spectrum@depersdienst.nl

Er moetenplekkenblijven waareen religiewordtbeoefend,andersverdwijnt ze.Zondergemeenschapis eruiteindelijkook geenboodschap

“

Mensen tussen de30 en 40 jaar hebbenop zich nog best be-langstelling voor dekerk, blijkt uit onder-zoek van PKN.foto Roos Koole/ANP