Vrijkomende kloosters

(meer)waarde van oud zorgvastgoed

Verdiepingsessie

• Inleiding Jasper van Deurzen en Marten van Harten

• Panel gesprek o.l.v. prof Luuk Boelen

– Rogier Moulen Janssen (KNR)

– Rens Lingg (Amaliazorg)

– Hans Hofmans (Zorgresidentie)

– Rob Brouwers (SATIJNplus architecten)

Klooster?

• Claustrum: afgesloten ruimte • Gebouw waarin religieuzen volgens hun regels samen wonen, bidden en werken • Complex van kapel, refter, tuin rondgang, slaapruimten • Ontworpen met nevenfuncties zoals onderwijs, opvang, tuinbouw en zorg

Bossen van Bezinning

Situatie

Gemiddelde leeftijd religieuzen > 82 jr Aantal kloosters met religieuzen in Nbr < 45

Ordes en congregaties

• Verschil tussen ordes en congregaties • Onderscheid: contemplatieven, actieven, missionairen

Contemplatieven

Meditatie & bezinning, Eigen landbouw en voedselvoorziening,

Benedictus: Ora et Labora -Benedictijnen/Benedictinessen -Cistercienzers/cistercienzerinnen -Trappisten/Trappistinnen

Actieven

Kloosters?: Overbruggingszorg!

Franciscus: bemint hem in elkaar

Basis en voortgezet onderwijs en zorg

Missie congregaties Educatie en voorlichting

Internaat : voorbereiding op een ‘expat’ leven

Multinational

Sturen op afstand

Koningshoeven

Voormalig gesticht van de Zoete Moeder

Bron: Brabants dagblad

Provincie Brabant specifiek

Gebouwd op: zorgzaamheid in de buurt

• Kapel, refter en rondgang: stilte en ontmoeting

• Tuinen: ‘oase in de wijk’

• Bijgebouwen: wonen, werken, leren, zorgen

• Gemeenschap: buurtvrijwilligers en mantelzorgers

Agnetenberg, Sittard-Centrum Agnetenberg, Sittard-Centrum

Agnetenberg, Sittard centrum

Provincie Limburg Kaderbeleid 2008-2012

• ca. 80 kloostergebouwen, nog 55 in gebruik (2008)

• prioriteit: 36 rijksmonumenten, 20 in gebruik als klooster (2010)

• bemiddelende rol: urgentie ± 7 grotere complexen

• Cultureel, ruimtelijk

en economisch beleid:

bezinningsroutes

Maatschappelijke nalatenschap: ‘menslievende zorg’

• Stichteressen 19e eeuw: pioniers armoedebestrijding en zorg

• ‘Sisters of Charity’ 21e eeuw: oog voor ‘nieuwe armoede’ in Westen

• Zorgethiek Nu: herwaardering van zorgwaarden

Elisabeth Gruyters, 1837 Stichteres Liefdeszusters H. Borromaeus

Prof. Annelies van Heijst, 2011 ‘Onferming voor Dummies’

Gebouwd op: voorkomen sociaal isolement

Kloostercomplex ‘Onder de Bogen’, Maastricht

• Herontwikkeling Poortgebouw: inloop en sociaal-psychische hulp

• Woongebouwen: geleidelijke openstelling naar ouderenzorg

• Spiritueel erfgoed: Internationaal bureau Sisters of Charity

Gebouwd op: zorg ouderen & dementerenden

Klooster /Woonzorgcentrum De Beyart, Maastricht

• ‘Broeders van Maastricht’ FIC: museum en monument van sociale infrastructuur

• Trendanalyse KUN 2001: behoefte kwaliteitszorg AWBZ

• Société Beyart: innovatieve zorg Alzheimer-patienten en buurtouderen

Gebouwd op: kortdurende verpleegzorg

WZC De Beyart /vrijkomend Lidwinahuis • Vm. sanatorium TBC-patienten, Stijlarchitectuur

jaren ‘30 • Tijdelijk gebruik door zustergemeenschap uit

vrijkomend klooster • Revitalisering voor kortdurende herstelzorg

AWBZ: ‘win-win-win’ • Onderzoeksatelier Biennale:

– Kunnen /willen zorgpartijen mee-investeren als partners?

Gebouwd op: (na)zorg voor mensen met kanker

Vm. Domicanenklooster Mariaweide, Venlo

• Nevenbestemming klooster en kapel

• Stichting IPSO: Toon Hermans Huizen’

Gebouwd op: maatschappelijke opvang daklozen

Vm. Trappistenklooster Ulingsheide

• Plattelandscomplex (7 ha), sinds

2002 leegstand en brandschade

• Eisen Trappisten: waardig en duurzaam gebruik

• Stichting Emmaus Feniks: woon-werkgemeenschap thuislozen

• Rendabel: hergebruikwinkel en

besparingen daklozenzorg

Gebouwd op: zorg voor verslaafden

• Vm. Paterklooster Gerlachushuis, Cadier en Keer

• Gebouwd als ‘sanatorium voor drankzuchtigen’

• Herontwikkeling Stichting de Hoop: ideële verslaafdenzorg

• Traditie van kloosterdorp: bestuurlijke en maatschappelijke acceptatie

Gebouwd op: zorg voor mensen met beperkingen

Paterklooster MSC, Sittard-Overhoven

• Casus Provincie Limburg: ondersteuning in verkenningsfase

• Kloostercomplex jaren ’20: ‘hart van de wijk’

• Klankbordgroep: voorkeursoptie begeleid wonen voor jongeren

• Kwaliteiten van groene, vriendelijke en veilige buurt

Gebouwd op: hospicezorg

• Liefdezusters: ‘Helpen waar niemand helpt’

• Goed voorbeeld: hospice Bethlehem, Nijmegen

• Verkenning: klooster /verz.huis Regina Pacis, Hulsberg

• Kring meelevende leken en zorgnetwerk in de regio

• Overgang naar hospice > 10 jaar?

Hospice Bethlehem Nijmegen

Regina Pacis Hulsberg

Gebouwd op: educatie, cultuur en welzijn

“Niet wachten op de ondergang, maar vorm geven aan overgang.” H. Arnold Janssen (1875)

• Maas- /Rijnlandse architectuur en waarden

• Investeringen door multinationale congregaties

• Floriade 2012: Paviljoen ‘Kloostertuinen en gezondheid’

• Missiehuis St.-Michael /St.-Gregorklooster, Steyl

Vervolg kloosters

• Agro & Co en Agora Europa

• Ontwikkelgroep en webdossier: dwarsverbindingen

• Bouwstenen voor Sociaal /Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2012

• Acte van Herbestemming 2011

• Maatschappelijke, kerkelijke en particuliere initiatieven

• Deelnemers en bijdragen welkom!

(Meer)waarde van traditioneel maatschappelijk vastgoed

Conclusie

• Urgente problematiek

• Kansen voor de zorg met name bij actieve vrouwelijke religieuzen

• Zorg investeerder: wacht niet tot het gebouw leeg komt te staan maar investeer nu in de relatie

• Gevoeligheden: – zorg voor de vergrijzende gemeenschap

– afscheid van thuis en soms zelf stichtingsplek

– sacrale plekken