Stelt u zich eens voor…

• Twee buren

• Eén: Hond moet dood!

• Ander: Ga toch verhuizen man!

De kracht van mediation

Maarten Tromp

(NMI mediator)

2 november 2004

MTA Academy

Menu

• Mediation

• Onderhandelingsstijlen

• De mediator

• Machtsverschillen

• Samenvatting

Wat is mediation?

• Vorm van conflictbemiddeling

• ADR

• Anders Dan Rechtspraak

Kenmerken mediation

• Neutrale derde (de mediator)

• Helpt partijen

• Om er zelf uit te komen

Plaats van mediation

Juridische context

Gedrags-wetenschap- pelijke context

Bindend advies

Mediation

Med-arb

Arbitrage

Rechter-lijke pro-cedure

Therapie

Coaching

Team- building

Mediation: 6 V’s

• Vertrouwelijk

• Vrijwillig

• Verplichte inspanning

• Voorlopige wapenstilte

• Volmacht

• Vrij tot vaststelling

Voordelen van mediation

• Partijen komen er samen uit

• Hogere acceptatiegraad van de oplossing

• Oplossing “past” beter

• Oplossing kan/mag afwijken van recht

• Vormvrij proces

• Ruimte voor emoties

Contra-indicaties

• Precedent gewenst

• Openbare uitspraak gewenst

• Zuiver juridische kwestie

Het mediationproces

1

5

4

2

3

1. Openen

2. Exploreren

3. Categoriseren

4. Onderhandelen

5. Afronden

1 Openen(plenair)

1 Openen(plenair)

Zorgen voor:

• Introductie

• Positief gespreksklimaat

• Commitment

• Vertrouwen

• Mandaat

• (OVK) tekenen

2 Exploreren(plenair en/of apart)

2 Exploreren(plenair en/of apart)

Bereiken dat:• PP inhoudelijk en emotioneel worden

gehoord• Conflict deëscaleert • Spanning vermindert• Onnuttige info - nuttige info• Perspectief PP verschuift van verleden

naar toekomst

3 Categoriseren (plenair)

3 Categoriseren (plenair)

• mediator doet verslag van de gehoorde belangen

3 Categoriseren (plenair)

• mediator doet verslag van de gehoorde belangen

• Doelen:

- PP in beweging krijgen

- opstellen OH agenda

- categoriseren van belangen

- kiezen van een OH volgorde

4 Onderhandelen (plenair en/of apart)

• Activiteit verschuift van mediator naar PP

• PP komen in beweging

• Mediator waakt er voor dat PP niet in oude gewoonten vervallen

5 Afronden (plenair)

Overeenstemming?

5 Afronden (plenair)

Overeenstemming?

• Zo ja, vastleggen

5 Afronden (plenair)

Overeenstemming?

• Zo ja, vastleggen

• Zo nee, hoe verder?

- deeloplossing?

- alles of niets?

- wat met impasse?

Menu

• Mediation

• Onderhandelings-stijlen

• De mediator• Machtsverschillen• Samenvatting

Klassiek onderhandelen

A B

Klassiek onderhandelen

A B

Klassiek onderhandelen

A B

?

10 Frustraties

10 Frustraties

• Extreme eisen stellen• Met kleine stapjes

concessies doen• Commitment tactieken• Take it or leave it• Uitnodigen om beter

bod te doen

• Laten terugdeinzen• Beledigen en

imponeren• Bluffen/opdrijven/liegen• Dreigen/waarschuwen• Alternatieven van Pij

kleineren

Voorkomende termen/associaties

Voorkomende termen/associaties

• Wat is hun standpunt?• Tegenargumenten?• Tactieken/trucs• Wapengekletter• Overbluffen• Stennis schoppen• Sfeer creëren

• Niet laten uitpraten• Oorlog• Elkaar onderuit halen• Kaart aan de borst• Geen concessies• Wisselgeld• Salamitactiek

Hoe voelt dat?

• Spanning

• Wantrouwen

• Prestigeslag

• Niet “open”

• Op je qui-vive

Onderhandelingsstijlen

• Vechten

• Aanpassen

• Ontwijken/vermijden

• Samenwerken

Effectief onderhandelen

Aanpassen

Vermijden Vechten

Samen-werken

zo

rg v

oo

r re

lati

e/re

sult

aat

and

eren

zorg voor het eigen resultaat

Harvard model

• Scheid mensen van het probleem

• Richt op belangen en niet op posities

• Zoek naar oplossingen in wederzijds belang

• Hanteer objectieve criteria

Harvard in a nutshell

Aan de hand van het OH-wiel van Hans van der Hoeven

Inhoud

Het OH-wiel

2

6

4 3

1

5 Relatie

Structuur

Van 5 terug naar 1 en dan naar 6

5. Criteria

• RM: redelijkheid en billijkheid

• Kun je ook zelf zoeken

• Zoeken naar objectieve criteria

• Voor het verdelen van de taart

4. Taart vergroten

• Met creativiteit

• Zo veel mogelijk opties bedenken

• Creativiteit bevorderen:

4. Taart vergroten

• Met creativiteit

• Zo veel mogelijk opties bedenken

• Creativiteit bevorderen:

– de helft van 8?

4. Taart vergroten

• Met creativiteit

• Zo veel mogelijk opties bedenken

• Creativiteit bevorderen:

– de helft van 8?

– glas water: hoe water eruit?

4. Taart vergroten

• Met creativiteit

• Zo veel mogelijk opties bedenken

• Creativiteit bevorderen:

– de helft van 8?

– glas water: hoe water eruit?

– torentje, torentje, bussekruit

3. Belang(en)rijk

• Gemeenschappelijke belangen

• Verenigbare belangen

• Tegenstrijdige belangen

Twee Trechters

Twee Trechters

Belangen

Zienswijze

Standpunt

Abs

trac

tie n

ivea

u

Voortgang mediation

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

- wees betrouwbaar

- wees onafhankelijk

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

• Borgen

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

• Borgen

- kameel

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

• Borgen

- kameel

- Hendrik de Grote (ca 1662)

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

• Borgen

- kameel

- Hendrik de Grote (ca 1662)

- tol: % lading

2. Werkbare relatie

• Vertrouwen

• Borgen

- kameel

- Hendrik de Grote (ca 1662)

- tol: % lading

- recht op koop voor aangegeven waarde

1. Inhoud

• Waar gaat het om?

• Het eigenlijke probleem in zijn volledige feitelijke context

1/2 Goed scheiden

• Inhoud met inhoud oppakken

• Relatie met relatie oppakken

• Indien beide: eerst relatie

- voorbeeld: echtscheiding

- voorbeeld: % korting

Terug naar 6

• Nog eens kijken naar 3, 4 en 5

• Wat als ik wegloop?

• Deal vastleggen + verbeteren

• # Kaasschaaf er over

Het OH-wiel in volgorde

1. Inhoud

2. Relatie/vertrouwen

3. Belang(en)rijk

4. Taart vergroten

5. Verdelen pijn & fijn

6. Kiezen of kabelen

Menu

• Mediation• Onderhandelingsstijlen

• De mediator• Machtsverschillen• Samenvatting

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

- communicatieleer

- conflictenleer

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

• Persoonlijkheid (#)

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

• Persoonlijkheid (#)

- levenservaring

- basishouding

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

• Persoonlijkheid (#)

• Vaardigheden

De mediator

• Bewaakt structuur (#)

• Kennis (#)

• Persoonlijkheid (#)

• Vaardigheden

- vragen stellen

- interventies

Vragen

• Lineaire vragen

• Relationele vragen

• Hypothetische vragen

• Reflectieve vragen

• Circulaire vragen

• Strategische vragen

Interventies

• Samenvatten

• Reflecteren

• Heretiketteren

• Gemeenschappelijk maken

• Feed-back

• Paradoxale interventie

Wel / niet doen

Wel• Neutraal• Onafhankelijk• Respectvol• Verbindend• Creatief• Vertrouwen

opwekkend

Niet

• Psychologiseren

• Moraliseren

• Sympathiseren

• Bevoogden

• Kruisverhoren afnemen

Terug naar de buurmannen

Mediator herformuleert

Ik begrijp dat er veel opgelost zou zijn als de hond er niet meer zou zijn (5)

Mediator herformuleert

In zoverre beschouw ik uw voorstel als een van de mogelijkheden (4)

Mediator herformuleert

Evenwel zou ik graag willen begrijpen waarom die oplossing voor u goed is (3)

Mediator herformuleert

En dat kan ik pas begrijpen als ik iets meer weet over hoe het conflict is

ontstaan (2)

Stelt u zich eens voor…

• Man komt thuis• “Wanneer eten we?” (moet nog weg)• V: “Jij bent ook nooit thuis” • M pakt agenda (laat zien)• V: “Daar heb ik het niet over…”• M: “Je vraagt er toch zelf om…”• V: “Zo gaat het nou altijd!”• M: “I.p.v. dat je nou…” (borrel/waardering)

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

Inhoud

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

InhoudM

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

Inhoud

V

M

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

Inhoud

V

M

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

Inhoud

V

M

Communicatieniveaus

Gevoel

Relatie

Procedure

Inhoud

V

M

Stelt u zich eens voor…

• V komt thuis na shoppen

• M kijkt tv (voetbal)

• V: “Dag schat, je zult mijn nieuwe jurk wel weer niet mooi vinden hè?”

• M (zonder op te kijken): “Tuurlijk wel, pak je nog een biertje voor me?”

Communicatiemuur

Bedoeld # Gezegd

Gezegd # Gehoord

Gehoord # Begrepen

Begrepen # Akkoord

Akkoord # Gedaan

Menu

• Mediation• Onderhandelingsstijlen• De mediator

• Machtsverschillen• Samenvatting

Bij wie zit de (on)macht?

A

B

Mediator

Goed of fout?

A

B

Mediator

Wat dan wel? (1/2)

• Bespreekbaar maken• Herdefiniëren tot belangen• Opties bedenken om belangen te dienen• 1: wat nodig om belangen te realiseren?• 2: van wie nodig (uzelf, pij, derde)?

Wat dan wel? (2/2)

A

B

Mediator

M / V verschillen

• Verschil in ruzie maken

• Verschil in communiceren

M / V?

• Zorg voor relatie met ander?

• Zorg voor eigen doelen/belangen

Woede

Woede

Extern gericht

door ander te beschuldigen sussen van

eigen schuldgevoel

Woede

Extern gericht

door ander te beschuldigen sussen van

eigen schuldgevoel

Intern gericht

door boos op jezelf te zijn voorkom je

dat agressie zich op anderen richt

Communicatie

• M en V bij mediator

• M praat zakelijk en inhoudelijk

• V zegt niets maar zit “onrustig”

• Is er meer aan de hand?

Cultuurverschillen

Individualisme Collectivisme

• Voor je zelf opkomen

• Eigen verantwoordelijkheid

• NL scoort hoog

• Groepsbelang gaat voor

• Groep biedt be- scherming

• Niet-westerse culturen

• En Zuid-Europa (Italië/Griekenland)

Machtsafstand

• Statussymbolen

• Top-down beslissingen

• Vb: Maleisië

• Gelijkheid

• Recht van spreken

• Vb: NL

Groot Klein

Masculien Feminien

• Sekserollen gescheiden

• Ieder eigen circuit

• Dominante eigenschappen:hard zijn, presteren,rationeel, tegen een stootjekunnen

• Vrouwen zijn: volgzaam,zorgzaam

• Vb: Japan en VS

• Overlappende rollen

• M en V presteren, zijnzorgzaam, zijnemotioneel

• Zorg voor de ander

• Zorg voor de zwakkeren

• Kwaliteit van relatiebelangrijker dan materieelsucces

• Vb: Scandinavië en NL

Onzekerheid

Tolerantie

• Gemakkelijk met/in:onduidelijkheid, onbekende risico’s,angst, confrontaties

• Vb: VS

Vermijding• Behoefte aan

voorspelbaarheid

• Veel (in)formele regels

• Angst voor veranderingen

• Liefst geen risico

• Liefst geen confrontatie

• Vb: Japan en België

Tijdsbeleving

Circulair• Geen einde, geen

begin

• Verleden, heden en toekomst door elkaar

• Vb: Verre Oosten en Italië

Lineair• Tijd als meetlat

• Sterk besef van heden en toekomst

• Verleden minder belangrijk

• Agendacultuur

• Vb: de Noord-Atlantische culturen

Non-verbaal gedrag

Non-verbaal gedrag

• Gesticuleren (mediterranen)

• Aankijken (# Arabieren)

• Fysieke afstand

• Elkaar aanraken

• Hard/zacht praten bij conflict

• Emoties verbergen

- glimlach (Indonesië)

- stiff upperlip (UK)

Stel: u staat bij de slager…

• V (NL) 25• M (Hindoe

Surinamer) 45• M maakt weegfout• V grapt: “Kijk toch

beter op die schaal!”• M loopt weg (komt

later terug)

• Er ontstaat spanning

• V maakt praatje

• M zwijgt

• M heeft bij chef geklaagd

• V woedend over “klagen achter rug om”

Evaluatie

M: onzekerheid mijdend (# kritiek krijgen)M: masculiene cultuur (# kritiek van V)M: machtsafstand (V is jonger en uit kritiek)M: collectivistisch (is door collega voor

schut gezet)V: kleine machtsafstand, samen oplossen en

dus pratenM: grote machtsafstand, via chef spelen om

escalatie te voorkomen

Hoe voelt macht?

• Vb: Twee voorzitters RvB in lift

• Ruimte nemen/geven

• Omgaan met weerstand• Ai ki do: 7 oefeningen

Menu

• Mediation• Onderhandelingsstijlen• De mediator• Machtsverschillen

• Samenvatting

Onderhandelen:

Het verdelen van schaarse goederen

Conflict:

Onenigheid over het verdelen van schaarste

Conflictbemiddeling:

Perspectief toevoegen aan verdeling

Soorten conflictbemiddeling

Rechterlijke macht

Doet uitspraak over wat rechtmatig is

(geven perspectief)

Arbitrage

Doet uitspraak over wat redelijk is

(geven perspectief)

Mediation

Helpt perspectief te vinden

voor wat redelijk is

(ontwikkelt perspectief)

En dus…

• Kan het anders

• Ligt het mede aan ons zelf

• Anders omgaan met weerstand

• Onderhandel beter anders