Voorstellen

• Wie zijn wij, de trainers

• Wie zijn de cursisten

– Op welke afdeling ben je werkzaam?

– Wat is je taak binnen de afdeling?

– Heb je de IKR cursus ‘Crisisinterventie in de oncologie’ gevolgd?

– Wat verwacht je van deze training?

– Wat zijn je leerdoelen voor deze training?

Opzet van de training

Onderwerpen:

– Psychosociale zorg (PSZ)

– Signaleren psychosociale problemen

– Draagkracht en Draaglast

– De Lastmeter (thermometer en probleemlijst)

– Risicofactoren voor distress

– Integrale zorgverlening, wie doet wat

– Multidisciplinair overleg

Gesprekspunten:

– Het kunnen bespreken van de Lastmeter met de patiënt

– Het adequaat verwijzen

– Het leveren van integrale zorg als taak van de verpleegkundige

Doel van de training

• Het kunnen afnemen en interpreteren van de Lastmeter

(thermometer en probleemlijst).

• Het aanleren van vaardigheden bij het bespreken van de Lastmeter

met de oncologische patiënt.

• Het kunnen formuleren van een psychosociale consultvraag.

• Het adequaat kunnen verwijzen van oncologische patiënten.

Achtergrond ontstaan training

• Nationaal Plan Kankerbestrijding (NPK, 2005 - 2010)

• Rapport: Zorgketen voor kankerpatiënten moet verbeterd worden (IGZ, maart 2009)

• Landelijke richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ (VIKC, 2009)

Programma 1e bijeenkomst

Informatie over:

• Psychosociale zorg, wat houdt het in, waarom en wie

geven het.

• Psychosociale signalering, signaleringsinstrument,

risicogroepen.

Activiteiten:

• In vijf stappen oefenen met de Lastmeter

Begrip Psychosociale zorg (PSZ)

• Psychosociale oncologische zorg is gedefinieerd als “het geheel aan

activiteiten dat ontplooid wordt om een persoon met kanker en diens

naasten te ondersteunen in het streven naar behoud en verbetering van

kwaliteit van leven op lichamelijk, psychisch, sociaal, maatschappelijk en

spiritueel gebied tijdens de ziekte en de periode er na”.

(Landelijke richtlijn: Detecteren behoefte psychosociale zorg,

VIKC, 2009)

Functie psychosociale zorg voor patiënten (1v2)

Vraag:

Waarom moet er aandacht zijn voor psychosociale zorg?

Functie psychosociale zorg voor patiënten (2v2)

• Bevordert een betere probleemhantering en aanpassing aan ziekte

• Vergroot het gevoel van controle over situatie

• Optimaliseert de somatisch behandeling

• Versterkt de draagkracht en kwaliteit van leven

Opdracht

• Wat lever je zelf aan psychosociale zorg?

• Op welk moment bied je nu psychosociale zorg aan?

• Hoe signaleer je op dit moment of een patiënt

psychosociale zorg nodig heeft?

Emotionele verwerking van kanker in fasen

Op verschillende momenten in het ziekteproces zijn eremoties die verwerking en aanpassingsvermogen vragenvan de patiënt en zijn naasten.

De momenten rond:

• de diagnose

• begin van de behandeling

• afsluiting van de behandeling

• vaststelling van terugkeer van de ziekte of uitzaaiing

• gevorderde ziekte en leven met uitzicht op de dood

Balansmodel Draagkracht-Draaglast

Draaglast en draagkracht

Draaglast en draagkracht worden bepaald door:

A. Ziektekenmerken

• Fasen

• Behandeling

B. Persoonskenmerken

• Leeftijd

• Levensfase

• Persoonlijkheid

• Copingstrategie

• Kwaliteit van het sociaal netwerk

• Eerdere life-events

Risicofactoren psychosociale problematiek

Persoonsgebonden:

• Jonge leeftijd • Alleenstaand, gescheiden• Weduwe / weduwnaar • Alleenwonend • Relatieproblematiek• Met kinderen jonger dan 21 jaar• Financiële problemen • Gebrek aan sociale steun• Arts wordt niet als steun beleefd• Psychiatrische / psychologische

behandelvoorgeschiedenis• Opeenvolgende

levensgebeurtenissen• Genotmiddelenmisbruik (alcohol / drugs)

Ziektegebonden:

• Ten tijde van de diagnose

• Terugkeer van de ziekte

• Gevorderde ziekte

• Slechte prognose

• Meer bijwerkingen van de behandeling

• Vermoeidheid

• Chronische pijn

• Functionele beperkingen

• Andere aanwezige ziekten

• Erfelijke vorm van kanker

Gevolgen bij patiënten met distress

Patiënten die distress ervaren:

• Hebben een lagere kwaliteit van leven.

• Hebben meer moeite met het nemen van beslissingen

over hun behandelingen.

• Houden zich minder aan behandelingsvoorstellen.

• Hebben vaker medische zorg nodig.

• Zijn minder tevreden over de verleende medische zorg.

Signaleren van distress

Bij een ernstige vorm van distress lukt het iemand niet langer meer om zijn functioneren op peil te houden.

De Lastmeter is een middel om distress te signaleren.

Behoefte aan ondersteuning

• 47% van alle patiënten geeft aan last te hebben op

lichamelijk, mentaal, sociaal of spiritueel gebied tijdens

de behandeling, in de controlefase of nadat het hele

behandeltraject is afgesloten waardoor verwijzing

noodzakelijk is (Tuinman et al, 2008).

• 10% van alle kankerpatiënten maakt gebruik van

ondersteunende diensten (Tuinman et al, 2008).

Redenen geen gebruikmaken van PSZ

• Problemen niet onderkend door artsen en/ of verpleegkundigen vanwege:– drukte

– geen medisch probleem

– PSZ leveren kost teveel tijd

– gebrek aan gespreksvaardigheden

– geen verwijsinzicht

• Patiënten geven zelf niet aan behoefte aan zorg nodig te hebben door: – bang voor stigma

– de arts niet lastig willen vallen

– niet weten hoe er over te praten

Kenmerken Lastmeter als signaleringsinstrument

• Kort

• Individueel interpreteerbaar

• Meet distress in de brede zin

• Kankergeneriek

• Toepasbaar voor volwassen patiënten

• Betrouwbaar / valide

• Haalbaar en hanteerbaar

• Indicatie voor verwijzing

• Is door patiënt zelf in te vullen

De Lastmeterdeel thermometer

De Lastmeterdeel probleemlijst

Oefening

• Stap 1

- Het uitreiken van de lastmeter

Oefening

• Stap 2

- Het ontvangen van de lastmeter

Bespreek in het groepje:- Wat zie je op deze lastmeter?- Wat vindt je er bijzonder aan?

Oefening

• Stap 3

- Het bespreken van de lastmeter

Bespreek in het groepje:- Wat valt je op bij deze lastmeter?- Waarover zou je wat aan de patiënt willen vragen?- Hoe formuleer je deze vragen?

Oefening

• Stap 3 en 4

- Het bespreken van de lastmeter- De hulpvraag inzichtelijk krijgen

Opdracht

• Stap 5

- Het uitspreken en eventuele verwijzing

Wat te doen bij hoog risicokenmerken

• Patiënten al bij de start van het behandelingstraject extra aandacht geven.

• Extra afnamemomenten van de lastmeter is wenselijk.

Leidraad verwijzing

PROBLEEMGEBIEDEN VERWIJZING NAAR

Praktische MW / bedrijfsarts

Gezins- sociale MW, psycholoog, psychiater

Emotionele MW, psycholoog, psychiater

Religieuze / spirituele Geestelijke verzorger

Lichamelijke Arts, verpleegkundige

Huiswerkopdracht

• Neem een lastmeter af en bespreek deze met de patiënt.

• Werk dit gesprek uit volgens de vijf stappen zoals deze vandaag aan de orde zijn geweest.

• Welke onderdelen uit de stappen vond je moeilijk?• Waar heb je specifiek moeite mee en zou je dus meer

aandacht voor willen in de komende bijeenkomst.

Doel huiswerkopdracht

• Oefenen met de lastmeter vanuit de opgedane

kennis.

• Bewustwording van je eigen gesprekstechnieken die

je voert met de patiënten.

Evaluatie

• Mondeling