Vlaams Parlement – Commissie Binnenlands Bestuur

1 juni 2010 – Instituut voor de OverheidProf. Dr. Geert Bouckaert

Dr. Joris VoetsDries De Herdt

Strategische visie op de interne staatshervorming

Probleemdefinitie

Probleemclusters Concreet

Structurele problemen -Te veel bestuurslagen

-Te veel semi-bestuurlijke circuits

-Beperkte draagkracht lokale besturen

Bevoegdheidsproblemen -Niet homogene pakketten

-Te veel gekoppelde dossiers

-Versnipperde verantwoordelijkheid

Procesproblemen -Te lange ketens

-Gebrekkig ketenbeheer

Oplossingsstrategieën

Document/auteurs Structurele oplossing

Bevoegdheids-

oplossing

Procesoplossing

Rapport Cabus Stadsregio’s Provincievrij

Rapport Voets/Wayenbergh

Kader voor interbestuurlijke samenwerking

Regeringsverklaringo.a.

Twee lagen logica

Gesloten takenpakket provincies

Administratieve vereenvoudiging

Advies VLABEST Regioscreening

Commissie Berx/Sauwens

Inkorten investeringsdoorlooptijd

Welke ambitie?

• Procesoplossingen en/of

• Bevoegdheidsoplossingen en/of

• Structuuroplossingen

Kader interne staatshervorming

• Doelstellingen VIA 2020

• Rapport commissie efficiënte en effectieve overheid

2009

• Regeerakkoord 2009-2014

• Beleidsnota Binnenlands bestuur en stappenplan

• VLABEST-advies

Geen kerntakendebat bis

• Interne staatshervorming ≠ kerntakendebat

Kerntakendebat Interne staatshervorming

Opzet Breed debat over bestuurlijke indeling

Inkorten van punctuele beleidsketens per beleidsdomein

Werkwijze Afweging tussen bestuurslagen op basis van ideologische principes

Zoeken naar de geschikte architectuur voor de uitvoering van bestaande en toekomstige activiteiten vanuit het streven naar een slagkrachtige overheid

Doel Bevoegdheidsherverdeling Σt+1 < Σt

Open onbeperkt

Gesloten beperkt

Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Open onbeperkt

Gesloten beperkt

Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Vlaams autonomieProvinciale autonomieGemeentelijke autonomie

Intercommunales voor streekontwikkeling

PolitiezonesBrandweerzones

MedebewindGedeconcentreerde dienstenAndere intercommunalesSemi-bestuurlijke circuitsAgentschappen

Open onbeperkt

Gesloten beperkt

Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Intercommunales voor streekontwikkeling…

PolitiezonesBrandweerzones…

+ Differentiatie

+ Labofunctie

- Coördinatieproblemen (overlappingen enz.)

+ Uniformiteit

+ Specialisatie

- Risico op bestuursblindheid

+ Politiek primaat

+ Aanspreekbaarheid

+ Draagvlak

- Politisering

+ Professionaliteit

- Beperkte aanspreekbaarheid

Vlaams autonomieProvinciale autonomieGemeentelijke autonomie

MedebewindGedeconcentreerde dienstenAndere intercommunalesSemi-bestuurlijke circuitsAgentschappen…

Open onbeperkt

Gesloten beperkt

Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Vlaamse autonomieProvinciale autonomieGemeentelijke autonomie

Intercommunales voor streekontwikkeling

PolitiezonesBrandweerzones

Feitelijke percentage versus normatief percentage

% ?% ?

% ?

% ?

MedebewindGedeconcentreerde dienstenAndere intercommunalesSemi-bestuurlijke circuitsAgentschappen

Enkele cijfers...

Aantal gemeenten 308

Aantal intercommunales 63 opdrachthoudende verenigingen

28 dienstverlenende verenigingen

Projectverenigingen?

Interlokale verenigingen?

(2008)

Aantal semi-bestuurlijke circuits

Variërend tussen de 370 en de 600

Aantal gedeconcentreerde diensten

Meer dan 65

Politiezones 118 politiezones (2008)

Brandweerzones Naar 19?

Illustratie van bevoegdheidsverdeling

Vlaams Provinciaal Lokaal

Ruimtelijke ordening

x x x

Jeugd x x x

Sport x x x

Beheer van waterlopen

x x x

Voorbeeld van transfers

Vlaams Provinciaal Lokaal

Beleidsketen 1 + - -

Beleidsketen 2 - + -

Beleidsketen 3 - - +

Essentie

Inkorten van beleidsketens en wegwerken van dubbel beleid met als resultaat:

Σt+1 < Σt

Schrappen, verschuiven en clusteren

Schrappen Schrappen van overbodige activiteiten Schrappen van overbodige stappen in procedures

Verschuiven Transfers van activiteiten tussen overheidsniveaus

(Σt+1 < Σt)

Clusteren Vereenvoudiging van de interveniërende bestuurslagen Samenvoegen van activiteiten en structuren

Te hanteren principes (slagkrachtige overheid)

• Besparingen (Zuinigheid)

• Optimaliseren van de ratio input/output (Efficiëntie)

• Verbeteren van dienstverlening en beleid (Kwaliteit en

effectiviteit)

• Verhogen van de transparantie

• Responsabiliseren van het politiek en ambtelijk niveau

(Politiek primaat en Legitimiteit)

• Verminderen van administratieve overlast

(Administratieve vereenvoudiging)

Open onbeperkt

Gesloten beperkt

Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Doelmatigheid en democratie

Principes uitgezet

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud

• Probleemstelling: Het beheer van de wegen gespreid

over 3 overheidsniveaus zorgde voor

coördinatieproblemen (bv. 3 strooiwagens) en gebrek

aan aanspreekbaarheid bij gebrekkig onderhoud

• Oplossing: Transfer van provinciale wegen naar het

Vlaams Gewest en naar de gemeenten

• Succesfactor: Niet opgelost volgens de filosofie van

het kerntakendebat, maar volgens de filosofie van de

interne staatshervorming

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud

Gewestwegen

Provinciewegen

Gemeentewegen

Probleempunten

- Gebrek aan efficiëntie

- Gebrek aan coördinatie- Gebrek aan aanspreekbaarheid

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud

Gewestwegen

Gemeentewegen

+ Toename efficiëntie

+ Verhoogde coördinatie

+ Grotere aanspreekbaarheid

- ?

Oplossingsstrategie: Transfer van provinciale wegen naar het Vlaams Gewest en naar de gemeenten

Voorbeeld vandaag (1): Beheer recreatiedomeinen

• Probleemstelling: Het beheer van recreatiedomeinen

is verspreid over 3 overheidsniveaus. Deze spreiding is

niet overal efficiënt en weinig gecoördineerd. De schaal

van de domeinen overstijgt soms de draagkracht van de

beherende overheid.

Voorbeeld vandaag (1): Beheer recreatiedomeinen

Vlaamse recreatiedomeinen

Provinciale recreatiedomeinen

Gemeentelijke recreatiedomeinen

Probleempunten

- Gebrek aan efficiëntie

- Gebrek aan coördinatie

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden

• Probleemstelling: Voor de aanleg van fietspaden op

het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF)

ontvangen lokale besturen een subsidie van 40% via

de Vlaamse overheid en 40% via de provincies (een

euro voor een euro).

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden

40% Vlaamse subsidiëring

40% provinciale subsidiëring

Aanleg fietspaden i.k.v. BFF

Probleempunten

- Administratieve overhead - Langere procedures

- Gebrek aan efficiëntie

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden

80% provinciale subsidiëring

Aanleg fietspaden i.k.v. BFF

+ Bezuiniging door minder administratieve overhead

+ Kortere procedures

+ Toename efficiëntie

- Kwaliteit dient bewaakt te worden (via PAC)- Aansluiting tussen provinciale netwerken

Vrije denkoefening: Overdracht van het fietsfonds naar de provincies. De provinciale auditcommissie (PAC) staat in voor een objectieve kwaliteitstoets

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering

• Probleemstelling: In het kader van de betoelaging

van mantelzorg zijn zowel de Vlaamse overheid, de

provinciale overheden als de lokale overheden

betrokken. Via de Vlaamse zorgverzekering kunnen

zorgbehoevenden een vergoeding krijgen voor

mantelzorg. Daarnaast keren sommige provincies en

sommige gemeenten premies uit volgens zelf

vastgestelde voorwaarden.

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering

Vlaamse zorgverzekering

Provinciale mantelzorgpremies

Lokale mantelzorgpremies

Probleempunten

- Gebrek aan transparantie

- Gebrek aan efficiëntie door overlap

- Gebrek aan coördinatie van het aanbod

- Rechtsongelijkheid tussen gemeenten en provincies

- Mogelijke lacunes

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering

Vlaamse zorgverzekering

+ Verhoogde transparantie

+ Grotere efficiëntie door minder overlap

+ Schaalvoordeel

+ Gelijke behandeling

- Cliëntgerichtheid?

Vrije denkoefening: Lokale en provinciale zorgpremies schrappen en toevoegen aan de Vlaamse zorgverzekering

Probleemdefinitie bis

Probleemclusters Concreet

Structurele problemen -Te veel bestuurslagen

-Te veel semi-bestuurlijke circuits

-Beperkte draagkracht lokale besturen

Bevoegdheidsproblemen -Niet homogene pakketten

-Te veel gekoppelde dossiers

-Versnipperde verantwoordelijkheid

Procesproblemen -Te lange ketens

-Gebrekkig ketenbeheer

Drie ingangen naar hervorming

Proces

BevoegdheidStructuur

Succes- en faalfactoren

• Politieke noodzaak om op alle bestuurslagen + en – te

hebben

• Platform waarop op een transparante manier som

Σt+1 < Σt kan uitgeschreven worden

• Alle bestuurslagen zijn bereid om over substantiële

zaken te spreken en niet over details (substantiële

pakketten)

• Aantoonbare meerwaarde voor

burgers/bedrijven/gebruikers