1

Dezetekst,heteerstetussenproductvanhetontwikkelteamFries,beschrijftdevisievanhetontwikkelteamophetleergebiedFriesetaalencultuur.Dezevisieisontwikkeldtijdensdeeersteontwikkelsessieop19,20en21september2018.Hetiseenconceptversie.Wiewil,kanhierfeedbackopgeven(ziewww.kurrikulum.frl).Opbasisvandefeedbackzaldevisieverderontwikkeldworden.SamenmetuitwerkingenvandekernvanhetleergebiedFries(tweedeontwikkelsessie)envanessentiëlekennisenvaardigheden(derdeontwikkelsessie)maakthetuiteindelijkevisiestukdeeluitvanhetadviesvoorhetherzienvandekerndoelenvoorhetFries.

VisieophetleergebiedFriesetaalencultuur-concept-

AllekindereninFryslânmoetendegelegenheidkrijgenomzichtaligteontwikkelenopschool.VoorhetlerenvanFriesishetstartpuntvanleerlingennietgelijk.ErzijngroteverschillenintaalachtergrondenbeheersingvanhetFries.ErzijnleerlingenmetFriesalsmoedertaal,erzijnleerlingendieenigszinsvertrouwdzijnmethetFriesenerzijnleerlingenvoorwiehetFriesnieuwis.GeziendezeverschillendeuitgangssituatieskrijgenalleleerlingenbinnenhetleergebiedFriesetaalencultuureenpassendaanbod.

Dezebasisvisieimpliceert:• aandachtvoordebetekenisvan

taalenmoedertaalinhetalgemeen;

• aandachtvoordebetekenisvanFriesinhetbijzonder,voorFriestaligeenniet-Friestaligeleerlingen;

• eenmeertaligperspectiefbijhetlerenvanFries;

• kiezenvanrelevanteinhouden,metaandachtvoorsamenhangbinnenhetleergebiedFriesentussenhetleergebiedFriesenandereleergebieden.

2

DerolvantaalenmoedertaalinhetalgemeenTaalisonmisbaarvoorindividuenvoorgemeenschap.Taaliseenmiddelwaarmeewekunnendenkenenleren,communicerenenonzeemotiesuitdrukken.Viataalontwikkelenweonzeidentiteit.Viataalervaren,begrijpenenverwerkenwehoeanderenvoelenendenken,enkunnenwegreepkrijgenopdewereldomonsheen.Taalkanvoorwederzijdsbegripzorgenenkanmensenverbinden.Viataalkrijgenwetoegangtotcultuur,kunnenweervangenieteneneraandeelnemen.Taalheeftengeeftbetekenis.Taalgaataltijdergensover.Mettaalkunnenweverwijzennaarbijvoorbeeldervaringen,gebeurtenissen,meningen,feitenofvoorwerpen.Ineencomplexesamenlevingwaarinverschillendetalen,culturen,levensbeschouwingenengeneratiesmetelkaarincontactkomen,ishetbelangrijktebeschikkenoverrijkeengevarieerdetaal.Taalheefteensysteem:eensysteemvanregelsomteksten,zinnen,woordenenklankenteproducerenenomtaaltebegrijpen.Kennisvandezeregelsenzeadequaatkunnengebruiken,maaktdatweanderenkunnenbegrijpenenzelfbegrepenkunnenworden.Taalmaaktdeeluitvaniemandsidentiteit.Cummins(2001)heeftgezegd:“Verwerpje

dethuistaalvaneenkind,danverwerpjeookhetkindzelf”.Daarommoetenleerlingenhunmoederta(a)l(en)kunnengebruiken.Hetmogenenkunnengebruikenenkennishebbenvanjemoedertaalopentdeurennaarwiejebentenwiltzijnalspersoon,ennaarjeomgevingendenormen,waarden,traditiesenpraktijkenvandieomgeving.Hetkanhelpenbijdeverwerkingvanleerstofendraagtbijaanhetontwikkelenvanzelfvertrouwenenvansterkeremeertaligheid.

BetekenisvanhetFriesKinderenenjongereninFryslângroeienopineenprovinciedieofficieeltweetaligis.FriesenNederlandszijndetweeofficiëletaleninFryslân.FrieseburgershebbendushetrechtomaltijdenoveralinFryslânNederlandsenFriestegebruiken.HetFrieswordtechternietdooriedereeninFryslânopdezelfdemanierenindezelfdemategebruiktenopdezelfdemaniergewaardeerd.OpFriesescholenishetNederlandsdegemeenschappelijketaal.DiesterkepositievanhetNederlandsheeftinvloedophetFries.KinderenenjongereninFryslângroeienopineensamenlevingwaarinveranderingensnelgaan.Globaliseringenmigratiemakendesamenlevingsteedsdiverserenmeertaliger.Technologischeontwikkelingenmakenhetmogelijkdatwealtijdenoveralmetelkaarkunnen

3

communicerenendaternieuwevormenvancommuniceren(zijn)ontstaan.Hierdoorkomenleerlingeninhundagelijksleveninaanrakingmetallerleitalen,bijvoorbeeldviaklasgenoten,opstraat,optv,YouTube,gamesensocialemedia.DezesocialemediahebbenertoegeleiddatjongerenhetFriesmeeralsschrijftaalzijngaangebruiken.HetFriesiseenvandetalentemiddenvanaldieanderetalen;datbeschouwenwealseenvanzelfsprekendheid.HetleergebiedFriesetaalencultuurhelptzowelvoorFriestaligeleerlingenalsvoorniet–FriestaligenderolteontdekkendietaalheeftinhetalgemeenvoorindividuengemeenschapendebetekenisenwaardediehetFriesheeftinhetbijzonder,voorhenzelfenvooranderen.IndesnelveranderendewereldzalhetFriestemiddenvananderetalenmeeveranderen,onderanderedoorinvloedvanhetsterkaanwezigeNederlandsenEngels.InhetonderwijsinhetalgemeenenhetleergebiedFriesinhetbijzonderhoudenwerekeningmetdiedynamiekenproberenwetegelijkertijddetaalkwaliteitvanhetFriestewaarborgen.Daarinishetzoekennaareenbalans.

MeertaligperspectiefHetleergebiedFriesetaalencultuurkomtopschoolaanbodvanuiteenmeertaligperspectief.Datbetekent:

• vanuiteendynamischeblikopmeertaligheid,

• ineenmeertaligecontext,• alsonderdeelvanmeertaligheidals

doel• enalsmiddelomteleren(taalin

anderevakken).Iedereengebruiktinhetdagelijkslevenverscheidenetalenoftaalvariëteiten.DenkaanFries,Bildts,Stellingwerfs,Nederlands,Engels,Turks,PoolsofSyrisch,boekentaalofspreektaal,eendialect,straattaal,jongerentaal,chattaalofvaktaal.Dietalenwordenafwisselendensomsdoorelkaargebruikt.Iemanddiemeertaligis,beschiktovereenmeertaligrepertoireenmaaktdaarvanflexibelgebruik,naargelangdesituatieenhetdoelvandecommunicatie.Eentaalleerderbouwteenmeertaligrepertoireopwaarbijhijdeenekeerdeenetaaloftaalvariëteitgebruiktendeanderekeereenandere.Hijkanheteenookbeterindeenetaalenhetandereineenanderetaal.Meertaligheidbeschouwenwedusnietalshetbeheersenvanverschillendetalenofvariëteitennaastelkaarenlosvanelkaar,maarjuistalshetgeïntegreerdenfunctioneel,dynamischensoepelgebruikenvaneenmeertaligrepertoire.Opschoolwordtditmeertaligrepertoireingezetvoorfunctioneelveeltaligleren.DatbetekentdathetFrieszoalsgezegdwordtbeschouwdalseentaaltemidden

4

vananderetalen(Friesineenmeertaligecontext),dathetFrieseenonderdeelisvanhettaalonderwijsvoorleerlingenommeertaligtewordenofhunmeertaligheidverderteontwikkelen,endathetFriessamenmetanderetalenopschoolinzogenoemdetranslanguagingpraktijken,eenmiddelisomdeschooltaaltelerenenvoorgezamenlijkekennisconstructiebijanderevakken.Aansluitenbijenbenuttenvandetaligerijkdomopschool,waarvanhetFrieseenvanzelfsprekendonderdeelis,iseenbronvoorsamenlerenensamenleven.Hetleidttottalenbewustzijn,gevoeligheidvoormeerderetalen,eenopenhouding,waarderingenrespectbijleraren,leerlingenenouderstenaanzienvantaligediversiteit.Hetinzettenvantaligerepertoiresindeklasstimuleertdenieuwsgierigheidvanleerlingentegenoverandereculturenenookhunmotivatieomnieuwetalenteleren.

KiezenvanrelevanteinhoudenHetleergebiedFriesetaalencultuurrichtzichophetlerenvanenoverFries.Voorbeidezijnbetekenisvollecontextenhetuitgangspunt:contextendiebetekenishebbenvoorhetlerenvanFriesencontextendiebetekenisgevenvoorhetlerenoverFries.HetlerenvanFriesleidttotbeheersingvandetaal,hetkunnenspreken,luisteren,lezenenschrijven.Taallerenispaszinvolwanneerhetergensovergaatenwanneerhetfunctioneelis,

wanneertaaldaadwerkelijkgebruiktwordtenervoorleerlingeneenbepaaldenoodzaakisomdetaal,inditgevalhetFries,tegebruikenDatbetekentookhetgebruikenvanFriesbijanderevakken.BijhetlerenvanhetFrieskomendetaalvaardighedennietlosvanelkaaraanbod,maarfunctioneelgeïntegreerd.Schrijvenkannietzonderlezenbijvoorbeeld,enlezennodigtuittotpratenoverwatgelezenis.HetlerenoverFriesrichtzichopdriethema’s:taal/Friesenidentiteit,taal/FriesencultuurenFriestemiddenvananderetalen.LerenoverFriesleidttotinzichtintaalentaalgebruik.LeerlingenlerenhoeFriesinelkaarzit,zelerenhoeFrieswordtgebruikt,inwelkesituaties,zelerenFriesenhetgebruikervanvergelijkenmetanderetalenenhungebruik.Zeontwikkelenmetalinguïstischevaardighedendiehenkunnenhelpenomvreemdetalentelerenendeeigentaal(hetFries,hetNederlands,eendialect,eenstreektaalofeenanderetaal)verderteontwikkelen.Dooraandachtvoorhetvergelijkenvantalenendoorhetverhogenvantalenbewustzijnontwikkelenleerlingeneenattitudevanopenheidengevoeligheidvoortaligediversiteit.