Post on 08-Aug-2020
MINISTER RONALD PLASTERK
‘Zet het perspectief van de burger centraal’
EUROCOMMISSARIS CORINA CREŢU
‘Steden doe mee’
CvdR VOORZITTER MARKKULA
‘In de stad verandert de wereld’
Steden aan zet
Congresmagazine over het
CoR Forum on the Urban Agenda
Inhoudsopgave
3. Voorwoord Cor Lamers, voorzitter van de
Nederlandse delegatie naar het CvdR
6. Inleiding
9. Column van Wim van de Donk
12. Toespraak van Markku Markkula, voorzitter van
het CvdR)
13. Toespraak van Erberhart Van der Laan,
burgemeester van Amsterdam
14. Toespraak van Frans van Houten, CEO van Philips
15. Workshop - Slimme en innovatieve steden
18. Workshop - Groene steden
19. Workshop - Inclusieve steden
20. Workshop - Stad en land
22. Ronald Plasterk, Minister van Binnenlandse zaken
en Koninkrijksrelaties
23. Corinne Creţu, Eurocommissaris van regionaal
beleid
24. Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam
26. Interview Bas Verkerk, burgemeester van Delft
31. Twitterpagina
Colofon
Het CoR Forum on the EU Urban Agenda werd
georganiseerd door de volgende partijen: het Europees
Comité van de Regio’s, Vereniging van Nederlandse
Gemeenten (VNG), Interprovinciaal Overleg (IPO), de
gemeente Amsterdam, de Provinie Noord-Holland en het
Ministerie van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties
(BZK)
Organisatie Forum: Simone Goedings (VNG), Bas van
den Barg (VNG), Melanie de Haan (VNG Congressen), Ian
Pieplenbosch (VNG), Yolanthe Sinnige (IPO), Wouter van
der Heide (gemeente Amsterdam) en Eva Gijbels (provin-
cie Noord-Holland).
Redactie: Marjan Arenoe
Fotografie: Serge Ligtenberg, Comité van de Regio’s
Vormgeving: Robert Jan van Noort
De beste oplossingen komen van de mensen die zelf met een probleem te maken hebben.
Daarom is het noodzakelijk dat steden een grotere stem krijgen in Europese wet- en
regelgeving.
Steden en stedelijke regio’s zijn het brandpunt van economische en sociale ontwikkelin-
gen. Hier begint vernieuwing en innovatie. Maar steden ervaren ook als eerste de grote
vraagstukken van deze tijd: migratie, radicalisering en klimaatverandering. Steden en
regio’s kunnen integrale oplossingen bedenken, zij moeten daarvoor de ruimte krijgen.
Het is een grote verdienste van het Nederlandse EU-voorzitterschap dat de Urban Agen-
da concreet vorm krijgt. De Nederlandse delegatie van het Comité van voor de Regio’s
(CoR) bepleitte dit bij de verantwoordelijke ministers Plasterk en Koenders en kreeg bij
hen gehoor. Ook andere partners zagen het belang.
Het Pact van Amsterdam is een eerste stap om de Europese Urban Agenda waar te
maken. Het belangrijkste daarbij is dat het initiatief ligt bij gemeenten en dat zij ruimte
krijgen om te pionieren. Dat wil zeggen: oplossingen zoeken en de regels opzij zetten
als dat nodig is. Kansen benutten en obstakels vermijden. Binnen steden kunnen best
practices worden uitgewerkt en opgeschaald naar andere steden.
Dit vereist een integrale benadering, wat zich niet verdraagt met ingewikkelde en tegen-
strijdige Europese regelgeving. Europa moet regels flexibel maken en minder dirigistisch
optreden. Het gebruik van Europese fondsen voor acute problemen vergemakkelijken.
Goede regels en minder bureaucratie. Deze dingen zijn van belang om het vertrouwen
van burgers in Europa terug te winnen.
Amsterdam was op 31 mei 2016 één dag hotspot van Europa. In het Scheepvaartmuseum
stelden ministers van alle 28 Europese lidstaten het Pact van Amsterdam vast. In de Wes-
tergasfabriek kwamen gemeente- en regiobestuurders uit heel Europa bijeen voor een
forum over de Urban Agenda. Een gezamenlijk initiatief van het Comité van de Regio’s,
de VNG, het IPO, de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam. Dit congres-
magazine geeft een indruk van het CoR Forum on the Urban Agenda. Een levendige en
inspirerende bijeenkomst met een heldere slotsom: deze beweging is niet meer te keren.
Cor Lamers, voorzitter van de Nederlandse delegatie en burgemeester van Schiedam
2 – Congresmagazine 3 – Congresmagazine
Geef steden de ruimte
v o o r w o o r d
Hans Janssen, Bas Verkerk, Cor Lamers en Ank Bijleveld-Schouten
i n l e i d i n g
Goede regels, minder bureaucratie, kennis delen
In de stad komt alles samen
6 – Congresmagazine
Nergens anders is zo’n grote concentratie van talent, innovatie en
economische groei. Nergens anders slaan maatschappelijke problemen
zo hard neer. In steden en stedelijke regio’s komt alles samen. De stad
is de logische plek om problemen op te lossen en het beste beginpunt
voor Europees beleid.
ervaren door Nederlandse gemeenten, provincies en
waterschappen. Dit rapport heet Bridge! en is te vinden
op de website van Europa Decentraal.
Integratie migranten AmsterdamBij het Nederlandse EU-voorzitterschap trokken de ver-
schillende overheden nauw met elkaar op, wat duidelijk
zichtbaar was bij het Forum on the EU Urban Agenda
van het Comité van de Regio’s in de Westergasfabriek.
Minister Plasterk van BZK en Europees commissaris
Creţu (regionaal beleid en stedelijke ontwikkeling)
verlieten de informele ministersbijeenkomst in het
Scheepvaartmuseum om een deel van het Forum te
kunnen bijwonen. Omgekeerd waren burgemeester Van
der Laan van Amsterdam en Comitévoorzitter Markkula
van de partij in het Scheepvaartmuseum.
Amsterdam neemt in het kader van het Pact de lead op
het thema van de integratie van vluchtelingen. Het gaat
er bijvoorbeeld toe dat het Europees Sociaal Fonds (ESF)
nauwelijks kan worden ingezet voor de acute proble-
men van nu, zoals de integratie van grote groepen
vluchtelingen. Het ESF werkt met plannen die voor
zeven jaar moeten worden vastgesteld, in de praktijk is
het lastig om zo’n plan te wijzigen.
Door het Pact van Amsterdam krijgen steden en ste-
delijke regio’s ruimte om te pionieren met de gekozen
thema’s. Het doel is integrale oplossingen te bereiken;
het probleem en de oplossingsrichtingen staan cen-
traal, niet de regels. Het Pact sluit aan op de portefeuille
van Eurocommissaris Frans Timmermans die verant-
woordelijk is voor het verbeteren van de kwaliteit van
Europese wet- en regelgeving.
In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken
(BZK) heeft Europa Decentraal voorbeelden in kaart ge-
bracht van knellende Europese regels, zoals die worden
werkmethode afgesproken. Voor elk van de vier thema’s
wordt een partnerschap ingesteld met één Europese
stad of lidstaat als voortrekker en met deskundigen
van andere steden, lidstaten en Europese Commissie-
diensten als deelnemers. Het partnerschap brengt per
thema alle relevante Europese wet- en regelgeving en
financiering in kaart en kijkt waar die voor steden zou
kunnen worden aangepast.
VerkokeringSteden hebben nu veel last van de Europese verkoke-
ring. Sectorale wet- en regelgeving zijn in de praktijk
soms onuitvoerbaar door tegenstrijdigheden. Een
voorbeeld daarvan is de regelgeving rond luchtkwali-
teit. De huidige voorzitter van de Nederlandse delegatie
naar het Comité voor de Regio’s, Cor Lamers, was eerder
rapporteur luchtkwaliteit. Hij ervoer dat het Europe-
se departement Milieu onhaalbare eisen stelt aan de
luchtkwaliteit, want de termijnen voor het afschaffen
van zeer vervuilende vrachtwagens sluiten er niet op
aan. Die termijnen zijn verordonneerd door het depar-
tement Industrie dat opereert op een ander speelveld.
‘Het is dweilen met de kraan open. In Europa moet het
bewustzijn ontwaken dat een maatregel op het ene
terrein gevolgen heeft voor het andere.’
Ook met Europese fondsen moet het gemakkelijker
worden om te pionieren. De verantwoordingslast en
starre regels rond die fondsen zijn berucht. Die leiden
De ministers van alle 28 Europese lidstaten stelden op
31 mei het Pact van Amsterdam vast. Daarmee kwamen
de ministers na meer dan twintig jaar debat, ronkende
resoluties en verklaringen tot een concrete invulling
van de Urban Agenda. Ze zijn het erover eens dat steden
meer inbreng moeten krijgen in Europees beleid. Het
Pact van Amsterdam gaat om drie belangrijke dingen:
kennis uitwisselen door en met de steden, het verbete-
ren van de kwaliteit van Europese wet- en regelgeving
en een betere toegang tot Europese fondsen.
Thema’s De Urban Agenda heeft onder het Nederlandse
EU-voorzitterschap een beslissende impuls gekregen.
De steden en Europa zijn het eens geworden over de
belangrijkste opgaven voor de steden: de integratie van
vluchtelingen en migranten, armoede, mobiliteit, huis-
vesting, klimaatverandering en circulaire economie. Een
innovatieve aanpak is nodig net als het delen en uitwis-
selen van kennis. De problemen doen zich tenslotte voor
in alle steden.
In het Pact van Amsterdam zijn twaalf thema’s be-
noemd waarop volgens de lidstaten de stedelijke
dimensie op EU-niveau in kaart moet worden gebracht.
Vooralsnog worden vier onderwerpen concreet uitge-
werkt: stedelijke armoede, huisvesting, luchtkwaliteit
en de integratie van migranten. Bovendien is een
7 – Congresmagazine
Ruben Maes, Benjamin R. Barber, Kerstin Westphal, Frans van Houten
om huisvesting, publieke dienstverlening, onderwijs en
participatie (zowel sociaal als economisch). Verschillen-
de grote steden in Europa spraken hier samen al eerder
over. Eén van de knelpunten is dat financieringsinstru-
menten niet aansluiten op de behoefte die steden in de
praktijk ervaren.
LuchtkwaliteitHet Nederlandse ministerie van Infrastructuur en Mili-
eu (I&M) is de trekker op het terrein van luchtkwaliteit
samen met de stad Utrecht. In het partnerschap doen
ook Helsinki, Londen, Milaan en Constanta mee. Het
partnerschap is erop gericht om beter (wetenschappe-
lijk) in kaart te brengen welke stedelijke en niet-stedelij-
ke factoren bepalend zijn voor de luchtkwaliteit en het
maken van een routekaart voor effectieve regulatie. Het
uitwisselen van best practices is daarvan een onderdeel.
Slowakije, de opvolgende voorzitter van de EU, neemt
het voortouw op het thema huisvesting. België en
Frankrijk treden op als trekkers van het onderwerp
stedelijke armoede.
OverdrachtBij de Europese Urban Agenda en het Pact van Amster-
dam werkten Nederlandse overheden nauw samen met
Slowakije en Malta, de volgende EU-voorzitters. Op 30
juni droeg Nederland de hamer over aan Slowakije. Dat
land heeft zich evenals Malta gecommitteerd aan de
bottom-up-benadering in Europa waarbij de stem van
steden en stedelijke regio’s – ergo die van de Europese
burgers – luider klinkt en beter tot zijn recht komt.
1 www.europadecentraal.nl
8 – Congresmagazine 9 – Congresmagazine
c o l u m n
Wim van de Donk
Terugkijkend op het Nederlands voorzitterschap van de EU in de eerste helft van 2016
constateer ik dat we als steden en regio’s een stevige bijdrage hebben kunnen leveren.
Daar waar het Europa van de natie-staten soms onzeker wankelt, is er op het niveau van
de steden en regio’s een bruisende en optimistische dynamiek. Zo was daar het Pact van
Amsterdam over het belang van de EU stedelijke agenda maar ook door het organiseren
van aansprekende evenementen, zoals de TEN-T dagen in Rotterdam en de EU Week van
de Innovatieve Regio’s in Eindhoven, hebben we ons goed op de kaart gezet.
Direct na afloop van het Nederlandse voorzitterschap was ik te gast in Slowakije om
deel te nemen aan de 7e EU top van steden en regio’s van het Comité van de Regio’s. De
top werd voor het eerst onder Slowaaks voorzitterschap georganiseerd in de hoofdstad
Bratislava en stond volledig in het teken van het stimuleren van investeringen in steden
en regio’s.
Wat me opviel tijdens verschillende gesprekken was de spirit en de trots bij de Slowaken.
De jongeren in de stad spraken –in goed Engels- bezorgd over de Brexit en waren per saldo
vooral optimistisch over het Europese project ondanks de moeilijke omstandigheden van
dit moment. In een dankbrief aan gouverneur Pavol Freso van de Regio Bratislava heb ik
hier ook specifiek aan gerefereerd.
Bouwen aan een betere en vredige samenleving, gefundeerd op menselijke waardigheid,
het blijkt nog steeds een richtinggevend en aansprekend ideaal. Het ‘Alle Menschen wer-
den Brüder’ klonk bij het slot van de conferentie nog steviger dan ooit als een indringende
opdracht. In een Europa dat zich onderscheidt door een inspirerende variëteit moet er dan
wel aandacht zijn voor een economische rationaliteit die vooral in uniformiteit lijkt te zijn
geïnteresseerd.
Wim van de Donk
Commissaris van de Koning in Noord-Brabant
Ruben Maes, Benjamin R. Barber, Kerstin Westphal, Frans van Houten
Jantine Kriens, Ronald Plasterk, Cor Lamers, Hella Dunger-Löper
m a r k k u m a r k k u l a
Pact is een ander denkraam, een nieuw model
‘Steeds meer zijn de steden de drijvende kracht in de wereld. Steeds meer mensen wonen in de stad. Daar is een goede re-den voor: de stad is het toneel van vernieuwing en innovatie, de talenten van mensen komen samen, er zijn initiatieven, banen en vooruitzichten. In de stad verandert de wereld.
Amsterdam is daarvan een lichtend voorbeeld vanwege zijn
economische kracht en culturele erfenis. Niet voor niets werd
Amsterdam dit jaar door de EU onderscheiden als Innovation Ca-
pital of Europe. Burgers zijn daarbij de vitale schakel; de traditio-
nele triple helix van overheid, bedrijven en kennisinstituten is in
Amsterdam uitgebouwd tot een quadrupel helix. De deur staat
wijd open voor de kracht van burgers. De vitaliteit van steden,
hun kracht om zich te revitaliseren en ontwikkelen weerspiegelt
zich in de locatie van dit forum: de Westergasfabriek.
Moeilijke uitdagingen zoals luchtvervuiling, huisvesting en
armoede zijn er in alle steden. Overal met dezelfde oorzaken
en dezelfde noodzaak om het op te lossen. Dat staat of valt
met het vermogen om te veranderen en te innoveren. Zoals dit
gebouw floreert met een nieuwe bestemming. Door internatio-
naal samen te werken kunnen we zoeken naar oplossingen voor
problemen die zich overal voordoen. Van klimaatverandering
tot de integratie van minderheden. De stedelijke dimensie is zo
belangrijk dat zij moet worden gehoord op elk niveau van het
overheidsbeleid. Daarbij moeten de problemen het uitgangspunt
zijn, niet de wet- en regelgeving. Te vaak staan regels oplossin-
gen in de weg.
We hebben veel te danken aan het Nederlandse EU-voorzitter-
schap. Het Pact van Amsterdam is meer dan een stellingname,
het is een ander denkraam. Een nieuw model voor EU-beleid met
pionierende steden die het voortouw nemen. De Urban Agenda
wordt straks voortgezet op de Top van Regio’s en Steden in Bra-
tislava (8-9 juli 2016). Ook daar zijn weer veel (hoofd)steden die
zich committeren. Zoals er vandaag vijfhonderd vertegenwoor-
digers zijn van steden en regio’s. ‘Laten we beginnen, inzoomen
op problemen en de weg vrijmaken voor oplossingen.’
e b e r h a r t v a n d e r l a a n
Niet de koning of de bisschop, maar burgers
‘Amsterdam is geen stad van koningen en bisschoppen, van paleizen of kathedralen. Wel van monumentale pan-den en grachten, gebouwd door de burgers. Democratisch burgerschap karakteriseert Amsterdam.
Van alle Europeanen leeft 75% in de stad. Het Pact van Am-
sterdam is op hen gericht. Stedelingen en stadsbestuurders
leven met de grote vraagstukken van nu en dealen ermee:
leefbaarheid, mobiliteit, luchtkwaliteit, migratie en radica-
lisering. De stad creëert vernieuwing en innovatie dankzij
zijn grote aantal zeer diverse inwoners, en dankzij de aan-
wezigheid van culturele voorzieningen en kennisinstituten.
De triple helix van bedrijven, onderwijs en overheid is een
voorwaarde voor economische groei en innovatie.
De aandacht van Europa verschuift terecht van het platte-
land naar de stad, maar het succes van de stad mag niet ten
koste gaan van plattelandsgebieden. Stad en land hebben
elkaar nodig. Als hoofdstad voelt Amsterdam een verant-
woordelijkheid voor gemeenten met een sterke bevolkings-
daling. Krimp stelt hen voor allerlei problemen, maar door de
beperkte schaalgrootte is er geen capaciteit om die proble-
men het hoofd te bieden. Kennisuitwisseling met een grote
stad kan veel opleveren. Zo helpen Amsterdamse gemeen-
teambtenaren krimpgemeenten bij het gebruik van EU-fond-
sen en delen ze kennis over citymarketing en de aanpak van
leegstand.
Kennisdelen is ook een belangrijk thema in het Pact van
Amsterdam. In de Urban Agenda heeft Amsterdam de rol op
zich genomen van coördinator van het partnerschap voor
de integratie van migranten. Samenwerking en kennisuit-
wisseling tussen landen en steden is daarvoor van belang,
maar zeker zo belangrijk is de focus op burgers. Zij vragen om
oplossingen voor de grote vraagstukken van deze tijd, tegelij-
kertijd zijn zij het menselijk kapitaal voor het vinden van die
oplossingen.’
12– Congresmagazine 13– Beter en concreter
k e y n o t e s
‘Stedelijke dimensie hoort
op elk niveau van het
overheidsbeleid’
C V
Markku Markkula is voorzitter van
het Comité van de Regio’s. Hij is lid
van de gemeenteraad van de Finse
stad Espoo en bestuurder van de
regio Helsinki-Uusimaa. Eerder zat
Markulla in het Finse parlement.
C V
Eberhart van der Laan is sinds 2010
burgemeester van Amsterdam. Hij
was van 2008 tot 2010 minister
voor Wonen, Wijken en Integratie
in het kabinet Balkenende IV. Eer-
der was hij advocaat en lid van de
gemeenteraad van Amsterdam.
f r a n s v a n h o u t e n
Problemen verbinden genereert oplossingen
‘Een innovatief bedrijf als Philips heeft noodzakelijkerwijs een weidse horizon. We houden ons bezig met de grote maatschappelijke uitdagingen van de toekomst.
De bevolking wordt ouder, steeds meer mensen hebben een
chronische ziekte. De gezondheidszorg moet zichzelf opnieuw
uitvinden. Aandacht voor een gezonde levensstijl - preventie
- is cruciaal. Efficiënt omgaan met energie is ook zo’n vraag-
stuk. Door het gebruik van led kan het stroomverbruik met
60% dalen. We hebben aan Madrid recent 225 duizend lampen
geleverd die reageren op verkeersintensiteit. We dromen over
voedsel produceren in de stad, geen vervuilende distributie-
keten meer. Oude gebouwen een andere bestemming geven,
verse groenten maken met nieuwe technieken. We doen het al
in Chicago en Moskou.
Innovatie is teamwork. Het gaat erom de uitdaging en de ur-
gentie te begrijpen en mensen te verbinden. De warmte van de
datacentra op de Amsterdamse Zuidas kun je hergebruiken op
urban farms. Het CO2-afval van de Rotterdamse haven is bruik-
baar in de nabijgelegen kassen. Innovatie is verbinden. Steden
kunnen daarbij een grote rol spelen. Talent trekt naar de steden
en burgemeesters hebben invloed. In Amsterdam werken bij
Philips veel mensen uit binnen- en buitenland. Die mensen
moeten wonen, ze moeten geen weerstand tegen buitenlan-
ders ondervinden. Amsterdam stelt zich daarbij zeer construc-
tief op, het gevolg is dat de werkgelegenheid toeneemt.
Wij werken graag samen met steden, bijvoorbeeld in het Global
Platform for Cities. Als Europeaan maak ik me wel zorgen om-
dat we in Europa niet het volle voordeel halen uit het aanwe-
zige talent. We kijken jaloers naar Californië met zijn Silicon
Valley, waarom kan dat in Europa niet? Verbinden, de connectie
maken. Innovatie komt vanzelf als de vonken rondvliegen.
Daarom vind ik de Urban Agenda zo belangrijk. Samenwerken.
Polarisatie vermijden. Samen ambitieus en ondernemend zijn.’
14– Congresmagazine
‘We kijken jaloers naar
Silicon Valley. Waarom kan
dat in Europa niet?’
C V
Frans van Houten is bestuursvoor-
zitter van Koninklijke Philips. Hij
begon zijn carrière bij Philips waar
hij in de loop van de jaren verschil-
lende bestuursfuncties vervulde.
In 2009 leidde hij bij de ING de
splitsing van de bank en de verze-
keringsgroep. In 2011 keerde hij als
bestuursvoorzitter terug bij Philips.
w o r k s h o p s
Slimme en innovatieve steden
Steden zijn bij uitstek banenmotors en aanjagers
van economische groei. Het stadsbestuur werkt
samen met lokale kennispartners en bedrijven in
de triple helix. Burgemeester Bas Verkerk van Delft
vertelt over YES!Delft (www.yesdelft.nl) een initi-
atief van de TU Delft waarbij jonge studenten hun
eigen hightechbedrijven starten. Slim en innovatief
gaat ook over het uitwisselen van kennis tussen
steden. Dat gebeurt bijvoorbeeld op het Platform
Open @ Agile Smart Cities (www.oascities.org) waar
standaarden worden ontwikkeld voor vraagstukken
die zich overal voordoen en best practices worden
uitgewisseld. In de workshop is er ook een presenta-
tie over het European Network of Living Labs (www.
openlivinglabs.eu). Dit is een netwerk van innova-
tieve experimenten gericht op leefbaarheid en bete-
re dienstverlening waarin overheden samenwerken
met burgers, kennisinstellingen en bedrijven.
Lambert van Nistelrooy
‘Maak fondsen toegankelijker’
Na de introductie reageert de Nederlandse
Europarlementariër Lambert van Nistelrooy
(CDA). Hij vindt dat de Europese Structuur-
fondsen beter toegankelijk moeten zijn voor
steden. ‘Het Pact van Amsterdam luidt een
andere benadering in van Europees stedelijk
beleid. Steden gaan een sleutelrol spelen bij
schone energie, duurzame mobiliteit en het
vluchtelingenvraagstuk. Innovatie en techno-
logie zullen bijdragen aan meer leefbaarheid
en betere dienstverlening.’
w o r k s h o p s
Groene stedenDuurzame vormen van mobiliteit, groenstructuren in
de stad en hoe de stad moet omgaan met de gevolgen
van de klimaatverandering. Daarover gaat de Workshop
Groene steden. De stad is een grote vervuiler, maar
daar staan maatregelen tegenover zoals investeren in
duurzaam openbaar vervoer en lokale productie van
duurzame energie. Voorbeelden die worden gepre-
senteerd betreffen de renovatie van appartementen
in Letland. Enerzijds een werkgelegenheidsproject,
anderzijds verbetert het de levensomstandigheden van
burgers, ook doordat hun energielasten lager worden.
Het andere voorbeeld gaat over Boedapest. Hier zijn de
waterreservoirs van de brandweer geschikt gemaakt als
drinkwaterfonteinen, wat voorziet in een grote behoef-
te van inwoners en toeristen.
Marcelle Hendrickx (Tilburg)
‘Niet enkel technische maar ook sociale innovatie’
Wethouder Marcelle Hendrickx van
Tilburg is lid van het samenwer-
kingsverband van Europese steden
op het gebied van sociale innovatie.
‘Innovatie drijft op technologie,
maar sociale innovatie is zeker zo
belangrijk,’ zegt ze. Een voorbeeld
van die vernieuwing is de Starters-
beurs die is opgezet in Tilburg. Jonge
werklozen kunnen tegen een stage-
vergoeding werkervaring opdoen.
Deze aanpak heeft in Nederland veel
navolging gekregen.
w o r k s h o p s
Inclusieve steden
Daniël Termont, burgemeester van Gent en vicevoorzitter van
Eurocities, opent de workshop met een oproep voor meer en
betere samenwerking tussen steden en de Europese instituties
om de werkloosheid aan te pakken. ‘Een partnerschap voor banen
en scholing dat onderdeel is van de Urban Agenda kan steden in
positie brengen om hun kennis en expertise optimaal in te zetten
voor beter Europees beleid.’ Armoede, werkloosheid en integra-
tieproblematiek spelen in alle steden. Steeds vaker spelen burgers
een actieve rol in de aanpak. De burgemeester van Athene vertelt
bijvoorbeeld over de grote aantallen vluchtelingen in haar stad. Zij
worden merendeels vrijwillig opgevangen, begeleid en geholpen
door inwoners van de stad.
Mark Frequin (Ministerie I en M)
‘Krachten bundelen’
Mark Frequin, directeur-generaal
Mobiliteit van het ministerie van
Infrastructuur en Milieu, reageert
dat de voorbeelden illustreren waar
het bij de Urban Agenda over gaat:
grensoverschrijdend kennis en
ideeën uitwisselen en zoeken naar
oplossingen die steden duurzamer
maken. ‘De Urban Agenda heeft
geen eigenaar, het gaat erom de
krachten te bundelen.’
19 – Congresmagazine18 – Congresmagazine
Bart Somers, Marcelle Hendrickx,
Daniël Termont, Amalia Zepou
Cees Loggen, gedeputeerde van
Noord-Holland en lid van het
Comité voor de Regio’s, is lid van de
Noordzee Commissie van CPMR, de
belangenclub van kustregio’s. Hij fo-
cust op waterbeheer in relatie tot de
verandering van het klimaat. Binnen
het project Delta Metropolis worden
waterveiligheid en ruimtelijke
ordening geïntegreerd aangepakt.
Een aanpak die goed werkt bij de
versterking van de Markermeerdij-
ken tussen Hoorn en Amsterdam.
21 – Congresmagazine20 – Congresmagazine
w o r k s h o p s
Stad en landBetere dienstverlening aan burgers vereist samenwerking in de regio tussen stad en de omliggende gemeenten.
Op het gebied van onder meer transport en vervoer, ruimtelijk beleid en economie.
Michiel Rijsberman, gedepu-
teerde van Flevoland en lid van
het Comité van de Regio’s, vertelt
hoe binnen de Amsterdamse
metropoolregio wordt samenge-
werkt op thema’s als economie
en ruimtelijk beleid. Een onder-
deel daarvan is Action Almere 2.0.
De stad blijft de komende jaren
groeien om tegemoet te komen
aan de vraag naar woningen. Dat
is een kwantitatieve maar vooral
een kwalitatieve opgave.
Cees Loggen, Peter Ramsden, Michiel Rijsberman,
Juliane Kürschner, Helyn Clark
r o n a l d p l a s t e r k
Een nieuwe manier van werken in Europa
‘De stad is de grootste uitvinding van de mensheid. Oceanen, bergen en rivieren waren er altijd al op onze planeet. Maar de stad is een grootse creatie van mensen die bij elkaar zijn gaan wonen, terwijl ze voor hun voedsel moesten vertrouwen op anderen.
In de jaren zeventig, toen de industrialisatie op zijn eind
liep, raakten de steden in verval. Maar halverwege de
jaren tachtig werd de stad weer populair en nog steeds
groeit het aantal stadsbewoners. Die groei noopt tot
maatregelen om de stad leefbaar te houden, bijvoor-
beeld voor schone lucht. Over 25 jaar zullen we het ons
niet kunnen voorstellen dat er ooit verbrandingsmoto-
ren in onze auto’s zaten.
Nederland is een sterk verstedelijkt land. Daarom zijn
we blij met het Pact van Amsterdam. Het gaat om drie
belangrijke dingen. In de eerste plaats zijn we het erover
eens dat steden bij het maken van beleid aan het begin
van de keten moeten staan, juist omdat ze het beleid
C V
Ronald Plasterk is minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties. Eerder was hij lid van de Tweede
Kamer en minister van Onderwijs, Cultuur en Weten-
schap in het kabinet Balkenende IV.
aan het einde van de keten moeten uitvoeren. Het twee-
de is dat de toegang tot Europese fondsen moet worden
vergemakkelijkt. Het derde punt is kennis uitwisselen.
Amsterdam maakt zich zorgen over de effecten van het
massatoerisme, Barcelona en Venetië hebben die pro-
blemen al langer. Het ligt voor de hand dat die steden
van elkaar leren.
De werkwijze die in het Pact is afgesproken is nieuw
in Europa. Het gaat in programma’s waar idealiter vijf
landen en vijf steden uit vijf verschillende lidstaten
aan meedoen. Voorbeelden zijn de partnerschappen
over huisvesting waarbij Slowakije de trekker is, of het
partnerschap voor de integratie van migranten waarbij
Amsterdam in de lead is.
‘De beslissingen worden niet
meer in Brussel genomen’
Dit Pact van Amsterdam gaat over een andere ma-
nier van werken. De beslissingen worden niet meer in
Brussel genomen. Dit past in de beweging dat burgers
steeds meer zelf vormgeven aan de samenleving. Het
is al lang niet meer zo dat de overheid het allemaal
bedenkt. Ik denk aan het initiatief van studenten in
Barcelona die een populaire gadget ontwierpen om
door crowdsourcing de luchtkwaliteit te meten. De
overheid kan vaak gewoon een stap opzij zetten. Wat
niet betekent dat de overheid zich moet terugtrekken.
Dat illustreert de tentoonstelling die ik gisteren zag in
het Stedelijk Museum over de Amsterdamse School.
Grote architecten bouwden niet alleen voor instituties
maar ook voor gewone mensen dankzij optimisme en
het geloof in de vooruitgang. Mensen met visie blijven
nodig, vooruitgangsgeloof is in de 21ste eeuw nog even
actueel.’
k e y n o t e s
c o r i n a c r e Ţu
Europese Commissie steunt voluit de belangrijke rol van steden
‘Het Pact van Amsterdam is een mijlpaal op de lange weg die begon bij het Verdrag van Maastricht in 1992. Daar immers besloten we het Comité van de Regio’s te vormen om de overheden die het dichtst bij de burgers staan een plek te geven in de Europese beleidsvorming.
Ministers van alle 28 Europese lidstaten zijn het vandaag eens geworden
over het Pact van Amsterdam. Het raamwerk voor de Urban Agenda, die
daarmee vorm heeft gekregen: twaalf thema’s worden aangepakt in in-
ternationale partnerschappen. In de tweede helft van dit jaar en in 2017
willen we nieuwe partnerschappen lanceren, bovenop de vier die hier
vandaag zijn gepresenteerd.
Partnerschap is de ziel van de Urban Agenda die de volle steun heeft van
de Europese Commissie. Ik wil alle steden aanmoedigen om eraan mee
te doen. De Europese Commissie zal er op haar beurt alles aan doen om
de Urban Agenda tot een succes te maken. Om te beginnen met drie con-
crete acties: we nemen onze eigen werkmethode kritisch onder de loep
om zeker te stellen dat steden systematisch en structureel geconsulteerd
worden over nieuwe wet- en regelgeving. Daarnaast gaan we kritisch
kijken naar het effect van wet- en regelgeving: is een regel efficiënt en
proportioneel? Is hij niet in strijd met een andere regel? In de derde
plaats maken we voor de steden in Europa een online one stop shop. Het
is een website die in september live gaat. Alle Europese regelingen en
financiële instrumenten die relevant zijn voor steden en regio’s worden
daar inzichtelijk gemaakt.
De informele ministersbijeenkomst markeert de afsluiting van vele
jaren werk en het begin van een nieuw tijdperk. Europese steden gaan
de Europese Commissie helpen haar werk beter te doen. De problemen
waar we voor staan zijn niet gering: sociaal, economisch, de grote stroom
vluchtelingen en de florerende anti-Europese bewegingen. Steden
weten het best wat werkt en wat niet. De Commissie faciliteert graag
de samenwerking tussen steden en verleent technische assistentie. Het
Comité van de Regio’s is onze natuurlijke partner. Ik ben ervan overtuigd
dat we de gezamenlijk de problemen kunnen overwinnen. In het belang
van een betere toekomst voor onze burgers.‘
C V
Corina Cretu is sinds november
2014 Europees Commissaris voor
regionaal beleid. Ze was in Roeme-
nië senator en na de toetreding van
Roemenië tot de EU trad ze in 2007
toe tot het Europees Parlement.
‘Europese Commissie
neemt maatregelen
om Urban Agenda tot
een succes te maken’
23 – Congresmagazine
´
C V
Ahmed Aboutaleb is burge-
meester van Rotterdam.
Eerder was hij staatssecreta-
ris van Sociale Zaken in het
kabinet Balkenende IV en
wethouder in Amsterdam.
‘Een minimaal niveau van welvaart en waardigheid voor iedereen, dat is
ook Europa’
a h m e d a b o u t a l e b
Een Europa voor burgers‘In Rotterdam West opende ik onlangs de uitbreiding van een zeer inno-vatief familiebedrijf. Dankzij vernieuwende producten kon dit bedrijf overeind blijven in de crisis. Met robottechnologie maakt het kunststof isolatiedeuren. Een hoogtechnologisch bedrijf waar ook 170 mensen werken met een arbeidsbeperking. Dat zijn de kansrijke ontwikkelingen die we in de stad graag zien en het is nog maar één voorbeeld.
Mijn pak is gemaakt is gemaakt in Marokko, maar over een paar jaar zal ik
me in een studio in Rotterdam laten opmeten en komt mijn kostuum uit de
3D-printer. Een ander voorbeeld is de lokale productie en consumptie van
energie. Straks produceert mijn CV ketel niet alleen heet water, maar ook de
stroom voor mijn elektrische auto.
Benjamin Barber heeft gelijk. Steden en burgers zijn in de lead, het is voor
Europa geen schande om dat te erkennen. In de Haags-Rotterdamse Metro-
poolregio werken we met 23 burgemeesters samen aan een innovatiepro-
gramma. Heel iets anders dan vroeger toen het rijk het economisch beleid
vaststelde en de stad kon vragen om een beetje geld. Nu komen we zelf met
onze plannen, we vertellen ons concept en vragen het rijk: vindt u het wat?
Doe dan mee! En dat zeggen we ook tegen Brussel. De kern van de zaak is de
bottom-up-benadering. In het licht van alles wat er in de stad gebeurt is het
vreemd dat er nog steeds geen EU-commissaris is voor de stad. Die moet er
bij de volgende formatie wel komen.
Er is veel kritiek op Europa en er zijn veel anti-Europese sentimenten. Dat
komt grotendeels doordat we er niet in zijn geslaagd een Europa voor de
burgers te maken. Wel een geweldige gemeenschappelijke markt: con-
tainers en kapitaal vliegen onbelemmerd heel Europa door, maar als je in
een grensstreek woont is het een drama om goed onderwijs voor je kind te
regelen. Of je pensioenvoorziening. Dat komt zeker niet doordat we geen
federaal Europa zijn. Het komt door een gebrek aan wil om een Europa voor
burgers te creëren.
Om het vertrouwen te herstellen, moet er een Europese agenda komen voor
burgers, anders krijgen we nog veel meer Brexit-achtige initiatieven. Het
Europees Parlement en de Europese Commissie moeten zich richten op de
onderwerpen die voor burgers belangrijk zijn. In mijn Europa slapen geen
mensen op straat. In mijn Europa heb je gelijke kansen waar je ook geboren
bent. De kloof tussen arm, rijk, blank en zwart moeten we niet accepteren.
Daar gaat Europa ook over: een minimaal niveau van welvaart en waardig-
heid voor iedereen. Als we daar niet in slagen dan zal het evenmin lukken
een veilige gezamenlijke toekomst zeker te stellen.’
24– Congresmagazine
De dag van het interview is B-day.
De uitkomst van het referendum in
het Verenigd Koninkrijk is dan nog
ongewis. ‘Maar’, zegt Verkerk, ‘hoe
het ook afloopt, een institutionele
hervorming van Europa is onver-
mijdelijk. Het staat daarbij wel vast
dat Europa de steden nodig heeft
om de grote vraagstukken van nu te
kunnen oplossen en om het Euro-
pese niveau dichterbij de burgers te
brengen.’
Dat juist de steden het verschil ma-
ken ziet Verkerk in zijn eigen stad.
‘In Delft gaan wetenschap, techniek
en economie samen. Wij hebben de
start-ups die werken aan oplossin-
gen op het gebied van milieu, ener-
gie, gezondheidszorg en mobiliteit.
In de stad heb je de overgang van
kennisinstituten, de maatschappij
en de markt.’
‘Europa moet het
hebben van kennis,
in al het andere zijn
we slechter of
duurder’
Het floreren van het anti-Europese
sentiment schrijft Verkerk toe aan
het onvermogen van Europa om de
problemen die burgers het meest
raken, aan te pakken, zoals de kli-
maatverandering en werkloosheid.
‘Het overheidssysteem loopt vast.
De dynamiek is groot, met de mo-
derne communicatiemiddelen staan
burgers voortdurend met elkaar in
contact. De overheid verliest de grip
doordat wetgeving en regels stellen
tijd vraagt, maar de wereld is al
verder. Om de razendsnelle werke-
lijkheid bij te houden, moet je in de
steden zijn. Dat is het bestuurlijk ni-
veau dat de problemen het best kent
en de meeste voeling heeft met de
kenniseconomie. Europa kan enkel
concurreren op kennis, in al het an-
dere zijn we slechter of duurder. De
hele wereld verstedelijkt en Europa
het eerst. Wij zijn de frontrunners
om een uitweg te vinden voor het
klimaatvraagstuk, de integratie van
migranten, mobiliteit, decentrale
energieopwekking en huisvesting.
In de steden van Europa moeten we
het uitvinden.’
VerloederingDe verbinding tussen Europa en de
stad is een constante in de loopbaan
van Verkerk. Toen hij in 1996 aantrad
als wethouder van Economische
Zaken in Den Haag, zocht hij aan-
sluiting bij Eurocities, een verband
waarin tweehonderd Europese
steden enerzijds kennis uitwisselen
en anderzijds het beleid in Europa
beïnvloeden. In de jaren tachtig had
de toenmalige burgemeester van
Rotterdam, Bram Peper, daarvoor
het initiatief genomen. ‘Oude in-
dustrieën vielen om, er was mas-
sale werkloosheid en in de steden
was verloedering,’ vertelt Verkerk.
‘Peper zocht contact met tweede
steden zoals Frankfurt, Bordeaux en
Barcelona. De hoofdsteden hadden
hun zaakjes meestal wel goed voor
elkaar. Die wisten veel beter de weg
naar de Europese fondsen en von-
den gemakkelijker gehoor.’
Op nationaal niveau werd het
economisch en sociaal belang van
de grote stedelijke regio’s eind jaren
tachtig onderkend. De Commissie
Montijn adviseerde het kabinet te
investeren in het versterken van
de grote steden. In het Verdrag
van Maastricht (1992) werd onder
Nederlands EU-voorzitterschap het
Comité van de Regio’s ingesteld. De
bestuurslaag die het dichtst bij de
burgers staat moest meer worden
betrokken bij Europa. Desondanks
duurde het meer dan twintig jaar
voordat de Europese Urban Agenda
concreet vorm zou krijgen. ‘Dat is
te wijten aan de massieve institu-
tionele weerstand,’ zegt Verkerk.
‘Vergis je niet, het gaat over macht
en invloed. Lidstaten waren tegen
omdat ze vonden: wij gaan erover.’
Als lid van de Nederlandse delega-
tie naar het Comité van de Regio’s
(CoR) gaf Verkerk de Europese Urban
Agenda een flinke zet met zijn
advies ‘Naar een integrale aanpak
van steden in de Europese Unie’ dat
27 – Congresmagazine
b a s v e r k e r k
‘Burgemeesters overzien de grote problemen én de
oplossingen’
Het Pact van Amsterdam is de
bekroning van het werk van scheidend
burgemeester Bas Verkerk van Delft.
Jarenlang zette hij zich in voor meer
invloed van steden en regio’s in
Europa. ‘We hebben nu iets in handen
waar we mee verder kunnen.’
28 – Congresmagazine 29 – Congresmagazine
in juni 2014 door het CoR werd vastgesteld. Het
was een oproep aan de Europese Commissie
om werk te maken van de stedelijke agenda. In
het advies stonden drie dingen centraal: een
integrale benadering van beleid om tegenstrij-
dige wet- en regelgeving te voorkomen, steden
betrekken bij het beleid (multi-level governan-
ce) en een betere uitwisseling van kennis en
best practices tussen steden.
Het advies landde uiteindelijk in het Pact van
Amsterdam. Dit voorziet naast inhoudelijke
keuzes in een werkmethode. Partnerschappen
van steden en andere overheidsniveaus gaan
aan het werk met de twaalf grote thema’s van
nu. Verkerk weet als geen ander hoe sectoraal
Europa is georganiseerd, en hoe volhardend de
departementen staan voor hun deelbelangen.
‘Maar’, zegt hij, ‘als de steden falen, faalt Eu-
ropa. De Urban Agenda gaat over het behalen
van de belangrijke doelen. Europa verliest
zijn geloofwaardigheid als het niet lukt om de
problemen aan te pakken die de mensen het
meest bezighouden. Maar ik zeg niet dat het
gemakkelijk zal zijn. De Eurocommissaris voor
regionaal beleid, Corina Creţu, zal op de trom
moeten slaan. Ook Frans Timmermans heeft er
als Commissaris voor de kwaliteit van Europe-
se wet- en regelgeving (en als vicevoorzitter
van de Europese Commissie) een rol in. Europa
heeft nog maar even tijd om te laten zien wat
het waard is, als dat niet gebeurt is het afge-
lopen. Dan zeggen we: u bent een hinderlijke,
overbodige bureaucratie gebleken. We gaan
het anders organiseren. Heel lang heeft het Eu-
ropees niveau gedacht dat ze het wel goed de-
den. Maar na de eurocrisis waren het de lokale
C V
Bas Verkerk is twee termijnen
burgemeester geweest van Delft
(van 2004 tot juli 2016). Daarvoor
was hij van 1996 tot 2004 wethou-
der van Den Haag. In die stad zat hij
vanaf 1993 in de gemeenteraad.
Bas Verkerk was sinds 2001 lid van
het Comité van de Regio’s. Hij was
van 2008 tot 2012 voorzitter van
de Nederlandse delegatie van het
Comité en van 2012 tot 2016 voor-
zitter van de liberale fractie van het
Comité.
en regionale bestuurders die ervoeren hoe diep
die erin hakte. Hoe moeilijk het was om eruit te
komen. In Spanje is een hele generatie werk-
loos geraakt. Lokale bestuurders zijn de hele
dag aanspreekbaar voor hun kiezers. Je komt ze
steeds tegen: op straat, langs de lijn en aan het
loket. Mensen eisen antwoorden, oplossingen
en graag een beetje rap. Burgemeesters van
grote steden overzien de problemen en ook de
oplossingen die voortkomen uit de vernieu-
wing die zich afspeelt in de stad.’
De grote stedelijke agglomeraties in Europa
werken graag samen en op zichzelf zijn ze
groot genoeg om massa te maken. ‘Het is de
perfecte bestuurlijke schaal voor het ontwer-
pen van een ander soort wetgeving: thema-
tisch en integraal. Met het Pact van Amster-
dam hebben we nu iets in handen waarmee
we verder kunnen. Als steden en nationale
overheden het eens worden over een actieplan
kan de Commissie er eigenlijk niet onderuit om
het uit te voeren. Ook al zijn er landen met een
meer centralistische cultuur waar de nationale
overheid er nog aan moet wennen dat de stad
meer te zeggen krijgt.’
Voor Verkerk was 30 mei 201, de dag dat de
ministers van alle 28 Europese lidstaten het
Pact van Amsterdam vaststelden, daarom een
feestdag. ‘Het was voor mij de bekroning van
iets waar ik jarenlang mee bezig ben geweest.
Of ik er die avond een glaasje champagne op
heb gedronken? Wel twee!’
‘Heb ik die avond een glaasje champagne
gedronken? Wel twee!’
Ruben Maes, Bas Verkerk, Cor Lamers en Ank Bijleveld-Schouten
#EUUrbanAgenda
Pierluigi Boda @PierluigiBoda@Rplasterk: form now on alle new EU policies will be shaped together with cities - #EUUrba-nAgenda takes off @EU_Cor
Raffaele Cattaneo @Cattaneo_R80% of GDP comes from cities and urban areas: without cities #Europe does not exist #EUUrba-nAgenda #Pact #Amsterdam
CoR @EU_CoR#EUUrbanAgenda not just about #EUcities, but also about rural linkages: see tags for expert panel joining @antbuc1
Eurocities network @EurocitiestweetDieter Reiter: all levels need to cooperate to tackle Europe’s major challenges @Stadt-Muenchen #EUUrbanAgenda
Sidony Venema @SidonyVenemaHolland is not a densely populated country, but a sparsely populated city #EUUrbanAgenda @rijberman
ALDE-CoR @Alde_CoR@BartSomers #EUUrbanAgenda: avoiding ghettos & creating an inclusive urban identity doesn’t need money, but leadership and good governance
Karen Vandeweghe @Kavdeweg#EUUrbanAGenda: easier acces to funding for cities, effective implementation of eu policies and a better urban knowlegdge base
Hélène Geoffroy @ Johanna Roland (Voorzit-ter Eurocities)‘Travailler avec les villes c’est travailler avec les citoyens’ @Ville_gouv #EUUrbanAgenda
KieranMcCarthy @cllrkmac@EU_CoR Amsterdam Pac needs a roll out strategy; close the gaps between ideology, policy making and practical messages
European Commission @EU_Commission#EUUrbanAgenda: European cities get their say in EU policy making.
Thierry van Vugt @ThierryVanVugtMinister @RPlasterk: ‘Cities ar much more in the lead’#EUUrbanAgenda
Gilles Pargneaux @gillespargneauxAs MEP & elected official in Lille European Metropolis (MEL), I support strongly #EUUr-banAgenda as a powerfull tool to fight urban poverty!
31 – Congresmagazine
Benjamin R. Barber, Ahmed Aboutaleb, Bas Verkerk, Corina Creţu, Ronald Plasterk, Ivo Nesrovnal, Rafaele Cattaneo,
Iskra Mihaylova, Hella Dunger-Löper, Cor Lamers