1

Burgerkracht in steden: Verleden, heden en toekomst

25 April 2014

Bas Denters

2

Stad en burgerschap

In Westerse wereld denken over

staat, democratie en burgerschap

onlosmakelijk verbonden met steden

o Pericles (Lijkrede): de stadstaat

Athene als context voor

democratisich burgerschap

Pericles

3

Steden Noordelijke Nederlanden

Vrije, autonome steden

o Stadsrechten en stadsmuren,

eigen belastingen

City & Citizen

o Vrije burgers (geen horigen /

lijfeigenen)

o Zelfbestuur (NB: geen modern

burgerschap: oligarchie)

Steden: “de kern van het politieke

bedrijf” (Kloek & Mijnhardt 2001:42)

4

Stedelijk bestuur in Republiek

Bestuurlijke drukte

o Schutterij, gilde en doelcorporaties

o Initiatief van lokale instellingen en

burgers (Fockema Andrea 1978: 39)

o “Onoverzichtelijke veelheid van

bestierders en uitvoerders” (ibid:

187), talloze “curatoria, colleges,

besturen, kamers en raden” (Zahn

1989:32)

5

Vraagstelling

Hoe heeft zich sedertdien in NL de

relatie steden – burgerschap, in een

aantal reuzensprongen, ontwikkeld

en wat is tegen deze achtergrond de

betekenis van 20 jaar stedenbeleid

op de ontwikkeling van stedelijk

burgerschap voor de komende

jaren?

6

Unitaire verzorgingsstaat

Ontwikkeling 1795-1960:

o Gemeenten: instituut tot

restverwerking (Van Poelje)

Uitvoeringsloket van het Rijk

o Gering eigen belastinggebied

o Receptieve Bestuurscultuur:

Hand ophouden, in plaats van

eigen initiatief (WRR 1990:36)

7

Verbinding .... verbroken

Relatie Politiek–Samenleving

Verzuiling:

o Politiek: leiding en lijdelijkheid

o Uitvoering: verzuild middenveld

o Levendige eigen kringen: burgerparticipatie en -initiatief in middenveld

Ontzuiling

o Individualisering en lossere band met middenveld

Politiek

Burger

Middenveld

V

E

R

K

I

E

Z

I

N

G

ZUILEN

ZUILEN

8 8

Verstatelijking en kloof

Jaren 70:

o Primaat van de politiek

o Planning en controle (PC) instellingen

o Bestuurlijke schaalvergroting

o Professionalisering en paternalisme (wij weten wat goed voor u is)

o Burger op afstand (onbegrip en wantrouwen) en receptief: vragen / eisen

Politiek

Burger

Middenveld

V

E

R

K

I

E

Z

I

N

G

K L O O F

9 9

GSB: nieuwe sturingsfilosofie

Minder receptiviteit:

o Partnerschap in relatie steden – rijksoverheid

o Herontdekking actief burgerschap

Nieuwe verbindingen met stedelijk middenveld:

o Minder sturing meer zelfsturing en coproductie

10

Leerproces: Enschede

1999-2000: Evaluatie Toekomstvisie 2010

o “Voorzichtig begin interacticviteit en partnerschap externen”

o “De inbreng van individuele burgers en vertegenwoordigers staat nog in de kinderschoenen”

13 mei 2000

12

Ambities Wederopbouw

1. Ruime en effectieve participatie:

Iedereen die wil deelnemen moet in staat zijn invloed uit te oefenen

2. Kwaliteitsimpuls voor een buurt, met behoud van toegankelijkheid voor lagere inkomens

3. Snelheid!

Too good

to be true!

13

Inbreng burgers was

richtinggevend voor het

planningsproces en de

realisatie

Brede participatie

Vooral bepaald door

terugkeerwens en

interesse

Partcipanten: representatief

naar opvattingen over

wederopbouw

UT - Evaluatie

14

Kwaliteit:

Gouden Pyramide 2007

European Urban and

Regional Planning Award

2008

Snelheid:

Behoedzame start

Brede steun:

o Geen vertraging door

procedures

Kwaliteit en snelheid

Participatiesamenleving:

“Samen kiezen we voor een overheid die mensen niet in de eerste plaats als consument ziet, maar als burgers die de ene keer zelfstandig, de andere keer samen de toekomst van Nederland vormgeven”.

15

Minder receptieve burgers

Na inspraak (1e generatie) en interactief bestuur (2e generatie),

burgerinitiatieven (3e generatie burgerparticipatie)

16

Omschrijving

• Collectieve activiteiten, gericht op een

gezamenlijk belang Geen mantelzorg

• Initiatief bij burgers en uitvoering (mede) door

burgers / bedrijven

17

Consensus in tweevoud

‘Uiteindelijk gaat het erom de vitaliteit en de veerkracht van de samenleving aan te spreken’.

Dat vraagt om een andere overheid. De vitale samenleving mag dan wel bestaan, de overheid die haar ten volle tot bloei laat komen heeft zich nog maar weinig laten zien. Inzetten op de vitale samenleving vraagt om een andere overheid met een andere rolopvatting”

(Raad Openbaar Bestuur, p. 61)

18 B. Denters, E. Tonkens, J. Bakker & I. Verhoeven

19

A nimo C ontacten T oerusting I nbedding E mpathie

ACTIE instrument

ACTIE: maatwerk nodig

Soms loslaten

Soms meer

intensieve

ondersteuning

Ondersteunen

initiatiefnemers:

zwakke effecten

Inbedding en

Empathie lijken

belangrijker

21

GSB: Nieuwe verbindingen

Naar verzorgingsstad (Putters):

o Vraagt om democratische agenda

o Eigentijdse variant Middeleeuwse veelheid aan corporaties, kamers, raden, colleges

Meervoudig burgerschap:

o Kiezer

o Consument

o Meebeslissen over beleid (interactief bestuur)

o Coproductie diensten

o Zelfregie en zelfbestuur

Leve

bestuurlijke drukte

22

DOWNLOADS

RAPPORTEN

Burgers maken hun buurt:

http://www.platform31.nl/uploads/attachment_file/41/Publicatie_Bur

gers_maken_hun_buurt.pdf

Burgerinitiatieven in Overijssel:

http://www.utwente.nl/mb/pa/staff/denters/Publications/2013/2013

%20Rapport%20Burgerinitiatieven%20in%20Overijssel%20samen

gesteld.pdf

http://www.platform31.nl/uploads/attachment_file/41/Publicatie_Burgers_maken_hun_buurt.pdfhttp://www.platform31.nl/uploads/attachment_file/41/Publicatie_Burgers_maken_hun_buurt.pdfhttp://www.utwente.nl/mb/pa/staff/denters/Publications/2013/2013 Rapport Burgerinitiatieven in Overijssel samengesteld.pdfhttp://www.utwente.nl/mb/pa/staff/denters/Publications/2013/2013 Rapport Burgerinitiatieven in Overijssel samengesteld.pdfhttp://www.utwente.nl/mb/pa/staff/denters/Publications/2013/2013 Rapport Burgerinitiatieven in Overijssel samengesteld.pdf