Cadat Merkens Oudere Migranten Op de Digitale Snelweg_2006

8/19/2019 Cadat Merkens Oudere Migranten Op de Digitale Snelweg_2006

1/34

Oudere migranten

Kennis en kennislacunes

Maaike den Draak en Mirjam de Klerk

Sociaal en Culureel Planbureau

Den Haag, november 2011


2/34

He Sociaal en Culureel Planbureau is ingeseld bij Koninklijk Beslui van 30 maar 1973.

He Bureau heef o aak:a weenschappelijke verkenningen e verrichen me he doel e komen o een samenhangende

beschrijving van de siuaie van he sociaal en culureel welzijn hier e lande en van de op di

gebied e verwachen onwikkelingen;b bij e dragen o een veranwoorde keuze van beleidsdoelen, benevens he aangeven van voor- en

nadelen van de verschillende wegen om deze doeleinden e bereiken;c inormaie e verwerven me berekking o de uivoering van inerdeparemenaal beleid op

he gebied van sociaal en culureel welzijn, eneinde de evaluaie van deze uivoering mogelijk e

maken.

He verrich deze aken in he bijzonder bij problemen die he beleid van meer dan één

deparemen raken.

De miniser van Volksgezondheid, Welzijn en Spor is als coördinerend miniser voor he sociaal

en culureel welzijn veranwoordelijk voor he door he e voeren beleid. Over de hoodzaken

hiervan heef hij/zij overleg me de miniser van Algemene Zaken; van Veiligheid en Jusiie; van

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaies; van Onderwijs, Culuur en Weenschap; van Financiën;

van Inrasrucuur en Milieu; van Economische Zaken, Landbouw en Innovaie en van Sociale Zaken

en Werkgelegenheid.

Voor zover he maken van reprografische verveelvoudigingen ui deze uigave is oegesaan op

grond van arikel 16h Aueurswe 1912 dien men de daarvoor wetelijk verschuldigde vergoedingen

e voldoen aan de Siching Reprorech (Posbus 3060, 2130 Hooddorp, www.repro-rech.nl).

Voor he overnemen van (een) gedeele(n) ui deze uigave in bloemlezingen, readers en andere

compilaiewerken (ar. 16 Aueurswe 1912) kan men zich wenden o de Siching (Siching

Publicaie- en Reproducierechen Organisaie, Posbus 3060, 2130 Hooddorp,www.cedar.nl/pro).

Sociaal en Culureel Planbureau

Parnassusplein 5

2511 Den Haag

Teleoon (070) 340 70 00

Fax (070) 340 70 44

Websie: www.scp.nl

E-mail: [email protected]

De aueurs van -publicaies zijn per e-mail e benaderen via de websie. Daar kun u zich ook

koseloos abonneren op elekronische atendering bij he verschijnen van nieuwe uigaven.

© Sociaal en Culureel Planbureau, Den Haag 2011

Ze- en binnenwerk: Texceera, Den Haag

Figuren: Manex, Moerkapelle

978 90 377 0597 3

740


3/34

3

Inhoud

Waarom een sudie naar oudere migranen?

. Relevanie

. Onderzoek Gezondheid en welzijn van allochone ouderen

. Over migranen, ouderen en oudere migranen

. Onderzoek naar beschikbare kennis en kennislacunes

Besaand onderzoek naar oudere migranen

. Lopende onderzoek . Recen agesloen onderzoek

. Algemeen onderzoek migranen

Daabronnen

. Daabesanden migranen en ouderen

. Daabesanden gezondheid en zorggebruik

Conclusie

Lierauur

Bijlage A Aanal oudere nie-weserse migranen

Bijlage B Sudies me als basis

Bijlage C Lierauurlijs oudere migranen in Nederland, vana

Bijlage D Daabronnen aanwezig bij he

Publicaies van he Sociaal en Culureel Planbureau


4/34


5/34

?

5

1 Waarom een sudie naar oudere migranen?

1.1 Relevanie

In 2003 hee he Sociaal en Culureel Planbureau () een grooschalig landelijk onder-zoek naar de gezondheid en he welzijn van oudere migranen (personen van wie enminse één ouder in he buienland is geboren) uigevoerd. Di hema hee nies aanacualiei ingeboe. De komende vijien jaar zal de groep nie-weserse ouderen orsoenemen, zowel relaie als in aanal (bijlage A). Naar verwaching is in 2025 19% van denie-weserse migranen ouder dan 54 jaar en 8% 65 jaar o ouder. He aanal ouderen

van nie-weserse herkoms zal in de ussenliggende periode meer dan verdubbelen, van183.000 55-plussers in 2010 o 445.000 in 2025. Daarbij sijg he aanal 65-plussers van72.000 in 2010 naar 196.000 in 2025 ( SaLine 2011). In egenselling o wa voor-heen wel werd gedach, zullen velen van hen nie erugkeren naar he land van herkoms(Schellingerhou 2004b). Figuur 1.1 laa zien da de omvang van de aankomende groepnie-weserse ouderen een relaie nieuw gegeven is voor de Nederlandse samenleving.

De uigangsposiie van de oudere migranen is over he algemeen ongunsig. Nie- weserse ouderen hebben over he algemeen een slechere gezondheid dan auochone

ouderen. Zo hebben degenen van Turkse o Marokkaanse herkoms meer ysieke

beperkingen en vaker depressieve sympomen (Schellingerhou 2004a/b; Bekker en Van Mens-Verhuls 2008). Bij veel groepen oudere migranen is sprake van een ac-

cumulaie van acoren die de kans op een slechere gezondheid vergroen. Ouderen van nie- weserse origine hebben relaie vaak een laag inkomen en zijn vaak laag ge-

schoold. Ook spreken veel Turkse en Marokkaanse ouderen de Nederlandse aal slech ohelemaal nie (Schellingerhou 2004b; Çelik en Groenesein 2010).Tegelijkerijd maken oudere migranen relaie minder gebruik van zorgvoorzieningen( care ) zoals de huiszorg dan auochone ouderen, ook als rekening word gehoudenme de verschillen in gezondheid en ysieke beperkingen. Da kom deels omda zij vrij

vaak inormele hulp onvangen (Schellingerhou 2004b). De verwaching is echer da

he voor de nieuwe generaies seeds minder vanzelsprekend zal zijn om, naas eigenbezigheden als werk, scholing en gezin, de (schoon)ouders e verzorgen (Ars e al.2009; Çelik en Groenesein 2010). Een andere reden waarom oudere migranen mindergebruikmaken van zorgvoorzieningen is da zij oegankelijkheidsproblemen onder-

vinden. Aspecen die hierbij een rol spelen zijn de onbekendheid me voorzieningen,he bijbehorende jargon en de aanvraagprocedures, de verwaching da de zorg e duurzal zijn en aalproblemen (Schellingerhou 2004b; Çelik en Groenesein 2010). Daarnaaszijn er culurele verschillen in zorgopvatingen en in wensen en behoeen (zie bv. Graaffe al. 2010a/b en Meulenkamp e al. 2010).Sinds 2003 hebben er diverse veranderingen in he Nederlandse zorgselsel plaas-

gevonden, zoals de invoering van he nieuwe zorgverzekeringsselsel in 2006, deinvoering van de We maaschappelijke onderseuning (Wmo) in 2007 en sinds2009/2010 een srengere oelaing o de Algemene We Bijzondere Ziekekosen ( )


6/34

6

(begeleiding). He is nie alijd duidelijk hoe deze veranderingen voor oudere migranen

uipakken.

Figuur 1.1

Nie-weserse migranen naar leefijd en geslach, 1 januari 2011

0 jaar

10 jaar

20 jaar

30 jaar

40 jaar

50 jaar

60 jaar

70 jaar

80 jaar

90 jaar

≥ 99 jaar

20.000 10.000 0 10.000 20.000

mannen, 1e generatie vrouwen, 1e generatie

vrouwen, 2e generatie

mannen vrouwen

mannen, 2e generatie

Bron: (SaLine 2011)

1.2 Onderzoek Gezondheid en welzijn van allochone ouderen 2003

He onderzoek Gezondheid en welzijn van allochone ouderen ( ) da he in2003 lie uivoeren ging over de gezondheid, he welzijn en he gebruik van zorgen

welzijnsvoorzieningen van oudere migranen (55 jaar en ouder). Hierbij werden vijbelangrijke groepen ouderen (Turken, Marokkanen, Surinamers, Anillianen en Moluk-kers) zowel onderling als me auochone ouderen vergeleken. De resulaen werden


7/34

?

7

gepubliceerd in de -publicaies Cijerrappor allochone ouderen enGezondheid en welzijn

van allochone ouderen (Schellingerhou 2004a/b). De rapporage was breed van opze:naas lichamelijke gezondheid, psychisch welbevinden en voorzieningen op he errein

van zorg, wonen en welzijn kwamen opleiding, arbeid, inkomen, he sociale newerk,de sociaal-culurele inegraie en de erugkeergeneigdheid aan bod. He miniserie van

Volksgezondheid, Welzijn en Spor ( ) financierde he onderzoek en bij de uivoering werke he samen me he insiuu Beleid en Managemen Gezondheidszorg (i) van de Erasmus Universiei Roterdam en he Insiuu voor Sociologisch-Economisch

Onderzoek (). Overigens zijn ui he -onderzoek 2003 veel meer publicaies voorgekomen, zie bijlage B.

He ga voor he eers een overzich van de hulpbehoee en he zorggebruik van

oudere migranen in Nederland. Daarbij werd een vergelijking gemaak me auochoneouderen. Zo kwam naar voren da oudere migranen (Turkse, Marokkaanse en Suri-naamse ouderen) een slechere gezondheid hebben dan auochone ouderen. Ook ble-ken oudere migranen weinig gebruik e maken van huiszorg, maar een groo beroep edoen op inormele hulp. Daarnaas gaven veel Turkse en Marokkaanse ouderen blijk vaneen awijzende houding en opziche van verzorgingshuizen (zie Schellingerhou 2004b).

Hoewel he onderzoek nog seeds veel gecieerd word, raken de daa acherhaald. Heaanal nie-weserse ouderen in Nederland is oegenomen van circa 116.000 55-plus-sers in 2003 naar 183.000 55-plussers in 2010 ( SaLine 2011). Ne als de daa van he

-onderzoek worden de oudere migranen een dagje ouder; ze hebben een hogereleeijd dan voorheen en daarmee mogelijk een groere hulpbehoee. Daarnaas zijn erde diverse veranderingen in he Nederlandse zorgselsel waarvan vaak nie bekend is hoedeze voor oudere migranen uipakken.

1.3 Over migranen, ouderen en oudere migranen

Poliiek gezien is er de agelopen jaren landelijk weinig aandach gewees voor ouderemigranen. He regeringsbeleid legde he accen serk op jongeren (inclusie jongeremigranen). De groep nie-weserse ouderen is amelijk onzichbaar in de media en

poliiek (wan ‘oudere migranen slopen geen bushokjes’). Bovendien vond he laasecijermaige, landelijke onderzoek naar deze groep – 2003 – alweer ach jaargeleden plaas.

Wel zijn er in de prakijk diverse iniiaieven van welzijnsorganisaies, zorginsellingenen oudere migranen zel voor culuursensiieve en -specifieke zorg voorzieningen.Ook is er de agelopen jaren veel gepubliceerd over oudere migranen (zie bijlage C).Deze publicaies zijn veelal gebaseerd op oudere onderzoeken en me name op he -onderzoek. Da zijn de enige beschikbare landelijke cijers. De andere publicaieshebben dikwijls berekking op kwaliaieve onderzoeken bij een beperk aanal oudereno manelzorgers o hebben alleen berekking op een specifieke gemeene.

In he werkprogramma van he is er alijd veel aandach gewees voor kwesbaregroepen. Zo word er heel regelmaig gepubliceerd over ouderen (De Klerk 2011; VanCampen 2011; Den Draak 2010; Van Campen 2008; De Boer 2006; De Klerk 2004). Ook over


8/34

8

migranen verschijnen regelmaig publicaies (Dagevos 2011; Dourleijn en Dagevos 2011;

Gijsbers, Huijnk en Vogels 2011; Andriessen e al. 2010; Nievers en Andriessen 2010; Kull-berg e al. 2009; Andriessen e al. 2007; Dagevos en Gijsbers 2007). Over oudere migran-en is bij he echer relaie weinig bekend. Ook anderen consaeren deze lacunes,zo blijk ui de volgende wee ciaen:

Me veronwaardiging sel Merens [Harry Merens van Movisie] vas da he Sociaal enCulureel Planbureau zojuis he Verklaringsmodel verpleging en verzorging 2007 uibrach,

da oudere allochonen negeer. (…). ( Wammes, Handelsblad, 8 december 2007 ).

In he recene Inegraierappor 2009 van he Sociaal en Culureel Planbureau () kom he

woord “ouderen” zels amper voor. Veel verder dan de consaering da oudere migranen meer

evreden zijn over hun woonomgeving dan jongeren en da ze eerder az ien van deelname aaneen inburgeringsexamen, kom he nie (Çelik en Groenesein 2010).

1.4 Onderzoek naar beschikbare kennis en kennislacunes

He hee een invenariserende sudie verrich om een beeld e schesen van desand van zaken van he onderzoek op he errein van oudere migranen. Doel vandeze sudie was vooral e acherhalen o een nieuw onderzoek naar oudere migranen

wenselijk is. Voor de sudie is eers een uigebreid lierauuronderzoek verrich en is, op basis van

die lierauur en inerne een invenarisaie gemaak van besaande daabronnen meberekking o oudere migranen, gezondheid en zorg. Daarnaas zijn negenien deskun-digen geïnerviewd die werkzaam zijn (in onderzoek, kenniscenra, beleid, financiering

van onderzoek, belangenorganisaies) op he errein van (oudere) migranen, gezond-heid en zorggebruik. Op deze wijze kon een breed en acueel beeld worden verkregen

van he lopend en recen agesloen onderzoek. Di onderzoek hee eind 2010/begin2011 plaasgevonden.


9/34

9

2 Besaand onderzoek naar oudere migranen

Er vind in Nederland weinig onderzoek plaas da specifiek gerich is op oudere migran-en. In di hoodsuk schesen we een beeld van lopend en recen agesloen onderzoek.Hierbij preenderen we nie een uiputende lijs van projecen e geven; waarschijnlijk

vinden er kleinschalige, lokale o regionale projecen plaas die buien beeld zijn geble- ven, bijvoorbeeld omda er nie over gepubliceerd is.

2.1 Lopende onderzoek

‘Diversiei in he ouderenbeleid’ ( , Insiuu voor MuliculureleVraagsukken)

In di projec word geïnvenariseerd hoe provincies en gemeenen beleidsmaig omgaanme hun senioren en welke dilemma’s ze daarbij egenkomen. Er zijn onder meer exper-meeings en newerkbijeenkomsen gehouden. In 2010 verschenen een publicaie overdiversiei in he beleid voor ouderen en he belang daarvan (Çelik en Groenesein 2010)en een publicaie waarin de ouderen in porreten zel aan he woord komen (Çeliken Miguel Fernández 2010). is naar aanleiding van he projec bezig me ‘doe’-projecen me de hema’s eenzaamheid, sociaal isolemen, armoede en digialisering/deinze van . Ook bied gemeenen en maaschappelijke organisaies advies en

onderseuning bij he onwikkelen van diversiei in he ouderenbeleid.– ‘Eenzaamheid van allochone ouderen’ (Vrije Universiei Brussel/ , ) Sinds begin 2011 word onderzoek gedaan naar eenzaamheid van ouderen ui de vier

groe migranengroepen op basis van de Neherlands Kinship Panel Sudy ( ),zie ook hoodsuk 3. Ook hier word een kwaliaieve sudie naar specifieke aspecenrond eenzaamheid in deze groep verrich.

– ‘Naionaal Programma Ouderenzorg’ ( ) Binnen he zijn drie projecen specifiek gerich op oudere migranen:

– ‘De kwesbare oudere van allochone herkoms op de juise weg naar voorzieningen voor zorg en welzijn: een probleemanalyse’ (Kring OuderenZorg

en parners). He projec maak een planmaige probleemanalyse van de aansluiing ussen

de behoeen van oudere migranen en voorzieningen op he errein van zorgen welzijn. Daarmee word de basis gelegd voor de sysemaische onwikkeling

van een inervenieprogramma. Er word een kwaliaieve invenarisaiegemaak van de individuele en omgevingsdeerminanen van he gebruik

van voorzieningen. Na een lierauuronderzoek worden zes ocusgroepengeorganiseerd me oudere migranen. Daarnaas worden 200 oudere migranen,hun manelzorgers en evenueel hun hulpverleners ondervraagd door middel

van een semigesrucureerd inerview. Ook worden allochone zelorganisaies,

proessionals in zorg en welzijn, financiers en beleidsmakers geïnerviewd.


10/34

10

– ‘Sem van de oudere migran’ (Newerk Urech Zorg voor Ouderen)

Di projec rich zich op de problemen me de oeleiding van oudere nie- weserse migranen naar besaande zorg, wonen en welzijnsvoorzieningen. De

kern is he gesrucureerd inzeten van sleuelfiguren ui de lokale gemeenschap van de migranen als inermediair ussen de oudere migranen en he besaande

lokale zorgen welzijnsnewerk (zie Solk 2011).– ‘Meer manelzorg’ (Kring OuderenZorg en parners). He doel van di projec is de weenschappelijke onderbouwing van de websie

Zorgvoorjeouders.nl, een sie waar Marokkaanse jongeren inormaie vindenover manelzorg. Vervolgens worden vier enisch-specifieke en weenschappelijkonderbouwde versies van de websie onwikkeld.

– ‘De sudie’ ( semaic Memory esing Beholding Oher Languages): onder-zoek en behandeling van geheugensoornissen bij huiswonende oudere migranenme Nederlands als weede aal (o.a. en Sloervaarziekenhuis)

He doel van deze sudie is de validaie en normering van de Symboles, een nieuwonwikkeld screeningsinsrumen voor demenie, specifiek voor personen die Neder-lands nie als moederaal hebben. Daarnaas word onderzoek gedaan naar de preva-lenie van demenie bij oudere migranen en naar gebruik van welzijns- en zorgvoor-zieningen door oudere migranen me de diagnose demenie.

– ‘Ween over vergeen’ ( , ) Alzheimer Nederland werk in samenwerking me he aan een onderzoek rond-

om kennis en bespreekbaarheid van demenie onder migranen. He gaa om eensudie naar he effec van he voorlichingsprogramma ‘Ween over vergeen’ voorTurkse, Surinaamse en Marokkaanse ouderen en hun manelzorgers.

– Zorg dragen, zorg vragen: inergeneraionele manelzorg en solidariei onder alloch-onen in sedelijk Twene (Nicis Insiue)

Onderdeel van he programma Leren Pariciperen, een onderzoeksprogramma overde Wmo. In di onderzoek word gekeken naar de achergrond van he huidige be-perke zorggebruik van oudere migranen. Ook word nagegaan hoe manelzorgersomgaan me de belasing die di me zich meebreng.

2.2 Recen agesloen onderzoek

– ‘Inerculurele aspecen van ouderenmishandeling’ (Verwey-Jonker Insiuu) Doel van deze sudie, gefinancierd door de gemeene Amserdam, is meer inzich e

krijgen in de specifieke problemaiek van ouderenmishandeling en migranen (zie DeGruijer en Verwijs 2010).

– ‘Kwaliei van leven bij migranen in de ouderenzorg’ ( ) Een onderzoek, op verzoek van AciZ, naar wa oudere migranen (Turkse, Marok-

kaanse, Surinaamse, Anilliaanse/Arubaanse en Chinese 55-plussers) in de ouderen-zorg belangrijk vinden voor de kwaliei van hun leven, wa hun wensen zijn op he

gebied van kwaliei van leven en op welke wijze zij onderseund willen worden bijhe behouden van kwaliei van leven (zie Meulenkamp e al. 2010).


11/34

11

– ‘Landelijk Onderzoek Allochone Manelzorgers’ ( , Insiuu voor Muliculurele

Vraagsukken, en Siching Bevordering Maaschappelijke Paricipaie ()) Een landelijk onderzoek, op verzoek van , naar de posiie van allochone manel-

zorgers. Doel van di onderzoek is he verkrijgen van een beeld van 1) he gebruik van,kennis over en de behoee aan voorzieningen die voor deze groep besemd zijn; 2) dekennis over allochone manelzorgers bij insellingen op he gebied van welzijn, zorgen wonen en hun bereik onder deze groep; en 3) de inhoud van gemeenelijk beleid enaanzien van allochone manelzorgers (zie ook hoodsuk 3 en 2011).

– ‘Palliaieve zorg voor Turkse en Marokkaanse paiënen me kanker’ ( , Universiei van Amserdam). Subsidie: ZonMw (Programma Palliaieve Zorg)

Een kwaliaieve sudie naar de communicaie en besluivorming in de palliaieve

zorgverlening aan achtien Marokkaanse en vijien Turkse oncologische paiënen(zie De Graaff e al. 2010a/b).

2.3 Algemeen onderzoek migranen

– ‘Programma Wins door verschil – Eniciei en gezondheid’ (ZonMw) He programma hee als belangrijkse doel de gezondheid van en zorg aan nie-weser-

se migranen e verbeeren om daarmee kosen e besparen. He bere een aanloop-programma me bescheiden financiële middelen. ZonMw hoop me he programmabeleidsmakers en miniseries enhousias e maken en mee e krijgen, zoda in de oe-

koms srucureel middelen worden vrijgemaak. Daarom gaa de wens ui naar projec-en me een poenieel rendemen voor de prakijk en/o he beleid. Ter voorbereidingop he programma zijn in 2007/2008 verkenningssudies verrich (Dahhan 2007; Bekkeren Van Mens-Verhuls 2008; Kuns e al. 2008; Seeleman e al. 2008; ZonMw 2008, 2009).

– ‘ : alhy Lie in an Urban Seting’ ( en Amserdam) Een onderzoek naar enische gezondheidsverschillen en de oorzaken daarvan. De ocus

lig op har- en vaazieken (inclusie diabees), psychische aandoeningen (me namedepressie) en ineciezieken. Overkoepelende hema’s zijn: zorg en voeding. He on-derzoek rich zich op de Amserdammers me een Nederlandse, Turkse, Marokkaanse,Surinaamse o Ghanese/Wes-Arikaanse afoms, in de leeijd van 18 o en me 70 jaar

(zie ook hoodsuk 3).– ‘Migran als klan: he verserken van rol en regie van migranen in de gezondheidszorg’

(Pharos) Di meerjarenprogramma is erop gerich om de regie en medezeggenschap van migran-

en en vluchelingen als cliën o paiën in de gezondheidszorg e verserken en duur-zaam e verankeren. De doelsellingen zijn a) he zichbaar worden van de zorgvraag,paiënervaringen en klantevredenheid van allochone klanen; b) he aanvullen vankwalieisnormen voor goede en veranwoorde zorg vanui he perspecie van migran-en/diversiei; c) he bevorderen da migranen hun rol als zorgklan verserken en d)he verserken van de rol van migranen naar verzekeraars en gemeenen. Acivieien

zijn onder meer he opzeten van een pool van migranenexpers en he geschik maken van Consumer Qualiy-indexen voor gebruik door migranen (in samenwerking me he

en he Cenrum Klanervaring Zorg, he ).


12/34

12

3 Daabronnen

Er vinden in Nederland diverse onderzoeken plaas naar migranen, ouderen engezondheid en zorg. Di hoodsuk omschrij kor de belangrijkse daabesanden. HeSociaal en Culureel Planbureau hee zel sinds he onderzoek Gezondheid en welzijn

van allochone ouderen ( ) ui 2003 geen onderzoek meer verrich onder ouderemigranen. Zie bijlage D voor een overzich van andere beschikbare -besanden ophe errein van gezondheid en zorg.

3.1 Daabesanden migranen en ouderen

‘: alhy Lie in an Urban Seing’

De ocus van di onderzoek naar enische gezondheidsverschillen en de oorzaken daarvan lig op har- en vaazieken (inclusie diabees), psychische aandoeningen (me name

depressie) en ineciezieken. Overkoepelende hema’s zijn: zorg en voeding. He onder-zoek rich zich op de Amserdammers me een Nederlandse, Turkse, Marokkaanse,Surinaamse o Ghanese/Wes-Arikaanse afoms, in de leeijd van 18 o en me 70 jaar.He sreven is per enische groep circa 10.000 mensen e onderzoeken. Deze mensen zul-len deels a random gerokken worden ui de gemeenelijke basisadminisraie () endeels gaa he om amilieleden van de respondenen ui de seekproe. De respondenen

worden ondervraagd (over hun leesijl/gedrag, gezondheid, medicaie en zorggebruik– voornamelijk cure – en menale gezondheid) en krijgen een medisch onderzoek. Iedere

vij jaar volg een ollow-up onderzoek. Daarnaas zullen de gegevens gekoppeld wordenaan regisraiegegevens (bijv. sere, ziekenhuisopname). Sar daa verzameling: najaar2010, vij jaar laer volg een nieuwe ronde.

‘Landelijke Daabase Minimale DaaSe’ ( )

Sinds okober 2010 word gewerk aan een landelijke daabase waarin de MinimaleDaaSe ( -)gegevens, die verzameld zijn in de projecen van he Naionaal Pro-gramma Ouderenzorg (), worden samengevoegd (zie ook § 2.1). De vragenlijs, die

word ingevuld door ouderen en evenueel manelzorgers die hebben meegedaan aanonderzoeken en implemenaieprojecen binnen he , omva vragen naar gezond-heid, beperkingen, geeselijke gezondheid, kwaliei van leven en zorggebruik (beperk).De vragenlijs is veraald voor Turkse, Marokkaanse en Surinaamse ouderen.

‘Landelijk Onderzoek Allochone Manelzorgers’

He onderzoek omva onder andere een enquêe besaande ui 300 ace-o-ace inerviews me allochone manelzorgers. Deze manelzorgers zijn afomsig ui zes seden

(Almere, Amserdam, Arnhem, Eindhoven, Urech en Zwolle) en maken deel ui van de volgende migranengroepen: Surinamers/Anillianen, Turken, Marokkanen, Chinezen

en Molukkers. Uigesplis naar eniciei zijn de aanallen klein en de hulpbehoevendenzijn nie allemaal ouderen. De enquêe beva een aanal vragen die overeenkomen mehe manelzorgonderzoek van he ui 2007 (’07). De wijze waarop de respondenen


13/34

13

geseleceerd zijn is echer geheel verschillend (voornamelijk snowball-sampling ). De

gegevens werden in 2010 verzameld door , Insiuu voor Muliculurele Vraag-sukken, en de Siching Bevordering Maaschappelijke Paricipaie ( ).

‘-panel’

Sinds 2006 hee Cen daa een grooschalige -subsidie verkregen voor he projec An Advanced Muli-Disciplinary Faciliy or Measuremen and Experimenaion in he

Social Sciences ( ). Me de subsidie hee Cen daa een nieuw online panel opge-ze. He -panel (Longiudinal Inerne Sudies or he Social sciences) is een onlinepanel van 5000 Nederlandse huishoudens en is gebaseerd op een aselece seekproe vanhuishoudens. Sinds okober 2010 omva he projec ook een exra migranenpanel naas

he reguliere -panel.

‘Neherlands Kinship Panel Sudy ( )’

De daa van de gaan over amilieverbanden en zijn afomsig van weeseekproeven. In de weede seekproe, he migranenonderzoek, zijn allochonen over-

veregenwoordigd (N = 1410). He bere mensen ui de vier groose groepen migranen(Turken, Marokkanen, Surinamers en Anillianen). De gegevens van de hoodresponden-en zijn afomsig van ace-o-ace inerviews en schrielijke vragenlijsen. Daarnaasis via schrielijke vragenlijsen inormaie verkregen van amilieleden: de parner,maximaal wee kinderen van 15 jaar o ouder, een vader/moeder en een broer/zus van

15 jaar o ouder. Er hebben wee rondes plaas gevonden, in 2002-2004 en een ollow-upin 2006-2007.

3.2 Daabesanden gezondheid en zorggebruik

‘Gezondheidsenquêe / Permanen Onderzoek LeeSiuaie’

Sinds 1 januari 1981 word door he Cenraal Bureau voor de Saisiek () een door-lopende gezondheidsenquêe gehouden. Van 1997 o en me 2009 maake de enquêedeel ui van he ‘Permanen Onderzoek LeeSiuaie’ ( ) als de module Gezondheid.Me ingang van 2010 word de ‘Gezondheidsenquêe’ weer als opzichzelsaand onder-

zoek uigevoerd. Doel is een zo volledig mogelijk overzich geven van onwikkelingen inde gezondheid, medische conacen, leesijl en prevenie gedrag van de bevolking inNederland.He hee een lage respons onder nie-weserse migranen, me name onder Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse migranen (Schmees 2004). He beva weiniginormaie over he gebruik van verzorging en verpleging, maar veel over gezondheid enhe gebruik van de cure.

‘De Longiudinal Aging Sudy Amserdam’ ( )

De ‘Longiudinal Aging Sudy Amserdam’ ( ) aan de Vrije Universiei is in 1991 in

he leven geroepen door he miniserie van om deerminanen en gevolgen van veroudering vas e leggen en e besuderen. He onderzoek rich zich op (veranderingen

in he) lichamelijk, emoioneel, cogniie en sociaal uncioneren van ouderen. Hierbij


14/34

14

word onderzoch welke veranderingen er plaasvinden in he uncioneren van oude-

ren, wa de voorspellers van evenuele veranderingen zijn, in hoeverre veranderingen opéén errein van uncioneren (bijvoorbeeld cogniie uncioneren) samenhangen meandere erreinen van uncioneren (bijvoorbeeld lichamelijk uncioneren) en wa deconsequenies zijn van veranderingen in uncioneren van ouderen voor bijvoorbeeldhe gebruik van zorgvoorzieningen. Elke drie jaar worden seeds dezelde personenonderzoch. De eerse meing vond plaas in 1992 (3107 personen). In 2008-2009 is eennieuw cohor van sar gegaan. He aanal oudere migranen is e klein om er uisprakenover e doen.

‘Monior Gezondheid Ouderen ( )’

De ‘Monior Gezondheid Ouderen’ () val onder de ‘Lokale en Naionale MoniorGezondheid van Nederland’ in samenwerking me he Rijksinsiuu voor Volks-gezondheid en Milieu ( ) en AciZ (zie ww w.moniorgezondheid.nl). De bevate in he najaar van 2009 daa van circa derien ’en die in de periode 2005-2007gegevens hebben verzameld, die ze aan he Rijksinsiuu voor Volkszondheid en Milieu( ) hebben geleverd. Er is inormaie beschikbaar me berekking o leesijl enomgeving, gezondheid, kwaliei van leven en zorggebruik. De daa in de zijn nieallemaal in hezelde jaar verzameld. Daarnaas is er een verschil in seekproerekkingussen de ’en. De survey vind schrielijk plaas; er zijn geen specifieke vragenlijsen

voor migranen.

De aanallen migranen in de daabesanden zijn beperk. Zo behoor in Roterdam10% van de 2089 respondenen o de eerse generaie migranen (circa 210 responden-en). In Urech behoren circa 75 mensen o de eerse generaie migranen, in Zeelandcirca 250 en in Friesland zijn da vij migranen.

‘Neherlands Menal Healh Survey and Incidence Sudy 2’ ( -2)

-2 is een grooschalige sudie in 2007-2009 naar de psychische gezondheids-oesand van de Nederlandse bevolking van 18 o en me 64 jaar. Hierin zijn personen

van Turkse, Marokkaanse en overige nie-weserse afoms onderveregenwoordigd,maar personen van Surinaamse-Anilliaanse afoms nie. Toaal aanal respondenen,

inclusie auochone Nederlanders en weserse migranen: 6646. Turkse migranen:0,7% = circa 47 personen; Marokkaanse migranen: 0,8% = circa 53 personen; Suri-naamse migranen: 1,6% = circa 106 personen; Anilliaanse migranen: 0,7% = circa47 personen; overige nie-weserse migranen: 1,9% = circa 126 personen.

Samenvatend zijn er in Nederland allerlei onderzoeksgegevens beschikbaar. De on-derzoeken die specifiek gerich zijn op oudere migranen richen zich echer vooralop de gezondheid en de cure en op de manelzorg en nie zozeer op de lichamelijkebeperkingen o he gebruik van care-voorzieningen. In algemener onderzoek naar ge-zondheidszorg zijn er e weinig oudere migranen respondenen om uispraken over

deze groepen e kunnen doen.


15/34

15

4 Conclusie

Landelijk is er de agelopen jaren weinig aandach gewees voor oudere migranen. In deagelopen regeerperiode lag he accen serk op jongeren (inclusie jongere migranen).De groep nie-weserse ouderen is amelijk onzichbaar, zowel in de media en poliiek(wan ‘oudere migranen slopen geen bushokjes’) als in onderzoek (wan onderveregen-

woordigd in daabesanden). He laase landelijke profiel ( 2003) daeer van achjaar geleden.In de ussenijd is de groep in omvang oegenomen en daarbij ouder en waarschijnlijkmeer hulpbehoevend geworden. Bovendien hebben er in de ussenijd diverse verande-

ringen in he Nederlandse zorgselsel plaasgevonden, waarbij nie voor alle wijzigingenduidelijk is welke gevolgen deze voor de oudere migranen hebben gehad. Ook laade oename in culuursensiieve en culuurspecifieke zorgvoorzieningen zien da hehema wel al speel in de secor verpleging en verzorging (me name in de seden). Toslo is de uigangsposiie van de nie-weserse ouderen op diverse erreinen (inkomen,opleiding, gezondheid, aalproblemen, oegankelijkheidsproblemen zorg) ongunsig,

wa een exra reden is om deze groep e volgen.Toch hee he Sociaal en Culureel Planbureau (), da regelmaig rapporeer overde leesiuaie van diverse kwesbare bevolkingsgroepen, sinds 2004 de leesiuaie enhe zorggebruik van de oudere migranen nie meer beschreven. Belangrijkse reden

daarvan is een gebrek aan landelijke gegevens. Doel van deze sudie was vooral e ach-erhalen o een nieuw onderzoek naar oudere migranen wenselijk is. Die vraag is nieeenvoudig e beanwoorden. Wel is duidelijk da er in Nederland weinig onderzoekplaasvind da specifiek gerich is op oudere migranen. De meese projecen bereffeninervenies en onderzoek naar de effeciviei hiervan. In besaande, bevolkingsbrededaabesanden zijn (eersegeneraie) migranen vaak onderveregenwoordigd. Boven-dien zijn de aanallen oudere migranen doorgaans e klein voor verdere analyse. Aan deandere kan bevaten surveys onder migranen meesal weinig gegevens over gezond-heid en zorg (me name verpleging en verzorging zijn een probleem) en zijn ook hier deaanallen ouderen vaak e klein voor verdere analyse.

Nieuwe daaverzameling is duur. Da geld in he bijzonder voor groepen als nie- weserse ouderen, omda deze lasig e bereiken zijn (onder meer vanwege aal-

problemen, analabeisme, minder oegang o inerne). Om in de oekoms deze seedsgroer wordende groep och e kunnen blijven volgen, is he noodzakelijk da owelbesaand onderzoek word uigebreid – door in onderzoek over gezondheid en zorg-gebruik oudere migranen e oversampelen en/o inerviews in eigen aal a e nemen –owel da nieuw onderzoek word uigeze.


16/34

16

Lierauur

Andr iessen, Iris, Eline Nievers, Laila Faulk en Jaco Dagevos (2010). Liever Mark dan Mohammed? Onderzoek

naar arbeidsmarkdiscriminaie van nie-weserse migranen via prakijkess. Den Haag: Sociaal en Culureel

Planbureau.

Andr iessen, Iris, Jaco Dagevos, Eline Nievers en Igor Boog (2007). Discriminaiemonior nie-weserse

allochonen op de arbeidsmark 2007. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau.

Ars, L., M. Bouman en J. Goring (2009). Nieuwe Nederlanders, nieuwe zorg. Onderzoek naar inerculuralisaie van

de zorg in Noord-Holland. Amserdam: Kenniscenrum.

Bekker, M. en J. van Mens-Verhuls (2008). en diversiei: prevalenie en zorgkwaliei .

Programmeringssudie ‘Eniciei en gezondheid’ voor ZonMw. Tilburg/Urech. Geraadpleegd op

15 okober 2009 via www.zonmw.nl

Broek, Andries van den en Saskia Keuzenkamp (2008). He dagelijks leven van allochone sedelingen.

Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau ( -publicaie 2008-5).

Boer, Alice de (red.) (2006). Rapporage ouderen 2006. Veranderingen in de leesiuaie en levensloop. Den Haag:

Sociaal en Culureel Planbureau ( -publicaie 2006-12).

Campen, Creien van (red.) (2011). Kwesbare ouderen. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau

( -publicaie 2011-10).

Campen, Creien van (red.) (2008). Grijswaarden. Monior Ouderenbeleid 2008. Den Haag: Sociaal en Culureel

Planbureau (-publicaie 2008-12).

Çelik, A. en P. Groenesein (2010). He is nie alles (g)oud wa er blink. Diversiei in oudere nbeleid. Urech: , Insiuu voor Muliculurele Vraagsukken.

Çelik, A. en F. Miguel Fernández (2010). Kleurrijke vergrijz ing. Porreten en levensverhalen van ouderen in

Nederland . Urech: , Insiuu voor Muliculurele Vraagsukken.

Dagevos, Jaco (2011). Poolse migranen. De posiie van Polen die vana 2004 in Nederland zijn komen wonen.


Dagevos, Jaco en Mérove Gijsbers (red.) (2007). Jaarrappor Inegra ie 2007 . Den Haag: Sociaal en Culureel

Planbureau.

Dahhan, N. (2007). Gezondheidszorg & e nische diversiei in Nederland; naar een beere z org voor iedereen. PaceMaker

in Global Healh. Geraadpleegd op 15 okober 2009 via w ww.zonmw.nl

Dourleijn, Edih en Jaco Dagevos (2011). Vluchelingengroepen in Nederland; Over de inegraie van Aghaanse,Iraakse, Iraanse en Somalische migranen. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau ( -publicaie

2011-3).

Draak, Maaike den (2010). Oudere ehuisbewoners. Landelijk overzich van de leesiuaie van ouderen in insellingen

2008-2009. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau ( -special 2010/54).

Gijsbers, Mérove, Willem Huijnk en R ia Vogels (2011). Chinese Nederlanders. Van horeca naar hogeschool.


Gruijer, M.J. de en L.M. Verwijs (2010). Inerculurele aspecen van ouderenmishandeling. Urech: Verwey-

Jonker Insiuu (www.verwey-jonker.nl).

Graaff, F.M. de, A.L. Francke, M.E .T. C . van den Muijsenbergh en S. van der Gees (2010a). Communicaie

en besluivorming in de palliaieve zorg voor Turkse en Marokkaanse paiënen me kanke r . Amserdam/Urech:Universiei van Amserdam/.


17/34

17

Graaff, F.M. de, A.L. Francke, M.E.T.C. van den Muijsenbergh en S. van der Gees (2010b). ‘Palliaive

care’: a conradicion in er ms? A qualiaive sudy o cancer paiens wih a Turkish or Moroccan

background, heir relaives and care providers. In: Palliaive Care, jg. 9, nr. 19.

Klerk, Mirjam de (red.) (2004). Zorg en wonen voor kwesbare ouderen. Rappor age ouderen 2004. Den Haag:

Sociaal en Culureel Planbureau (-publicaie 2004-4).

Klerk, Mirjam de (2011). Zorg in de laase jaren; gezondheid en zorggebruik in verzorgings- en verpleeghuizen 2000-

2008. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau ( -publicaie 2011-36).

Kullberg, Jeane, Miranda Vervoor, en Jaco Dagevos (2009). Goede buren kun je nie kopen. Over de

woonconcenraie en woonposiie van nie-weserse allochonen in Nederland. Den Haag: Sociaal en Culureel

Planbureau.

Kuns, A.E., J.P. Mackenbach, M. Lamkaddem, J. Rademakers en W. Devillé (2008).Overzich en evaluaie

van resulaen van weenschappelijk onderzoek naar enische verschillen in gezondheid, gezondheidsri sico’s en

zorgge bruik in Nederland. Roterdam/Urech. Geraadpleegd op 15 okober 2009 via ww w.zonmw.nl

Luien, Annemieke en Koos Ars (2010). Nonresponsanalyse van he 2007. Den Haag: Cenraal Bureau

voor de Sais iek. Publicaiedaum -websie: 2 juni 2010. Geraadpleegd op 3 december 2010 via

ww w.cbs.nl

Meulenkamp, T.M., A.P. van Beek, D.L. Gerrisen, F.M. de Graaff en A.L. Francke (2010). Kwaliei van leven

bij migranen in de ouderenzorg. Een onder zoek onder Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Anilliaanse/Arubaanse en

Chinese ouderen. Urech: .

Nievers, Eline en Iris Andriessen (2010). Discriminaiemonior nie-weserse migranen op de arbeidsmark 2010

(de weede ediie van de Discr iminaiemonior). Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau.

Schellingerhou, Roelo (2004a). Cijerrappor Allochone ouderen. Den Haag: Sociaal en CulureelPlanbureau (-werkdocumen 105).

Schellingerhou, Roelo (2004b). Gezondheid en welzijn van allochone ouderen. Den Haag: Sociaal en

Culureel Planbureau (-publicaie 2004-16).

Seeleman, C., M.-L. Essink-Bo en K. Sronks (2008).Toegankelijkheid en k waliei van de somaische z org.

Lierauursudie. Programmeringssudie ‘Eniciei en gezond heid’ voor ZonMw. Amserdam. Geraadpleegd op


Schmees, Hans (2004). Respons van eerse generaie allochonen in he . In: Bevolkingsrends 2004,

4e kwaraal, p. 92-97.

Solk, A. (2011). Een brug ussen de oudere migran en zorg & welzijn. In: Geron, jg. 13, nr. 3, p. 64-66.

Wammes, H. (2007). Oudere migranen slopen geen bushokjes. In: Handelsblad , 8 december 2007.Geraadpleegd november 2010 via htp://ww w.nkps.nl/ /InDeMedia/ _DjamilaSchans.hm

ZonMw (2008).Eniciei en gezondheid, een signalemen. Geraadpleegd op 15 okober 2009 via www.zonmw.nl

ZonMw (2009).Eniciei en gezondheid. Hoodlijnen ZonMw-programmavoorsel. Den Haag. Geraadpleegd op



18/34

18

Bijlage A Aanal oudere nie-weserse migranen

Begin 2010 was 10% van de nie-weserse migranen ouder dan 54 jaar en 4% was 65 jaaro ouder. Di beeken da 4% van alle 55-plussers in Nederland ui een nie-wesers landafomsig is. De groose groepen ouderen kom ui Suriname, Turkije, Marokko en deNederlandse Anillen en Aruba (figuur A.1). He bere voornamelijk migranen van deeerse generaie ( SaLine 2010).De nie-weserse Nederlanders zijn relaie jong in vergelijking o de auochone Neder-landers en de weserse migranen van wie circa 30% 55-plus is. Voor een groo deel zijnhe mensen die in de jaren zesig en zevenig van de vorige eeuw voor werk o sudie

naar Nederland zijn gekomen. In de komende jaren zal deze groep de leeijd van 55-plusbereiken. De groep nie-weserse ouderen zal dan ook ors oenemen, zowel relaie alsin aanal. Naar verwaching is in 2025 19% van de nie-weserse migranen ouder dan54 jaar (7% van alle 55-plussers in Nederland). 8% van de nie-weserse migranen is dan65 jaar o ouder. He aanal ouderen van nie-weserse herkoms zal in de ussenliggendeperiode meer dan verdubbelen, van 183.000 55-plussers in 2010 o 445.000 in 2025(figuur A.1). Tegelijkerijd sijg he aanal 65-plussers van 72.000 in 2010 naar 196.000 in2025 ( SaLine 2011).

Figuur A.1

Aanal nie-weserse migranen van 55 jaar en ouder naar herkoms (in 2010 en prognose o 2050)

2 0 1 0

2 0 1 5

2 0 2 0

2 0 2 5

2 0 3 0

2 0 4 0

2 0 5 0

2 0 1 0

2 0 1 5

2 0 2 0

2 0 2 5

2 0 3 0

2 0 4 0

2 0 5 0

2 0 1 0

2 0 1 5

2 0 2 0

2 0 2 5

2 0 3 0

2 0 4 0

2 0 5 0

2 0 1 0

2 0 1 5

2 0 2 0

2 0 2 5

2 0 3 0

2 0 4 0

2 0 5 0

2 0 1 0

2 0 1 5

2 0 2 0

2 0 2 5

2 0 3 0

2 0 4 0

2 0 5 0

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

200.000

220.000

240.000

260.000

280.000

300.000

320.000

340.000

55-64 jaar≥ 65 jaar

Suriname Turkije Marokko

Nederlandse

Antillen en Aruba

niet-westers,

overig

Bron: SaLine 2011


19/34

19

Bijlage B Sudies me 2003 als basis

Ui he onderzoek Gezondheid en welzijn van allochone ouderen ( 2003) is meer voorgekomen dan de wee eerdergenoemde -rapporen (Schellingerhou 2004a,

2004b). Van -zijde zijn de volgende publicaies verschenen:Schellingerhou, R. (2004a). Cijerrappor Allochone ouderen. Den Haag: Sociaal en Culureel

Planbureau (-werkdocumen 105).Schellingerhou, R. (2004b). Gezondheid en welzijn van allochone ouderen. Den Haag: Sociaal

en Culureel Planbureau (-publicaie 2004-16).Schellingerhou, R. en M. de Klerk (2005). Woonwensen en allochone ouderen. In: Rooi-

lijn, jg. 38, nr. 2, p. 64-68.Schellingerhou, R., M. de Klerk en A. de Boer (2005). Allochone ouderen: een kwesbare

groep? In: Geron, jg. 7, nr. 2, p. 65-68.Schellingerhou, R. en M. de Klerk (2007). Allochone ouderen: eruggaan o blijven? In:

Geron, jg. 9, nr. 3, p. 12-14.

He Insiuu voor Sociologisch en Economisch Onderzoek da de gegevens over deMolukse ouderen verzamelde, rapporeerde apar over deze specifieke groep:Polders, D. en J. Veenman (2004). Molukse ouderen in beeld. Saisische gegevens 2003.

Roterdam: Insiuu voor Sociologisch-Economisch Onderzoek ( ).

Van he insiuu Beleid en Managemen Gezondheidszorg (i) van de ErasmusUniversiei Roterdam, een van de deelnemers aan he onderzoek, verschenen de vol-gende publicaies:

Agyemang, C., S. Denkaş, M. Bruijnzeels en M. Foes (2006). Validiy o he single-iemquesion on sel-raed healh saus in firs generaion Turkish and Moroccans versusnaive Duch in he Neherlands. In: Public Healh, jg. 120, nr. 6, p. 543-550.

Denkaş, S. (2011). Healh and Healh Care Use o Elderly Immigrans in he Neherlands. A compara-ive sudy (proeschri). Roterdam: Erasmus Universiy Roterdam.

Denkaş, S., G. Koopmans, E. Birnie, M. Foes en G. Bonsel (2009). Ehnic background

and differences in healh care use: a naional cross-secional sudy o naive Duchand immigran elderly in he Neherlands. In: Inernaional Journal or Equiy in Healh,jg. 8, p. 35.

Denkaş, S., G. Koopmans, E. Birnie, M. Foes en G. Bonsel (2010). Underuilizaion oprescribed drugs use among firs generaion elderly immigrans in he Neherlands.In: Healh Services Research, jg. 10, p. 176.

Koopmans, G.T. en M. Foes (2010). Use o home care by elderly migrans in relaion o amily iesand he use o inormal care (paper gepreseneerd op de 3e Migran Healh Conerence,27-29 mei 2010). Hongarije: Pécs.


20/34

20

Bijlage C Lierauurlijs oudere migranen inNederland, vana 2004

Exclusie publicaies op basis van 2003

Kenniscenrum (2010). Facshee Nieuwe Nederlanders, Nieuwe Zorg. Amserdam: Kenniscenrum. Geraadpleegd december 2010 via htp://www.acbkenniscenrum.nl/acshees/nieuwe_nederlanders_nieuwe_zorg

Alleao (2007). Over de posiie van allochone manelzorgers. Allochone manelzorgers aan hewoord. Urech: Alleao.

Alleao (2008). Quickscan onderzoek allochone ouderen en allochone ouders me een kind me eenversandelijke beperking. Urech: Alleao.

Ars, L., M. Bouman en J. Goring (2009). Nieuwe Nederlanders, nieuwe zorg. Onderzoek naarinerculuralisaie van de zorg in Noord-Holland. Amserdam: Kenniscenrum.

Binnenlands Besuur (2006). Oudere migranen een zorg. In: Binnenlands Besuur , jg. 27, nr.21, p. 24-25.

Boland, G., C. Smis, W. de Vries en R. Erp (2007). ‘De krach van je leven’; de narraievemehode in de -prevenie bij Turkse en Marokkaanse ouderen me depressieveklachen. In: Maandblad Geeselijke volksgezondheid , jg. 62, nr. 6, p. 487-499.

Bode, C., C.H.C. Drossaer en E. Dijksra (2007). Een verkennende sudie naar de eigen

beleving van he ouder worden onder Turkse en Hindoesaans-Surinaamse ouderen inDen Haag. In: Epidemiologisch Bullein, jg. 42, nr. 2, p. 26-32.

Booij, J. (2006). Inerculuralizaion o care or he elderly. In: FuureAge, 2009 maar-april.Bui, G., J. Smees, W. Heijs en Y. Witer (2011). Kleurrijke vergrijzing. Een onderzoek naar de

woonwensen van de huidige en oekomsige oudere migranen in Nederland. Eindhoven: Techni-sche Universiei Eindhoven.

Buren, L.P. van, B. Hallich en M. Cleven (2005). Manelzorg in de Turkse culuur. Zorg aan chro-nisch zieke Turkse ouderen in Nederland. Roterdam: Roterdam e.o.

Çelik, A. en P. Groenesein (2010). He is nie alles ( g)oud wa er blink. Diversiei in ouderenbe-leid. Urech: , Insiuu voor Muliculurele Vraagsukken.

Çelik, A. en F. Miguel Fernández (2010). Kleurrijke vergrijzing. Porreten en levensverhalen vanouderen in Nederland . Urech: , Insiuu voor Muliculurele Vraagsukken.

Choenni, C., S. Kalidjen en K. Adhin (2009). Hindoesaanse ouderen in Nederland zijngelukkig. In: Geron, jg. 11, nr. 3, p. 42-45.

Clappers, A. en M. Woormeijer (2004). Insjallah: de beleving van he ouder worden van Turkse enMarokkaanse ouderen. Nijmegen: Kaholieke Universiei.

Dalen, H. van, T. Fokkema en K. Henkens (2009). Emigreren na je pensioen: ei o ficie?In: Geron, jg. 11, nr. 3, p. 12-15.

Dieleman, Karin (2007). Palliaieve zorg bij vluchelingen. Signaleringsrappor (scripie).Urech/Amserdam: Pharos/Universiei van Amserdam.

Dijk, U. van en N. Doğan-Alundal (2010). Onderseuning aan allochone manelzorgers. Eenprakische handreiking aan beslissers, beleidsmakers, proessionals en vrijwilligers in zorg, onderwijs

en welzijn. Impuls (Cahier 1).


21/34

21

Diselbrink, M., M. de Gruijer en T. Pels (2007). Zelredzaamheid bevorderen voor allochone

ouderen. Handreiking aan gemeenen. Urech: Verwey-Jonker Insiuu.Engelhard, D. (2006). Pendelen op je oude dag. Pendelmigraie en gezondheid bij oudere

migranen. In: Culuur migraie gezondheid , jg. 3, nr. 1, p. 14-25.Engelhard, D.M., N. de Vos, S.Pieerse en M. Sellmeijer (2006). Gezondheidsmonior Al-

lochone Ouderen. Mehode voor he monioren van de gezondheidssiuaie van allochone ouderen

(rappor van een voorsudie). Eemland/Pharos.E-qualiy (2005). Facshee Levenslopen in de muliculurele samenleving: gezinsvorming en he on-

saan van manelzorgaken. Den Haag: E-qualiy. Geraadpleegd december 2010 via htp:// www.e-qualiy.nl/e-qualiy/pagina.asp?pagkey=62242

Foes, M., A. Choé, R. Hoeman, E. Homeeser, G. Koopmans en F. Löters (2009). De

oekoms van de huiszorg voor hulpbehoevende allochone ouderen. Roterdam: Erasmus Uni- versiei Roterdam, Insiuu Beleid & Managemen Gezondheidszorg. Geraadpleegd

op 16 november 2010 via www.z2020.nlFokkema, T. (2011). Inerculuralisaie van de ouderenzorg: een erugblik en roep om

meer onderzoek. In: Tijdschri voor Geronologie en Geriarie, jg. 42, nr. 1, p. 2-6.Fokkema, T. en C. Harmsen (2009). Herkoms en vesiging van de eerse generaie Ma-

rokkanen. In: Demos, jg. 25, nr. 5, p. 1-4.Fokkema, T., C. Harmsen en H. Nicolaas (2009). Herkoms en vesiging van de eerse

generaie Marokkanen. In: Bevolkingsrends, 2009, 3e kwaraal, p. 51-56. (2004). Allochone ouderen: inkomen en sociale zekerheid. Urech: , Insiuu

voor Muliculurele Onwikkeling. (2010). Meer aandach nodig voor ‘kleurrijke’ ouderen. Urech: , Insiuu voor

Muliculurele Vraagsukken. (2011). Zorg u ook voor iemand? De posiie van allochone manelzorgers en hun gebruik

van onderseuningsmogelijkheden in zes Nederlandse seden. Urech: , Insiuu voorMuliculurele Vraagsukken.

Fromm, D. en E. de Jong (2009). Communiy and healh: immigran senior cohousing inhe Neherlands. In: Communiies, winer, nr. 145.

Garssen, J. en C. van Duin (2009). Aanal allochone 65-plussers groei snel. In: Webmaga- zine , 22 juni. Geraadpleegd 17 sepember 2010 via www.cbs.nl

Graaff, F.M. de en A.L. Francke (2009). Barriers o home care or erminally ill Turkish andMoroccan migrans, perceived by s and nurses: a survey. In: Palliaive Care, jg. 8,nr. 3.

Graaff, F.M. de, A. Francke en T. van Hassel (2005). Waarom maken erminale Turken en Marok-kanen zo weinig gebruik van huiszorg? (acshee). Urech: .

Graaff, F.M. de, T.J. van Hassel en A.L. Francke (2005). Thuiszorg voor erminale Turkse enMarokkaanse paiënen: ervaringen van naasen en proessionals. Urech: .

Graaff, F.M. de, A.L. Francke, M.E.T.C. van den Muijsenbergh en S. van der Gees (2010).Communicaie en besluivor ming in de palliaieve zorg voor Turkse en Marokkaanse paiënen me

kanker. Amserdam/Urech: Universiei van Amserdam/.

Graaff, F.M. de, A.L. Francke, M.E.T.C. van den Muijsenbergh en S. van der Gees (2010).‘Palliaive care’: a conradicion in erms? A qualiaive sudy o cancer paiens wih


22/34

22

a Turkish or Moroccan background, heir relaives and care providers. In: Palliaive

Care, jg. 9, nr. 19.Groen-van de Ven, L. en C. Smis (2009). Aandach, accepaie en begrip; manelzorg aan

ouderen in de Suryoye gemeenschap. In: Culuur Migraie Gezondheid , jg. 6, nr. 4, p. 198-208.

Grondelle, N. van, M. Lahm en K. Logghe (2004). Manelzorg oudere vluchelingen. Een verkennend onderzoek. In: Culuur migraie gezondheid , jg. 3, nr. 3, p. 160-170.

Gruijer, M. de, B. Tierol en F. de Meere (2008). Toekomsige woonbehoeen van oudere migranen in Eindhoven. Urech: Verwey-Jonker Insiuu (www.verwey-jonker.nl).

Gruijer, M.J. de en L.M. Verwijs (2010). Inerculurele aspecen van ouderenmishandeling. Urech: Verwey-Jonker Insiuu (www.verwey-jonker.nl).

Haas, H. de en T. Fokkema (2009). Inra-household ensions and conflics o ineres in migraiondecisionmaking: A case sudy o he Todgha valley, Morocco. Oxord: Inernaional MigraionInsiue, James Marin 21s Cenury School, Universiy o Oxord (Working Paper 17).

Haas, H. de en T. Fokkema (2010). Inra-Household Conflics in Migraion Decisionma-king: Reurn and Pendulum Migraion in Morocco. In: Populaion and Developmen Re-view, jg. 36, nr. 3, p. 541-561.

Hagen, Luc y (2010). Eenzaamheid onder oudere vluchelingen in Nederland. Kwaliaie onderzoek(scripie). Urech: Universiei van Urech/Pharos.

Harchaoui, S. (2009). Zuinigheid geboden: de allochone manelzorger! In: Conras , p. 5-7.Heygele, Y. (2009). Oudere migranen en de Wmo. In: Zorg en Welzijn, 16 ebruari. Geraad-

pleegd december 2010 via htp://www.zorgwelzijn.nl/web/show/id=111999/langid=43/conenid=13604

Heygele, Y. (2009). De Wmo en oudere migranen. Blik op een ‘kwesbare’ en ‘moeilijke’ doelgroep.Urech: Newerk van Organisaies van Oudere Migranen ( ).

Hijnekamp, M.J.G. (2008). Allochone ouderen en manelzorgers in Maassluis. Den Haag: Tym-paan Insiuu.

Hijnekamp, M.J.G. (2009). Kwarier maken voor allochone manelzorgconsulenen in Del. DenHaag: Tympaan Insiuu.

Hijnekamp, M.J.G. en T. Nienhuis (2007). Allochone manelzorgers over vervangende zorg. DenHaag: Tympaan Insiuu.

Hilverda, W. (2011). Voorliching over demenie voor Turkse en Marokkaanse ouderen: mehodiekbe-schrijving. Roterdam: Experisecenrum voor senioren en paricipaie Plusplun.

Hoffer, C. (2005). Allochone ouderen: de onverwache oude dag in Nederland. In: On- zichbaar onmisbaar: ouderen in Roterdam. Roterdam: (essays, Cahier 04, p. 7-30).

Horssen, C. van en C. Hoffschule (2009). Beleid voor allochone ouderen. Onderzoek naar diversi-ei en ouderenbeleid in vier gemeenen. Amserdam: Regioplan.

Huijbregs, Veronique (2009). Hulp nodig bij koffer vol problemen. Oudere vluchelingenin Nederland. In: Phaxx, nr. 4, p. 5-7.

Jacobs, G. (2006). Wij blijven alle problemen verzamelen. Gezond leven, migranenoude-ren en empowermen. In: Culuur migraie gezondheid , jg. 3, nr. 2, p. 88-100.

Jong, Y. de, W. van Lier en M. Morée (2004). Zorg inkleuren. Onderseuning van zorg in allochone amilies. Urech: /Experisecenrum Manelzorg ( ).


23/34

23

Klooserboer, D. (2004). ‘Wij komen eraan…’ Wensen, behoeen en ambiies van oudere migranen

in Nederland. Urech: Landelijk Overleg Minderheden.Kosec, H., N. Wassie, C. Koning en P. van den Bouwhuijsen (2008). Handreiking Wmo pari-

cipaie oudere migranen en vluchelingen. Urech: Pharos/Amserdam: Regioplan Beleids-onderzoek.

Kraal, K. en R. Wolff (2005). Zorg voor ons, een onderzoek naar Marokkaanse ouderen en zorg. Amserdam: Aksan.

Lahm, Mieke N. (2006). ‘Maar gelukkig is zij evreden’. Manelzorg bij oudere vluchelingen: eenkwaliaie onderzoek (scripie). Urech/Amserdam: Pharos/Vrije Universiei.

Laupeirissa, F. (2005). In… zich: zorg allochone ouderen. Seunpun Minderheden Overijssel().

Loog, A. (2005). De Turkse manelzorger beer onderseund! Draaiboek voor de uivoering vaneen wijkgerich voorlichings- en discussieprojec voor Turkse ouderen en Turkse manelzorgers.

Urech: & Urech.Merens, H. en R. van der Zwe (2008). He verserken van de maaschappelijke paricipaies van

oudere migranen. Urech: .Merz, E.M., F.J. Oor, E. Özeke-Kocabas en C. Schuengel (2009). Inergeneraional amily

solidariy: value differences beween immigran groups and generaions. In: Journal oFamily Psychology , jg. 23, nr. 3, p. 291-300.

Meulenkamp, T.M., A.P. van Beek, D.L. Gerrisen, F.M. de Graaff en A.L. Francke (2010).Kwaliei van leven bij migranen in de ouderenzorg. Een onderzoek onder Turkse, Marokkaanse,

Surinaamse, Anilliaanse/Arubaanse en Chinese ouderen. Urech: .Middelaar, A. van (2010). He verbeeren van onderseuning voor manelzorgers van oudere migran-

en. Urech: Newerk van Organisaies van Oudere Migranen ( ).Middelaar, A. van (2011). Vanzelsprekende manelzorg voor oudere migranen onder

druk. In: Geron, jg. 13, nr. 3, p. 61-63.Morée, M. en R. Sarmans (2006). De huisars en allochone manelzorgers. In: Bijblijven,

jg. 22, nr. 1, p. 43-48. (2007). Conourennoa Oudere allochonen en de Wmo. April. (2009). Diversiei op leeijd: agenda voor de oekoms . Urech: Newerk van Organisa-

ies van Oudere Migranen ().

(2009). Bagaimana – hoe gaa he? Een verkenning van kwesbaarheid bij oudere migranen. Urech: Newerk van Organisaies van Oudere Migranen.

Özyer H., Erasmus Universiei eM. -zorg en Turkse ouderen: een onder zoek naar de gezondheidsoesand, zorgbehoee, zorgvraag en zorggebr uik van Turkse ouderen ui Roterdam-

Noord. Roterdam: Erasmus Universiei, 2004.Pharos (2005). Oudere vluchelingen in Nederland (acshee). Urech: Pharos.Raghoebier, R. en Y. Witer (2010). De ondekkingsreis. 25 jaar inerculurele ouderenzorg in Neder-

land. Urech: AciZ/Aedes – AciZ Kenniscenrum Wonen – Zorg ( ).Reijneveld, S.A., J. Spijker en H. Dijkshoorn (2007). Kaz’ index assessed uncional

perormance o Turkish, Moroccan, and Duch elderly. In: Journal o Clinical Epidemiology,

jg. 60, nr. 4, p. 382-388.Rijkers, C. (2010). Demenia among elderly Moroccan immigrans in he Neherlands (Maser Thesis).

Amserdam: .


24/34

24

Rijkers, C., J. van Campen en M. Goudsmi (2011). ‘Nie iedereen hoe he e ween’: de-

meniebeleving bij Marokkaanse ouderen in Amserdam. In: , jg. 8, nr. 2, p. 80-89.Rinsampessy, E. (2010). Allochone ouderen en individuele auonomie. In: Geron, jg. 12,

nr. 1, p. 30-32.Schans, Djamila (2007). Ehnic diversiy in inergeneraional solidariy (proeschri). Urech:

Universiei Urech.Schans, D. en A. Komer (2006). Inergeneraionele solidariei en enische diversiei.

In: Migranensudies, jg. 22, nr. 1, p. 2-21.Schellekens, H. (2009). Samen ui, samen huis. Cliënenmonior Langdurige Zorg. Onderzoek naar

de gevolgen van de pakke maaregelen voor oudere migranen die gebruik maken van dagaci-

vieien. Urech: Newerk van Organisaies van Oudere Migranen ( ).

Schellingerhou, R. (2008). Manelzorg. In: A. van den Broek en S. Keuzenkamp (red.), Hedagelijks leven van allochone sedelingen. Den Haag: Sociaal en Culureel Planbureau.

Simsek, V., K. van der Kooij, D. van Schaik, M. de Haan, H. van Marwijk en H. van Houe(2005). Reasons or non-response o elderly Turkish, Moroccan and Duch generalpracice paiens on a posal depression screening. In: Tijdschri voor Geronologie enGeriarie, jg. 36, nr. 6, p. 243-246.

Smis, C. (2007). Oudere migranen in de Nederlandse samenleving. In: A.M. Po, Y. Kuinen M. Vink (red.), Handboek ouderenpsychologie (p. 443-455). Urech: De Tijdsroom.

Smis, C. en F. de Graaff (2007). Tussen inormele en ormele zorg; Turkse ouderen inTurkije en Nederland. In: Denkbeeld , jg. 19, nr. 2, p. 12-15.

Smis, C.H.M., M.C. Seeleman en L.P. van Buren (2006). Psychische gezondheid bij ou-dere Chinese migranen: een onderzoeksverkenning. In: Tijdschri voor Gezondheidswe-enschappen, jg. 84, nr. 2, p. 67-75.

Smis, C.H., W.M. de Vries en A.T. Beekman (2005). The as an insrumen or diagno-sing depression in older Turkish and Moroccan labour migrans: an exploraory sudyino equivalence. In: Inernaional Journal o Geriaric Psychiary , jg. 20, nr. 5, p. 436-445.

Spijker, J., F. B. van der Wurff, E. C. Poor, C. H. M. Smis, A. P. Verhoeff, A. T. F. Beekman(2004). Depression in firs generaion labour migrans in Wesern Europe: he uiliyo he Cener or Epidemiologic Sudies Depression Scale (-D). In: In J Geriar Psychi-ary , jg. 19, nr. 6, p. 538-544.

Solk, A. (2011). Een brug ussen de oudere migran en zorg & welzijn. In: Geron, jg. 13, nr.3, p. 64-66.

Suljens, E. en A. van de Wakker (2007). Allochone ouderen in beeld? Tilburg: .Tonkens, E., L. Verplanke en L. de Vries (2011). Alleen sleche vrouwen klagen. Problemen en

behoeen van geïsoleerde allochone spilzorgers in Nederland. Urech: Movisie. Valk, H.A.G. de en D. Schans (2008). ‘They ough o do his or heir parens’: percepions

o filial obligaions among immigran and Duch older people. In: Ageing and Sociey ,jg. 28, nr. 1, p. 49-66.

Vink, M., N. Taoujni en H. Tjoa (2007). Er is geen vluchsrook: allochone manelzorgers in Bos enLommer. Amserdams Paiënen/Consumenen Plaorm.

Vorselman, W. (2010). Inerculurele zorg: migran o nie, he draai om inleving. In: Zorg+ Welzijn Magazine, 5 januari, nr. 1.


25/34

25

Vries, Irene de (2007). ‘Mijn vader is weer verlied op mijn moeder.’ Demenie en Alzhei-

mer bij Turkse Nederlanders. In: Phaxx, nr. 3. Vries, W.M. de en C.H.M. Smis (2005). Verdwaald in Nederland: he welbevinden van de

eerse generaie Marokkaanse platelandsmigranen. In: Maandblad Geeselijke Volksge- zondheid , jg. 60, nr. 1, p. 86-93.

Vries, W.M. de en C.H.M. Smis (2005). Op zoek naar rus in de ziel Raha el baal: de be-leving van problemen me de geeselijke gezondheid van Marokkaanse ouderen. In:Tijdschri voor Geronologie en Geriarie, jg. 36, nr. 5, p. 194-202.

Vries, W. de, C. Smis, G. Boland en R. van Erp (2007). De krach van je leven: onwikke-ling van een reminisceniemehodiek voor Turkse en Marokkaanse ouderen me de-pressieve klachen. In: Culuur Migraie Gezondheid , jg. 4, nr. 2, p. 66-76.

Waar, N. van der (2009). ‘Allochone ouderen gooien geen bushokjes kapo’: welzijns-projecen voor sedelijke senioren. In: Conras , juli-augusus.

Wijnhuizen, G.J. en S.D. Naua (2007). Evaluaie bewegingssimulering en valprevenie bij alloch-one ouderen; een pilosudie. Leiden: .

Wilbrink, I. (2008). Kleurech maawerk. Verder me inerculurele manelzorgonderseuning. Urech: Experisecenrum Manelzorg.

Witer, Y. (2007). Muliculurele voorzieningen voor oudere migranen. Een slimme corporaie in dewijk wee hoe zij oudere migranen bereik! Urech: Aedes-AciZ Kenniscenrum Wonen-Zorg.

Witer, Y. (2011). Ik woon nie waar ik ben geboren. Een onderzoek naar pendelen door oudere migran-

en, he bese van wee werelden… (scripie). Amserdam: Vrije Universiei. Wurff, F.B. van der, A.T. Beekman, H. Dijkshoorn, J. Spijker, C.H. Smis, M.L. Sek en A.

Verhoeff (2004). Prevalence and risk-acors or depression in elderly Turkish and Mo-roccan migrans in he Neherlands. In: Journal o Affecive Disorders, jg. 83, nr. 1, p. 33-41.

Yaacoubi (2008). Turken en Marokkanen. Thuiszorg en/o manelzorg? (bachelorscripie). Roter-dam: Beleid en Managemen Gezondheidszorg, Erasmus Universiei Roterdam.

Yerden, I., H. van Kourik (2007). Voor je amilie zorgen? Da is gewoon zo. Manelzorg bij alloch-onen: manelzorg bij Anillianen, Surinamers, Marokkanen en Turken in Nederland. Purmerend:-nh.


26/34

26

Bijlage D Daabronnen aanwezig bij he

Daabronnen me gegevens op he errein van gezondheid en zorg

Aanvullend voorzieningengebruik onderzoek ( 2007)

Doelpopulaie: Nederlandse bevolking van 6 jaar en ouder, zelsandig wonend. Veldwerkperiode: sepember-december 2007. Respons: 6824 huishoudens (69%),

13.410 personen.De enische samenselling van he huishouden hing serk samen me de respons, vooralnie-weserse migranen zijn onderveregenwoordigd in de respons (Luien en Ars

2010). He besand beva gegevens over slechs 346 migranen (da wil zeggen personen van wie en minse één ouder in he buienland geboren is) van 55 jaar en ouder, van wie

een groo deel weede generaie o geboren in Nederlands-Indië (abel D.1). De groemigranengroepen (Suriname, Anillen, Turkije en Marokko) zijn hierin vrijwel nie

veregenwoordigd.

Tabel D.1

Aanal migranen van 55 jaar en ouder, naar gebooreland en geslach

gebooreland mannen vrouwen oaal

Suriname

Nederlandse Anillen

Marokko

Turkije

Nederlands-Indië

Nederland

overig

oaal

Bron: ( ’07)

Inormele hulpverlening/manelzorg ( 2007)

Doelpopulaie: personen van 18 jaar o ouder die in de agelopen waal maanden hulphebben geboden in vrij ernsige siuaies van hulpbehoee (manelzorgers). Veldwerk-periode: juni-november 2007.He besand beva weinig gegevens over nie-weserse manelzorgers: waal Turks-Nederlands, wee Marokkaans-Nederlands, 25 Surinaams-Nederlands, vij Anilliaans/

Arubaans-Nederlands, en veerien ui overige nie-weserse landen.


27/34

27

Leesiuaie allochone sedelingen ( ’04/’05)

Doelpopulaie: Marokkanen, Turken, Surinamers, Anillianen en auochonen van15-65 jaar in de 50 groose gemeenen. Veldwerkperiode: november 2004-mei 2005.Seekproeomvang: 2022 Marokkanen, 1864 Turken, 1746 Anillianen, 2009 Surinamersen 1295 auochonen.De vragenlijs bevate vragen me berekking o: he geven van manelzorg, he on-

vangen van inormele hulp, zorgopvatingen en -inenie, ervaren gezondheid, lang-durige aandoening, belemmering. Op basis van he is door Roelo Schellingerhoueen hoodsuk geschreven over manelzorg; di saa in he rappor He dagelijks leven vanallochone sedelingen (Van den Broek en Keuzenkamp 2008). De aanallen 55-65-jarigen inhe besand zijn klein (abel D.2).

Tabel D.2

Aanal 55-65-jarigen in ’04/’05 naar gebooreland van en geslach

gebooreland mannen vrouwen oaal

Marokko

Turkije

Anillen

Suriname

Nederland

ander land

oaal

Bron: (’04/’05)

Ouderen in insellingen ( 2008)

Doelpopulaie: Nederlandse bevolking van 55 jaar en ouder woonachig in een verzorgingshuis o verpleeghuis. Veldwerkperiode: okober 2008-juli 2009.

He besand beva gegevens over slechs 110 migranen (d.w.z. personen van wie en

minse één ouder in he buienland geboren is), van wie er 37 in Nederland en 36 in voor-malig Nederlands-Indië geboren zijn.

Survey inegraie minderheden ( 2006, 2010)

Doelpopulaie: Turken, Marokkanen, Surinamers en Anillianen van 15 jaar en ouder enin Nederland woonachig en auochone Nederlanders. Veldwerkperiode ’06: maar-december 2006. He veldwerk voor de ’10 liep van okober 2010 o voorjaar 2011.De vragenlijs van de ’06 bevate een aanal vragen me berekking o ervarengezondheid, conac huisars en medisch specialis, leesijl ( , alcohol, bewegen).Ook ’10 beva slechs een aanal algemene gegevens over gezondheid en zorggebruik

(ervaren gezondheid, huisars, lenge en gewich ). De aanallen 55-plussers in debesanden zijn beperk, vooral wanneer ze uigesplis worden naar land van herkoms(zie abel D.3 waarin als voorbeeld de gegevens van ’06 zijn opgenomen).


28/34

28

Tabel D.3

Aanal migranen van 55 jaar en ouder in ’06 naar land van herkoms en geslach

herkoms mannen vrouwen oaal

Marokko

Turkije

Anillen/Aruba

Suriname

oaal

Bron: (’06)

Survey inegraie nieuwe groepen ( 2009)

In 2009 hield he een grooschalig surveyonderzoek onder Aghanen, Somaliërs,Irakezen, Iraniërs, Polen en Chinezen, genaamd 2009. He bere een landelijkonderzoek onder personen van 15 jaar en ouder bij wie ongeveer 1000 inerviews pergroep zijn gehouden. Opdrachgever: Direcoraa-generaal Wonen, Wijken en Inegraie.Op basis van de gegevens verschenen drie publicaies bij he (Dagevos 2011;Dourleijn en Dagevos 2011; Gijsbers e al. 2011).De vragenlijs bevate een aanal vragen me berekking o: ervaren gezondheid,

beperkingen, psychisch welbevinden ( -12), medische zorg (huisars, medischespecialis, ziekenhuis, ) en leesijl ( , bewegen). De aanallen 55-plussers in hebesand zijn klein: 590 in oaal (abel D.4).Voor de publicaie over de vier groe vluche-lingengroepen (mensen ui Aghanisan, Irak, Iran en Somalië) hee Roelo Schellinger-hou ( ) een hoodsuk geschreven over gezondheid en zorggebruik.

Tabel D.4

Aanal migranen van 55 jaar en ouder in ’09 naar land van herkoms en geslach

herkoms mannen vrouwen oaal

Aghanisan Irak

Iran

Somalië

Polen

China

Hongkong

oaal

Bron: ( ’09)


29/34

29

Publicaies van he Sociaal en Culureel Planbureau

Werkprogramma

He Sociaal en Culureel Planbureau sel wee keer per jaar zijn Werkprogramma vas.De eks van he lopende programma is e vinden op de websie van he : w ww.scp.nl.

-publicaies

Ondersaande lijs beva een selecie van publicaies van he Sociaal en Culureel Plan-bureau. Deze publicaies zijn verkrijgbaar bij de boekhandel, o via de websie van he .Een complee lijs is e vinden op w ww.scp.nl/publicaies.

Sociale en Culurele Rapporen

Inveseren in vermogen. Sociaal en Culureel Rappor 2006. 90-377-0285-6

Berekkelijke berok kenheid. Sudies in sociale cohesie. Sociaal en Culureel Rappor 2008. 978 90 377 0368-9

Wisseling van de wach: generaies in Nederland. Sociaal en Culureel Rappor 2010. Andries van denBroek, Ria Bronneman-Helmers en Vic Veldheer (red.). 978 90 377 0505 8

scp-publicaies 2010

2010-1 Liever Mark dan Mohammed? Onderzoek naar arbeidsmarkdiscriminaie van nie-weserse

migranen via prakijkess (2010). Iris Andriessen, Eline Nievers, Laila Faulk,Jaco Dagevos. 978 90 377 0421 1

2010-2 Op weg me de Wmo. Evaluaie van de We maaschappelijke onderseuning 2007-2009 (2010).Mirjam de Klerk, Rob Gilsing en Joos Timmermans (red.), Gijs van Houen, AnnaMaria Marangos, Mahijs Tuynman, Marha Dijkgraa, Jennier van den Broeke,Judih van der Veer, Jelmer Shalk, Jurjen Iedema, Alice de Boer. 978 90 377 0463 1

2010-4 Seeds meer versandelijk gehandicapen? Onwikkelingen in vraag en gebruik van zorg voorversandelijk gehandicapen 1998-2008 (2010). Michiel Ras, Isolde Woitiez, Hety vanKempen, Klaria Sadiraj. 978 90 377 0468 6

2010-5 Een baanloos besaan. De beekenis van werk voor werklozen, arbeidsongeschiken en

werkenden (2010). Paricia van Echel. 978 90 377 0350 42010-6 The social sae o he Neherlands 2009 (2010). Rob Bijl, Jeroen Boelhouwer, Ever

Pommer, Peggy Schyns (red.). 978 90 377 0466 22010-7 The minimum agreed upon. Consensual budge sandards or he Neherlands (2010).

Sella Hoff, Arjan Soede, Cok Vrooman, Corinne van Gaalen, Alber Luen,Sanne Lamers. 978 90 377 0472 3

2010-8 Sociale uisluiing bij kinderen: omvang en achergronden (2010). Annete Roes, Anne Marike Lokhors, Cok Vrooman. 978 90 377 0493 8

2010-9 Beperk aan he werk. Rapporage ziekever zuim, arbeidsongeschikheid en arbeidsparicipa ie (2010). Gerda Jehoel-Gijsbers (red.). 978 90 377 0489 1

2010-10 Minder werk voor laagopgeleiden? Onwikkelingen in baanbezi en baankwaliei 1992-2008

(2010). Edih Josen. 978 90 377 0474 72010-11 A home in he Neherlands (2010). Mérove Gijsbers, Jaco Dagevos.

978 90 377 0487 7


30/34

30

2010-12 s over kunsbeoeening in de vrije ijd (2010). Andries van den Broek.

978 90 377 0455 62010-13 Mogelijkheden o kunsbeoeening in de vrije ijd (2010). Andries van den Broek (red.). 978 90 377 0456 3

2010-14 Toekomsverkenning kunsbeoeening (2010 ). Andries van den Broek. 978 90 377 0491 4

2010-15 Seeds gewoner, nooi gewoon. Accepaie van homoseksualiei in Nederland (2010). SaskiaKeuzenkamp e al. 978 90 377 0501 0

2010-16 Publieke diensverlening in perspecie. -memorandum voor de kabinesormaie 2010 (2010). Ever Pommer en Evelien Eggink (red.). 978 90 377 0513 3

2010-17 Wellbeing in he Neherlands. The lie siuaion index since 1974 (2010). JeroenBoelhouwer. 978 90 377 0345 0

2010-18 Minderheden in de mixed-mode? Een invenarisaie van voor- en nadelen van he inzeten vanverschillende daaverzamelingsmehoden onder nie-weserse migranen (2010). R. Feskens,J. Kappelho, J. Dagevos, I. Soop. 978 90 377 0517 1

2010-19 Jus differen, ha’s all. Accepance o homosexuali y in he Neherlands (2010).Saskia Keuzenkamp (ed.) e al. 978 90 377 0502 7

2010-20 Discriminaiemonior nie-weserse migranen op de arbeidsmark 2010 (2010). Eline Nieversen Iris Andriessen (red.). 978 90 377 0438 9

2010-21 Iemand moe he doen. Ervaringen van verzorgers van parners (2010). Judih van Male,Marion Duimel en Alice de Boer. 978 90 377 0518 8

2010-22 Ui de armoede werken. Omvang en oorzaken van uisroom ui armoede (2010). Sella Hoff. 978 90 377 0519 5

2010-23 He werken waard . He arbeidsaanbod van laagopgeleide vrouwen vanui een economisch ensociologisch perspecie (2010). Mariëlle Cloïn. 978 90 377 0514 0

2010-24 Zorgen voor Zorg. Ramingen van de vraag naar personeel in de verpleging en verzorging o2030 (2010). Evelien Eggink, Debbie Oudijk en Isolde Woitiez. 978 90 377 0512 6

2010-25 Alle kanalen saan open. De digialisering van mediagebruik (2010). Frank Huysmans enJos de Haan. 978 90 377 0521 8

2010-26 Tijd op orde? Een analyse van de ijdsorde vanui he perspecie van de burger (2010). MariëlleCloïn, Marjon Schols en Andries van den Broek, m.m.v. Maria Kouamanis. 978 90 377 0520 1

2010-27 Maen voor Gemeenen 2010. Een analyse van de presaie s van de lokale overheid (2010). Bob

Kuhry, Jedid-Jah Jonker en Ab van der Torre. 978 90 377 0522 52010-28 Naar Hollands gebruik? Verschillen in gebruik van hulp bij opvoeding, onderwijs en gezond-

heid ussen auochonen en migranen (2010). Angela van den Broek, Ellen Kleijnen enSaskia Keuzenkamp. 978 90 377 0525 6

2010-29 Spor: een leven lang. Rapporage spor 2010 (2010). Anne Tiessen-Raaphors, Desirée Verbeek, Jos de Haan en Koen Breedveld (red.). 978 90 377 0504 1

2010-30 Kom ijd, kom raad? Essays over mogelijkheden voor een nieuwe ijdsorde (2010). Andries van den Broek en Mariëlle Cloïn (red.). 978 90 377 0523 2

2010-31 Definiie advies over he -budge huishoudelijke hulp voor 2011. Van he Sociaal enCulureel Planbureau. Uigebrach aan he besuurlijk overleg financiële verhoudingen (2010).

Ab van der Torre en Ever Pommer. 978 90 377 0535 5

2010-32 Wisseling van de wach: generaies in Nederland. Sociaal en Culureel Rappor 2010 (2010). Andries van den Broek, Ria Bronneman-Helmers en Vic Veldheer (red.). 978 90 377 0505 8


31/34

31

2010-33 Armoedesignalemen (2010). . 978 90 377 0458 7

2010-34 Wie zijn de cliënen van de langdurige -huiszorg? Isolde Woitiez. 978 90 377 0541 6

-publicaies 2011

2011-1 . -nieuwjaarsuigave 2011 (2011). 978 90 377 0537 92011-2 Semming onbesemd. Tweede verdiepingssudie Coninu Onderzoek Burgerperspecieven

(2011). Paul Dekker en Josje den Ridder (red.). 978 90 377 0528 72011-3 Vluchelingengroepen in Nederland. Over de inegraie van Aghaanse, Iraakse, Iraanse en

Somalische migranen (2011). Jaco Dagevos en Edih Dourleijn (red.). 978 90 377 0526 3

2011-4 Emancipaiemonior 2010 (2011). Ans Merens, Marion van den Brakel-Homans,Marijke Hargers en Brigite Hermans (red.). 978 90 377 0503 4

2011-5 Moeilijk werken. Gezondheid en de arbeidsdeelname van migranenvrouwen (2011). MyraKeizer en Saskia Keuzenkamp. 978 90 377 0524 9

2011-6 Inormele groepen. Verkenningen van eigenijdse bronnen van soc iale cohesie (2011). E. vanden Berg, P. van Houwelingen en J. de Har (red.). 978 90 377 0527 0

2011-7 Gezinsrappor 2011 (2011). Freek Bucx (red.). 978 90 377 0538 62011-8 Hoe culureel is de digiale generaie? He inernegebruik voor culurele doeleinden onder

schoolgaande ieners (2011). Marjon Schols, Marion Duimel en Jos de Haan. 978 90 377 0457 0

2011-10 Kwesbare ouderen (2011). Creien van Campen (red.). 978 90 377 0542 3

2011-11 Minder voor he midden. Profij van de overheid in 2007 (2011). Ever Pommer (red.),Jedid-Jah Jonker, Ab van der Torre, Hety van Kampen. 978 90 377 0437 22011-12 Wonen, wijken en inervenies. Krachwijkenbeleid in perspecie (2011). Karin Witebrood,

Mathieu Permenier, m.m.v. Fenne Pinkser. 978 90 377 0065 72011-13 Armoedegren s op basis van de budgebenadering – revisie 2010 (2011). Arjan Soede.

978 90 377 0551 52011-14 Werkgevers over de crisis (2011). Edih Josen. 978 90 377 0543 02011-15 Op weg naar een inclusieve arbeidsmark. Bijdragen van de sprekers op he symposium 15 oko-

ber 2010, Den Haag (2011). Gerda Jehoel-Gijsbers (red.). 978 90 377 0546 1

2011-16 Eropui! Nederlanders in hun vrije ijd buienshuis (2011). Desirée Verbeek en Jos de Haan.

978 90 377 0547 82011-17 De opmars van he pgb. De onwikkeling van he persoonsgebonden budge in naionaal eninernaionaal perspecie (2011). K. Sadiraj, D. Oudijk, H. van Kempen, J. Sevens. 978 90 377 0557 7

2011-19 Kwesbare ouderen in de prakijk. Ee n journalisieke samenvating (2011). Malou vanHinum. 978 90 377 0555 3

2011-20 Dimensies van sociale uisluiing. Naar een verbeerd meeinsrumen (2011). Sella Hoff enCok Vrooman. 978 90 377 0532 4

2011-21 Chinese Nederlanders. Van horeca naar hogeschool (2011). Mérove Gijsbers, WillemHuijnk, Ria Vogels (red.). 978 90 377 0529 4

2011-22 Gemengd leren. Enische diversiei en leerpresaies (2011). Lex Herweijer.

978 90 377 0575 12011-23 Voorbesemd o achersand? Armoede en sociale uisluiing in de k inderijd en 25 jaar laer (2011).Maurice Guiaux m.m.v. Annete Roes en Jurjen Idema. 978 90 377 0577 5


32/34

32

2011-24 Kinderen en inernerisico’s. Kids Online onderzoek onder 9-16-jarige inernegebruikers in

Nederland (2011). Nahalie Sonck en Jos de Haan. 978 90 377 0576 82011-25 De basis meeser. Onderwijskwaliei en basis vaardigheden (2011). Monique Turkenburg. 978 90 377 0574 4

2011-26 Accepaie van homosek sualiei in Nederland 2011. Inernaionale vergelijking, on wikkelingen en acuele siuaie (2011). Saskia Keuzenkamp. 978 90 377 0579 92011-27 Poolse migranen. De posiie van Polen die vana 2004 in Nederland zijn komen wonen (2011).

Jaco Dagevos (red.). 978 90 377 530 02011-28 Gewoon aan de slag? De sociale veiligheid van de werkplek voor homoseksuele mannen en

vrouwen (2011). Saskia Keuzenkamp en Ans Oudejans. 978 90 377 0581 22011-29 Accepance o homosexualiy in he Neherlands 2011. Inernaional compar ison, rends and

curren siuaion (2011). Saskia Keuzenkamp. 978 90 377 0580 5

2011-30 Nederland in een dag. Tijdsbeseding in Nederland vergeleken me die in vijien andere Europeselanden (2011). Mariëlle Cloïn, Carlijn Kamphuis, Marjon Schols, Anne Tiessen-Raaphors en Desirée Verbeek. 978 90 377 0405 1

2011-31 Overheid en onder wijsbesel. Beleidsvorming rond he Nederlandse onderwijsselsel (1990-2010)(2011). Ria Bronneman-Helmers. 978 90 377 0567 6

2011-32 Frail older persons in he Neherlands (2011). Creien van Campen (ed.). 978 90 377 0553 9

2011-33 Maen voor gemeenen. Een analyse van de presaies van de lokale overheid (2011). EverPommer en Ingrid Ooms, m.m.v. Saskia Jansen, Jedid-Jah Jonker, Hety vanKempen en Klaria Sadiraj. 978 90 377 0585 0

2011-36 Zorg in de laase jaren. Gezondheid en hulpgebruik in verzorgings- en ver pleeghuizen 2000-

2008 (2011). Mirjam de Klerk. 978 90 377 0586 72011-37 Jeugdzorg in groeia se. Onwikkel ingen in gebruik en kosen van de jeugdzorg (2011). EverPommer, Hety van Kempen en Klaria Sadiraj. 978 90 377 0587 4

2011-38 Verlo vragen. De behoee aan en he gebruik van verlo regelingen (2011). Edih de Meeseren Saskia Keuzenkamp. 978 90 377 0589 8

2011-39 De sociale saa van Nederland 2011 (2011). Rob Bijl, Jeroen Boelhouwer, Mariëlle Cloïn,Ever Pommer e al. 978 90 377 0558 4

2011-40 Kunnen meer kinderen meedoen? Verandering in de maaschappelijke deelname van kinderen,2008-2010 (2011). Annete Roes. 978 90 377 0570 6

2011-41 Samenvating Overheid en onderwijsbesel. Ria Bronneman-Helmers. 978 90 3770590-4

-essays

1 Voorbeelden en nabeelden (2005). Joep de Har. 90 377 0248-12 De sem des volks (2006). Arjan van Dixhoorn. 90 3770265-13 De ekenael neem de wijk (2006). Jeane Kullberg. 90 377 0261 94 Leven zonder druke (2006). Tjirk van der Ziel me een naschri van Anja Seenbekkers en

Carola Simon. 90 377 0262 75 Oto Neurah en de maakbaarheid van de beere samenleving (2007). Ferdinand Merens.

978 90 5260 260 8


33/34

33

Overige publicaies

Hoe he ons verging... Tradiionele nieuwjaarsuigave van he (2010). Paul Schnabel (red.). 978 90 377 0465 5

Wmo Evaluaie. Vierde ussenrapporage. Onderseuning en paricipaie van mensen me een lichamelijke

beperking; wee jaar na de invoering van de Wmo (2010). A. Marangos, M. Cardol, M. Dijkgraa,M. de Klerk. 978 90 377 0470 9

Op weg me de Wmo. Journalisieke samenvating door Karolien Bais. Mirjam de K lerk, Rob Gilsing enJoos Timmermans. Samenvating door Karolien Bais (2010). 978 90 377 0469 3

NL Kids online. Risico’s en kansen van inernegebruik onder jongeren (2010). Jos de Haan. 978 90 377 0430 3

Kordurende huiszorg in de . Een verkenning van omvang, profiel en aakening (2010). Maaike denDraak. 978 90 377 0471 6

De publieke opinie over kernenergie (2010). Paul Dekker, Irene de Goede, Joop van der Plig. 978 90 377 0488 4

Op maa gemaak? Een evaluaie van enkele respons verbeerende maaregelen onder Nederlanders van nie-

weserse afoms (2010). Joos Kappelho. 978 90 377 0495 2

Oudere ehuisbewoners. Landelijk overzich van de leesiuaie van ouderen in insellingen 2008-2009(2010). Maaike den Draak. 978 90 377 0499 0

Kopers in de knel? Een scenarios udie naar de gevolgen van de cris is voor huiseigenaren me een hypoheek (2010). Michiel Ras, Ingrid Ooms, Evelien Eggink. 978 90 377 0498 3

Gewoon anders. Accepaie van homoseksualiei in Nederland (2010). Saskia Keuzenkamp. 978 90 377 0502 7

De aard, de daad en he Woord. Een halve eeuw opinie- en besluivorming over homoseksualiei in proes-

ans Nederland, 1959-2009 (2010). David Bos. 978 90 377 0506 5Werkloosheid in goede banen. Bijdragen aan de -sudiemiddag 2010 (2010). Paricia van Echel

(red.). 978 90 377 0516 4

Europa’s welvaar . De Lissabon Agenda in een breder welvaarsperspec ie en de publieke opinie over deEuropese Unie (2010).Harold Creusen ( ), Paul Dekker ( ), Irene de Goede ( ), HenkKox (), Peggy Schijns () en Herman Solwijk (). 978 90 377 0492 1

Maak de buur verschil? (2010). Merové Gijsbers, Miranda Vervoor, Esher Havekes en JacoDagevos. 978 90 377 0227 9

Manelzorg ui de doeken (2010). Debbie Oudijk, Alica de Boer, Isolde Woitiez, Joos Timmer-mans, Mirjam de Klerk. 978 90 377 0486 0

Monioring accepance o homosexualiy in he Neherlands (2010).Saskia Keuzenkamp.

978 90 377 0484 6Regisers over wijken (2010). Mathieu Permenier en Karin Witebrood (), Marjolijn Das en

Gelske van Daalen (). 978 90 377 0499 0

Daa voor scenario’s en ramingen van de (2010). Creien van Campen. 978 90 377 0494 5

Coninu Onderzoek Burgerperspecieven. Kwaraalberich 2010. Deel 1 (2010). Paul Dekker, Josje denRidder en Irene de Goede. 978 90 377 0490 7

Coninu Onderzoek Burgerperspecieven. Kwaraalberich 2010. Deel 2 (2010). Josje den Ridder en PaulDekker. 978 90 377 0507 2

Coninu Onderzoek Burgerperspecieven. Kwaraalberich 2010. Deel 3 (2010). Josje den Ridder,Lonneke van Noije en Eee Seenvoorden. 978 90 377 0508

Coninu Onderzoek Burgerperspecieven. Kwaraalberich 2010. Deel 4 (2010). Josje den Ridder, PaulDekker en Eee Seenvoorden. 978 90 377 0531 7

Coninu Onderzoek Burgerperspecieven. Kwaraalberich 2011. Deel 1 (2011). Eee Seenvoorden, PaulDekker en Pepijn van Houwelingen. 978 90 377 0549 2


34/34

Coninu Onderzoek Burgerperspecie ven. Kwaraalberich 2011. Deel 2 (2011). Josje de Ridder, Paul

Dekker en Pepijn van Houwelingen. 978 90 377 0564 Advie s over he Wmo-budge huishoudelijke hulp 2012. Ab van der Torre, Saskia Jan sen en Ever Pommer.

978 90 377 0573 7 (webpublicaie)

Burgerperspecieven 2011. Deel 3 (2011). Paul Dekker en Josje den Ridder. 978 90 377 0582 9

Oudere migranen. Kennis en kennislacunes. (2011). Maaike den Draak en Mirjam de Klerk . 978 90 377 0597 3 (webpublicaie)

Cadat Merkens Oudere Migranten Op de Digitale Snelweg_2006

Documents

Transcript of Cadat Merkens Oudere Migranten Op de Digitale Snelweg_2006