The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOP Lerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

HARTELIJK WELKOM OP HET NDSM TERREINNederlandse Dok en Scheepsbouw Maatschappij

OP NAAR DUURZAAM CIRCULAIR ONDERWIJSJustin Schild Programmamanager Events & Hospitality

Bewustzijn om het onderwijs anders aan te gaan bieden.

Een te snel veranderende maatschappij

Team Horeca toerisme en commercieel #hoedan

• Modulair• Hybride• Virtueel• De praktijk is

leidend

Opleidingen aanbieden in een omgeving die relevant is!

ROC TOP in beweging

Wat doen jullie eigenlijk aan circulariteit? #Hoe dan

• Modulair• Hybride• Virtueel

• De praktijk is leidend

Aansluitend bij de visie Amsterdam circulair

In 7 stappen 1. Geen afval maar reststroom2. Gebruik duurzame energie3. Gebruik wat er al is4. Werk samen5. Is het toekomstbestendig?6. Draagt het bij het aan het ecosysteem?7. Van bezit naar deel economie

Hoe vertaalt zich dat naar de onderwijsmodules?

Hoe vertaalt zich dat naar de onderwijsmodules?

Hoe vertaalt zich dat naar de onderwijsmodules?

Overige duurzame onderwijs activiteiten

Overige duurzame onderwijs activiteiten

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

LEREN VOOR MORGEN

Samen werken aan duurzaam onderwijs van peuter tot professional

Coöperatie Leren voor Morgen…

… is een groep samenwerkende organisaties die zich inzet voor leren voor duurzame ontwikkeling: binnen én buiten het onderwijssysteem, van peuter tot professional.

Met elkaar vormen we de landelijke alliantie voor SDG 4: kwaliteitsonderwijs voor duurzame ontwikkeling.

Wat doen we?

- Netwerken (o.a. MBO voor Morgen - Meld je aan!)- Projecten (o.a. SustainaBul MBO, SPARK toolkit, challenge

voedselverspilling) - Pleitbezorging- Redactie en helpdesk

Netwerken van LvM - MBO voor Morgen

- Jaarlijks een symposium over duurzaamheid in het MBO en andere bijeenkomsten (kappers, verpleging)

- Kennisuitwisseling onder netwerkleden: updates over duurzaamheid in het MBO & oproepen tot samenwerking

- Regiogidsen: versnellen duurzaamheid in het MBO in de regio- Stuurgroep bestaande uit:

SDG 4. Verzeker gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en bevorder levenslang leren voor iedereen

4.7 Er tegen 2030 voor zorgen dat alle leerlingen kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, via educatie omtrent duurzame ontwikkeling en duurzame levenswijzen, mensenrechten, gendergelijkheid, een cultuur van vrede en geweldloosheid, wereldburgerschap en de waardering van culturele diversiteit

→ Duurzaam onderwijs is een procesdoel om de grote uitdagingen van deze tijd op te lossen!

Whole School Approachals leidraad voor duurzaam onderwijs:

Blijf op de hoogte!

giuseppe@lerenvoormorgen.org

@LerenvoorMorgen

Coöperatie Leren voor Morgen

www.lerenvoormorgen.org

Programma09.30 Even landen - Inloop met koffie/thee10.00 Welkomstwoord - Justin Schild, programmamanager ROC TOP10.10 Inleiding op het programma - Giuseppe van der Helm, dagvoorzitter10.20 Visie op een duurzame wereld - Krijn van Santen, co-owner Noorderlicht Café10.45 Visie op onderwijs voor een duurzame wereld - Jaap Koen Bijma en Heleentje Swart11.15 Inspiratie in het hier en nu - Studenten aan het woord: voorbeelden van de SustainaBul12.00 Lunch13.00 Van inspiratie naar daadkracht - Workshopronde 114.05 Van inspiratie naar daadkracht - Workshopronde 214.15 Conclusies over daadkracht - plenaire conclusies van de workshops15.30 Ode aan de daadkracht - uitreiking SustainaBul - Sandra Pellegrom, SDG Nederland16.00 Afsluiting en borrel17.00 Einde

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

Welkom op de locatie van opleidingsinstituut

De Eenheid

Onze uitdagingen…

- Omwonenden- Mede werfgebruikers- Afvalstromen- Energie- Leveranciers- Overheid

Onze uitdagingen…

- Omwonenden => participatie- Mede werfgebruikers => synergy- Afvalstromen => afval bestaat niet- Energie => besparing en hernieuwbaar- Leveranciers => blockchain- Overheid => co-creatie

De vier pijlers van duurzaamheid…

- sociaal- ecologisch- cultureel- economisch

= Circulariteit

Totaalleverancier:- Minder verkeersbewegingen- Multinational met MVO

doelstellingen- Investeert in relatie

CiV project brengt partijen samen

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

Bandleden - Herman Brood Academie• Niek Wegman (toetsen)• Joep Boode (gitaar)• Luna Becking (zang)• Sophie van Dommelen (cajon)

Begeleid door: Marije van Bommel:Duurzame Docent MBO (2019)Bestuurslid Teachers for Climate

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

Platform

THE ART OF GREEN

THINKING

DEC 2019

Be a spark, join the movement.

Be a spark, join the movement.

Connection

Be a spark, join the movement.

Connection

Cavagnaro & vd ZandeRUG| Campus Fryslân, 2018

Be a spark, join the movement.

Even voorstellen:

Jaap Koen Bijma &

Heleentje Swart

Be a spark, join the movement.

Vraag aan Spark van bedrijfsleven:

Drie verbindingen• Waarom?• Waartoe?• Hoe?

Hoe helpen we jongeren bij het leren voor een circulaire economie & een duurzame maatschappij?

Be a spark, join the movement.

Empowerment & Engagement (Biesta 2017)

Waarom?Opbouw

Be a spark, join the movement.

Waartoe?

Maatschappelijke opgave 21e eeuw:

Op een duurzame manier naar de wereld leren kijken

Opbouw

De SDGs geven ons internationale taal: deze doelen

maken duidelijk wat duurzaamheid wereldwijd én in

onze regio concreet betekent

Be a spark, join the movement.

… sociale, economische en

ecologische aspecten van

duurzaamheid

17 Sustainable Development Goals

We moeten de verbinding (her)

ontdekken!

Be a spark, join the movement.Wals, A. & Swart, H. 2019

… verandering van tijdperk (Jan Rotmans)

omgeving

bedrijfsvoering

curriculum

Ped.didhandelen

professionalisering

Hoe?!

Wals & Swart 2016

Zelfscan

Whole School Approach to Sustainability

Projecten

Eregalerij

Spark vdMaand

Advies & Begeleiding

Bijeenkomsten

Wals, A. & Swart, H. 2019

Wals & Swart 2016

Whole School Approach to Sustainability

1. We respecteren de basisbehoeftenvan mensen en dieren

2. We geven de natuur de tijd om te herstellen

3. We zijn zorgvuldig met grondstoffen en materialen

4. We vermijden chemische, giftige stoffen

In een meer vereenvoudigde vorm zijn deze ontwerpprincipes ook terug te vinden in het

Keuzedeel Duurzaamheid in het Beroep (-> deze helpen om de SDG’s te concretiseren!)

@SparkFriesland /SparkTheMovementFrieslandwww.sparkthemovement.nl

Heleentje Swartinfo@sparkthemovement.nl06 8390 5690

Be a spark, join the movement.

Hoe kan een integrale schoolaanpak

er in de praktijk uit zien?!

Het verleidelijke perspectief…

De zeven ontwerp-principes voor een circulaire economie:

1. Materialen worden continu op een hoogwaardige manier gerecycled

2. Alle energie komt uit hernieuwbare bronnen

3. Water wordt gewonnen op een duurzame manier en bronherstel wordt gemaximaliseerd

4. Biodiversiteit wordt structureel ondersteund en versterkt

5. Maatschappij en cultuur worden behouden

6. Gezondheid en welzijn van mens, dier en natuur worden structureel ondersteund

7. De waarde van menselijke activiteiten wordt breder uitgedrukt dan alleen financieel

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

IN ÉÉN JAAR KLAAR VOOR DE TRANSITIEVerkenning van een superleuk idee

Voetnoot 68

A BVan idee naar doen

Voetnoot 69

A BVan idee naar doen JA LEUK IDEE HOOR!

EN WE MOETEN EVEN KIJKEN HOE WE DIT KUNNEN ORGANISEREN, EH EVEN KIJKEN……

Voetnoot 70

A BVan idee naar doen

PRAAT EVEN MET MANAGER PIET VAN ICT!

HIER PIET, LEUK IDEE ZEG! ALS JE DIT EVEN AANPAST KAN IK ER WAT MEE!

Voetnoot 71

A BVan idee naar doen EN ZO KUNNEN WE ER EXTRA

GELD VOOR AANVRAGEN!

LEUK IDEE HOOR, GOED BEZIG!

Voetnoot 72

A BVan idee naar doen NOG EVEN OVER DAT IDEE

VAN “JOU”….

HET BESTUUR HAD NOG DEZE OPMERKING…

JA IN HET MEERJAREN STRATEGISCH BELEIDSPLAN STAAT BLA BLA, DOE EVEN ZUS EN ZO..

Voetnoot 73

AVan idee naar doen JA HOOR! HET ENIGE DAT NU

NOG NODIG IS OM HET TE LATEN LUKKEN QUA PLANNING IS DAT JE DIT NOG EVEN AANPAST… A

Voetnoot 74

AVan idee naar doen SUCCES! LEUK IDEE!

DIT GAAT LUKKEN ZO!

A

BVoetnoot 75

AGROOT DENKEN MAAR KLEIN DOEN

B

Voetnoot 76

ASTERKE SPONSOR

B

Voetnoot 77

APARAPOEPLU

B

Voetnoot 78

ASTARTGELD

B

Voetnoot 79

APROTOTYPE

B

BB

B

Voetnoot 80

AHIER BEN IK NU

B

IN ÉÉN JAAR KLAAR VOOR DE TRANSITIEVerkenning van een superleuk idee

Voetnoot

82

SPOEDCURSUS VAN ÉÉN JAAR!

Voetnoot 83

Voetnoot 84

WE NEMEN ZE METEEN MEE!

Voetnoot 85

DIVERSE EXPERIMENTEN

Voetnoot 86

SAMEN EXPERIMENTEN ONDERZOEKEN

Voetnoot 87

DAN:

B

Voetnoot 88

SCHOOLGEBOUWLOOS ONDERWIJS-ECOSYSTEEM

HET ALLERMOOISTE ONDERWIJS VAN DE HELE WERELD OOIT. GEWOON BIJ ONS IN DE JORDAAN OF IN HEERENVEEN EN IN…

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

PITCHES GOOD PRACTICES

Pitches Good Practices

1. Friesland College: Student in the Lead - Global Land

2. Zone College: Circulaire viskweek

3. Koning Willem I College: Techniek Atelier

4. Wellantcollege: Prettig Groen Wonen

Student in the lead – Global LandKelly de Haan, Sanne Hellingwerf, Martha van Houten & Linda de Haan

Pitches Good Pracices

Circulaire viskweekJoris van Dijk, Jelle Reimert & Lau Boom

Pitches Good Pracices

Techniek AtelierThuur Rademakers & Niels van den Hoven

Pitches Good Pracices

Het Techniek AtelierKoning Willem I College

Prettig Groen WonenTimo Storm & Tristan Rondeltap

Pitches Good Pracices

Zaalindeling workshopsRonde 1: 13.00 - 14.00 uur Zaal Ronde 2: 14.05 – 15.05 uur ZaalHoe start je een duurzame beweging binnen je school, hoe schaal je op? Anneke Hesseling & Michiel Kostermans

0.02 Duurzaamheid als integraal onderdeel van het curriculum. Edith Fernandes

0.02

In teams oplossingen bedenken en maken voor maatschappelijke uitdagingen. Wim Barendrecht en Berry Groenendijk

1.13In teams oplossingen bedenken en maken voor maatschappelijke uitdagingen. Wim Barendrecht en Berry Groenendijk

1.13

Opbrengsten van de SustainaBul MBO. Hilda Weges en Anne Remmerswaal

0.04 Circulair onderwijs, wat is dat en hoe geef je dat vorm?! Heleentje Swart en Lennie Qiu

0.04

De Minifabriek: zelf plastic recyclen. Martin Vrösch, Ron Lambi, Iris Laven en Peter Dick

0.03 De Minifabriek: zelf plastic recyclen. Martin Vrösch, Ron Lambi, Iris Laven en Peter Dick

0.03

De Sustainable Development Goals (SDG’s) van de VN en het MBO-onderwijs. Rob de Vrind

0.05 Keuzedeel duurzaamheid in het beroep. Rob de Vrind 0.05

Toepasbare duurzaamheid. Krijn van Santen en Justin Schild 0.06 Duurzaam denken, Duurzaam doen. Dominique Derks 0.06

Circular Skills: Vaardigheden voor de Circulaire Economie. Daan de Kruijf

1.19 Circular Skills: Vaardigheden voor de Circulaire Economie. Daan de Kruijf

1.19

Docentcompetenties voor duurzaamheid. André de Hamer 1.12 Docentcompetenties voor duurzaamheid. André de Hamer 1.12

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

Wrap-up workshops

Van inspiratie naar daadkrachtHoe wordt duurzaamheid in het MBO

het nieuwe normaal?

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOPLerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org

INTRODUCTIE

Hilda Weges - Projectleider SustainaBul MBO

• Stimuleren van integrale implementatie van duurzaamheid in het MBO

• Eigenaarschap bij het MBO zelf• Uitgangspunt = SDG & Whole School

Approach• Geïnspireerd door Studenten voor

Morgen

WAAROM

WALS & SWART, 2017

• Online omgeving met meerkeuzevragen, toelichting en bewijstukken.

• Onderdelen Whole School Approach: onderwijs, praktijk, bedrijfsvoering

en integrale benadering.

• Zelfbeoordeling / evaluatie/ monitoring /meetlat impact beleid.

• Ranking / wedstrijd / benchmark

• Maar vooral NETWERK - gezamenlijk op weg en leren van elkaar!

WAT IS HET

http://mbo.sustainabul.com

• 25 ROC / AOC/ Vak instellingen hebben kennisgemaakt met de SustainaBul.

• Online omgeving is positief ontvangen maar MBO bleek vaak nog onvoldoende georganiseerd of breed actief met duurzame ontwikkeling.

• 9 MBO instellingen durfden de uitdaging aan. Goede spreiding over MBO sectoren en Nederland.

PROCES

ODE AAN DAAKRACHT – DE UITREIKING

Sandra Pellegrom SDG Coördinator Netherlands

TOPPERS Duurzame ontwikkeling

Top 3 RankingIn willekeurige volgrode

In willekeurige volgorde!

EN DE WINNAAR IS ……..

1 = Koning Willem I College – 233 punten

CITAVERDE college, Herman Brood Academie,

ROC TOP, SCALDA, TERRA en ZONE.College*

Overige ROC’s, AOC’s en vakinstellingen - Toekomstige

deelnemers

2 = Wellantcollege – 219 punten

3 = Friesland College – 204 punten

Maximaal 300 punten te behalen.Verdeeld over Onderwijs, Praktijk,Bedrijfsvoering en integrale benadering.

Uitslag 2019

*Willekeurige volgorde

The art of GREEN Thinking

Symposium over duurzaamheid in het MBO

13 dec 2019 - 9.30 – 17.00

Georganiseerd door MBO voor Morgen i.s.m. ROC TOP. Lerenvoormorgen.org - redactie@lerenvoormorgen.org