2014 | VVJ | Koen Steuperaert

Kleuters, een kleine niche!

Aanleiding?• Kleuters, nu al een grote doelgroep

• Ouders vragen naar meer en specifiek

• Jeugdwerk en sportverenigingen signaleren druk

• Jeugddiensten hebben vragen

• Relatief weinig vernieuwing

Trends?kleutersport | kleuterturnen | circuskampen voor kleuters | groeiend aanbod kleutervoorstellingen | theaterkampen voor kleuters | vakantieopvang | belevingskampen | …

Voorzichtige experimenten: kleuterkampen | kleuterfestivals | specifieke kleuterwerking op woensdag namiddag | …

Ingrediëntenonontgonnen = samen zoeken

Kleuters zijn anders! Blik op de eigenheid van kleuters

Wat is de opdracht van een overheid? Kleuterperspectief OuderperspectiefOverheidsperspectief

Aanbod naar kleutersWat, hoe, waarom en kwaliteit

Kleuters zijn anders!

Kleuterleeftijd 3 tot 6 jaar is

relatief

Kenmerken overgang peuter kleuter

?Kenmerken overgang kleuter schoolkind

• zelfredzaamheid: zelf doen!• zelfbewustzijn• toenemende belangstelling voor de andere• prille begin van inleving• actieradius wordt groter• spelen naast elkaar naar spelen met elkaar• zindelijkheid?

• taakgerichtheid en zelfsturing• concentratie• oorzaak – gevolg denken• verbanden zoeken (soms fout)• interesse: wereld ‘grote mensen’ begrijpen• Ruimtebegrippen / tijdsbegrippen• waarom?

Grootste sprongen in de ontwikkeling van een mens

Kleutertijd = tijd van grote en bewuste verandering

zuigeling baby peuter kleuter

Kleuters zijn als een spons!

Ontwikkeling staat centraal in alles wat kleuters doen!

Ze hebben een innerlijke drang om te kunnen!

Als we ons leefwereldperspectief opkleuters willen verruimen, moeten we

hun ontwikkeling begrijpen.

Ontwikkeling

Ontwikkeling

1. Lichamelijk

2. Zintuiglijk

3. Sociaal-emotioneel

4. Cognitief

5. Moreel

6. Taal

7. Spelen

beginkleuter

eindekleuter

Lichamelijke ontwikkeling

• groei: 6cm en 2 kilo per jaar

• onuitputtelijke bewegingsdrang

• zindelijkheid

• van ongecontroleerde naar meer beheerste handelingen

• motoriek: van grof naar fijn

• grof: experimenteren met lenigheid, evenwicht, vangen, gooien

• fijn: vingervaardigheid, zelfredzaamheid, manipuleren

• Handvoorkeur tegen het einde van de kleutertijd

• prikkelgevoelig

• genieten van zintuiglijke ervaring

• zintuiglijk de wereld onderzoeken

• ogen en oren worden dominante zintuigen

• concentreren op kijken en luisteren blijft moeilijk

Zintuiglijke ontwikkeling

Sociaal-emotionele ontwikkeling

jonge kleuters

• gevoelswezentje: hevig, driftig, met hele lichaam

• basisgevoelens: blij, boos, bang, verdrietig

• lichaamsbesef

• twee werelden: fantasie en realiteit (naast elkaar)

• angsten: mix fictie en realiteit (spinnen, spoken)

• belangrijke relatie: ouders

oudere kleuters

• eigen identiteit, eigen wil, eigen ik (invloed)

• egocentrisch samen

• groep = sociaal experiment

• eerste tekenen van inleving, perspectief van een ander

• samen (delen, empathie, gevoeligheid)

• complexe gevoelens: trots, afgunst, ontgoocheling

• betekenisvolle vriendjes / jongens - meisjes

• zelfbeheersing en samenwerken

• besef van eigen kunnen - Faalangst

Sociaal-emotionele ontwikkeling

Cognitieve ontwikkeling

• egocentrisch denken - ik, andere is bedreiging

• magisch denken - het regent, de lucht is verdrietig

• kiezen is moeilijk

• begrijpen: steeds realistischer kijk op de wereld

• complexer denken: oorzaak – gevolg | middel - doel

• fantaseren: met de werkelijkheid als voeding

• reflecteren (tijdsperspectief) morgen gaan we…

• probleemoplossend denken

• zelfsturing: doelen stellen / plannen / volhouden / concentratie

• geweten van extern naar intern

• spiegelgeweten (in aanwezigheid van volwassenen, norm)

• goed en slecht (de goeie en de slechte)

• gewetensconflict (engeltje en duiveltje)

• schuldbewustzijn

Morele ontwikkeling

Taalontwikkeling

• Kleuters leren gemiddeld 2 tot 4 nieuwe woorden per dag

• twee- en eenvoudige meerwoordzinnen

• langere betekenisvolle zinnen

• vertellen over ervaringen

• vragen stellen

• getallenkennis en letters herkennen

• hanteren van ruimte en tijdsbegrippen

Speelontwikkeling• spelen is zintuiglijk

• spelen is plezier

• grote behoefte aan beweging

• van parallel spelen naar interactie

• gretigheid in het willen kunnen

• spelen = grootste leerbron

zintuiglijk spelen | bewegingsspel | spelen met dingen constructiespel | uitdagingspel | rollenspel en fantasiespel | regelspel | sociaal spel en kleuterhumor | spelen met taal en muziek

Moeten lokale overheden inzetten op kleuters? 2

Bekijken vanuit 3 standpunten

1. Kleuterperspectief2. Ouderperspectief3. Overheidsperspectief

?

KleuterperspectiefWaar zijn kleuters naar op zoek ?

Wat hebben kleuters nodig ?

• Kleuters hebben een innerlijke drang om te kunnen! Spelen is hun grootste leerbron.

• Het 1op1 contact met betekenisvolle volwassenen is zeer belangrijk

• Belangrijk in hun leven: ouders | gezin | thuis | familie | school |vriendjes

VEEL PRIKKELSspeel- leer en ontwikkelkansen: doen,

experimenteren, verkennen, ontdekken,leren, avontuur beleven, spelen…

voldoende vrijheid, tijd en ruimtevoor eigen initiatief…

ANDERE KINDERENinteractie met anderen:

broers en/of zussen burenspeelvriendjes, leeftijdsgenoten…

wordt belangrijker naar mate kleuters ouder worden

GOED LEEF- EN OPVOEDINGSKLIMAAT

betekenisvolle en beschikbare volwassenen

gezin, ouders, familie, kleuterjuf, anderen,…

individuele aandacht, zorg, warmte, liefde, genegenheid, bescherming,

troost, interesse, speelpartners, sturing, grenzen, ondersteuning…

goede leef- en opvoedingscontext

Naast eten, drinken en slaap ook… stabiliteit (gezin, financieel, emotioneel)

kansen, welbevinden, psychische ruimte en –veiligheid…

huisvesting: fysieke ruimte binnen en buiten,geborgenheid, veiligheid, stimulansen, uitdaging,

huiselijkheid, herkenbaarheid

OuderperspectiefWaar zijn ouders naar op zoek?

Wat zijn hun vragen, noden, behoeften, verzuchtingen?

• vanuit hun rol als ouder en ‘opvoeder’

• in de context van de huidige samenleving: combinatie werk en gezin, gezinssamenstelling, sociale- en economische situatie…

Goede opvang op maat voor kleutersvanuit hun realiteit: flexibiliteit, woensdag namiddag, nacht, weekend vanuit hun kwaliteitsoogpunt: zorg, veiligheid, betrouwbaarheid, bereikbaarheid…

Vrijetijdsaanbod voor kleutersOntplooiingskansen en vrijetijdskansen voor kleuters: kleuter turnen, initiatie muziek en woord, theaterkamp, sport, jeugdwerk…

Samen dingen doen met kleutersgezinsuitstap, gezinsactiviteit, gezinsbeleving met kleuters: voorstellingen voor ouders en kinderen, samen zwemmen, film…

Goed kleuteronderwijs Kwaliteit, stijl, bereikbaarheid, toegankelijkheid, vlotte interactie en communicatie, opvangmogelijkheden, buitenschoolse activiteiten…

Opvoeding • kleutertijd = moeilijk• opvoedingsvragen• opvoedingsondersteuning:

tips, uitwisseling, hulp…

o n d e rs te u n i n g…

Creëren van kansen

• Wat kan ik doen met mijn kleuter? • Ideeën voor activiteit in huis en tuin?• Kleuter voldoende vrijheid en ruimte geven

voor eigen initiatief en ontplooiing. Hoe?

kleuters ontgroeien huis en tuin: leren fietsen, verkennen, ruimte toe-eigenen, spelen anderen

Goed opvoedingsklimaatgoede context om kleuters op te voeden: huisvesting, welzijn, inkomen, (nood)hulp, eenoudergezinnen, armoede, veiligheid…

Zoeken naar oplossingen

voorbeeld mobiliteit: kleuters zijn qua mobiliteit volledig afhankelijk van ouders

• Vrijetijdsinitiatieven, school, opvangmogelijkheden zijn niet altijd bij de deur

• Ouders met meerdere kinderen: auto

Overheidsperspectief

Welke belang heeft de gemeente zelf bij inzetten op kleuters?

Wat is de meerwaarde vanuit een overheidsstandpunt?

Dienstverlening

• band opbouwen door goede diensten en producten • basis voor verdere connectie – kleuters, volwassenen van morgen

Leefwereld kennen en begrijpen

Grip krijgen op de leefwereld van kleuters, ouders, gezinnen met kleuters • Hun behoeften, noden, verwachtingen, verzuchtingen… leren kennen en begrijpen.• Inzicht in samenlevingsproblematieken: maatschappelijke kwetsbaarheid, opvangnoden,

mobiliteitsproblemen…

Kleuters als bindmiddel

• Waar kleuters samenkomen, komen ouders samen. • kinderen: veel en positieve interactie tussen ouders • kansen voor participatie• scholen, vrijetijdsinitiatieven voor kleuters zijn basis voor interactie en sociaal weefsel

kleuters tevreden = ouders tevreden kleutervriendelijk = mensvriendelijk toegankelijk voor kleuters = toegankelijk voor iedereen

• inrichting publieke ruimte, mobiliteit, toegankelijkheid…• publieke familiariteit op wijkniveau: vertrouwdheid en

intense contacten

Kleuters als referentie voor

kwaliteit

Hoe groter de kans op kwaliteitsvolle publieke

ruimte

ontmoetingsplaatsgeborgenheid en gezelligheid

tolerantie naar gedrag van kinderen

voor ouders is

het geen gemakkelijke klus om oudere kleuters ruimte te

geven voor zelfontplooiing, ontdekken, experimenteren,

verkennen

hoe meer ouders de

publieke ruimte kunnen gebruiken om hun

kleuters deze kansen te geven…

kans op het doorbreken van de vicieuze cirkel

kleuteronderwijs goede basis voor de toekomst

kleuterschool als weefsel en partner in…

• detectie• samenwerking • afspraken• ondersteuning• brede school• opvoedingsondersteuning

decreet flankerend onderwijsbeleid: Opvoedingsondersteuningkleuterparticipatie

Grip op kleuters is invloed op

kansarmoede en ongelijkheid

Kleuterbeleid?Kindvriendelijk beleid?Gezinsvriendelijk beleid?

GOED BELEID !met aandacht voor kleuters en gezinnen

KleuterperspectiefOuderperspectiefOverheidsperspectief

Goed beleid

ziet kleuters als deelnemers

wil hun leefwereld en context leren kennen

gaat in dialoog

zoekt naar kansen en verbindingen

gaat op zoek naar partners !

Voorbeelden

Kleuters turnen samen met grootouders

SPEELSTRATEN

WORKSHOP VOORLEESANIMATIES VOOR PEUTERS EN KLEUTERS SAMEN MET HUN OUDERS

Aanbod naar kleuters

A n d e r s k i j k e n n a a r

Funct ie en kwal i te i t

• n a a r k l e u t e r s ( v a n u i t o n t w i k k e l i n g s p e r s p e c t i e f )

• n a a r o u d e r s ( b r e d e r d a n d e o p v a n g p r o b l e m a t i e k )

• b i n n e n e e n g o e d b e l e i d

Omdat het zelden fout loopt, mogen we altijd niet concluderen dat we kwaliteit leveren !

• De opvangnood is zo groot, dat ouders soms veel door de vingers zien

• Kleuters passen zich makkelijk aan (adaptatievermogen), gaan mee, maken weinig problemen, zijn makkelijk te overtuigen, zijn fysiek minder sterk…

Kwaliteitskenmerken

speel- leer en ontwikkelkansen

uitdaging op het juiste niveau

voldoende vrijheid

tijd en ruimte voor eigen initiatief

huiselijkheid, geborgenheid, psychische veiligheid

herkenbaarheid en duidelijkheid

kleinschaligheid en nabijheid

beschikbare betekenisvolle volwassene

heel veel Individuele aandacht (1op1)

fysieke en psychische veiligheid

Kleuters zijn anders!

ander soort aanbod nodig

andere begeleiding nodig

andere organisatie nodig

Begeleidingkleuters begrijpenveel individuele aandacht 1op1kleuters echt leren kennen

luisterenruimte geventijd gevenzelf laten doenprikkels gevengeduld hebben

zorgtroostenuitleggen, uitleggen…voordoenvragen stellenflexibelauthenticiteit

kleinschaligheid en herkenbaarheidgeborgenheid en gezelligheid

tijd om elke kleuter echt te leren kennentijd voor veel individuele aandacht

flexibiliteitruimte voor eigen initiatiefgeen wachttijden

…

De organisat ie