1

SamenwerkingsTOP28 november 2013

2

Inhoud

Opening & Introductie 4

Spel als samenwerking: Workshops •Samenwerkingtenbehoevevan marktintroductie 10 •Innovereninsamenwerkingmet eindgebruikers 14 •Samenwerkeninfinancieringen doorontwikkelenvaninnovaties 18

Van tekentafel tot realisatie 26

Groeienmetclusters 28

Deelsessies •Usersasdesigners 30 •PublicPrivatePartnerships;crossingthe samebridge? 32 •Samenwerkingvoorfinanciering enmarktintroductie 34 •Samenwerkingindefasevan doorontwikkeling 36

Tegeltjeswijsheid 40

Colofon 44

3

“Stelt u zich eens voor dat u voor een rek met filmblikken staat. De scenes over samenwerking uit de films ziet u weer voor zich. Welk blik pakt u?”

4

Opening & Introductie

Judtith de BruijnDagvoorzitter

“Bij het woord samenwerking denken we al gauw aan tegeltjeswijsheid. Wij gaan hier op zoek naar de wijsheid achter het tegeltje.”

5

“In samenwerking met de gebruiker besef je weer waarvoor je het doet. Zo was er een blinde vrouw, ze zag er prachtig uit, maar door het tikken van haar stok bleef zij op de eerste plaats blinde. Door onze innovatie werd zij op de eerste plaats weer als vrouw benaderd.”

6

7

Spel als samenwerking

WORKSHOPS

8

9

Samenwerking ten behoeve vanmarktintroductie

Marktintroductie: commercie op naaldhakken

Picturethis:Eenbijeenkomstvaninternationale samenwerkingspartners overeenprojectdateenzaamheidonder ouderen wil aanpakken. De deur zwaaitopen,eenIersevrouwlooptbinnen,opnaaldhakkenenineendikkenepbontjas.‘HerebyIdemandalltheintellectualpropertyofthe

Englishversionsofwhateverwewillmake.’Eenkeihardeonderhandeling,dieuiteindelijkhetprocesvanmarktintroductieheeftverscherpt.Afsprakenoverhetintellectueleeigendomvaneenproductmoetenineenvroegstadiumwordengemaakt.Maakcommercieenfinanciënmeteenbespreekbaar,anderskrijgjeeenwanproduct.

10

“Een financiële overeenkomst kan je samenwerkingsverband op zijn kop zetten. Stel de financiën in een vroeg stadium aan de orde.”

11

“De meeste samenwerkingspartners wilden onze samenwerking structureel voortzetten, maar we voelden allemaal de aanwezigheid van een grote roze olifant die door niemand werd benoemd. Een rare gewaarwording.”

12

13

Innoveren in samenwerking met(eind)gebruikers

Techneut in doktersjas

MikeDorst(Omale)verteldewatergebeurtalsjeeindgebruikerstelaatbetrektbijeencommunicatiemiddelwaarmee ouderen kunnen communicerenmethunkinderen.‘Wehaddendeapparatuurontwikkeldvanachterhetbureau.Toenwehetproductinstalleerdeninhetverzorgingshuisvooreentestmethonderdouderengebeurdeerniets.Deouderenkondenernietmeeoverweg.Hetproductwasveelteingewikkeld.Wehebbendevaardighedenvanseniorentochwat

overschat.Daarnaastbleekeenpilotmet honderd mensen te groot.’

Dorstenzijncollega’sdedeneenstapterugenvroegentwintigouderenwatzevanzo’ncommunicatiemiddelverwachten.Webetrokkendekinderenerookbij,omdatwemerktendatouderenmeeropenstondenvoorhetproductalshunkinderenermetzeoverpraten.Tijdensdeontwikkelingvroegonzetechneutsteedsaanonzeeindgebruikers:‘Isditwatubedoelt?’

14

“Financiers sluiten niet noodzakelijk aan op de wensen van eindgebruikers. Neem de financiers dus mee in de ontwikkeling van je product”

“Ouderen en techniek gaan niet samen. Als de techniek niet werkt, kan het zo de prullenbak in.”

15

16

17

Samenwerking in financiering en door-ontwikkeling van innovaties

Financiering van innovaties: niet té gezellig graag!

Teliefzijnvoordeander,hetvooralgezelligwillenhouden…Eengoedesfeer in de samenwerking is uiteraard belangrijk,maarlaatdathetmakenvanheldere–envooralzakelijke!–afspraken niet in de weg staan. Vaak kosthetvindenvandejuistepartnersalzoveelenergie,datjealblijbentalsiedereenzijnhandtekeningheeft

gezet.Terwijljedaneigenlijkpasbegint.Samenwerkenbetekentblijveninvestereninderelatie.En:ooghoudenvooriederseigenbelang,maardanwelafgezettegenhetgezamenlijkedoel.Maakzakelijkeafsprakenoveriedersconcretebijdrageaandatdoel.Anderswordthetteveel‘samenwerkingvooronseigen’.

18

“Een hoogtepunt? Dat was toch het moment dat we het eens waren hoe we het zouden gaan aanpakken. Maar het heeft wel anderhalf jaar gekost om iedereen daarvoor om de tafel te krijgen.”

“Zeker met al die snelle ontwikkelingen is het lastig vooraf te weten welke zakelijke partners je nodig hebt. Wie kon een paar jaar geleden voorspellen dat iedereen zijn games op een tablet speelt?”

19

20

“Samenwerking is nooit een doel op zich, maar een middel om te komen tot een succesvolle marktintroductie.”

21

22

23

Bart LuijtenMijnKlachtenAssistent.nl

“Ik ben medisch technoloog en initiatiefnemer van MijnKlachtenAssistent.nl,een website om symptomen van lichamelijke problemen te checken. Ik hoop tips te krijgen voor een goed verdienmodel. En hoe je de juiste samenwerkingspartners vindt. Ik wil niet op mijn zolderkamer blijven zitten!”

“Dit is een ideale gelegenheid om te netwerken. Ik leer veel mensen kennen die raakvlakken hebben met ons werk op het gebied van medische compressiezorg.”

Cynthia von MeyenfeldtMeycare

24

Greet KammingaCMO Flevoland

“Wij ondersteunen overheden en zorg- en welzijnsorganisaties. Ik houd mij veel bezig met technologische innovaties. Ik wil graag horen hoe je meer en beter kunt samenwerken, zodat ik hier goed over kan adviseren.”

“Ik ben geïnteresseerd in IT-oplossingen voor levensbestendig wonen, vooral op het platteland. Vanmiddag wil ik graag inspiratie opdoen over dit onderwerp.”

Lourens KoomansFeniks Maatschappelijke Opbouw

25

Van tekentafeltot realisatie

ProjectenalsCORPUSkunjealleenrealiserendoormiddelvansamenwerking.Ensamenwerkingisophaarbeurtgestoeldopgoedecommunicatie. Als je met tientallen specialistenomdetafelgaatzittenomjeprojectvormtegeven,komthetnooitvandegrond.Hetisbelangrijkeersthelderopteschrijvenwatjewillatenzienenhoejedieboodschapaanlekenwiloverbrengen.Daarnakunjeinkleinekringbrainstormenenpasopbasisvandittrajectjeplanofficieellanceren.Ookdaarna

blijftsamenwerkingbelangrijk:bruggenslaantussenwatjijwilen wat anderen willen en kunnen. Denkaanarchitecten,aannemers,degemeente,kennisinstellingenengebiedseigenaren.Maarookaanpartnersdiekunnenbijdragenaanjouwgeloofwaardigheidenfilosofieenvoorwiejijopjouwbeurtietsterug kunt doen. Voor Corpus waren datbijvoorbeelddeHartstichtingendeNierstichting.TotopdedagvanvandaagonderhoudtCorpusmetheneenhechteband.

Henri Remmers

26

“Nederlanders zijn er goed in te mopperen op onze bureaucratische overheden. Maar: in Amerika duurt alles nog 2 à 3 keer zo lang!”

27

Groeienmet clustersBon Uijting

28

“Duurzaam innoveren is een complex proces.”

“Het vinden van partners is een puzzel. Je moet ze vinden op verschillende niveaus. Dus niet alleen op het niveau van de techniek, maar bijvoorbeeld ook op het niveau van de organisatie.”

“Een samenwerking moet je organiseren, je moet niet denken dat het vanzelf komt. Hiervoor is regie nodig.”

“Zorg dat je elkaar zo goed vertrouwt, dat de rest vanzelf gaat.”

29

WaagSocietyontwikkeldemetdrieScandinavischepartnersiPad-gamesvoorouderen.Debasisvandezespelenishetgebruikvan(persoonlijke)foto’somherinneringenenervaringenmetelkaartedelen.Ditversterktdesocialeverbondenheid.Deappwerd in nauwe samenwerking met de ouderenontwikkeld.‘Juistvoordezedoelgroepishetbelangrijkzevanafhetbegintebetrekken,omdatonzeaannamesoverouderenvaaknietkloppen.Webegonnenmetdiepte-interviews.Drietotvijfuurlangsprakenwemetsenioren.Wiezijnze?Hoeziethunsocialenetwerkeruit?Welkelevensthema’szijnbelangrijkvoorze?

Vervolgenshebbenweeenworkshopgeorganiseerd,waarinouderenmetLegostenenmoeilijkelevensthema’suitbeeldden.Datwerktegoed,wantelkeouderekanbijvoorbeeldeenLegopoppetje maken. Binnen een uur ginghetoverdedood,eenzaamheidengeldproblemen.Tijdensdederdesessie-knip-enplakwerkaandetafel-hebbenwehetconceptverderverfijnd.Deinputuitdezetestsessieshebbenwegebruiktomeennieuweslagtemakeninhetconcept.Decommerciëlepartnershebbenwebijdeconceptenbetrokkenomdecommerciëlehaalbaarheidtetoetsen.’

Users as Designers:Co-creatie van Waag SocietyPaulien Melis & Sabine E. Wildevuur

30

“Spellen tegen eenzaamheid bij ouderen.”

31

Public private Partnerships; crossing the same bridge?Laura Creemers

32

“Doe vooral aan goed verwachtingenmanagement in de samenwerking tussen medische wetenschap en industrie. De academie is geen researchclub die je elk product kunt laten testen. En andersom: de industrie is niet de materialenboer die op afroep een paar handige spullen voor je maakt.”

33

MetdeABCDE-gamevanabcde-SIMkunnenartseninopleiding,verpleegkundigenenhuisartsendeverschillendeonderdelenvandeABCDE-methodevooreerstehulp(Airway,Breathing,Circulation,Disability,Exposure)ineenveiligevirtueleomgevingtrainen.Degameislevensecht,doordatgebruikisgemaaktvaneenfysiologischmodel.Hiervoorheeftabcde-SIMsamengewerktmetonderanderehetErasmusMC,SBOH(werkgevervanhuisartseninopleidingen specialisten ouderengeneeskunde

inopleiding)endeUniversiteitTwente.Artsenbiedenmedischedomeinkennis,abcde-SIMlevertdetechnischeomgevingomdegameintedraaien.Partnersvoorwiehetbedrijfdegameontwikkelt,zoalsziekenhuizenenhuisartsen,zijndeinitiëlefinanciervoordetechnischerealisatievande game. Samenwerking met hen verlooptzonderonenigheid.Opeengegevenmomentgaatdetreinrijdenenontstaatontzettendveelenergiebijallepartijen.Deopbrengstwordtgedeeld,zodatdecirkelblijftdraaien.

Samenwerking voor financiering en marktintroductieRonald Nanninga

34

“Serious gaming is geen spelletje.”

35

‘Houd iedereen in de ‘loop’

Eensensordieaangeeftwanneerincontinentiemateriaal‘verzadigd’is.Eenuitkomstvoorhetcomfortvanverpleeghuisbewonersdiezelfnietmeerkunnenaangevendateennieuweluiernodigis.Thuiswonendecliëntenzoudendoorzo’nsensormogelijklangerzelfstandigkunnenblijvenwonen.Eenthuiszorgmedewerkerofmantelzorgerkaniemanddantijdigkomenhelpen.Dezeinnovatie

is alleen kansrijk als je goed samenwerkt,aldusproductontwikkelaarIvanTanis.‘Brainstormmeteindgebruikers,mantelzorgersenthuiszorgmedewerkers.Watzijndeproblemenwaarzijdagelijksmeetemakenhebbenbijincontinentie?Enwelkeoplossingenzienzij?Blijfinvestereninjerelatiesmetdezemensen. Door resultaten terug te gevenvandestappendiejezet,houdje iedereen in de loop.’

Samenwerking in de fase van doorontwikkelingIvan Tanis

36

37

38

39

“Samenwerken door kruisbestuiving van gebruikers en technologie voor een goed bruikbaar product.”

Sechmet

Wat is uw wijsheid op het tegeltje over samenwerken?

“Deel je UPS en DOWNS, zo kom je sneller verder.”

Mark

“Samenwerken is leren.”

Simone

“Gemeenschappelijk belang is de basis.”

L & A

“(Internationale) samenwerking is een must om als bedrijf te groeien”

Clinical Graphics

“Samenwerkings-partners: je kan niet zonder maar ook vaak niet met…”

Barbara

“Zonder communicatie wordt samenwerken niets.”

Richard

“Samen kom je hoger.”

Dennis

“Samenwerken is een werkwoord!”

Maya

“Samenwerken aan één tegeltje… gewoon doen!”

Co-creatie van Paul & Bart & Sanne

“Samenwerken maakt het onmogelijke bereikbaar!”

Leo

40

“Belang van de ander inzien en dan delen.”

Mark

“Samenwerken met zorg is zorgzaam samenwerken.”

Heico

“Samenwerken is gunnen.”

Peter

“Samenwerken zonder samen zweten, dan werk je toch alleen.”

Bob & Antonio & Jos

“Make war, not love at the start of the project.”

Rob

“Samenwerken doe je ‘alleen’ met elkaar.”

A.

“Goed samenwerken is als een spel met alleen maar winnaars.”

Stijn

“Samenwerken is elkaar vertrouwen.”

Mariska

“Een goed netwerk neem samen de regie. Laten gebeuren!”

Koby

“Ook goed uit elkaar gaan is samenwerken.”

Carla

“Samenwerken is echt werken.”

Haks & Rogier

“Grote hoeveelheid individuele kennis zorgt voor een krachtig geheel.”

Bart

41

David HidajatoellahOnderzoeker Netcliënten

“Wat ik heb meegenomen is hoe belangrijk het is om in een pril stadium zaken te bespreken met je partners. Bijvoorbeeld hoe je je product gaat vermarkten. Het is goed om in het begin al commercieel te denken.”

“Als je met veel partners samenwerkt, kost het tijd om uit alle gesprekken een gemeenschappelijke wensenlijst te destilleren. Toch is het heel belangrijk hiermee te beginnen. Iedere partner werkt mee aan een project vanuit zijn eigen expertise. Mijn ervaring is dat het de samenwerking bevordert als je hiermee in een vroeg stadium rekening houdt.”

Angela LangeveldMieloo & Alexander

42

Jacquiline RemptRemptation

“Mijn grootste uitglijder bij samenwerken? Dat ik te goed van vertrouwen ben geweest. Met als gevolg dat niet alle partijen even veel inspanning leverden om tot een goed resultaat te komen. Nu maak ik hier goede afspraken over. En luister ik meer naar mijn intuïtie.”

“Als je een product of dienst bedenkt zonder met anderen te praten – niet met bestuurders, niet met mensen op de werkvloer en niet met de eindgebruiker – wordt je innovatie in de meeste gevallen niet geaccepteerd. Andere valkuilen? Denken dat je het allemaal zelf wel weet. En denken voor de ander.”

Maya FioletVrije Universiteit Amsterdam

43

ColofonVisuele Notulen

Teamcaptain - DiederikVrijhoefFotograaf - MirjamTonnaerIllustrator - CharlottePorskampIllustrator - MarijkeTimmermanMagazineDesigner - MichaelKluver

Tekstschrijver - MarcvanBijsterveldtTekstschrijver - CarolienHovenier (EMMACommunicatie)Tekstschrijver - ErikadeJoode (EMMACommunicatie)

Web:www.visuelenotulen.nlTel:+31630077675Mail:info@visuelenotulen.nl

44

Zorg voor innoveren

45

46