Rouw en verliesverwerkingna de diagnose

schizofrenie

Kimberly Rooders© 2003 BBL4

Probleemstelling• Welke problemen ervaren

verpleegkundigen binnen

de Alm wanneer zij

geconfronteerd worden

met mensen met

schizofrenie die

gedragskenmerken van

rouw en verliesverwerking

hebben.

• Aanbevelingen geven

aan verpleegkundigen die

werkzaam zijn binnen de

Alm en geconfronteerd

worden met mensen met

schizofrenie die

gedragskenmerken van

rouw en verliesverwerking

hebben.

Doelstelling

Verschillende Verschillende

definitiesdefinities

van van

rouwrouw

• Grote droefheid, smart

• Droefheid, smart over iemands verlies door dood

• Het aan de dag leggen van droefheid en de toestand waarin men dan verkeert

• De uiterlijke tekenen, de kleding waarin men zijn droefheid over een sterfgeval aan de dag legt

Van DaleVan Dale

Freud Freud (1917)(1917)

• Een diep pijnlijke neerslachtigheid

• Het verdwijnen van belangstelling voor de

buitenwereld

• Verlies van vermogen lief te hebben

• Remming van alle activiteit

• Verlies van capaciteit om nieuwe liefdesobjecten te

accepteren

• Afwijzing van alle activiteit die niet leidt tot gedachten

aan de overledene

Psychiatrisch zakwoordenboekPsychiatrisch zakwoordenboek

• Onaangename en pijnlijke ervaring bij het verlies

van een voor iemand belangrijk persoon of

object, gaat vaak gepaard met sterke drang om

de/ het verlorene te behouden en protest tegen

opgeven ervan

DSM IV

• Sociaal/ beroepsmatig disfunctioneren:

vanaf het begin van de stoornis ligt het

functioneren, voor een belangrijk deel van de tijd,

op 1 of meer terreinen zoals werk, relaties en

zelfverzorging duidelijk onder het niveau dat voor

het begin van de stoornis werd bereikt

• Intern verliesIntern verliesDirect aan de ziekte gerelateerde beperkingen

• Extern verliesExtern verliesBetreft de vermindering van sociale contacten en een verandering van de rol en positie in de samenleving

Psychose-Trauma-Opname/behandeling-Onzekerheid/angst

Psychose-Trauma-Opname/behandeling-Onzekerheid/angst

Langdurig aanwezige symptomen/bijwerkingen-Handicaps-Passiviteit-Gevoelens van zinloosheid

Langdurig aanwezige symptomen/bijwerkingen-Handicaps-Passiviteit-Gevoelens van zinloosheid

Leven in een andere wereldLeven in een andere wereld

1 Afbrokkeling sociaal netwerk

2 Toegenomen afhankelijkheid in familierelaties

3 Verlies studie/werk

4 Problemen met zelfstandig wonen

1 Afbrokkeling sociaal netwerk

2 Toegenomen afhankelijkheid in familierelaties

3 Verlies studie/werk

4 Problemen met zelfstandig wonen

-Afgenomen zelfvertrouwen-Indentiteitsproblemen

-Afgenomen zelfvertrouwen-Indentiteitsproblemen

Er niet meer bij horenEr niet meer bij horen

-Verlies autonomie-Doelloosheid

-Verlies autonomie-Doelloosheid

IsolementIsolement

Intern verliesIntern verlies Extern verliesExtern verlies

IsolementIsolement

Uitingen van rouwUitingen van rouw

1 Schok

2 Ontkenning

3 Treuren -Emoties

-Gedrag

1 Schok

2 Ontkenning

3 Treuren -Emoties

-Gedrag

-Psychologische ramp

-Diagnose, behandeling, beperkingen

-Psychologische ramp

-Diagnose, behandeling, beperkingen

-Verdriet, somberheid, wanhoop, schuld en woede

-Terugtrekken uit sociaal contact, beschuldigen van zichzelf en anderen

-Verdriet, somberheid, wanhoop, schuld en woede

-Terugtrekken uit sociaal contact, beschuldigen van zichzelf en anderen

VerwerkenVerwerken

VerwerkenVerwerken

1 Erkennen van verlies -Accepteren

2 Strategieën -Cognitief

-Gedrag

-Hulp zoeken

3 Proces in tijd

1 Erkennen van verlies -Accepteren

2 Strategieën -Cognitief

-Gedrag

-Hulp zoeken

3 Proces in tijd

-Diagnose, behandeling

-Hoop koesteren, bij de dag leven, verklaring zoeken, betekenis geven

-Identificeren met medecliënten, zoeken van informatie, hanteren van handicaps

-Sociaal netwerk, professionele hulpverleners

-Diagnose, behandeling

-Hoop koesteren, bij de dag leven, verklaring zoeken, betekenis geven

-Identificeren met medecliënten, zoeken van informatie, hanteren van handicaps

-Sociaal netwerk, professionele hulpverleners

Verliezen….Verliezen….

• Gezondheid

• Activiteiten en praktische zaken

• Dromen, verlangens en verwachtingen

• Relaties

• Ervaringen als gevolg van stigmatisatie

• Verlieservaringen van lotgenoten

Verpleegkundige valkuilenVerpleegkundige valkuilen

• Overlevingspatronen

• Secundaire victimisatie

• Blinde vlekken

• 5 5 Victimiserende gedragspatronen– Vermijden– Zich distantiëren– Redden– Aanklagen– Hersenspoelen

Mogelijke valkuilen Mogelijke valkuilen die mij zijn opgevallendie mij zijn opgevallen

• Betrokkenheid met de deelnemers

• Enthousiasme en betrokkenheid bij het individuele proces hierdoor bestaat de mogelijkheid dat je te snel door het rouwproces heen wilt

• Veel voor de mensen willen doen, nog net niet overnemen

• Rouw wordt laat gesignaleerd, hierdoor teveel druk in voorafgaande periode

Vergelijking theorie en praktijk

Stelling:

• Mensen met schizofrenie die in de ontkenning

zitten functioneren langer in de maatschappij dan

wanneer ze het acceptatieproces ingaan

Conclusies Conclusies • Binnen de directe verpleegkundige zorg heeft de Alm op alle levensterreinen

waar mensen lijden, iets te bieden

• Er is genoeg ervaringsdeskundigheid, maar te weinig beroepsmatige kennis

• Er wordt verschillend met rouw omgegaan. De 1 is er heel bewust mee bezig en benoemt dit naar zijn cliënt en de ander is er heel voorzichtig en afwachtend mee

• Een jaar is te kort om mensen te laten gaan zoals ze willen gaan. Vooral in de laatste 6 maanden wordt de druk opgevoerd omdat ze een woning moeten hebben, doordat ze niet kunnen blijven

• Rouw is moeilijk om in groepsverband te bespreken omdat de 1 in een andere fase binnen het rouwproces zit dan de ander, waardoor je het risico loopt dat dit averechts werkt

Aanbevelingen Aanbevelingen

• Deskundigheidsbevordering d.m.v. een klinische les of een cursus

• Intervisie voor de bewustwording en voor het in kaart brengen van hoe om te gaan met iemand die in de rouw zit

• Op opleidingsniveau zou meer aandacht aan dit onderwerp besteed moeten worden

• Mensen de erkenning geven en afwijken van het geijkte programma, om zo iemand in zijn eigen proces verder door te laten gaan

Aanbevelingen Aanbevelingen

• Het is belangrijk dat je eerst gaat kijken hoe iemand op individuele basis in de rouw staat. Dit zou je mee kunnen nemen in de vaste evaluaties zodat je niet de gevolgen ervaart wanneer er al veel schade is aangericht

• Bij de intake is het belangrijk om te toetsen hoe ver iemand in het rouwproces zit of juist nog niet om zo al een individueel traject in te gaan en er zo een bepaalde druk van deze mensen wordt onthouden

AVD GGZ Drenthe 2003