Rouw en verlies op de basisschool

Verliesverwerking/Rouw op de basisschool

Afstudeerfase17 september 2014

Bernolf KramerFontys Hogeschool Kind en EducatiePabo Tilburg

3

Rouw

Na een schokkende gebeurtenis doet zich bij de persoon allereerst een gevoel van verbijstering, schrik en ongeloof voor

Sommige kinderen blijven uiterst kalm en kunnen rustig vertellen wat is gebeurd, anderen klappen dicht, huilen, lachen of doen gewoon alsof er niets aan de hand is.

4

1. Vragenrondje2. Praktijk3. Definitie4. Schoolplan5. Handreikingen voor ondersteuning na een

verlies6. Rouwteam7. Wat te doen? 8. Protocol school, ja of nee?

Opbouw

5

1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Verlies en rouw

Verlies komt in elke school voor‘Doodgewoon’Elke keer weer moeilijk


7

Wat is dood? Einde? Overgang?

Wat is verlies?

Wat is de rol van geloof?

Welke gewoonten en gebruiken?


8

Je zit als team aan de middagkoffie, na schooltijd, als een vader binnenkomt. Zijn zoon, leerling uit groep 7, is onder een bus gekomen en op slag dood.Dat is een donderslag bij heldere hemel.

Zomaar, ineens, plotseling, onverwacht: dood! Jullie zijn ontzet, verslagen, weten haast geen woord uit te brengen.

Uit de praktijk1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

9

Eerst, nadat de eerste emoties wat geluwd zijn, moet je als collega's kijken wat jullie te doen staat. Hoe vertellen we dit de volgende ochtend in de klas(sen), hoe vangen we de kinderen op, hoe geven we ruimte aan de emoties, hoe zien de dagen erna er uit, wat doen we richting het getroffen gezin, enz. enz

Uit de praktijk1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

10

“De gebeurtenis overkomt je, maar de manier waarop je ermee omgaat, daar kun je de regie over hebben”

Directeur bs Wormerwieken

School1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

11

Gebrek aan kennis en aanvoelen kan leiden

tot onbedoelde wreedheid.


12


Is rouw een probleem voor volwassenen of voor kinderen?

13

‘De reacties die optreden als gevolg van een definitief verlies van een persoon (of ‘zaak’), waarmee een betekenisvolle relatie/band bestond’

En dus: als je geen banden hebt, zul je ook geen rouwreacties

hebben. Rouw is ‘ont-hechting’. ‘Rouw is de prijs die je betaalt voor een aangegane

band’

Echter: ook al heb je banden, dan betekent dat niet dat je altijd (intense) rouwreacties moet hebben.

Definitie van verliesverwerking/ rouw


14

•Dood•Verlies•Scheiding•Verhuizen•Ziekte•…

Wanneer?1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

15

ca 9.000 kinderen verliezen jaarlijks een ouder.Groot aantal gezinnen wordt geconfronteerd met

het overlijden van één van de kinderen; dit zijn er ongeveer 1500.

+ schokkende ervaring van een doodgeboren kind.

In totaal worden jaarlijks ongeveer 12.000kinderen binnen hun gezin geconfronteerd met de dood.

Dood1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

16


17

Scheiding1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

(CBS, 2013)

Ongeveer 70.000 thuiswonende kinderen waren in 2012 betrokken bij ouderlijke scheiding.

Ongeveer 14.000 kinderen verliezen per jaar het contact met hun uitwonende ouder (meestal de vader) en ongeveer 7.000 kinderen komen per jaar door de scheiding in ernstige problemen.

20% vd kinderen woont niet bij beide ouders.

18

De zevenjarige Jet woont bij haar moeder. Haar vader heeft ze door alle problemen van de scheiding een tijdlang niet gezien. Nu moet de omgang met hem weer op gang komen maar dat lukt de ouders nog niet zelfstandig. Jets moeder vindt het in haar hart niet fijn dat haar dochter naar haar vader gaat. Maar ze wil het ook niet tegenhouden. Daarom is er nu een begeleide omgangsregeling. Dat betekent dat een vrijwilliger het meisje heen en weer brengt.Als deze haar na haar tweede bezoek aan vader ophaalt, zegt Jet heel spontaan: “Zo, dát was leuk!” Bij thuiskomst vraagt haar moeder hoe het was. “Niks aan”, is het antwoord. “Ga je de volgende keer weer?” vraagt haar moeder ook nog. “Nee”, zegt Jet, “ik wil nooit meer naar pappa.”

*) Toelichting: Jet vond het fijn bij haar vader maar durft dat niet tegen haar moeder te zeggen. Want dat betekent voor haar gevoel dat ze niet loyaal (trouw) is aan haar moeder. En dat wil ze ook niet. Jet zit dus klem en ziet geen andere oplossing dan maar te zeggen dat het niet leuk was. Want ze heeft het idee dat dat is wat haar moeder wil horen.

Scheiding1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

19

Groep 8


20

Schoolplan1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Dit alles gebeurtdus op

iedere school!!!

Kortom: hier moet een school dus iets

mee in hun schoolplan.

21

Een voorbeeld:

“We willen dat kinderen op hun zoektocht door het leven nadenken over een thema als dood en verlies door jaarlijks gebruik te maken van de leskist over de dood.”

Schoolplan1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

22

Is er op school door het jaar heen aandacht voor verlies?

Worden kinderen voorbereid op omgaan met rouw en verlies?

Door het jaar heen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

23

Na een druk weekend gaat de telefoon. “Voor jou, iemand van de MR.” “Ik bel je om te vragen hoe je het morgen gaat regelen.” “Hoezo?” vraag ik niets vermoedend. Dan wordt het stil en ik krijg een angstig voorgevoel. Aarzelend wordt mij verteld dat Davey vandaag gestorven is. Ik voel de grond onder mijn voeten wegzakken.

Als het je overkomt1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

24

Video 11. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

25

Video 21. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Met welke vragen kunnen rouwende kinderen worstelen?

• Is het besmettelijk? Krijg ik het nu ook?

• Ga jij nu dood? En ik?• Is het mijn schuld?• Wie gaat er voor mij zorgen?• Waar ga je naar toe als je dood

bent?


27

Secundaire victimisatie1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Joris(5) gaat enkele dagen na het dodelijke ongeval met zijn mama terug naar school. Tijdens de speeltijd zit hij stilletjes te huilen in een hoekje. De andere kinderen kijken niet naar hem om. De juf vraagt de kinderen wat er aan de hand is. De kinderen vertellen dat wanneer je met Joris speelt, je mama ook zal sterven.

Reacties van rouwende kinderen

Verdringing RolovernameRegressie: terug naar de tijd van voor het

overlijden (duimzuigen, in bed plassen e.d.)ConcentratiestoornissenPsychosomatische klachten (buikpijn,

hoofdpijn)Psychische uitingen (boosheid, verdriet,

schaamte)Schuldgevoel: ‘zoeken’ naar straf door

afwijkend gedragAngst


29

Na een verlies1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Benoem na enige tijd het verbandtussen negatieve gevoelens

en onredelijke/ onhandige gedachtenVerlies

impliceert verbreken

band, en dat doet

pijn/verdrietSchuldgevoelens: ‘is mijn fout geweest, ik heb het fout gedaan, ik mag geen fouten maken’ (evt.: > dus deug ik niet, ben niet OK >

depressie

Somberheid/depressie: ‘dit gaat nooit meer over, mijn leven is voorbij’. Of: ‘ik ben

niets waard’.

Angst: ‘ik red het niet alleen, ik houd niemand over’.

Woede/kwaadheid: ‘is niet eerlijk (en de wereld zou

eerlijk/rechtvaardig moeten zijn [op mijn

manier]’.)

30

Stadiagewijze verwerking

Bekende fasentheorie van Kübler-Ross. (= de belangrijkste ‘rouw-theorie’)


Fasen van rouwverwerking

1. De schok

2. Desoriëntatie

3. Ontkenning

Wanhoop, huilen,schreeuwen

Rusteloosheid en sterkwisselende gevoelensConcentratieproblemen

Werkelijkheid doet teveel pijnAlleen willen zijn

Fasen van rouwverwerking4. Opstandigheid

5. Aanvaarding

6. Integratie

BoosheidRegressie

Spullen van overledenenkoesterenNa idealisering nurealistischer beeld

Verdriet is verwerktGenieten is weer mogelijk

Rouwverwerking bij kinderen

Kinderen jonger dan twee jaarDoen alles op het gevoel en hebben nog niet

het cognitieve vermogen om te begrijpen of te vragenPikken de spanningen op van de

volwassenenVoorkom dat kinderen hun herinneringen

kwijtraken: bewaar foto’s, video’s etc.


Kinderen van een tot vijf jaarDeze leeftijdsgroep denkt animistisch: alles

leeft en kan (Klaas Vaak strooit zand, Sinterklaas gaat nooit dood)Dood is iets tijdelijks (“Misschien komt mama

wel op mijn verjaardag”)Wees helder en duidelijk. Benoem concreet

wat er gebeurt wanneer iemand dood is. De overledene komt niet meer terug


Kinderen van vijf tot dertien jaarZijn volop bezig met cognitieve ontwikkelingStellen vragen en willen wetenDood is definitief en niet te vermijdenMeer angsten dan fantasieënBespreek verschil tussen leven en doodEerlijk antwoord en uitleg geven

Richtlijnen om kinderen te helpen bij het rouwen

1. Geef eerlijke informatie2. Geef direct antwoord op vragen3. Controleer of de boodschap is begrepen4. Houd een open communicatie5. Creëer zo groot mogelijke betrokkenheid6. Geef ruimte voor uiten van gevoelens7. Vraag wat het kind nodig heeft

37

Vier taken in het verliesverwerkingsproces

(‘rouwtaken’-model van William Worden)

1. Het accepteren van de realiteit van het verlies2. Het doorleven van het leed (pijn, verdriet,

angst)3. Het aanpassen aan een nieuw leven waarin

het verlorene niet meer aanwezig is 4. Het verlorene emotioneel een plaats geven en

het oppakken van de draad van het leven


Rouwtaken

Rouwtaak 1: erkennen van verliesGeef kinderen feitelijke informatieDood is dood en niet ‘weg gegaan’Laat kinderen afscheid nemenLaat kinderen ‘uitvaartje’ spelen


Hij is net zo koud als dit water. Slaapt hij? Beweegt zijn voet wel of niet? Gaat papa naar zijn werk in de hemel?

Rouwtaken

Rouwtaak 2: herkennen van de pijnKinderen reageren op een manier die

eigen is aan hun persoon, leeftijd en mogelijkheden.Volwassenen nodig om contact te maken

met de pijn van het verlies.Hoe jonger het kind, hoe meer

begeleiding nodig, zowel affectief als cognitief, bij de verwerking van ervaringen.


Rouwtaken

Rouwtaak 2: herkennen van de pijnIntens verdriet, woede, schuldgevoel,

jaloezieEen groot verlangen naar de

aanwezigheid van de overledene.Durf te praten, blijf vragen beantwoorden. Adviezen als ‘tijd heelt alle wonden’, of

‘denk liever aan iets leuks’ werken vaak tegengesteld.Benoem het verdriet van het kind.


Rouwtaken

Rouwtaak 3: verkennen van het leven zonder de overledeneWat doe je op de verjaardag van de

overledene? Wat doe je op de sterfdag?Kinderen zijn vaak bang om te vergetenHoud de herinnering levend; blijf kinderen

bijvoorbeeld steeds bij activiteiten betrekken (bijvoorbeeld bij het knutselen voor moederdag)Het is belangrijk om te praten!

Wie brengt me naar paardrijden? Met wie moet ik voetbal kijken? Gaat mijn vader me nu knuffelen? Mag je wel lachen?


Rouwtaken

Rouwtaak 4: de persoon emotioneel een plek gevenDe veerkracht van kinderen is verrassend groot.Maar tegelijkertijd zijn er ook veel kinderen die

er moeite mee hebben.Kinderen zijn vaak bang dat iedereen van wie ze

houden dood zal gaanOpnieuw vertrouwen in het leven krijgenBenoem de angsten van het kindWijs het kind op alle zaken die doorgaan in het

leven, mensen die van het kind houden etc.


Afgeronde rouw

Het kind ervaart nog steeds, bijvlagen, intens verdriet maar er

is ruimte voor andere relaties en het kind heeft doorgaans plezier

in het leven


Afgeronde rouw

Het kind heeft het gevoel dat het weermag genietenHet kind heeft een nieuw evenwicht

gevonden.De rouw wordt bij elke nieuwe levensfase

geactiveerd: geboorte broertje / zusje, overgang naar voortgezet onderwijs, eerste relatie, zelf ouder worden etc..


45

De duur en intensiteit van rouw wordt door de persoon (en de omgeving) doorgaans zeer onderschat.

Een verliesgebeurtenis heeft vaak secundaire verliezen tot gevolg.


Géén uniform proces

46

1. Er treden vaste, uniforme (negatieve) reacties op.2. Het proces loopt exact volgens een fasen- of

stadiagewijze verwerking.3. Het verlies dient ‘doorgewerkt’ te worden.4. De band met het verlorene dient verbroken te

worden.5. De getroffene hervindt het evenwicht c.q. herstelt

redelijk snel.6. Positieve emoties zijn nagenoeg afwezig7. Rituelen zijn volstrekt onbelangrijk voor goede

verliesverwerking

Misvattingen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

47

Vorm op je school een team van betrokkenen die meteen in actie kunnen komenNiet teveel mensen: directie, vertrouwens-

persoon, groepsleerkracht

Zorg voor deskundigheidStelt een draaiboek samen

Rouwteam1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

48

Rituelen zijn van alle tijden en van alle samenlevingen

In de 2e helft van de afgelopen eeuw is er (in de westerse wereld) een kaalslag t.a.v. rituelen geweest

Mondiaal gezien is de westerse ‘rouw-cultuur’ wat dit betreft afwijkend geworden (in feite een ‘ontwikkelingsland’)

Rouwrituelen komen steeds meer terug

Rouwrituelen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

49


Laat de lege stoel staan

50

Herinnneringsmuur1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

51

Herinnerdingen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

52

Leskist / materiaal1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

Lessuggesties1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

54

Opstellen concept draaiboek. Bespreken en vaststellen van het draaiboek met het

personeel. Vaststellen wie in geval van calamiteiten de leiding heeft. Wie maken deel uit van het crisisteam? Wat zijn de taken en bevoegdheden van het crisisteam? Persvoorlichter benoemen. Op welke externe deskundigen kan een beroep worden

gedaan? Draaiboek ligt klaar op (vaste) plekken en in digitale

vorm.

Vooraf1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

55

Een draaiboek moet liefst in meerdere exemplaren in en buiten de school aanwezig zijn op plaatsen die iedereen bekend zijn. Het moet duidelijke aanwijzingen voor handelingen en zo compleet mogelijke (adres-)gegevens bevatten: mensen die ten tijde van een calamiteit moeten worden gewaarschuwd, liefst met naam en toenaam.

Exemplaren1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

56

Een goed en op maat gemaakt draaiboek is van groot belang wanneer de school te maken krijgt met een dramatische gebeurtenis. Een draaiboek geeft houvast in paniektijden en helpt scholen zicht te houden op de aspecten die bij calamiteiten een rol spelen.

Maak je eigen draaiboek als school, niet zo maar knippen en plakken!

Wel of niet?1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

57

Enkele voorbeelden:LeerlingLeerkrachtOnverwacht overlijdenZiekteOverlijden familielid

Versies1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

58

Het bericht komt binnen.Bericht verifiëren.

Stap 0: het bericht1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

59

Kun je het zelf aan?Indien het ongeval op school is gebeurd; ouders,

familie inlichten.Sleutelteam vormen van directeur, leerkracht,

Intern Begeleider (IB'er) en een vertegenwoordiger van de oudercommissie.

Stap 1: eerste reactie1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

60

Wie is er overleden?Wat is er precies gebeurd?Waar, wanneer en hoe is het gebeurd?Zijn er broers of zussen op school en in welke

groep?Contact opnemen met de familie.Welke informatie mag van de familie bekend

worden gemaakt?Welke andere wensen liggen er bij de familie?Eventueel contact opnemen met aan school

verbonden geestelijke.JGZ-arts/verpleegkundige en

Schoolmaatschappelijk Werk inlichten.

Stap 2: duidelijkheid krijgen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

61

Collega’s informeren (liefst als team), overblijfkracht en conciërge.

Bestuur informerenNiet alleen de getroffen groep maar de hele

school informeren.Bij melding van het sterfgeval in de vakantie of

aan het begin van het weekend bepalenof/hoe de groep geïnformeerd moet worden door

de groepsleerkracht of de directeur.

Stap 3: informeren betrokkenen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

62

Ouders van de leerlingen (brief)Afwezige leerlingen informeren (gymzaal,

schoolreisje, ziekte)Ouders die hun kind brengen en/of halen

informeren.Administratie/ouderraad en anderen die contact

zouden kunnen hebben met de overledene.

Stap 3: informeren1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

63

Rooster aanpassenGeplande activiteit (feesten) uitstellen.Leerlingen kunnen toestemming krijgen om

onder schooltijd naar de uitvaart te gaanAanvraag inspecteur voor evt. vrije dag

Stap 4: organisatie1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

64

Opvang getroffen groep, neem er de tijd voor.VerwerkingsopdrachtenEmoties besprekenPlannen uitwerken herdenkingsbijeenkomst/

begrafenis/crematieKinderen voorbereiden op datgene dat komen

gaat.Creëren van een herdenkingsplek/ruimte.Opletten dat leerkrachten die de kinderen

opvangen hun eigen emoties kunnen verwerkenAdvertentie, bloemen

Stap 5: verwerkingsproces1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

65

Heeft de school behoefte aan meer begeleiding?Ouderavond beleggen?Slachtofferhulp?

Stap 5a: hulp van buitenaf1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

66

Sommige kinderen zijn extra kwetsbaar wanneer het gaat om verdriet en rouw.

Deze leerlingen hebben vaak individuele aandacht nodig.

Stap 6: individuele begeleiding1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

67

Een leerkracht die zich intensief heeft bezig gehouden met het overlijden van een kind of collega kan na de uitvaart in een diep gat vallen.

Stap 7: nazorg leraar en team1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

68

Het is belangrijk terug te kijken op de gebeurtenis en de gang van zaken te evalueren

Evalueren met de betrokken familieEventueel deelnemen aan een cursus Verdriet

en Rouw.

Stap 8: evalueren en terugkijken1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

69

Denk ook aan omgaan met pers en media

Alles gebeurt in nauw overleg met de familie!

Protocol1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

70

Het ligt voor de hand deze gegevens regelmatig te actualiseren. Een draaiboek is geen stoffig instrument: er moet immers mee worden gewerkt.

Vrijwel iedere keer wanneer het nodig is om het draaiboek te gebruiken, blijkt achteraf dat er aanpassingen nodig zijn. Een draaiboek wordt immers altijd weer achterhaald door de werkelijkheid.

Protocol1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

71

Denk ook aan de leerkracht die het bericht net ontvangen heeft Op weg naar de directie het nieuws vertellen aan iedereen die het wil horen De school vergeet het bericht te controleren Het draaiboek in onvindbaar De leerlingen in de gymzaal worden vergeten De school heeft allerlei ideeën voor de dienst, de ouders willen er niet van

weten De groep waarin het zusje van het overleden kind zit, besteedt nauwelijks

aandacht aan het gebeuren De leraar heeft zichzelf emotioneel niet meer in de hand, waardoor een

aantal kinderen hysterisch worden Op de eerste dag dat er les gegeven wordt, zijn de tafel en de stoel van de

leerling al weggehaald De leerlingen willen de eerste dag na de uitvaart nog even napraten. De

leerkracht besteedt er geen aandacht aan en begint gewoon met de les De gekozen vertrouwenspersoon kan het niet aan om ondersteuning te

bieden Omgaan met pers en media

Valkuilen1. Vragenrondje 2. Praktijk 3. Definitie 4. Schoolplan 5. Handreikingen 6. Rouwteam 7. Wat 8. Protocol

72

Vragen

Rouw en verlies op de basisschool

Education

Transcript of Rouw en verlies op de basisschool