Kinderen en rouw
description
Transcript of Kinderen en rouw
Kinderen en rouw
Olanda Momcilovic & Ingrid KroezenNIP - CINS
03-02-2014
Na een schokkende gebeurtenis doet zich bij de persoon allereerst een gevoel van verbijstering, schrik en ongeloof voor
Sommige kinderen blijven uiterst kalm en kunnen rustig vertellen wat is gebeurd,
anderen klappen dicht, huilen, lachen of doen gewoon alsof er niets aan de hand
is
De 4 rouwtaken voor kinderen
1 Beseffen dat iemand echt dood is
• 3-5 jaar Ze ervaren dood als scheiding, iets omkeerbaar,
tijdelijk Richten zich op primaire steunfiguren om hun
gevoelens van angst te verminderen - scheidingsangst
Plassen in bed, duimzuigen, stil, teruggetrokken, extreem lastig,
Slaapwandelen, praten in slaap, nachtmerries
1 Beseffen dat iemand echt dood is
• 6-10 jaarBaseren ze zich minder op reacties van ouders en
begrijpen beter wat er aan de hand isJuist heel kwetsbaar – bezitten nog niet altijd de
vaardigheden om hiermee om te gaanLevendige fantasie – zoeken een oorzaak – vaak bij
zich zelf – schuldgevoelensGedragsproblemen, slecht slapen, buikpijnRegressie …
1 Beseffen dat iemand echt dood is
Eerlijke en concrete informatie geven over het gebeurde Betrek het kind bij alle aspecten van het afscheid nemen en geef hierover duidelijke uitleg
• Hij is net zo koud als deze water • Slaapt hij? • Beweegt zijn voet wel of niet?• Gaat papa naar zijn werk in de hemel?
2 Omgaan met gevoelens• Kinderen reageren op een manier die eigen is aan
henzelf, hun leeftijd en mogelijkheden • Intens verdriet, woede, schuldgevoel, jaloezie• Een groot verlangen naar de aanwezigheid van de
overledene• Hoe jonger het kind, hoe meer begeleiding nodig, zowel
affectief als cognitief, bij de verwerking van ervaringen• Durf te praten, blijf vragen beantwoorden
3 Verder leven met het gemis
• Volwassenen denken vaak dat het voor kinderen beter is om niet meer aan het gebeurde de denken of over praten
• Het is juist belangrijk wel over te praten!• Wie brengt me naar paardrijden? • Met wie moet ik voetbal kijken? • Gaat mijn vader me nu knuffelen? • Mag je wel lachen?
4 De overleden persoon emotioneel een plek geven
• De meeste kinderen lukt het wonderbaarlijk goed om het verlies te verwerken
• De veerkracht van kinderen is soms verrassend groot
• Maar tegelijkertijd zijn er ook veel kinderen die er moeite mee hebben
Eigen manier• Wet van de duale gevoelens’ (bescherming tegen
‘verdrinkingsgevoel’) • Uitstel van verwerking• Heftige gevoelens, explosief• Fantasie • Regressie• Kinderen beschermen anderen• Kinderen willen graag voor andere zorgen• Kinderen willen niet zo bijzonder zijn• Kinderen willen graag iets doen Honderdmaal (leren door herhalen)• A-specifieke klachten (psychosomatische klachten en
concentratiestoornissen)• Uitleven van actie en spel (instrument voor communicatie)• Schuldgevoelens
Wat is nog normale rouw ?• Ontkenning (alsof het verlies hen niet raakt)• Uitstellen (probleemgedrag vertonen als de
thuissituatie veilig genoeg is)• Regressie (weer bedplassen, jengelen,
afhankelijk gedrag)• Aangepast gedrag vs oppositioneel gedrag• Concentratievermindering• Er wordt gewerkt aan de vier taken
Normale rouw versus gecompliceerde rouw
Normale rouw Gecompliceerde rouw
Gevoelens Verdriet Verscheurend verlangen
Gedachtes Positiever over leven en toekomst
Negatief over leven en toekomst
Gedrag Gerichtheid op verleden en toekomst (aanpassing)
Gerichtheid op verleden en op verlies (zoekgedrag, overledene in stand willen houden)
Herinneringen Troostend Pijnlijk, worden onderdrukt
Controle De persoon heeft controle over de pijn
De pijn heeft controle over de persoon
Wanneer gecompliceerde rouw ?
• Het werken aan de 4 taken vlot niet• Als de symptomen langer duren dan
verwacht • Als de symptomen het functioneren
belemmeren• Schuldgevoelens• Eenzaamheid
Risicofactoren gecompliceerde rouw
• Traumatisch verlies• Onverwacht verlies• Geen afscheid kunnen nemen• Schuldgevoelens• Aard van de relatie (het vaak gepeste
klasgenootje, geheimgehouden halfbroer/-zus, ouder met wie veel ruzie was)
• Weinig sociale steun• Te veel of te weinig erkenning
Protectieve factoren verliesverwerking
• Hoog IQ (kan echter ook voor veel piekeren zorgen)• Makkelijk temperament• Positief zelfbeeld (kind en ouder)• Veilige gehechtheid• Gezin heeft gelijksoortige problemen eerder goed
opgelost• Gezin accepteert hulp• Ouder kan rolmodel zijn in het omgaan met verlies• Gezin heeft een goed sociaal netwerk• Gezin heeft weinig andere problemen
School• De plek waar niets is veranderd• Een toevluchtsoord voor de rouwtaken• Houvast aan de continuïteit
Adviezen voor school
• Biedt structuur en continuiteit• Toon begrip en aandacht• Accepteer en deel gevoelens• Uitleg geven over gevoelens• Herinneringsboek maken• Maar ook: het lesprogramma moet af ?
Begeleiding• Spel• Tekeningen• (voor-) lezen • Dagboek schrijven, gedichten• Brief schrijven• Muziek maken / luisteren• Sporten
Voordelen van het (voor-)lezen
• Mogelijkheid voor identificatie• Verrijken van de copingsstrategien• Projectie van eigen gevoelens• Ontladen van spanning• Inzicht in de eigen problemen• Meeleven met de hoofdpersoon• Woorden aangereikt krijgen voor
gevoelens
Tips voor ouders
Ouders kunnen het rouwproces faciliteren door:• Te praten over de overledene dierbare• Kind (actief) betrekken bij herinneringsactiviteiten• Kind voorwerpen geven die doen herinneren aan de
overledene• Alert te blijven op gevoelens bij het kind• Kind helpen bij het uiten van zijn / haar gevoelens (boos,
bang, bedroefd, blij)• Met respect over de overledene dierbare te praten• De band tussen overleden dierbare en kind respecteren
Tips voor ouders (2)
Kinderen kunnen de band met de overledene behouden door:
• De overledene te lokaliseren (bijv. in de hemel, als vlinder, als ster)
• Het komt veel voor dat kinderen de nabijheid van de overledene ervaren
• Herinneringen hebben aan de overledene en interactie met hem / haar
• Een voorwerp hebben / bewaren van de overledene
Afgeronde rouw
Het kind ervaart nog steeds, bij vlagen, intens verdriet maar er is
ruimte voor andere relaties en het kind heeft doorgaans plezier in het
leven
Afgeronde rouw• Het kind heeft het gevoel dat het weer mag
genieten• Het kind heeft een nieuw evenwicht
gevonden.• De rouw wordt bij elke nieuwe levensfase
geactiveerd: geboorte broertje / zusje, overgang naar voortgezet onderwijs, eerste relatie, zelf ouder worden etc..
Wanneer professionele hulp bieden?
• Als kinderen hun gevoelens niet uiten• Teruggetrokken gedrag• Prikkelbaar en opvliegend• Dalende schoolprestaties• Concentratieproblemen• Slaap- en eetproblemen• Sociale problemen
Goed om te weten• De signalen die kinderen uitzenden worden
niet altijd als rouwverwerking geinterpreteerd• Kinderen kunnen pas rouwen als hun ouders
het ook doen• Volwassenen kunnen schrikken van de manier
waarop kinderen rouwen, het gaat op en af, de ouders denken dan dat de kinderen kennelijk niets in de gaten hebben
Dank jullie wel
• Eva Alisic: Kinderen ondersteunen na trauma• Slachtofferhulp: Kinderen helpen na een
schokkende gebeurtenis
• http://www.stichtingjongehelden.nl• http://www.achterderegenboog.nl/• http://www.rouwhulp.nl/
• Joke Barends, Kinder- en Jeugd psychiater Punt Prouwverwerking bij kinderen en diverse behandelmogelijkheden
• Alette Abraham, GZ psycholoog Punt Pgroepspsychotherapie bij kinderen in de leeftijd van 9 – 12 jaar
• Marja Rexwinkel, Kinderpsychotherapeut bij het IMH (Infant Mental Health centrum)rouwverwerking bij hele jonge kinderen
• Antoinette Berkelbach van de Sprenkel Goudswaard, GZ psycholoog OLVGbegeleiding in het ziekenhuis bij acute rouw