richtlijnen reanimatie 2010 in neDerlanD en belgiË richtlijnen reanimatie 2010.… · Belgische...

richtlijnen reanimatie 2010in neDerlanD en belgiË

2 NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad

UitgeverNederlandseReanimatieRaadRondweg295406NKUdenTelefoon:0413-244138Fax:0413-244131e-mail:info@reanimatieraad.nlinternet:www.reanimatieraad.nl

BelgischeReanimatieraadE.Vanhorenbekelaan17/0102B-3010LeuvenInternet:www.resuscitation.be

VormgevingHennyWitjes

TekeningenEuropeanResuscitationCouncilChrisWeijenberg

AuteursJPNolan(editor)J.SoarD.A.ZidemanmwDBiarentL.L.BossaertC.DeakinR.W.KosterJ.WyllieB.Böttiger

NamensdeERCRichtlijnenschrijversgroep

Vertaling en bewerkingmwJ.Berdowski,PhD,NRR1

J.F.M.Bruinenberg,MD,PhD,NRRmwA.DeJaeger,MD,BRC2

N.DeNeve,MD,BRCB.J.G.DeTurck,MD,BRCF.A.M.vandenDungen,MD,NVK3

mwJ.vanDrenth,MD,NRRR.M.vanElburg,MD,PhD,NRRprof.A.P.MGorgels,MD,PhD,NRRprof.dr.S.Hachimi-Idrissi,MD.PhD,BRCC.Haentjens,MSc,BRCW.Henny,MD,NRRmwJ.K.W.Kieboom,MD,NRRR.W.Koster,MD,PhD,NRRM.A.Kuiper,MD,PhD,NRRJ.E.Luijten,MD,NRRA.L.M.Mulder,MD,PhD,NVKir.M.W.M.Maas,MSc,NRRP.R.Mallentjer,BRCMwK.Plaskie,MD,BRCW.S.Renier,MD,BRCT.Schmitte,BRCW.C.Thies,NRRN.McB.Turner,MD,PhD,NRRP.Vanbrabant,MD,BRCmw.B.C.M.M.Vantroyen,MD,BRCmwC.Vogels,BRCR.deVos,MD,NRRW.deVries,PhD,NRRR.A.Waalewijn,MD,PhD,NRRH.P.vanderWeert,NRR

1 NederlandseReanimatieRaad2 BelgischeReanimatieraad3 NederlandseVerenigingvanKindergeneeskunde

ISBN978-90-811084-2-3Eersteoplagejanuari2011

Ditwerkisauteursrechtelijkbeschermd.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamen,ofopenigeanderemanier,zondervoorafgaandschriftelijketoestemmingvandeuitgever.Voorhetovernemenvangedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecompilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgevertewenden.

Disclaimer:Noresponsibilityisassumedbytheauthorsandthepublisherforanyinjuryand/ordamagetopersonsorpropertyasamatterofproductsliability,negligenceorotherwise,orfromanyuseoroperationofanymethods,products,instructionsorideascontainedinthematerialherein.ThispublicationisatranslationoftheoriginalERCGuidelines2010.ThetranslationismadebyandundersupervisionoftheDutchResuscitationCouncilenBelgianResuscitationCouncil.Ifanyquestionsariserelatedtotheaccuracyoftheinformationcontainedinthetranslation,pleaserefertotheEnglishversionoftheERCguidelineswhichistheofficialversionofthedocument.AnydiscrepanciesordifferencescreatedinthetranslationarenotbindingtotheEuropeanResuscitationCouncilandhavenolegaleffectforcomplianceorenforcementpurposes.

NederlandseReanimatieRaad/BelgischeReanimatieraad3

Voorwoord

Waardelezer,

UhebtdeofficiëleuitgavevandeRichtlijnenReanimatie2010inNeder-landenBelgië,inuwhanden.Deuitgaveishetresultaatvaneenzorgvul-digprocesdatisbegonnenmethetbestuderenenbeoordelenvanallepublicatiesophetgebiedvanreanimatiedoorhetInternationalLiaisonCommitteeOnResuscitation(ILCOR).ILCORheeftvervolgensadviezengegevenvoorhetopstellenvanrichtlijnen.DeEuropeanResuscitationCouncil(ERC)heeftdeadviezenverwerktinrichtlijnenvoordereanimatieenhetonderwijsdaarin.Derichtlijnen2010vandeERCzijndoordeNederlandseReanimatieRaad(NRR)samenmetdeBelgischeReanimatie-raad(BRC)opgesteldenopkleinepunten,dietemakenhebbenmetnationaleomstandigheden,aangepast.Voorheteerstisernuvoorleekhulpverlenersookeenrichtlijnvoordereanimatievankinderen.HiermeevoorzietdeNRRineengrotebehoeftevanuitdevoorzieningenvanondermeerdekinderopvang.Derichtlijnenzijnhetproductvaneenlangenzorgvuldigafgelegdpadenberustennietopdemeningvaneenenkeling,ofgeïsoleerdgroepjedeskundigen,maaropeenwereldwijdeconsensusoverderesultatenvanwetenschappelijkonderzoekophetgebiedvanreanimatie.DeNRRisdaaromdemeningtoegedaandatergeenruimteisomandererichtlijnenvoorreanimatieoptestellenofteonderwijzen.DeNRRiseenerkendeautoriteitophetgebiedvanreanimatieengeeftvanuitdiepositiederichtlijnenvoorNederlanduit.DeNRRheeftdestatusvanautoriteittedankenaandeWetenschappelijkeRaadwaarindeinNederlandaanwezigedeskundigheidophetgebiedvanreanimatieisgebundeld.DedeskundigheidvandeWRbrengtdeNRRertoetestellendatergeenruimteisominNederlandeenreanimatieandersuittevoerendaninderichtlijnenisgesteld,tenzijdeomstandighedendaartoedwingen.Eenrichtlijnisimmersgeenwettelijkvoorschrift,maareenaanwijzingvoortevolgengedrag.Maareenhulpverlenerdieafwijktvanderichtlijn,heeftbijonderzoekinverbandmeteenongewensteafloop,ofvermeendefoutbijeenreanimatieweluitlegtegevenwaaromvanderichtlijnenisafgeweken.DeNRRhechtaandeuitgavevanrichtlijnenomdatdaarmeeeenheidvanuitvoeringmogelijkis.Iedereenindeketenvanbehoudvanlevenweetwatvoorgangershebbengedaanenwatdeopvolgendezorgverlenerzalgaandoen.Doordiegelijkheidvanhandelenisverliesbijoverdrachtnaareenvolgendefasetijdensdereanimatie,zokleinmogelijktehouden.Daarmeeisvoorhetslachtoffervaneenacutecirculatiestilstanddekansopbehoudvaneengoedlevenzogrootmogelijk.Endaargaathetom:behoudenvangoedlevenalsdatdoorreanimatiemogelijkis.NaastrichtlijnenvoorhethandelenbijeenacutecirculatiestilstandgeeftdeNRRookvooronderwijshierinrichtlijnenuitdieaansluitenbijderichtlijnenvandeERC.Nieuwisdeaandachtvoorhetgebruikvanhulpmid-

delenalsvideo’sincombinatiemetsimpeleoefenmodellenene-learning.Doorhetgebruikvandehulpmiddelenkrijgtdeinstructeurdieverantwoor-delijkblijftvoordebeoordelingvaneencursist,meertijdvoordehands-oninstructievandereanimatievaardigheden.Heelgraagbedankikdeledenvandewetenschappelijkraad,devertegen-woordigersvandeBelgischeReanimatieraadenalleanderendiebijhebbengedragenaandezeuitgave,voorhungroteinspanningen.Mijnwensisdatderichtlijnenbreedwordengebruiktbijhetonderwijsin,enhetuitvoerenvanreanimatieopdatzoveelmogelijklevenswordenbehoudendiedoorreanimatietebehoudenzijn.

W.F.vanMarionVoorzitterNederlandseReanimatieRaadjanuari2011

Voorwoord

Geachtelezer,

Ditboekiseensamenvattingvandereanimatierichtlijnen2010.HetconsensusdocumentoverreanimatiewerdopgestelddoorhetILCOR(InternationalLiaisonComitteeOnResuscitation)naeenuitgebreidnazichtvandebeschikbarewetenschappelijkeliteratuur.DaarnawerdditdoordeEuropeseReanimatieraadinpraktischerichtlijnengegoten.SamenmetdeNederlandseReanimatieRaad,maaktedeBelgischeReanima-tieraadhiereenwaardevollehandleidingvan.Wezijnervanovertuigddaterweerbelangrijkeaanpassingengebeurdzijn,diedeoverlevingvandepatiëntenzullenbevorderen.Wijhopendanookdatdezenieuwerichtlijnensnelgeïmplementeerdkunnenwordenindever-schillendehulpverlenersgroepen.Ookvoordelekenisereenbelangrijkerolweggelegd.Hoesnellergestartwordtmethartmassage,hoebeterdeoverlevingskansenvoordepatiëntzijn.Naasteenoptimaliserenvandeeigenlijkereanimatie,wordtermeerenmeerdenadrukgelegdopdepostreanimatiezorg.Opleidinginreanimatiespeelteenessentiëlerolopalleniveau’svandehulpverlening.Dereanimatierichtlijnenzijnaanbevelingenvoorgoedegeneeskunde-praktijk.Tochdienenzijeveneenskritischbekekenteworden.Hetisbelangrijkdaterwetenschappelijkonderzoekgebeurtnaaraanpassingenvanderichtlijnenomdezeindetoekomstnogtekunnenverbeteren.

Dr.B.VantroyenVoorzitterBelgianResuscitationCouncil

Inhoud

VoorwoordNederland 3VoorwoordBelgië 5Inleiding 8

basale reanimatie van volwassenen

Introductie 14VeranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievanvolwassenenenhetgebruikvandeAED 14Volgordevanhandelen 14Naderetoelichtingbijderichtlijnen 22

basale reanimatie van kinderen door anderen dan gespecialiseerde zorgprofessionals

Introductie 28Veranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals 28Volgordevanhandelen 30Naderetoelichtingbijderichtlijnen 40

Preventie van circulatiestilstand

Veranderingeninderichtlijnenvandepreventievancirculatiestilstand 42Preventie 42

Specialistische reanimatie van volwassenen

Introductie 46Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievanvolwassenen 46Hetalgoritme 47Volgordevanhandelen 47Naderetoelichtingbijderichtlijnen 50

Post-reanimatie zorg voor volwassenen

Introductie 58Veranderingeninderichtlijnenpost-reanimatiezorgvoorvolwassenen 58Post-cardiacarrestsyndroom 59Luchtweg enademhaling 60Circulatie 60Epileptischeaanvallenbehandelen 61Glucoseregulatie 61Behandelingvankoorts 62Therapeutischehypothermie 62Prognosebepaling 63KlinischOnderzoek 63Biochemischemarkers 64Elektrofysiologischonderzoek 64Beeldvormendetechnieken 64Invloedvantherapeutischehypothermieophetbepalenvandeprognose 64Orgaandonatie 65Reanimatie-centra 65

Specialistische reanimatie van kinderen - met de basale reanimatie van kinderen door medische professionals

Introductie 68Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievankinderen 68Preventievancirculatiestilstandbijkinderen 68Volgordevanhandelen 70Naderetoelichtingbijderichtlijnen 82Post-reanimatiezorg 85

reanimatie van pasgeborenen

Introductie 88Veranderingeninderichtlijnenvanreanimatievanpasgeboren. 88Volgordevanhandelen 89Naderetoelichtingbijderichtlijnen 94Verschillent.o.v.ERCrichtlijn 96

Inleiding

MetgenoegenpresenterendeNederlandseReanimatieRaad,deNRR,endeBelgischeReanimatieraad,deBRC,derichtlijnen2010voordereanimatievanvolwassenen,kinderenenpasgeborenen.Dezerichtlijnenzijngeba-seerdopdeGuidelines2010vandeEuropeanResuscitationCouncil,deERC,gepubliceerdinhetoktobernummervanResuscitation2010(1),envervangeneerdererichtlijnenuit2005/2006.

Veleexpertsuitdehelewereldleverdenhunbijdragenaanderichtlijnont-wikkelingvoor2010onderdevlagvanhetoverkoepelendeInternationalLiaisonCommitteeOnResuscitation(ILCOR).Allewetenschappelijkeliteratuuroverreanimatieinbredezinwerdgeanalyseerd.Dezewerdopnieuwopkwaliteitbeoordeeld,gerangschiktensamengevatineendocument“ConsensusonScienceandTreatmentRecommendations.”BijdezeTreatmentRecommendationsspeeldenaastdewegingvandeweten-schapookeenrolwatdeconsequentieszijnvaneeneventuelewijzigingvandeaanbevelingvoorzoweldeinstructeuralsdehulpverlener,diezichweermoetaanpassenaanveranderingen.Daaromzijnaanbevelingenalleengewijzigdbijovereenstemmingdatdewijzigingdeuitkomstvaneenreanimatieindedagelijksepraktijkverbetert.Wetenschappelijkonderzoekvanreanimatiegeneeskundeimpliceertechterookdaternietaltijdeensluitendbewijsvoorgenomenbeslissingenbestaat.

DeConsensusonScienceandTreatmentRecommendations2010isgelijktij-diggepubliceerdinResuscitation(2)enCirculation.OpbasishiervanheeftelkeparticipantinILCOR(inditverbanddeEuropeanResuscitationCouncil)zelfstandigrichtlijnengeformuleerd(1).

DeWetenschappelijkeRadenvandeNRRendeBRChebbengezamenlijkdezerichtlijnenbestudeerdenvertaald.OpenkelepuntenwasaanpassingnodigaandeNederlandseendeBelgischesituatie.DeRadenhebbenzichbeperkttotde“kern”vandereanimatie:defeitelijkeuitvoeringvanreanimatiebijvolwassenen,kinderenenpasgeborenen.BelangrijkeaspectenvandezenieuweNRR-enBRC-richtlijnenzijn:debeademingblijfteenessentieelonderdeelvandebasalereanimatievanvolwassenen,tenzijmennietkanofwilbeademen.Voorhetreanimerenvankinderenisereenaparthoofdstukvoorleekhulpverlenersmetinteressevoordekinderreanimatie.Bijdespecialistischereanimatievanvolwassenenligtdenadrukophetcontinuerenvankwalitatiefgoedeborstcompressiestijdenshetuitvoerenvandespecifiekeverrichtingen.Erzijnapartehoofdstukkenoverhetherkennenvandedreigingvaneencirculatiestil-stand-omhetaantalreanimatiesopziekenhuisafdelingenteverminderen-enoverdepost-reanimatiezorg.Dezelaatstevraagteenproactieveaanpakenisonmisbaarvoordekwaliteitvandeuitkomst.

Bijdereanimatievankinderendoorprofessionalsraaktdecontrolevanpulsatiesvoorhetvaststellenvandeaanwezigheidvancirculatieopdeachtergrond.Ookhierligtdenadrukophettoedienenvangoedeborstcom-pressies.HethoofdstukoverdereanimatievanpasgeborenenistotstandgekomeninsamenwerkingmetdeNederlandseVerenigingvoorKinderge-neeskunde.

DezeuitgavevandeNRRisvooralbedoeldvoordocentinstructeurs,instruc-teursenopleidingsinstitutenalsmedevoorhendienietprimairbelangstel-linghebbenvoordewetenschappelijkeachtergronden.

DeGuidelines2010vandeERCbevatnaasteerdergenoemdeonderwerpenookandereonderwerpenzoalshetacutecoronairesyndroomendereanimatieonderspecialeomstandigheden.Onderwijskundigeenethischeaspectenvanreanimatiekomentevensaandeorde.DeNRRverwijstu,ookvoorallereferenties,naardeeerdergenoemdeEngelstaligepublicatiesinResuscitation(1).Daarnaaststaanalleonderwerpenwetenschappelijksamengevat,geanalyseerdengewogenophetinternet:http://www.C2010.org.

MetdezepublicatiewillendeNRRenBRCbijdragenaandemeestjuisteuitvoeringvanreanimatieinNederlandenBelgie.Actuele,eenduidigeenheldererichtlijnenzijndebasisvoorgoedonderwijsmateriaalengoedonderwijs.DewetenschappelijkeradenvandeNRRendeBRCzijnsamengestelduitvertegenwoordigersvanbijreanimatiebetrokkenberoepsgroepen.DaaromverwachtendeNRRendeBRCdatallendiebetrokkenzijnbijreanimatie,binnenenbuitenhetziekenhuis,dezerichtlijnenonderwijzenenimple-menteren.

Dr.BarbaraVantroyen,Internist-urgentie-artsVoorzittervandeBelgischeReanimatieraad

Prof.dr.TonGorgels,CardioloogVoorzittervandeWetenschappelijkeRaadvandeNederlandseReanimatieRaad

Referenties

1,EuropeanResuscitationCouncilGuidelinesforResuscitation2010Resuscitation81(2010)1219–1451

2.InternationalConsensusonCardiopulmonaryResuscitationandEmer-gencyCareSciencewithTreatmentRecommendations.Resuscitation2010;81:e288-e330

Indezerichtlijnenisgekozenvoordeterm“circulatiestilstand”inplaatsvan“hartstilstand”.Ditiseenbetereomschrijvingvandegebeurteniswaarvoorreanimatienoodzakelijkis:hartstilstandleidtaltijdtotcircula-tiestilstand.Nietelkecirculatiestilstandhoeftopeenhartstilstandteberusten,terwijlreanimatietochnoodzakelijkis.

Indetekstvandezepublicatiekuntudemannelijkevormtevensalsvrouwelijkevormlezen.

Samenstelling Wetenschappelijke Raad Nederlandse Reanimatie Raad mwJ.vanDrenth,arts,namensdeNederlandseHartstichtingdr.R.M.vanElburg,kinderarts-neonatoloog,namensdeNederlandseVerenigingvoorkindergeneeskundeprof.dr.A.P.MGorgels,cardioloog,voorzitterW.J.G.G.Gruijters,verpleegkundige,namenshetNederlandseAmbulanceInstituutW.Henny,chirurg,namensHetOranjeKruismwJ.K.W.Kieboom,kinderarts-intensivist,namensdeNederlandseVerenigingvoorKindergeneeskundedr.R.W.Koster,cardioloog,namensdeNederlandseVerenigingvoorCardiologiedr.M.A.Kuiper,neuroloog-intensivist,namensdeNederlandseVerenigingvoorIntensiveCareJ.E.Luijten,cardioloog,namenshetNederlandseRodeKruisir.M.W.M.Maas,ambtelijksecretarisdr.N.McB.Turner,kinderanesthesioloogR.deVos,anesthesist,namensdeNederlandseVerenigingvoorAnesthesio-logiedr.W.deVries,verpleegkundigeenonderwijskundigedr.R.A.Waalewijn,cardioloog,namensdeVVAA,NederlandseVerenigingvoorArtsenH.P.vanderWeert,verpleegkundige,namensdeBeroepsVerenigingAmbulancezorg

Samenstelling Bestuur Nederlandse Reanimatie Raad dr.F.W.Dijkers,arts,namensdeVVAA,NederlandseVerenigingvanArtsenprof.dr.A.P.MGorgels,cardioloog,voorzitterWetenschappelijkeRaaddrs.B.A.J.Jongejan,arts,namensHetOranjeKruisir.M.W.M.Maas,ambtelijksecretarisdrs.W.F.vanMarion,internist,voorzitterP.P.TenthofvanNoorden,namenshetNederlandseRodeKruisdrs.M.Tijhuis,namensdeNederlandseHartstichting

Nationale Cursusleiders Nederlandse Reanimatie RaadM.Groenhart,nationalecursusleiderBLS/AEDmw.H.Weijenberg,nationalecursusleiderBLS/AEDW.C.Thies,nationalecursusleiderPBLSdr.J.F.M.Bruinenberg,nationalecursusleiderNLSdr.J.Draaisma,nationalecursusleiderEPLSdr.N.McB.Turner,nationalecursusleiderGICdr.R.A.Waalewijn,nationalecursusleiderALSenILS

Samenstelling Bestuur Belgische ReanimatieraaddrB.Vantroyen,internist–urgentie-arts,voorzitterD.Stuckens,secretarisTh.Hosay,penningmeesterC.Vogels,dagelijksbestuur

Nationale Cursusdirecteur Belgische ReanimatieraadT.Hosmans:nationalecursusdirecteurBLS/AEDdrW.Renier:nationalecursusdirecteuradjunctBLS/AEDprofdr.PierreMols:nationalecursusdirecteurALSX.Losfeld:nationalecursusdirecteurILST.Schmitte:nationalecursusdirecteuradjunctILSdr.A.DeJaeger:nationalecursusdirecteurEPLSdr.C.Fonteyne:nationalecursusdirecteuradjunctEPLSF.Tits:nationalecursusdirecteurEPILSdr.C.Fonteyne:nationalecursusdirecteuradjunctEPILSdr.A.-B.Johansson:nationalecursusdirecteurNLSdr.K.Plaskie:nationalecursusdirecteuradjunctNLS

Basalereanimatievanvolwassenen

Introductie

Dithoofdstukbevatderichtlijnenbasalereanimatievanvolwassenenvooreenhulpverlener,buitenhetziekenhuis.

VeranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievanvolwassenenenhetgebruikvandeAED

• Bellenvanhetalarmnummer112gebeurtbijvoorkeurmetdemobieletelefoon.

• Denadrukligtopborstcompressiesvangoedekwaliteitdieminimaalwordenonderbroken.

• Borstcompressiesdienentenminste5cmdieptezijn.• Defrequentievandeborstcompressiesistenminste100/minuut.• GebruikvandeAEDiseenintegraalonderdeelvandebasalereanima-

tiedoorleekhulpverleners.• Doorgaanmetborstcompressiestijdenshetaanbrengenvande

elektrodenvandeAED.• StandaardAED’smogenookwordengebruiktvoorhetdefibrillerenvan

baby’senkinderenalservoorhengeenaangepasteAEDvoorhandenis.

• Eenkleineaanpassingvandestabielezijliggingtervoorkomingvandrukopdeonderliggendearm.

Volgordevanhandelen

Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van volwassenen en het gebruik van de aeD

1 Zorg ervoor dat het slachtoffer, de omstanders en uzelf veilig zijn.

2 Kijk of het slachtoffer reageert:

• schudvoorzichtigaanzijnschoudersenvraag(luid):“Gaathet?”

Basalereanimatievanvolwassenen15

Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van volwassenen

Slachtofferreageertniet

Roepomhulp

Bel112.Indien(direct)beschikbaar,zorgvooreenAED

OpendeluchtwegAdemhalingnietnormaal

Basalereanimatie30:2ooktijdensbevestiging

AED-elektroden

Schokaanbevolen

geen schokaanbevolen

1schok

Startdirectbasalereanimatie30:2envolgdeopdrachtenvande

AEDexactop

Startdirectbasalereanimatie30:2envolgdeopdrachtenvande

AEDexactop

Gadoortothetslachtofferbijbewustzijnkomt:hijbeweegt,

opentzijnogenenademtnormaal.

aeDanalyseert

3a als het slachtoffer wel reageert:

• laathetslachtofferindehoudingwaarinuhemaantreft,mitserverdergeengevaardreigt;

• probeerteachterhalenwateraandehandisenzorgzonodigvoorhulp;

• controleerhemregelmatig.

3b als het slachtoffer niet reageert:

• roepomhulp;• draaihetslachtofferopzijnrugenmaakdeluchtwegvrijmetde

hoofdkantel-kinliftmethode:– plaatséénhandopzijnvoorhoofdenduwvoorzichtighethoofd

achterover;– maakvervolgensdeademwegvrijdoortweevingertoppenonder

depuntvandekinteplaatsenendezeomhoogtetillen.

4 houd de luchtweg open en kijk, luister en voel maximaal 10 seconden naar normale ademhaling:

• kijkofdeborstkasomhoogkomt;• luisterterhoogtevanmondenneusofuademhalinghoort;• voelmetuwwangoferluchtstroomis;• stelvastofdeademhalingnormaal,nietnormaalofafwezigis.

NB: Het kan voorkomen dat het slachtoffer in de eerste paar minuten na het ontstaan van de circulatiestilstand amper ademhaalt of af en toe een trage, happende adembeweging maakt: dit is de zogenaamde ‘agonale ademhaling’. Dit is geen normale ademhaling. Bij twijfel handelt u zoals bij niet-normale ademhaling.

5a als het slachtoffer wel normaal ademt:

• leghemindestabielezijligging;• laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-

lance;• controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.

5b als het slachtoffer niet ademt of niet normaal ademt, of u twijfelt:

• vraageenomstandereenambulancetebellenvia112envraagomeenAEDtebrengen,indienbeschikbaar.Alsualleenbent,beltuzelf112;gebruikbijvoorkeuruwmobieletelefoon.AlleenalseenAEDbinnenuwbereikis,paktudeAED.Laathetslachtofferzonodigevenalleen;

• startborstcompressiesalsvolgt:– knielnaasthetslachtofferterhoogtevandebovenarm;– plaatsdehielvanéénhandophetmiddenvandeborstkas;– plaatsdehielvanuwanderehandbovenopdeeerste;– haakdevingersvanbeidehandeninelkaar.Zorgervoordatu

geendirectedrukuitoefentopderibben,deonderstepuntvanhetborstbeenofdebovenbuik;

– positioneeruzelfloodrechtopdeborstkas,enduwdezemetgestrektearmentenminste5centimeterin,maarnietmeerdan6centimeter;

– laatnaelkeborstcompressiedeborstkasgeheelomhoogkomenzonderhetcontactermeeteverliezen.Herhaaldehandelingmeteenfrequentievantenminste100perminuut;,maarnietmeerdan120perminuut.

– hetindrukkenenomhooglatenkomenvandeborstkasmoetevenlangduren.

6a combineer borstcompressies met mond-op-mondbeademingen:

• maakna30borstcompressiesdeluchtwegvrijmetdehoofdkantel-kinliftmethode;

• knijpdeneusvanhetslachtofferdichtmettweevingersvandehanddieopzijnvoorhoofdrust;

• houddekinomhoogenzorgdatdemondietsopenblijft;• neemzelfeennormaleademteug,plaatsuwlippenomdemondvan

hetslachtofferenzorgvooreenluchtdichteafsluiting;• blaasrustigingedurende1secondealsbijeennormaleademhaling.

Alsuzietdatdeborstkasomhoogkomt,danheeftueeneffectievebeademinggegeven;

• haaluwmondvandievanhetslachtofferenkijkofdeborstkasweernaarbenedengaat;

• geefopdezelfdewijzedetweedebeademing;• detweebeademingenmogenintotaalnietmeerdan5seconden

duren;• plaatsdirectuwhandenweerinhetmiddenvandeborstkasengeef

30borstcompressies;• gadoormetborstcompressiesenbeademingenindeverhouding30:2;• onderbreekdereanimatieniet,behalvealshetslachtoffer(goed)bij

bewustzijnkomt:hijbeweegt,opentzijnogenenbegintnormaalteademen.

Als de borstkas niet omhoog komt bij een beademing: • inspecteerdemondvanhetslachtofferenverwijderzichtbarelucht-

wegbelemmering;• beoordeelofudehoofdkantel-kinliftmethodegoeduitvoert;• geefnietmeerdan2beademingenperkeerengaonmiddellijkdoor

met30borstcompressies.

Alseentweedehulpverleneraanwezigis,wisseldanelke2minutenomvermoeidheidtevoorkomen.Onderbreekbijhetwisselendeborstcompres-sieszokortmogelijk.

6b basale reanimatie zonder beademing:

Alsugeenbeademingenkuntofwiltgeven,geefdanalleenborstcompres-sies,continu,meteenfrequentievantenminste100perminuut,maarnietmeerdan120perminuut.

7 Zodra de aeD er is:

• zetdeAEDaan;sommigeAED’sstartenautomatischnahetopenenvanhetdeksel;

• bevestigdeelektrodenopdeontbloteborstkas,terwijldeborstcom-pressiesdoorgaan(bijeentweedehulpverlener);

• voerdegesproken/visueleopdrachtenogenblikkelijkuit;• zorgervoordatniemandhetslachtofferaanraaktalsdeAEDhet

hartritmeanalyseert.

8a De aeD geeft wel een schokopdracht:

• zorgdatniemandhetslachtofferaanraakt;• drukopdeschokknopalsdeAEDditzegt.EenvolautomatischeAED

geeftdeschokzelf;• volgdegesproken/visueleopdrachtenvandeAEDaltijddirectop.

Startdusdirectmetborstcompressies.

8b De aeD geeft geen schokopdracht:

• volgdegesproken/visueleopdrachtenvandeAEDdirectopenstartmetborstcompressies.

9 ga door met reanimatie totdat:

• professionelezorgverlenersdereanimatieovernemen;of• hetslachtofferbijbewustzijnkomt:hijbeweegt,opentzijnogenen

begintnormaalteademen;of• uuitgeputbent.

Volgorde van handelen bij de stabiele zijligging

• knielnaasthetslachtofferenzorgervoordatzijnbenengestrektzijn;• legdedichtstbijzijndearmvanhetslachtofferinrechtehoekmethet

lichaam;• buigdeanderearmoverdeborstenlegdezemetdehandrugtegende

wangvanhetslachtoffer.Houddezehandvast;• uheeftuwanderehandvrijomdeknievanhetverstliggendebeente

buigen,terwijldevoetopdegrondblijft;• trekditgebogenbeennaarutoe,terwijludehandvanhetslachtoffer

tegenzijnwanghoudt.Deheupendeknievanhetbovenstebeenmoetenineenrechtehoekliggen;

• zorgdatdeelleboogdegrondraakt;• kantelhethoofdwatnaarachterenomerzekervantezijndatde

luchtwegvrijis;• zonodigkandehandonderdewangvanhetslachtofferhelpenhet

hoofdachterovertehouden;• controleerofdeademhalingnormaalgeblevenis;• laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-

lance;• controleerregelmatig,maartenminsteelkeminuutofdeademhaling

normaalblijft.

Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een volwassene

Beoordeelernst

Mildeluchtwegbelemmering(effectievehoest)

Ernstigeluchtwegbelemmering(Niet-effectievehoest)

bewusteloos

Bel112

Startbasalereanimatie

bij bewustzijn

5rugslagen5buikstoten

moedig aan tot hoestenControleerregelmatig:

-ofdeluchtwegbelemmeringopgehevenis

-ofdeluchtwegbelemmeringernstigwordt

Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een volwassene (tevens geschikt voor kinderen ouder dan 1 jaar)

Eenvreemdvoorwerpkandeluchtweggedeeltelijkofhelemaalafsluiten.Alsdeluchtweggedeeltelijkisafgesloten,zalhetslachtoffernoghoorbaarhoestenenademhalen,ennaarzijnkeelgrijpen.Bijeenvolledigeafslui-tingvandeluchtwegzalhetslachtofferhoestbewegingenmakenzondergeluid,kanhijamperofnietademen,kleurtblauwenzaluiteindelijkhetbewustzijnverliezen.

1 als het slachtoffer nog ademt en effectief hoest:

• moedighemaanteblijvenhoesten,maardoeverderniets.

2 als het slachtoffer niet (effectief) hoest en bij bewustzijn is:

• geefalsvolgt5slagenopderugtussendeschouderbladen:– gaaandezijkantietsachterhetslachtofferstaan;– ondersteundeborstkasmetéénhandenlaathetslachtoffer

vooroverbuigen;– geefmetdehielvanuwhandsnelnaelkaar5slagentussende

schouderbladen;• controleerofdeslagendeluchtwegbelemmeringhebbenopgeheven;• hebbendeslagenhunwerknietgedaan,voerdan5keerbuikstoten

(Heimlichmanoeuvre)uit:– gaachterhetslachtofferstaanenslauwarmenomhetbovenste

deelvandebuik;– laathetslachtoffervooroverleunen;– maakeenvuistenplaatsdezeophetbovenstedeelvandebuik;– pakdevuistmetuwanderehandentrekmeteensnellebeweging

naarutoeennaarboven;– herhaaldit4keer;

• alsdeluchtwegbelemmeringnogsteedsbestaat,blijftuderugslagenendebuikstotenmetelkaarafwisselen.

3 als het slachtoffer het bewustzijn verliest:

• leghetslachtoffervoorzichtigopdegrond;• zorgdatmeteeneenambulancewordtopgeroepenvia112;• startdebasalereanimatiemet30borstcompressies(vanaf5bvandit

hoofdstuk).

Nahetverwijderenvanhetvoorwerpkaneenstukjeachterblijvenindeluchtpijpencomplicatiesgeven.Hetslachtofferblijftbijvoorbeeldhoesten,heeftmoeitemetslikkenofhoudthetgevoeldaterietsinzijnkeelzit.Ookishetmogelijkdatdoordehulpverleningshandelingeninwendigeorganenbeschadigdworden.Hetslachtoffermoetzichdaaromaltijddooreenartslatenonderzoeken.

Naderetoelichtingbijderichtlijnen

De veiligheid van de hulpverlener Deveiligheidvandehulpverlenerenhetslachtofferstaatvoorop.Barrière-middelenbijdemond-op-mondbeademing,zoalsbepaaldefiltersofbeschermendemaskersmeteenéénrichtingsventiel,zijnineenlaborato-riumonderzocht.Dezebarrièremiddelenkunnendeoverdrachtvanbacte-riënvoorkómen.Eris(nog)geenonderzoekgedaannaardeeffectiviteitvandiebarrièremiddelenindepraktijk.Maaromdathetrisicovanziekte-overdrachtzeerlaagis,lijkthetredelijkomtestartenmetbeademingzonderbarrièremiddel.

Het vaststellen van een circulatiestilstandHetvoelennaarpulsaties,zoweldoorleekhulpverlenersalsdoorprofessio-nelezorgverleners,isgeenaccuratewijzeomdecirculatiestilstandvasttestellen.Decirculatiestilstandwordtuitsluitendvastgesteldaandehandvantweecriteria:• hetslachtofferreageertniet,èn• hetslachtofferademtnietnormaalofdeademhalingisafwezig.

Meldkamercentralistenwordengetraindomeenprotocol“vermoedenhartstilstand”testarten,opbasisvanbovengenoemdecriteria.

Vooraldeagonaleademhaling,diebijongeveer40%vandeslachtoffersindeeersteminutenbijeencirculatiestilstandvóórkomt,geeftveelverwar-ring.Leekhulpverlenersmoetenlerenditteherkennenengoedbeseffendathetgeeneffectieveademhalingis.Ookmoetenzezichrealiserendathetjuisteenindicatieisomdirecttebeginnenmetreanimeren.

Voorhetbeoordelenvanhetsuccesvaneenreanimatiedooreenleekhulp-verlenerbaseertdezezichopdetekenenvanbewustzijn:hetslachtofferbeweegt,opentzijnogenenbegintnormaalteademen.

Beademing blijft een onderdeel van basale reanimatieSomszietmenertegenopommond-op-mondbeademingtegeven,vooralbijeenonbekendslachtoffer.Dierstudieshebbenaangetoonddatbasalereanimatiezonderbeademingeffectiefisindeeerstepaarminutenbijeencirculatiestilstanddienietdoorverdrinking,verstikkingofverslikkingisveroorzaakt.Alsdeademwegopeniskunnendeagonaleademhalingende

borstcompressiesvoorenigeluchtuitwisselingzorgen.Uitdiestudiesblijktookdatbasalereanimatiezonderbeademingin2tot4minutenleidttotuitputtingvandezuurstofreserves.Verschillendewetenschappelijkeonderzoekenbijmensensuggererendatbasalereanimatiemetenzonderbeademinggelijkwaardigzijn.Maaralleonderzoekenlateninhetmiddenofbasalereanimatiezonderbeademingmindereffectiefis.

Borstcompressiesincombinatiemetbeademingisdaaromdemethodebijuitstekvoorreanimatiedoordegetraindeleekhulpverlenersendeprofes-sionelehulpverleners.

Basalereanimatiezonderbeademingisaltijdbeterdangeenreanimatie.Leekhulpverlenerswordenaangespoordombasalereanimatiezonderbeademinguittevoerenindien:• zijnietkunnenofwillenbeademen• zijnietgetraindzijnenvandemeldkamercentralistviadetelefoon

reanimatie-instructieskrijgen.

Alszuurstoftekortdeoorzaakisvandecirculatiestilstand,zoalsbijverdrinking,verstikkingofverslikking,danmoetendeborstcompressiesaltijdgecombineerdwordenmetbeademing.Bijkinderenispraktischaltijdeenzuurstoftekortdeoorzaakvandecirculatiestilstand.Basalereanimatiemetbeademingisdanookessentieel.

De borstcompressies Meestalkunnenhulpverlenersdejuisteplekopdeborstkasgoedvindenzonderdekledingteverwijderen.Ditlevertaanzienlijketijdwinstop.Ontblootdeborstkasalleenbijsterketwijfeloverdecorrecteplaatsingvandehanden.Maakeendikkejasaltijdopen.

Borstcompressiesdienenzokortmogelijktewordenonderbroken.Onder-zoekheeftuitgewezendatborstcompressiesvaakonnodiglangwordenonderbrokenmeteenongunstigergevolgvoordeuitkomstvandereanima-tie.Ditmoetinhetonderwijssterkwordenbenadrukt.Deonderbrekingvanborstcompressiesisminimaaldoor:• eensnellebeoordelingvandeademhaling(maximaal10seconden);• detweebeademingeninmaximaal5secondentegeven;• metborstcompressiesdoortegaantijdenshetbevestigenvande

AED-elektroden;• degesproken/visueleopdrachtenvandeAEDdirectuittevoeren.

De AED HetgebruikvandeAEDiseenintegraalonderdeelvandebasalereanimatiedoorleekhulpverleners.DetoepassingvandeAEDisveiligbijgebruikdoordeleekhulpverlener.Eensystematischliteratuuroverzichtna1997leverdeslechtséénongewenstvoorvalophetgevenvaneenschok.

DeAEDheeftdeuitkomstvanreanimatieaanzienlijkverbeterd.AED’swordenmetsuccestoegepastbijreanimatiesindepubliekeruimte,inopenbaregebouwen,sportgelegenhedene.d.DeverbeteringvandeoverlevingmetdeAEDrechtvaardigtverdereintensiveringvandeplaatsingervaninhetopenbaregebied,inhetbijzonderinwoonwijkenomdatongeveer80%vandeslachtoffersvaneencirculatiestilstandthuisis.

De opdrachten van de AEDDegesproken/visueleopdrachtendienentevoldoenaandeRichtlijnenReanimatiedievantoepassingzijninNederlandenBelgië.Eenvoorbeeldisdatmennahettoedienenvaneenschokdirectdeborstcompressieshervat.

Gebruik van de AED in een natte omgevingEenAEDkanzonderbezwaarenopdegebruikelijkewijzewordengebruiktineenvochtigeomgeving,zoalsinderegenofaanderandvaneenzwembad.Bijeenslachtofferdatnatis(bijvoorbeeldeendrenkeling)moetdeborstkaseerstafgedroogdwordenomdeelektrodengoedtekunnenbevestigen.

Gebruik van de AED bij kinderenDedooreenstandaardAEDafgegevenenergieishogerdande4J/kglichaamsgewichtdievoorkinderenwordtaanbevolen.SommigeAED’shebbenspecialeelektrodendieervoorzorgendathetkindminderstroomkrijgt,andereAED’shebbendeaanpassingínhetapparaatdoorgevoerd.Voorkinderenvan0-8jaarwordtbijvoorkeureenAEDmetaanpassingenvoorkinderengebruikt,maaralsdezenietvoorhandenismagookeenstandaardAEDvoorvolwassenenwordengebruikt.Voorkinderenouderdan8jaarwordtdestandaardAEDvoorvolwassenengebruikt.

Luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerpDeherkenningvaneenluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpisdesleuteltoteensuccesvolleafloop.Verwarditdanooknietmeteenhartaanval,epilepsie,flauwvallenofanderebeeldendiepassenbijeenplotselingverminderdeofveranderdeademhaling,blauwaanlopenofverliesvanbewustzijn.

Stabiele zijligging Depatiëntmoetstabielopzijnzijliggen,zonderdrukopdeborstdiedeademhalingkanbelemmeren.DeEuropeseReanimatieraadvermeldtdaterdiversevariatiesvandestabielezijliggingzijn,elkmeteigenvoordelen.DeBelgischeendeNederlandseReanimatieRadenvragenondermeerextraaandachtvoordeplaatsingvandeelleboogvandebovenliggendearm.Dezemoetdegrondraken.

Basale reanimatie van kinderen en drenkelingen Wanneerhulpverlenersgeenspecialetrainingindebasalereanimatievankinderenhebbengevolgd,durvenzijkinderenvaakniettereanimerenuitangstschadeaanterichten.Dezeangstisongegrond;hetisbeterdebasalereanimatievanvolwassenenopeenkindtoetepassendanhetkindaanzijnlotovertelaten.Nietsdoenisdusschadelijker!Eendergelijkadviesgeldtookvoordedrenkeling.Alsugeenspecialetrainingheeftgehad,volgtuhetprotocolvandebasalereanimatievaneenvolwassene.

Voordegenendiemeerwillenweten,ofberoepsmatigmoetenweten,overdebasalereanimatievankinderenofdrenkelingenzijnerspecialelespro-gramma’s.

De natte pasgeboreneDenadrukligtophetafbindenvandenavelstreng,afdrogenenwarmhouden.Alsdepasgeborenedaarnaniethuilt,dientdeluchtweggeopendtewordenenzonodigvoorzichtigbeademdteworden.Dezehandelingenzijnmeestalvoldoendezodatborstcompressiesnietnodigzijn.

Uitsluitend voor nederland:

De niet-reanimeren verklaringEenniet-reanimerenverklaringkandooreenpersoonwordenopgesteldenalsdezeaaneenaantaleisenvoldoet(handgeschreven,ondertekend,vaneengeboortedatumenvandedatumvanondertekeningvoorzien)magwor-denaangenomendatdezedewensvandebetrokkeneweergeeft.DeNederlandseVerenigingvooreenVrijwilligLevenseinde(NVVE)verstrektsindsnajaar2007eenniet-reanimerenpenning.Dezepenning,gedragenaaneenhalskettinkje,isvoorzienvaneenpasfoto,denaam,degeboorte-datumendehandtekeningvandeeigenaar.Dezepenningheeftdezelfdebetekenisalseenwilsverklaringoppapierendientgerespecteerdteworden.

Eenreanimatiepoginghoeftniettewordenondernomenalsvóóraanvangduidelijkisdatdepatiënteenrechtsgeldigeniet-reanimatieverklaringheeft.Maarleekhulpverlenersdienenbijiemandmeteencirculatiestilstandnietopzoektegaannaareenwilsverklaring(geschrevenverklaringdanwelniet-reanimerenpenning).Zowordtvoorkomendatdereanimatiepogingwordtuitgesteldendeuitkomstvandereanimatienadeligwordtbeïnvloed.Vaakzaldeaanwezigheidvaneenniet-reanimerenpenningbijaanvangvaneenreanimatienietwordenopgemerkt,omdatdeborstkasvanhetslachtof-ferbijbasalereanimatienietbehoefttewordenontblootenookalsdatwelhetgevalis,kandepenningonopgemerktblijvenalsdezenaardenekofrugisverschoven.Erkanmetnamevoordeleekhulpverlenerverwarringontstaanalslatertijdensdereanimatiedeniet-reanimerenwensduidelijkwordt,bijvoorbeeldalsdeborstkaswordtontblootomdeelektrodenvandeAEDaantebrengen.Hetkanvandeleekhulpverlenernietwordengevergddatdezezijnreanimatiepoginggaandedeprocedurestaakt.Hetbesluitomopdezegrondeenreanimatiepogingtestakenwordtovergelatenaandeprofessio-nelehulpverlenerdienaarverwachtingenkeleminutenlaterzalarriveren.

Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals

Introductie

Indienbasalereanimatievaneenkindnodigis,wordtaanhulpverlenerszonderspecifieketrainingindebasalereanimatievankinderengeadviseerdomhetalgoritmevoorvolwassenentevolgen.Dehieronderbeschrevenrichtlijnenzijnspecifiekbedoeldvoornietmedischprofessionelehulpverlenersdiemeerwillen,ofberoepsmatigmoetenweten,overdereanimatievankinderen.Dithoofdstukgaatoverdereanimatievankinderenvan0-1jaar(exclusiefde“natte“pasgeborenen)enkinderenvan1jaarenouder.

Veranderingeninderichtlijnenvandebasalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals

• Bellenvanhetalarmnummer112gebeurtbijvoorkeurpermobieletelefoon

• Deadequatedieptevanborstcompressieswordtbenadrukt.Deborstkasmoetminstenseenderdevandediepteingedruktworden.Naiederecompressiemoetdeborstkasvolledigomhoogkomen.

• Defrequentievanborstcompressiesistenminste100perminuut,maarnietmeerdan120perminuut.

• Devingertoppenofdehand(en)wordeninhetmiddenvandeborstkasgeplaatst.

• DestandaardAED’s(voorvolwassenen)mogenookbijkinderenjongerdan8jaarwordengebruiktalsergeenkinder-AEDvoorhandenis.

• BorstcompressieswordennietonderbrokentijdenshetaanbrengenvandeAED-elektroden.

• DerichtlijnenvoorluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpzijngelijkaandievandeRichtlijnen2005.

Basalereanimatievankinderendooranderendangespecialiseerdezorgprofessionals29

algoritme basale reanimatie van kinderen door PblS leek

Roephulp

Opendeluchtweg

Laat112bellen

Alleen?Na1minuut:bel112

Geennormaleademhaling

Geef5initiëlebeademingen

15borstcompressies2beademingen

als kind niet reageert(nietwakkerwordt,nietbeweegt,nietnormaalademt)

Kindreageertniet

Volgordevanhandelen

Volgorde van handelen bij de basale reanimatie van kinderen door anderen dan gespecialiseerde zorgprofessionals

1 Zorg ervoor dat het kind, de omstanders en uzelf veilig zijn.

2 Kijk of het kind reageert:

• Schudvoorzichtigaanzijnschoudersenvraag:“Gaathet?”

3a als het kind wel reageert:

• Laathetkindindehoudingliggenwaarinuhetaantreft,tenzijergevaardreigt.

• Probeerteachterhalenwateraandehandisenzorgzonodigvoorhulp.

• Controleerhetkindregelmatig.

3b als het kind niet reageert:

• Roepomhulp.• Draaihetkindopzijnrug.• Maakdeluchtwegvrij

– Bijkinderenjongerdanéénjaar:· Houdhethoofdmethetgezichtrechtnaarbovenzostil

mogelijk.Kantelhethoofdniet.· Plaatstegelijkertijdeenvingertoponderdepuntvandekinen

tildezeop.– Bijkinderenouderdanéénjaar:

· Houdhethoofdineenietsnaarachterengekanteldepositiezostilmogelijk.

· Plaatstegelijkertijdtweevingertoppenonderdepuntvandekinentildezeop.

4 houd de luchtweg open en kijk, luister en voel maximaal 10 seconden naar normale ademhaling.

• Kijk ofdeborstkasomhoogkomt.• luister aan demondendeneusofuademhalinghoort.• Voel metuwwangofhetkinderluchttegenademt.

NB. Kijk, luister en voel gedurende maximaal 10 seconden alvorens te beslissen of het kind normaal ademt. In de eerste paar minuten bij een circulatie-stilstand kan het zijn dat het kind amper ademhaalt of onregelmatig en/of luidruchtig naar lucht hapt. Dit is geen normale ademhaling - ook bij twijfel - handel dan alsof het kind niet normaal ademt.

5a als het kind wel normaal ademt:

• Leghetopzijnzij,zomogelijkindestabielezijligging.Ziealineaoverdestabielezijligging.

• Laatbellenofbelzelfhetalarmnummer112envraagomeenambu-lance.

• Controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.

5b als het kind niet normaal ademt of als de ademhaling afwezig is of als u twijfelt:

• Vraageenomstandereenambulancetebellenvia112eneenAEDtehalen,indienbeschikbaar.

• als u alleen bent, reanimeer eerst 1 minuut alvorens hulp te halen.

• Geefvijfbeademingenzoalshieronderbeschreven.

Een kind jonger dan één jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmetdehierbovenbeschrevenmethoden

(3b).• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondenneusvanhetkind

zodatergeenluchtkanontsnappen.Mochthetkindtegrootzijnomuwlippenomzowelzijnmondalsneustesluiten,beademdanalleenviadeneusterwijludemondsluit,ofandersom.

• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;deborstkasmoetomhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.

• Haaluwmondvanhetkindterwijldeluchtwegweervrijkomt.Deborstkaszakt.

• Geefintotaalvijfbeademingen.

Een kind ouder dan één jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmetdehierbovenbeschrevenmetho-

den.• Knijphetzachtegedeeltevandeneusdichtmetuwduimenwijsvinger

vandehanddieophetvoorhoofdligt.• Opendemondeenbeetjeenblijfdekinomhoogtillen.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondvanhetkindzodater

geenluchtkanontsnappen.• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;deborstkasmoet

omhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.• Haaluwmondvandievanhetkindterwijldeluchtwegweervrijkomt.

Deborstkaszakt.• Geefintotaalvijfbeademingen.

Als de beademing niet resulteert in het omhoog komen van de borstkas:• Controleerofudehandelingomdeluchtwegteopenencorrect

uitvoert,inhetbijzonderofudeneknietoverstrektbijkinderenjongerdanéénjaar.Bijouderekinderenkanhetsomsnodigzijnomhethoofdjuistietsmeernaarachterentekantelen.

• Opendemondvanhetkind,kijkkortenverwijderzichtbarevoorwer-pen.Veegnietblindmetuwvingerindemondvanhetkind.

Doemaximaal5pogingenomeffectievebeademingentegeven.Alshetnietluktomdeborstkasomhoogtekrijgengadandirectdoormetborstcompressies.

6a als het kind reageert, wakker wordt: het beweegt, opent zijn ogen of begint normaal te ademen:

• Gazonodigdoormetbeadementotdathetkindzelfeffectiefbegintteademen.

• Alshetkindnormaalgaatademen,leghetkindopzijnzij,zomogelijkinstabielezijliggingalshetbewusteloosblijft.

• Stuuriemandomhulptehalenofgazelf-voorzovernognietgedaan-bel112,bijvoorkeurpermobieletelefoon.

• Controleerelkeminuutofdeademhalingnormaalblijft.

6b als het kind niet reageert, niet wakker wordt: het beweegt zich niet, opent zijn ogen niet en ademt niet normaal:

• Beginmetborstcompressies.

Borstcompressies bij een kind jonger dan één jaar :• Plaatsdetoppenvandewijs-enmiddenvingervanéénhandinhet

middenvandeborstkas.Drukdeborstkasminstens1/3vandedieptevandeborstkasin(ongeveer4cm).Weesnietbangomdrukuitteoefenen.Doedittenminste100keerperminuut,maarnietmeerdan120perminuut.

• Laatdeborstkasnaelkeborstcompressiehelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.

Borstcompressies bij kinderen ouder dan één jaar:• Plaatsdehielvanéénhandinhetmiddenvandeborstkas;• Zorgervoordatugeendirectedrukuitoefentopderibben,de

onderstepuntvanhetborstbeenofdebovenbuik;• Steluverticaalbovendeborstkasopendrukmetgestrektearmde

borstkasminstens1/3vandedieptevandeborstkasin(ongeveer5 cm).Doedittenminste100keerperminuut,maarnietmeerdan120perminuut

• Bijgroterekinderenofalsdehulpverleneraandetengerekantismoetdehielvandeanderehandbovenopdeeerstegeplaatstworden.Vouwdevingersinelkaaromvoldoendedrukuitteoefenenenomcontactmetderibbentevoorkomen.

• Laatdeborstkasnaelkeborstcompressiehelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.

7 combineer borstcompressies met mond-op-mondbeademing.

• Openna15borstcompressiesdeluchtwegengeef2beademingenzoalshierbovenbeschreven(5b).

• Gadoormetborstcompressiesenbeademingenineenverhoudingvan15:2.

• Stopalleenvooreencontrolealshetkindreageert,wakkerwordt:hetbeweegt,opentzijnogenofbegintnormaalteademen.Onderbreekandersdereanimatieniet.

Alseentweedehulpverleneraanwezigis,wisseldanelke2minutenomvermoeidheidtevoorkomen.Onderbreekbijhetwisselendeborstcompres-sieszokortmogelijk.

8 Zodra de aeD er is:

• ZetdeAEDaan.Brengdeelektrodenopdeontbloteborstkasvanhetkindaan.Indienermeerdanéénhulpverleneris,gaatééndoormetborstcompressiesterwijldeanderdeelektrodenbevestigt.

• Gebruikbijkinderenjongerdan8jaarbijvoorkeureenvoorkinderenaangepasteAED.GebruikanderseenstandaardAED.

• IndiendeAEDelektrodentegrootzijnvoorhetkindennietopdeborstkaspassen,plakdanéénelektrodemiddenopdeborstkasendeandereelektrodeopderugtussendeschouderbladen.

• Voerdegesproken/visueleopdrachtenuit.• ZorgdatniemandhetkindaanraaktalsdeAEDhethartritmeanaly-

seert.9a De aeD geeft wel een schokopdracht:

• Zorgdatniemandhetkindaanraakt.• DrukopdeschokknopzodradeAEDditzegt.EenvolautomatischeAED

geeftdeschokzelf.• VolgdeinstructiesvandeAEDexactopenstartdirectmetborstcom-

pressiesenbeademingenindeverhouding15:2.

9b De aeD geeft geen schokopdracht:

• VolgdeinstructiesvandeAEDexactop.• Gadirectdoormetborstcompressiesenbeademingenindeverhouding

10 ga door met basale reanimatie totdat:

• hetkindreageert,wakkerwordt:hetbeweegt,opentzijnogenofbegintnormaalteademen;of

• dereanimatiedoorprofessionelezorgverlenerswordtovergenomen;of • uuitgeputbent.

Volgorde van handelen bij stabiele zijligging

Legeenbewustelooskindmeteenvrijeluchtwegenspontaneademhalinginstabielezijligging:• Leghetkindzoveelmogelijkopzijnzij,metdemondomlaag.Zo

kunnenvloeistoffengemakkelijkzijnmonduitlopen.• Legzonodigeenkleinkussenofopgeroldedekenachterzijnrugom

dehoudingstabieltemaken.• Ermaggeendrukopdeborstkaszijndiedeademhalingkanbemoeilij-

ken.• Hetmoetmogelijkzijnhetkindmakkelijkenveiligopzijnzijenweer

terugopzijnrugteleggen.Houddaarbijrekeningmetmogelijknekletsel.

• Zorgervoordatdeluchtweggoedtoegankelijkblijftopdatudezeregelmatigkuntbeoordelen.

• Destabielezijliggingvoorvolwassenenistevenstoepasbaarbijkinderen.

Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een kind

Herkenning van de luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp Eenbelemmeringvandebovensteluchtwegdooreenvreemdvoorwerpwordtgekenmerktdoorhetplotselingoptredenvaneenmoeilijkeademha-ling,hoesten,kokhalzenofstridor(abnormaalademgeluid).Andereaandoeningenzoalsinfectiesvandeluchtweglatenhetzelfdebeeldzien,maartredeninhetalgemeengeleidelijkop.DezeaandoeningenmoetenNIETmetdehieronderbeschreventechniekenvoorhetverwijderenvaneenvreemdlichaamwordenbehandeld.Luchtwegbelemmeringdooreenvreemdlichaamishetmeestwaarschijnlijkalshetkindkortvoorhetoptredenvanklachtenaanhetetenwasofmetkleinevoorwerpenzattespelen.Eenvreemdvoorwerpindeluchtweglokteenhoestreactieuit.Eenspontanehoestiseffectieverenveiligerdanwelkemanoeuvredooreenhulpverlenerdanook.Alshetkindnietofnieteffectiefhoest(zieonder)enhetvoorwerpdeluchtwegvolledigblokkeert,zalhetkindzeersnelstikken,tenzijdehulpverlenersneleneffectiefingrijpt.Demeesteverstikkingengebeurenalshetkindaanhetetenofspelenis,vaakinaanwezigheidvaneenouder,eenverzorger.Erisdaarommeestaleengetuigeaanwezig,diekaningrijpenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis.

Volgorde van handelen bij verstikking/verslikking van een kind

Beoordeelernst

milde luchtwegbelemmering(effectievehoest)

ernstige luchtwegbelemmering(Niet-effectievehoest)

bij bewustzijn

5slagenopderugendanbijeen•kind<1jaar:

5borstcompressies•kind>1jaar:5buikstoten

bewusteloos

Bel112

Openluchtweg5beademingen

Startbasalereanimatie

moedig aan tot hoestenControleerregelmatig:

-ofdeluchtwegbelemmeringopgehevenis

-ofdeluchtwegbelemmeringernstigwordt

het verwijderen van het vreemde voorwerp bij luchtwegbelemmering

1 Veiligheid en hulp halen

Veiligheidstaatvoorop.Hulpverlenersmoetenzichzelfnietingevaarbrengenenhetstikkendekindopdemeestveiligemanierhelpen:

• Alshetkindeffectiefhoest,moedigdanalleenaanomdoortehoesten.Blijfhetkindgoedindegatenhouden.

• Alshetkindnieteffectiefhoest,roep direct om hulp enbeoordeelhetbewustzijn.

•2 als het kind (nog) bij bewustzijn is maar niet effectief hoest

• Geefhetdan5slagenopderug(zieonder).• Helpendeslagenopderugniet,geefdanborstcompressies bij

kinderen jonger dan één jaar ofbuikstoten bij oudere kinderen.Dezehandelingenbootsenhoestenna.Zoverhoogtdedrukindeborstkasenkanhetvreemdevoorwerploskomen.

Slagen op de rug

Bij een kind jonger dan één jaar: • Leghetkindopdebuikmethethoofdnaarbeneden.• Eenzittendeofknielendehulpverlenerkanhetkindveiligoverzijn

schootleggen.• Ondersteunhethoofdmeteenhanddoordeduimopeenhoekvande

onderkaakteplaatsenentweevingersopdeanderehoekvandeonderkaak.

• Druknietophetzachtedeelonderdekaak.Ditkandeluchtwegbelem-meringverergeren.

• Geefmetdehielvandeanderehandmaximaal5slagentussendeschouderbladen.

• Probeerbijvoorkeurperslaghetvoorwerplostemakendanalle5slagenachterelkaartegeven.

Lukthetniethetvreemdevoorwerpmetslagenopderugteverwijderenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis,probeerdanborstcompressies.

Bij een kind ouder dan één jaar: • Slagenopderugzijneffectieveralshethoofdnaarbenedenisgericht.• Eenkleinkindkanoverdeschootwordengelegd.• Luktditniet,ondersteunhetkinddanenlaathetvooroverleunenbij

hetgevenvanslagenopderug.• Geefmaximaal5slagenopderug.Lukthetniethetvreemdevoorwerpmetslagenopderugteverwijderenterwijlhetkindnogbijbewustzijnis,probeerdanbuikstoten(Heimlichmanoeuvre).

geen buikstoten bij kinderen jonger dan één jaar, maar borstcompressies.

Borstcompressies bij een kind jonger dan één jaar:• Leghetkindopzijnrugmethethoofdnaarbeneden.Eenveilige

manieromdezehoudingtebewerkstelligenisomhetkindopuwvrijearmtelatenrustenmetuwhandomhetachterhoofd.Laatuwarmopuwdijbeenrusten.

• Lokaliseerdezelfdeplekalsvoordebasalereanimatie(inhetmiddenvandeborstkas)enplaatshiertweevingertoppen.

• Geef5borstcompressies,diekrachtigerzijndandeborstcompressiesbijbasalereanimatie.Geefeencompressieperseconde.

Buikstoten bij een kind ouder dan één jaar: • Staofknielachterhetkind.Omarmzijnlichaammetuwarmenonder

dezijne.Laathetkindeenbeetjenaarvorenleunen.• Maakeenvuistenplaatsdezetussendeborstkasendenavel.• Pakdevuistmetuwanderehandentrekdezemeteensnellebeweging

naarutoeennaarboven.• Geefmaximaal5buikstoten.• Pasopdatugeendrukuitoefentophetborstbeenofdeonderste

ribbenombeschadigingvaninterneorganentevoorkomen.

Beoordeel de conditie van het kind opnieuw • Alshetvoorwerpnogvastzitenhetslachtofferbijbewustzijnis,ga

dandoormet5slagenopderugen5borstcompressies(kinderenjongerdaneenjaar)of5buikstoten(kinderenouderdaneenjaar).

• Roephulpoflaathulphalen-112bellen-alsditnognietisgebeurd.• Laathetkindnietalleeninditstadium.

Beoordeeldeconditievanhetkindopnieuwalshetvoorwerpverwijderdis.Eendeelvanhetvoorwerpkanachterblijvenindeluchtwegencomplica-tiesgeven.Zoekbijdeminstetwijfelmedischehulp.Ookishetmogelijkdatdoordehulpverleningshandelingeninwendigeorganenbeschadigdworden.Hetkindmoetzichdaaromaltijddooreenartslatenonderzoeken.

3 bewusteloos kind met een luchtwegbelemmering

Alseenkindmeteenluchtwegbelemmeringdooreenvreemdvoorwerpbewusteloosisofwordt:

• Leghetkindopeenhardeplatteondergrond.• Roephulpoflaathulphalen-112bellen-alsditnognietisgebeurd.• Laathetkindnietalleeninditstadium.

Controleer luchtweg: • Opendemondenkijkeenkortmomentofeenzichtbaarvoorwerpde

luchtwegblokkeert.• Probeereenzichtbaarvoorwerpmeteenenkelepogingmetuwvingers

teverwijderen.• Doe geen blinde of herhaalde pogingen om het voorwerp te

verwijderen –hierdoorkanhetvoorwerpdieperindekeelholterakenenschadeaanrichten.

Beademingen: • Maakdeluchtwegvrijenprobeer5keertebeademen.• Kijkbijiederebeademingofdeborstkasomhoogkomt.Zoniet,

probeereersthethoofdineenbeterepositietekrijgenvoordatueennieuwepogingdoet.

Basale reanimatie: • Ganamaximaal5beademingenmeteendoormet15borstcompressies

(ziebasalereanimatiebijkinderen).• Kijknaelke15borstcompressiesofhetvreemdevoorwerpindemond

zichtbaarisalvorenstebeademen.• Probeereenzichtbaarvoorwerpineenenkelepogingmetuwvingerte

verwijderen.Alshetvoorwerpislosgekomen,controleerdandeluchtwegzoalseerderbeschreven.

• Gadoormetbasalereanimatiealshetkindnietreageertennietzelfstandigademt.

• Alshetkindnormaalademtenaldannietwakkeris,leghetkinddanindestabielezijligging.Controleerhetbewustzijnendeademhalingtenminsteelkeminuuttotdaterprofessionelehulpis.

algemene kenmerken van luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp• Hoesten,piepen,kokhalzenofstikken.• Plotselingbegin.• Korttevorenspelenmetkleinvoorwerpoftijdenseten.

effectieve hoest• Huilenofspreken• Luidhoesten• Diepinademenvoorhet

hoesten• Volledigbijbewustzijn

niet effectieve hoest• Kannietspreken• Zachtofstilhoesten• Kannietademen• Cyanose(blauwehuidskleur)• Verminderd/afwezigbewustzijn

Assistentie roepenHetisvanlevensbelangdathulpverlenerszosnelmogelijkhulphalenalseenkindhetbewustzijnverliest:• Bijaanwezigheidvanmeerdanéénhulpverlenerstarteréénmet

reanimatieterwijldeanderhulphaalteneenAED.• Alsdehulpverleneralleenis,reanimeerthij/zijeerstongeveer1

minuutalvorens112tebellen,bijvoorkeurmeteenmobieletelefoon.Neemhetkindzonodig,enindienmogelijk,meeomdereanimatiezokortmogelijkteonderbreken.Laathetkindnietalleentenzijhetnietanderskan.

• Maar,indienhetkindineens hetbewustzijnverliestendehulpverlenerisalleen,danmoetdehulpverlenerdirect112bellenalvorensmetdebasalereanimatietebeginnen.Bijzo’nplotselingeenonverwachtebewusteloosheidligtwaarschijnlijkeenhartritmestoornistengrond-slagaandecirculatiestilstand.Hettoedienenvaneenschokkannodigzijn.Hoeeerderditgebeurt,destehogerdeoverlevingskans.

Automatische externe defibrillatorDeAEDkanmeninzettenvooralleleeftijdsgroepen.Gebruikbijkinderenjongerdan8jaarbijvoorkeureenvoorhunleeftijdaangepasteAED.Maaralsdezenietvoorhandenis,magmenelkestandaardAEDgebruiken.Deelektrodenmoetenzogeplaktwordendathetharttussendeelektrodenligt.Bijeenkleineborstkaskanhetnodigzijnoméénelektrodemiddenopdeborstkasteplakkenendeandereelektrodeopderugtussendeschou-derbladen.

Preventievancirculatiestilstand

Veranderingeninderichtlijnenvandepreventievancirculatiestilstand

Buitenhetziekenhuismoetmenookaandachthebbenvooralarmsympto-mendiekunnenleidentotcirculatiestilstand.Earlywarningscore(EWS)isbelangrijkomdesnelverslechterendegehospitaliseerdepatiëntteherkennenencirculatiestilstandtevoorkomen.

Preventie

Vroegeherkenningvaneenverslechterendepatiëntenvoorkomenvancirculatiestilstandiseeneersteschakelindeoverlevingsketen/chainofsurvival.Zodraeencirculatiestilstandoptreedt,daaltdeoverlevingskanstotminderdan20%.

Prehospitaal

Circulatiestilstandwordtmeestalveroorzaaktdoorischemischehartziekten.Ineenkleindeelvandegevallenwordthetveroorzaaktdoorcongenitaleenerfelijkeaandoeningen.Ongeveerdehelftvandepatiëntenmetcirculatiestilstandbuitenhetziekenhuisheefteenvoorgeschiedenisvanhartziekten.Vaakvertonenreanimatieslachtofferseenaantalalarmsympto-men.Meestfrequenthierbijzijn:pijnopdeborst,kortademigheidensyncope.Dergelijkepatiëntendienentijdigherkendenverwezentewordennaargespecialiseerdezorg.

in-hospitaal

Preventievancirculatiestilstandbijgehospitaliseerdepatiëntenvereistopleidingvanpersoneel,monitoringvandepatiënt,herkennenvandeverslechterendepatiënteneenefficiëntalarmeringssysteem.Circulatiestilstandbijopgenomen,niet-gemonitordepatiëntenisvaakeenvoorspelbaregebeurtenis.Progressieveverslechteringvanfysiologischeparameterswordtechtervaaknietwaargenomenofslechtherkend.EensysteemomdezeverslechterendepatiëntteherkennenisdeEWS(figuur1).Ditsysteembestaatuiteenvoudigefysiologischeparametersalsbewust-zijn,ademhalingsfrequentie,SpO2,hartfrequentie,bloeddrukenlichaams-temperatuur.

Preventievancirculatiestilstand43

3 2 1 0 1 2 3

APVUscore A V P U

AHfrequentie(/min.) ≤8 9-14 15-20 21-29 ≥30

Hartfrequentie(/min) ≤40 41-50 51-100 101-110 111-130 ≥130

RRsystolisch(mmHg) ≤70 71-80 81-100 101-199 ≥200

Temperatuur(°C) ≤35 35.1-38.4 ≥38.5

Figuur 1. Voorbeeld van een Early Warning Score. Bij een score van 4 of hoger dient direct specialistisch hulp te worden geroepen.

Verschillendestudiestonenaandatmedischenparamedischpersoneeleentekortvertonenaankennisenvaardighedenvandeacutezorg.Erisnoodzaaktoteenbetereopleiding.Hetontbreektditpersoneelvaakaanzelfvertrouweneneensystematischebenaderingvandekritiekziekepatiënt.Eenrecentemeta-analyseheeftaangetoonddathetorganiserenvanin-hospitaalmedischeurgentieteams(MET’s,SIT’s)geassociëerdismeteenreductievancirculatiestilstandbuitenICU,maarnietmetafnamevanziekenhuismortaliteit.

Specialistischereanimatievanvolwassenen

Introductie

Dezerichtlijnenzijnbestemdvoordeprofessionelehulpverleners.

Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievanvolwassenen

ThoraxcompressiesThoraxcompressiesvangoedekwaliteitmoetengedurendedeALS-handelin-genzominmogelijkwordenonderbroken.

Defibrillatiestrategie Deprecordialevuistslagwordtnietmeeraanbevolen.Bijventrikelfibrillerenenpolslozeventrikeltachycardie(VF/VT)magdeeerstedefibrillatieschoknietwordenvertraagddooreersteenperiodethoraxcompressiestegeven.Thoraxcompressiesmoetendoorgaantijdenshetopladenvandedefibrilla-toromdeonderbrekingervantoteenminimumtebeperken.BijpatiëntentijdenshartcatheterisatieofonmiddellijknahartchirurgieiseensequentievandrieopeenvolgendeschokkenvoorpersisterendVF/VTaanbevolen.

MedicatieEndotrachealetoedieningwordtnietmeeraanbevolen.Indiengeenintraveneuze(IV)toedieningswegkanwordenaangelegdmoetdeintraosseuze/intraossale(IO)naaldwordengeplaatst.BijbehandelingvanVF/VTdientAdrenaline1mgenamiodaron300mgtewordengegevennadederdedefibrillatieshock.Atropinewordtnietlangeraanbevolen.

Luchtweg en ventilatieVroegtijdigeendotrachealeintubatiedientenkeltewordengedaandoorervarenpersonenmeteenminimaleonderbrekingvandethoraxcompres-sies.Naendotrachealeintubatieishetgebruikvancapnografievanbelangzowelomdepositievandeendotrachealetube(ETT)temonitorenalsomeenvroegtijdigherstelvanspontanecirculatie(ROSC)teherkennen.

DiagnostiekEchografieheefteenplaatsgekregentijdensdereanimatie.

Specialistischereanimatievanvolwassenen47

Hetalgoritme

Dearitmieëndiebijeenhartstilstandvoorkomenzijnverdeeldintweegroepen:deschokbare(VF/VT)ennietschokbareritmen(asystolieenPEA).Hetbehandelprotocolisvoorbeidegroepengelijkmetéénverschil,namelijkdenoodzaak(herhaaldelijk)tedefibrillerenindeVF/VTgroep.Verderehandelingenzoalsthoraxcompressiesvangoedekwaliteitmetminimaleonderbreking,luchtweghandelingen,intraveneuzetoegang,toedienenvanmedicatie,hetherkennenenbehandelenvanreversibeleoorzakenvanhartstilstandblijvenidentiekindetweedelenvanhetalgoritme.AlhoewelhetALS-algoritmetoepasbaarisvoorallevormenvancircula-tiestilstand,zijnbijkomendeinterventiesgeïndiceerdbijspecifiekeoorzaken.Hetgebruikvanmedicatieengeavanceerdeluchtwegtechniekenhebbennietaangetoondteleidentoteenbetereoverlevingenzijndaardooronder-geschiktaansnelleenefficiënteBLSdooromstanders,thoraxcompressiesvangoedekwaliteitensnelledefibrillatie.

Volgordevanhandelen

1 Schokbare ritmen (VF/Vt)

• Bijdeherkenningvaneenschokbaarritmemoetdedefibrillatorzosnelmogelijkwordenopgeladenterwijleenanderehulpverlenerdethoraxcompressiesvoortzet.

• Zodradedefibrillatorisopgeladen,stopkortdethoraxcompressies,controleeropveiligheidengeefdeeerstedefibrillatieschokaan150tot200Joulebifasischof360Joulemonofasisch.

• HervatonmiddellijkdeBLS30:2,zondereersthetritmeopnieuwtebeoordelenofpulsatiestecontroleren.

• Bijgeïntubeerdepatiënten,gadoormetthoraxcompressies(100/min)zonderonderbrekingzodradeETTgoedzit.Beademdanmeteenfrequentievan10keerperminuut.

• Onderbreekna2minutendeBLSomhetritmetebeoordelen.Pauzeerzokortmogelijk.

• AlsVF/VTblijftbestaan:– Geefeentweedeschokmetdemaximaleenergie.Ditgeldtvoor

zowelbifasischealsmonofasischedefibrillatoren.– Hervatdebasalereanimatieonmiddellijkgedurende2minuten,

zondervoorafgaandecontroles.– Pauzeerzokortmogelijkomhetritmeopnieuwtebeoordelen.

• AlsVF/VTblijftbestaan:geefeenderdeschokmetmaximaleenergie,hervatBLSonmiddellijkgedurende2minuten,zondervoorafgaandecontroles.

algoritme Specialistische reanimatie voor de volwassene

SlachtofferreageertnietAdemhalingnietaanwezig

ofgaspen

Roepreanimatieteam

blS 30:2totdatdefibrillator/monitor

isaangeslotenMinimaliseerelkeonderbreking

Schokbaar(VF/VT)

niet schokbaar(PEA/Asystolie)

1Shock

HervatonmiddellijkBLS

gedurende2minMinimaliseeronderbreking

HervatonmiddellijkBLS

gedurende2minMinimaliseeronderbreking

beoordeel hartritme

tijdens reanimatie:• ZorgvoorkwalitatiefgoedeBLS• Overweegluchtwegtechnieken,zuurstof,

capnografie• GeefononderbrokenthoraxcompressiesnaETT• IV/IOtoegang• Geefadrenalineelke3-5minuten• Overweegoverigemedicatie• Corrigeerreversibeleoorzaken

reversibele oorzakenHypoxieHypovolaemieHypo/hyperkaliemie/MetaboolHypothermie

Tensie(spannings)pneumothoraxTamponadevanhethartToxinenThrombo-embolie(coronairofpulmonaal)

Postreanimatiezorg• ABCDE-benadering• Optimaliseeroxygenatieen

ventilatie• 12-afleidingenECG• Behandelonderliggende

oorzaken• Therapeutischehypothermie/

temperatuurcontrole

• Geef1mgAdrenalineintraveneus/intraossaal(IV/IO)enherhaalditomde3-5minuten(ditisomdeanderedefibrillatie).

• Geefamiodaron300mgIV/IOinbolus.BijpersisterendVF/VTgeefdevolgendedosisvan150mgnadevijfdeschok.BijrecidiefVF/VTwordteropnieuwgedefibrilleerd,gevolgddooramiodaron150mgindiendetotaledosisvan450mgnognietbereiktis.

• Denkaanreversibeleoorzaken(4H’sen4T’s).

• Alserna2minutenBLSgeorganiseerdeelektrischeactiviteitzichtbaaris,controleerdepulsaties:– Bijtwijfeloverdepulsaties,vervolghetalgoritmeniet-schokbare

ritmen.– BijROSC,startdepostreanimatiezorg.

• Alsdemonitorasystolielaatzien,gadirectdoormetdereanimatieenvolghetalgoritmevoorniet-schokbareritmen.

2 niet-schokbare ritmen (Pea/asystolie)

• StartdeBLSmet30:2.• Bijasystolie,controleerdeelektrodenenmonitorinstellingenzonder

onderbrekingvandeBLS.• Geef1mgAdrenalineIV/IOzosnelmogelijk.• GadoormetdeBLS30:2zolangnietisgeïntubeerd.• ZodradeETTisgeplaatst,gadoormetthoraxcompressies(100/min)

zonderonderbreking.Beademdanmeteenfrequentievan10keerperminuut.

• Denkaanreversibeleoorzaken(4H’sen4T’s).• Controleerritmeenpulsatiesna2minuten.

– Alsergeenveranderinginhetritmetezienis:· Gadirectdoormetthoraxcompressies.· Blijfhetritmenaelke2minutencontrolerenmetminimale

onderbreking.· Geefelke3-5minuten1mgAdrenalineIV/IO.

– Alshetritmeverandertengeorganiseerdeelektrischeactiviteittoont,controleerdanpulsaties.· Bijtwijfeloverdepulsaties,vervolghetalgoritme.· BijROSC,startdepostreanimatiezorg.

– AlshetritmeVF/VTtoont,gadirectdoormetdereanimatieenvolghetalgoritmevoorschokbareritmen

Overname van automatische externe Defibrillator (aeD) hulpverlening naar gespecialiseerde reanimatie (alS) hulpverlening

• IndieneenAEDisaangeslotenbijaankomstvandeambulance-ofreanimatieteamlaatmenhetapparaatzijnwerkvoortzetten.IndieneenAEDbezigismetzijnanalyseen/ofschokadviesishetnietnodigdeademhalingenpolsnogmaalstecontroleren.DehartmassagewordtalleenonderbrokenvoorritmeanalysevandeAED.

• DeAEDdieisaangeslotenwordtnietverwijderd;deeerstvolgendeanalysevandeAEDwordtafgewacht.TotdezeanalysemoetenBLS-enALS-handelingenwordenvoortgezet.De(eventuele)eerstvolgendeschokwordtmetbehulpvandeAEDgedaan.Directdaarnawordtdemanueledefibrillatoraangeslotenende2minutencyclustotdevolgenderitmeanalysewordtgestart.

• HetaantalschokkenvandeAEDwordtmeegeteldinhettotaalvoordebepalingvanhettijdstipvanmedicatietoediening.

hartmassage voor defibrillatieschok

ErisgeenbewijsdathetuitvoerenvanBLSgedurendeeenbepaaldetijdalvorensovertegaantotritme-analyse/defibrillatiedereanimatieresulta-tenverbetert.Ditwordtdanooknietlangeraanbevolen.

algoritme schokbare ritmen

Precordiale vuistslagDeprecordialevuistslagheefteenerglagesucceskansvoorhetconverterenvaneenschokbaarritme.Alleenbijmeerdereprofessionelezorgverlenerskanoverwogenwordeneenprecordialevuistslagtegevenwanneerzijzelfgetuigezijnvaneenhartstilstandbijeenpatiëntdieaandemonitorligtenwanneerzijnognietbeschikkenovereendefibrillator.Hettoedienenvandeprecordialevuistslagmagnooithetalarmerenendedefibrillatievertragen.

Defibrillatiestrategie Omdatiedereonderbrekingvandethoraxcompressiesdeuitkomstvandereanimatieongunstigkanbeïnvloeden,moetdeonderbrekingomtedefibrillerenzokortmogelijkzijn.Daaromwordtnuinaanvullingopderichtlijn2005geadviseerdomtijdenshetladenvandedefibrillatordethoraxcompressiesvoorttezetten.

Vooreenkleinegroeppatiënteniseendrie-schokstrategiegeformuleerd.Hetbetreftpatiëntentijdenseenhartcatheterisatie,post-hartchirurgieofpatiëntendieaandedefibrillatorliggenenbijwiehetontstaanvanVF/VTdirectgedetecteerdwordt.Hierbijkaneendrie-schokstrategiegehanteerdworden,waarbijtusseniedereschokhetritmegecontroleerdwordt.IndiennadederdeshockgeenROSCbereiktis,wordthetschokbaar-ritmealgoritmegevolgd.

algoritme niet-schokbare ritmen

PEAPolslozeelektrischeactiviteit(PEA)iseenhartritmezondervoelbarepulsaties.Erkunnenwelhartcontractieszijn,maardezezijntezwakomeenpolsofbloeddrukteproduceren.DeoorzakenvanPEAkunnenreversi-belenbehandelbaarzijn.

AsystolieAsystolieineenreanimatiesituatiewordtmeestalnietveroorzaaktdooreenovermatigevagaletonus.ErisderhalvegeenbewijsdatAtropinenutheeft.ControleerbijdediagnoseasystoliehetritmenauwkeurigopmogelijkeP-toppen.Indatgevalkanhethartreagerenoppacen.Controleerdeelektrodenenmonitorinstellingen.

toelichting op het volledige alS-algoritme

ThoraxcompressiesHetgevenvanBLSisvermoeiend;wisselelke2minutendepersoondiethoraxcompressiesgeeft.

Mechanische hulpmiddelen en alternatieve technieken voor thoraxcompressiesDezehulpmiddelenentechniekenkunnendekwaliteitvandethoraxcom-pressiesverbeteren.Totophedentonenstudieseenverbeteringvanhetinitiëlereanimatiesuccesaan,maarnietvandeuiteindelijkeoverleving.Eenefficiëntgebruikvanaldezetechniekenenhulpmiddelenvereisteenadequateopleidingenvaardigheid.

Luchtweg en ventilatieEndotrachealeintubatieheeftnooiteenmeerwaardeopoverlevingbijreanimatieaangetoond.Hoewelendotrachealeintubatiedebestemanierisomeenpatiënttebeademen,moetmendezeluchtwegtechniekalleentoepassenalsmendaaringetraindisenervoldoendeervaringmeeheeft.Onderbreekdethoraxcompressiesnietofzominmogelijkterwijludetubeplaatst.Wellichtmoetuvragendethoraxcompressieskorttestoppenalsudestembandenpasseert.Ditmagechternietlangerdan10secondenduren.Gaweeroveropmasker-ballonbeademingalsdeintubatienietlukt.Naintubatiemoetmencontinuthoraxcompressiesgevenzonderbeade-mingspauze,waardoordedoorbloedingvandekransslagaderenbehoudenblijft.Eensupraglottischeluchtwegtechniekiseenaanvaardbaaralternatiefalsmendeendotrachealeintubatietechniekonvoldoendebeheerst.Wanneerdezetechniekwordtgebruikt,kunnenookcontinuthoraxcompressieswordengegevenzonderbeademingspauze,tenzijeenaanzienlijkluchtlekleidttotinadequateventilatie.Indatgevaldientde30:2-ratioopnieuwtewordengehanteerd.

Tijdensdereanimatiewordt100%zuurstoftoegediend.ZievoordezuurstoftoedieningnaROSChethoofdstukPostreanimatiezorg.

CapnografiekannietalleenhelpenomdecorrectepositievandeETTtebevestigen,maarookomROSCteherkennenzonderthoraxcompressiesteonderbreken.DitlaatstekantoedieningvanAdrenalinebijeenhersteldecirculatievermijden.

Mogelijk reversibele oorzaken Dezewordenintweegroepenopgedeeld,de4H’sen4T’s:• Hypoxie.• Hypovolemie.• Hyper-/hypokaliëmie,hypocalcemie,acidoseenanderemetabole

afwijkingen.• Hypothermie.

• Tensie(spannings)pneumothorax.• Tamponade(harttamponade).• Thrombo-embolischeofmechanischeobstructie

(bijvoorbeeldlongembolie/coronairethrombus).• Toxischesubstanties.

Hypovolemieiseenpotentieelreversibeleoorzaakvandehartstilstand.Dienzosnelmogelijkvloeistoffentoe.Indebeginfasevandereanimatieheefthetgebruikvancolloidgeenextravoordeel:gebruikdaaromisotonezoutoplossingen.Vermijdoplossingengebaseerdopdextrose:dezetrekkensnelweguitdeintravasculaireruimteenveroorzakenhyperglykemie,waardoordeneurologischeuitkomstkanverslechteren.

Menerkentdewaardevanechografiebijdediagnostiekvandereversibeleoorzaken.

Toegangsweg voor vocht en medicatieIntraveneuze toegangPerifeerversuscentraal:hetissneller,makkelijkerenveiligeromtoegangtekrijgentotdeperiferevaten.Perifeergeïnjecteerdemedicatiemoetwordengevolgddooreenflushvanminstens20mlvloeistof.Hetaanbren-genvaneencentralelijnmagdethoraxcompressiesslechtsminimaalonderbreken.

Intraossale toegangAlshetprikkenvandevenenmoeilijkofnietgaat,dienteenintraossaletoegangtewordengecreëerd.Viadeintraossaletoegangkantevensbeenmergwordenafgenomenvoorbloedgasanalyse,metingvanelektroly-tenenhemoglobineconcentratie.

Endotracheale toegangDezewordtnietlangeraanbevolen.

Medicatie IV/IOadrenalineGeenenkeleplacebogecontroleerdestudieheeftaangetoonddatroutinema-tiggebruikvaneenvaatvernauweropenigmomentgedurendedehartstil-standdeoverlevingtotontslaguithetziekenhuisvergroot.OndankshetgebrekaangegevensbijmensenblijfthetgebruikvanAdrenalineaanbevo-len,gebaseerdopdierexperimenteelonderzoek.Dealpha-adrenergewerkingzorgtvoorvernauwingvandevaten,waardoordedoorbloedingvanhetmyocardendehersenentijdensdethoraxcompressiesverbetert.

HetismoeilijkomAdrenalineeenidealeplekinhetalgoritmevandespecialistischereanimatietegeven.DaaromwordtindenieuwerichtlijnendeAdrenalinegegevenopeenwillekeurigmomenttussendederdeenvierdeschok.Inhetalgoritmevoorniet-schokbareritmenwordtdeAdrenalinezosnelmogelijkgegeven.Verderetoedieninggebeurtomde3 - 5minutentenzijROSCisbereikt.

BijpatiëntenmetROSCkunnendosesAdrenaline,dieaanzienlijklagerzijndan1mg,genoegzijnomeenadequatebloeddrukoppeiltehouden.

adrenaline versus Vasopressine ErisnogsteedsonvoldoendebewijsomVasopressinealsalternatiefofincombinatiemetAdrenalinetegebruiken.Adrenalineblijftdeeersteenenigekeusvaatvernauwerbijdebehandelingvaneencirculatiestilstandbijallehartritmen.

amiodaronHetisnietbewezendathetroutinematigtoedienenvananti-aritmicatijdenseencirculatiestilstanddeoverlevingtotontslaguithetziekenhuisvergroot.InvergelijkingmeteenplaceboenLidocaïnevergrootamiodaronweldekansopoverlevingtotopnameinhetziekenhuisbijschokbareritmen.Hetontbreektnogaandataoverdetimingvanamiodaron-toedie-ningbijpersisterendVF/VTbijhetéén-schokprotocol.Indicatiesomamiodarontegeven:• RefractairVF/VT:ziealgoritmeschokbareritmen• HemodynamischstabieleVTenanderetherapieresistentetachya-

ritmiëen

Amiodaronkanacutebijwerkingengeven,diekunnenwordenvoorkomendoortragetoedieningenkunnenwordenbehandeldmetvochttoedieningeninotropica.Debijwerkingenalsschildklier-,long-enoogafwijkingenzijnnietrelevantindeacutesetting.

lidocaïneOpgrondvanexpertconsensuswordtgeadviseerdomLidocaïne,dosering1mg/kglichaamsgewicht,alsalternatieftegebruikenwanneeramiodaronnietbeschikbaaris.GeefgeenLidocaïnealsamiodaronalistoegediend.

magnesiumIndicatiesomMagnesiumtegeven:• Ventriculaireensupraventriculairetachyaritmiemetverdenkingvan

hypomagnesiëmie.• Torsadedespointes.• Digitalisintoxicatie.Dedoseringis8mmolof2grammagnesiumsulfaat.

atropine Atropineheeftgeenplaatsmeertijdensdereanimatie.Hetkannogoverwogenwordenbijspecifiekeintoxicaties.calcium BijPEAkanCalciumgeïndiceerdzijnbijdevolgendeoorzaken:• Hyperkaliëmie• Hypocalcemie• OverdosiscalciumantagonistenGeeftijdensdereanimatie10ml10%Calciumchloride(6.8mmolCa2+).Herhaaldedosiszonodig.

natriumbicarbonaat Afgeradenwordtnatriumbicarbonaatroutinematigtegebruikentijdensbehandelingvaneencirculatiestilstand.Indicatiesomnatriumbicarbonaattegeven:• Hyperkaliëmie• OverdosisvantricyclischeantidepressivaHerhaaldedoseringzonodigopbasisvandeklinischeconditieendearteriëlebloedgasanalyse.

Fibrinolyse tijdens reanimatieFibrinolysedientnietroutinematiggebruikttewordenbijreanimatie.Pasfibrinolyseweltoebijbewezenofvermoedenvanacutelongembolie.Indieneenfibrinolyticumtoegediendwordt,moetendereanimatiepogin-genvoortenminste60-90minutenwordenvoortgezet.

Tekenen van leven Staakhetreanimerenalsdepatiënttijdensdereanimatietekenenvanlevenvertoontzoalsregelmatigeademhalingofbeweging,ofalshetbeeldopdecapnografieofarteriëlebloeddrukmetingovereenkomtmetROSC.Controleervervolgenskorthetritme.Voelnaarpulsatiesalsdemonitoreengeorganiseerdritmelaatzien.GabijvoelbarepulsatiesoftekenenvanROSCverdermetdepostreanimatiezorg.

Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen

Introductie

HetisbelangrijktebenadrukkendatdebehandelingvaneenreanimatienietstoptzodraROSC(returnofspontaneouscirculation,herstelvandespontanecirculatie)wordtbereikt.Zorgenvooreensnelle,adequatereperfusiebijeenST-elevatiemyocardinfarctenaangepastebehandelingopdeIC(intensivecare)zijnnoodzakelijkvooroverlevingskansmetdebestmogelijkecardialeenneurologischeuitkomst.Depost-reanimatiezorgiseenbelangrijkelaatsteschakelindeketenvanoverleving,diebijdevorigerichtlijnenveelminderaandachtheeftgekregen.Ditrechtvaardigthetschrijvenvaneenaparthoofdstuk.HethoofdstukispraktischingedeeldinonderdelenvolgenshetABCDE-principediedeaandachtverdienenbijdebehandelingvandezecomplexepatiëntenpopulatie.

Veranderingeninderichtlijnenpost-reanimatiezorgvoorvolwassenen

Veelmeernadrukopdebehandelingvanhetpost-cardiacarrestsyndroommetaandachtvoordetail.

• EriserkenningvandepotentiëleschadeveroorzaaktdoorhyperoxemienaROSC.ZodranahetverkrijgenvanROSCdezuurstofsaturatievanarterieelbloed(SaO2)betrouwbaarkanwordengemeten(d.m.v.pulseoximetrieen/ofarteriëlebloedgasanalyse)moetdezuurstoffractiewordengetitreerdomeenSaO2van94-98%teverkrijgen.

• Erkenningdatimplementatievaneenuitgebreid,gestructureerdpost-cardiacarrestbehandelprotocoldepatiëntoverlevingkanverbete-ren.

• Toegenomennadrukophetpassendgebruikvanprimairepercutanecoronaireinterventiebijpatiënten(inclusiefcomateuze)metROSCnaeencirculatiestilstand.

• Herzieningvandeaanbevelingenvoorglucoseregulatie.Bijvolwasse-nenmetROSCnacirculatiestilstanddienenbloedglucosegehalten>10mmol/l(>180mg/dl)tewordenbehandeld,maarhypoglycemiemoetwordenvoorkomen.

• Gebruikvantherapeutischehypothermie(TH)bijbewustelozeoverle-versvaneencirculatiestilstandmeteeninitieelschokbaarofnietschokbaarritme.HetlageniveauvanbewijsvoorhetgebruikvanTHnaeencirculatiestilstandnaeenniet-schokbaarritmewordtonder-kend.

Post-reanimatiezorgvoorvolwassenen59

• Erkenningdatveelvandetotnutoegebruikteengeaccepteerdevoorspellersvanslechteuitkomstbijcomateuzeoverleversvancirculatiestilstandonbetrouwbaarzijn,vooralalsdepatiëntbehandeldisgeweestmetTH.

• Debehandelingvanhartritmestoornissenheeftookeenbelangrijkeplaatsindezefase,zekeralsdezegepaardgaanmethemodynamischegevolgen.

Post-cardiacarrestsyndroom

ROSCisslechtsdeeerstestapnaarhetdoelvanvolledigherstelnaeencirculatiestilstand.Hetpost-cardiacarrestsyndroomiseenvaakvoorko-mendecomplicatieindepost-reanimatiefase.Hierondervallenhersenbe-schadiging(post-anoxischeencefalopathie)enmyocarddysfunctie,welkevooralveroorzaaktwordendooreensystemischeischemie-reperfusiereactieenhetpersisterenvandeoorzakelijkepathologiediegeleid heefttotdecirculatiestilstand.

Deernstvanditpost-cardiacarrestsyndroomvarieertmetdeduurenoorzaakvandecirculatiestilstand.Hetkanachterwegeblijvennaeenkortdurendcirculatoirarrest.Post-anoxischeencefalopathiekanzichmanifesterenalscoma,convulsies,myoclonus,wisselendematevanneurocognitievedysfunctieenhersen-dood.OnderdepatiëntendieoverleventotIC-opnamemaarvervolgensoverlijdeninhetziekenhuis,ishersenbeschadigingdeoorzaakvanhetoverlijdenin68%vandegevallennaeencirculatiestilstandontstaanbuitenhetziekenhuis(out-ofhospitalcardiacarrest,OHCA)enin23%vandegevallennaeencirculatiestilstandontstaaninhetziekenhuis(in-hospi-talcardiacarrest,IHCA).Post-anoxischeencefalopathiekanverergerendoormicrocirculatoirfalen,verstoordeautoregulatie,hypercapnie,hyperoxemie,koorts,hyperglycemieenconvulsies.Significantemyocardialedysfunctiekomtvaakvoornaeencirculatiestil-stand,maarhersteltinhetalgemeenbinnen2-3dagen.Bijcirculatiestil-standzorgtischemie-reperfusievanhethelelichaamvooractivatievanimmunologischeenstollings-cascadendiebijdragentothetontstaanvanmulti-orgaanfaleneneenverhoogdrisicoopinfectiegeven.Hetpost-cardiacarrestsyndroomheeftvelekenmerkengemeenmetsepsis,waaronderintravasculairevolumedepletieenvasodilatatie.

Luchtweg enademhaling

Hypoxemieenhypercapnieverhogenhetrisicoopeennieuwecirculatiestil-standenkunnenbijdragenaansecundairehersenbeschadiging.Diversedierexperimentelestudieshebbenaangetoonddathyperoxygenatieoxidatievestressveroorzaaktdieschadelijkkanzijnvoorpost-ischemischeneuronen.

Eengepubliceerdeklinischestudietoondeaandathyperoxemie nareanima-tiegeassocieerdbleekmeteenslechtereuitkomst,invergelijkingmetnormo-oxygenatieofhypoxemie.Indeklinischepraktijkwordtaanbevolen,zodradearteriëlezuurstofsaturatiebetrouwbaargemetenkanworden(doormiddelvanbloedgasbepalingenen/ofpulseoxymetrie),omdegeïnspi-reerdezuurstofconcentratietetitrerennaareenarteriëlezuurstofsaturatietussende94-98%.Overweegendotrachealeintubatie,sedatieengecontroleerdeventilatiebijelkepatiëntmeteengestoordecerebralefunctie.ErbestaangeendataterondersteuningvanhetstrevennaareenspecifiekepCO2nareanimatiewegenseencirculatiestilstand,maarhetisredelijkomnormocapnienatestrevenentemonitorendoormiddelvanend-tidalpCO2enarteriëlebloedgaswaarden

Circulatie

Hetisalgemeengebruikdatpost-cardiacarrestpatiëntenmeteenST-elevatiemyocardinfarct(STEMI)vroegtijdigcoronaireangiografieonder-gaanmetpercutanecoronaireinterventie(PCI)vanhetinfarctgerelateerdevat.Echter,daarthoracalepijnklachten en/ofST-elevatieslechtevoorspel-lerszijnvaneenacutecoronaireocclusie bijdezegroeppatiënten,dientcoronaireangiografieoverwogentewordenbijallepost-cardiacarrestpatiëntendieverdachtwordenvaneenacutecoronairehartziekte.Omdatdeneurologischeprognosenietbepaaldkanwordenbinnendeeerste24uurnaROSC,magditgeenargumentvormenomaftezienvaninvasievediagnostiekindeacutefase.

Diversestudieslatenziendatdecombinatievantherapeutischehypother-mieenPCImogelijkenveiligisnaeencirculatiestilstandtengevolgevaneenacuutmyocardinfarct.

Post-cardiacarrestmyocardialedysfunctieveroorzaakthemodynamischeinstabiliteit,die zichkanmanifesterenalshypotensie,lagecardiacindex(oplichaamsoppervlaktegeïndexeerdhartminuutvolume)enaritmieën.BijrecidiefventriculairetachycardieënnaROSC,kanamiodaron900mg/24uurincontinuinfuusoverwogenworden;metnameindienderitmestoornissengepaardgaanmethemodynamischeconsequenties.

Routinematigtoedienenvanmagnesiumbijcirculatiestilstandverhoogtdeoverlevingnietenisnietaanbevolen,behalvebijtorsadedepointes.RoutinematigtoedienenvannatriumbicarbonaatnaROSCisnietaanbevo-len.Indiendecirculatiestilstandgepaardgaatmethyperkaliëmieofuitgeloktwordtdooreenoverdosistricyclischeantidepressiva,wordtdetoedieningvan50mmolnatriumbicarbonaataanbevolen.Herhaalzonodigdezedoseringopgeleidevandekliniekenderesultatenvanbloedgasenkaliumbepalingen.

Indienbehandelingmetvloeistofresuscitatieenvaso-actievemedicatiedecirculatieonvoldoendeondersteuningbiedt,dientplaatsingvaneenintra-aortale ballonpompoverwogenteworden.Bijde afwezigheidvandefinitievedata,dientmeneengemiddeldearteriëlebloeddruknatestrevenwaarmeeeenadequateurineproductiebereiktwordt(1ml/kg/uur),evenalsnormaleofdalendeplasmalactaatwaarden,waarbijrekeninggehoudenwordtmetdenormalebloeddrukvandepatiënt,deoorzaakvanhetarrestendeernstvandeaanwezigemyocardialedysfunctie.

Epileptischeaanvallenbehandelen

Epileptischeaanvallenofmyoclonieën(ofbeide)komenvoorbij5-15%vandevolwassenenbijwieROSCbereiktwordtenbij10tot40%vandegenendiecomateusblijven.Epileptischeaanvallenverhogenhetcerebralemetabolismetoteendrievoudenkunnenhersenschadeveroorzaken.Behandeldezeonmiddellijkeneffectiefmetbenzodiazepinen,fenytoïne,natriumvalproaat,propofolofeenbarbituraat.Erzijngeenstudiesdieonderzochthebbenofprofylactischgebruikvananti-epilepticanuttigisbijvolwassenpatiëntennaeencirculatiestilstand.

Glucoseregulatie

Erbestaateensterkverbandtussenhogebloedsuikerspiegelsnaeenreanimatiewegenseen circulatiestilstandeneenslechteneurologischeuitkomst.Ernstigehypoglycemieisookgeassocieerdmeteenverhoogdemortaliteitbijernstigziekepatiënten,encomateuzepatiëntenhebbeneen verhoogdrisicoopnietherkendehypoglycemie.Erisenigbewijsdat, onafhankelijkvandestreefwaarde,wisselendebloedsuikerspiegelsgeassocieerdzijnmetverhoogdemortaliteit.Opbasisvandehuidigegegevens,dientnaROSCdebloedsuikerspiegel≤10mmol/l(≤180mg/dl)teblijven.Hypoglycemiemoetvermedenworden.Testrikteglucoseregulatiemagdusnietnage-streefdwordenbijvolwassenpatiëntenmetROSCnaeencirculatieomwillevanhetverhoogde risicoophypoglycemie.

Behandelingvankoorts

Eenperiodevan koortskomtveelvoorindeeerste48uurnaeencircula-tiestilstand.Verschillende studieslateneenassociatiezientussenkoortsnareanimatieenslechteuitkomst.Erzijngeenrandomizedcontrolledtrials(RCT)dieheteffectvandebehandelingvankoorts(gedefinieerdals≥37,6 ºC)hebbenvergelekenmethetnietbehandelenvankoorts.Hoewelheteffectvaneenverhoogdetemperatuuropuitkomstnietisbewezen,lijkthetverstandigomkoortsoptredendnaeencirculatiestilstandtebehandelenmetantipyreticaofactievekoeling.

Therapeutischehypothermie

Zoweldier-alshumanestudieswijzeneropdathypothermie(32-34°C)eenneuroprotectiefeffectheeftendeuitkomstverbetertnaeenperiodevanglobalecerebralehypoxieen/ofischemie.Koelenonderdruktveletrajectendieleidennaarceldoodenapoptose(geprogrammeerdeceldood).

Hypothermievermindertdecerebralemetabolezuurstofconsumptie(CMRO2)metongeveer6%voorelke1°Cverlagingvantemperatuurenditkanhetvrijkomenvanexcitatoireaminozurenenvrijeradicalenverminde-ren.Hypothermieblokkeertdeintracellulairegevolgenvanexcitotoxines(hogecalcium-englutamaatconcentraties)envermindertdeinflammatoireresponsdiegeassocieerdismethetpost-cardiacarrestsyndroom.

Allestudiesvanpost-cardiacarresttherapeutischehypothermiehebbenalleenpatiëntenincomaonderzocht.ErisovertuigendbewijsvoorhetgebruikvantherapeutischehypothermiebijvolwassenbewustelozepatiëntenmetROSCna circulatiestilstanddoorVT/VFvanbuitenhetziekenhuis.Tweegerandomiseerdeonderzoekenlieteneenverbeterdeneurologischeuitkomstziennaziekenhuisontslagofna6maandenbijvolwassenbewustelozepatiëntenmetROSCnacirculatiestilstanddoorVT/VF vanbuitenhetziekenhuis.Hierbijwashetkoelengestartminutentoturennaherstelvancirculatieenwerddetemperatuurtussen32-34ºCgehoudengedurende12-24uur.Extrapolatievandezegegevensnaarandereoorzakenvancirculatiestilstand(andereinitiëleritmen,reanimatiebinnenhetziekenhuis,kinderen)lijktredelijk,maarwordtslechtsondersteunddooreen lagerniveauvanbewijs.

Depraktischetoepassingvantherapeutischehypothermieisonderverdeeldindriefasen:inductie,onderhoudenopwarming.GegevensuitdierstudieswijzeneropdatvroegstartenvankoelennaROSCeenbetereuitkomstgeeft.Zoweloppervlaktekoelingalsintravasculairekoeltechniekenkunnenwordengebruikt.Eeninfuusvan30ml/kgzoutoplossingvan4°C(ofHartmann‘soplossing)verlaagtdekerntemperatuurmetongeveer1,5°C.

Alternatievemethodenomhypothermieteinducerenen/ofteonderhoudenzijn:ijspakkingen,nattedoeken,koeldekensofkoelmatrassen,intravascu-lairewarmtewisselaars,enhetgebruikvandehart-longmachine.

Tijdensdeonderhoudsfaseiseenmethodedietemperatuurfluctuatiesvoorkomtteprefereren.Ditwordthetbestbereiktdoormiddelvaneenapparaat(uitwendigofinwendig)datcontinuefeedbackgeeftomdestreeftemperatuurtebehouden.Plasma-elektrolietconcentraties,effectiefintravasculairvolumeenmetabolismekunnensnelwijzigengedurendedeopwarmfase,netalstijdensdeinductiefasevanhetkoelen.Daarommoethetopwarmenlangzaamgebeuren:deoptimalesnelheidisnietbekend,maardehuidigeconsensusisongeveer0,25-0,5°Copwarmenperuur.Debekendefysiologischeeffectenvanhypothermievereiseneenzorgvul-digeaanpak.Hetisnietduidelijkwathetbestemomentisvanstartenvantherapeuti-schehypothermie.

Prognosebepaling

TweederdevanhendieoverlijdennaopnameopdeICnaeenOHCAcirculatiestilstand,sterventengevolgevanneurologischeschade.Ditisaangetoondzowelmetalszondertherapeutischehypothermie.EenkwartvanhendiesterftnatezijnopgenomenopdeICnaeenIHCAstervenaandegevolgenvanneurologischeschade.Omdeneurologischeuitkomsttevoorspellen,iseenmethodevereistdiekanwordentoegepastopindividu-elepatiëntenmeteennaROSC.Veelstudieshebbenzichgerichtopvoorspellingvanuitkomstoplangetermijn(vegetatievestaatofdood),gebaseerdopklinischonderzoekoftestresultatendieonherstelbarehersenschadelatenzien,omhetzovoordeclinicusmogelijktemakenomdebehandelingtebeperkenoftestaken.

Deimplicatiesvandezeprognostischetestenisdatdezeeen100%specificiteitof“zerofalsepositiverate(FPR)”moetenhebben,d.w.z.daterweinigofgeenindividuenmogenzijnmeteenuiteindelijkgoedeneurologischeuitkomstbijeenvoorspeldeslechteneurologischeuitkomst.

KlinischOnderzoek

Erzijngeenklinischneurologischetekenendiebetrouwbaareenslechteprognose(CerebralPerformanceCategory[CPC]3of4,ofdood)kunnenvoorspellenindeeerste24uurnaeencirculatiestilstand.Bijvolwassenpatiëntendiebewustelooszijnnaeencirculatiestilstand,endienietmettherapeutischehypothermiebehandeldzijnendiegeenverstorendefactoren(zoalshypotensie,sedativaofspierverslappers)hebben,voorspeltdeafwezigheidvanzoweldepupil-alsdecorneareflexna≥72uur

betrouwbaareenslechteneurologischeuitkomst.Afwezigzijnvandevestibulo-oculairereflexna≥24uureneenGCS(GlascowComaScore)motorscorevan1of2≥72uurzijnminderbetrouwbaar.Andereklinischetekenen,zoals myoclonus,wordennietaanbevolenomdeuitkomsttevoorspellen.Deaanwezigheidvaneenmyoclonestatusbijvolwassenenissterkgeassocieerdmeteenslechteuitkomst,maarzeldzamegevallenvangoedneurologischherstelzijnbeschreven.Echterhetnauwkeurigdiagnos-ticerenvandestatusmyoclonusismoeilijk.

Biochemischemarkers

Volgensdehuidigeliteratuurkunnenbiochemischemarkersinplasma(bijv.NSEofneuronalspecificenolase,S100protein)ofliquorslechteuitkomstbijcomateuzepatiëntennaeencirculatiestilstand(metofzonderbehande-lingmettherapeutischehypothermie)nietvoorspellen.Deaanwezigestudieszijnbeperktdoorkleinepatiëntenaantallenen/ofafwezigheidvaneenduidigeafkappuntenomslechteuitkomsttevoorspellen.

Elektrofysiologischonderzoek

Geenenkelelektrofysiologischonderzoekvoorspeltbetrouwbaardeuitkomstvaneencomateuzepatiëntindeeerste24uurnaeencircula-tiestilstand.Alssomatosensoryevokedpotentials(SSEP)gemetenwor-den na24uurbijcomateuzeoverleversvaneencirculatiestilstanddienietbehandeldwerdenmettherapeutischehypothermie,voorspeltbilateraleafwezigheidvandeN20corticaleresponseopstimulatievandenervusmedianuseenslechteuitkomst(doodofCPC3of4).

Beeldvormendetechnieken

Erzijnverschillendevormenvanmedischebeeldvorming(magneticresonanceimaging[MRI]ofkernspintomografie[KST],computedtomo-graphy[CT],singlephotonemissioncomputedtomography[SPECT],cerebraleangiografie,transcraniëleDoppler,nucleairetechnieken,nearinfra-redspectroscopy[NIRS])bestudeerdomhunnuttebepaleninhetvoorspellenvandeuitkomstbijpatiëntendieeencirculatiestilstandoverleefdhebben.Geenenkelestudieondersteunthetgebruikvanbeeld-vormingomdeuitkomstvancomateuzeoverleversvaneenhartstilstandtevoorspellen.

Invloedvantherapeutischehypothermieophetbepalenvandeprognose

Bijpatiënten,dienaeencirculatiestilstandbehandeldwordenmethypothermie,iseronvoldoendebewijsomeenspecifiekeaanpakomdeprognosetebepalenaantebevelen.Erbestaangeenklinischeneurologi-schetekenen,elektrofysiologischestudies,biomarkersofbeeldvormingdieopeenbetrouwbarewijzedeneurologischeuitkomstkunnenvoorspellenbinnendeeerste24uurnaeencirculatiestilstand.Gebaseerdop beperktebeschikbaregegevens,zijnmogelijkbetrouwbareparametersvanslechteuitkomstdebilateraleafwezigheidvanN20responsbijSSEP≥24uurnadecirculatiestilstandendeafwezigheidvanzoweldecornea-alspupilreflexen3ofmeerdagennadecirculatiestilstand.ErzijnbeperktegegevensdiesuggererendateenGCSMotorScorevan1of2driedagennaROSCendeaanwezigheidvaneenstatusepilepticusmogelijkonbetrouwbareprognose-parameterszijnomdeslechteuitkomsttevoorspellenbijpatiëntenbehandeldmettherapeutischehypothermienaeencirculatiestilstand.Geziendebeperktebeschikbaregegevens,zoudebeslissingomaanbehandelbeperkingtedoen,nietmogenafhangenvanéénenkeleprog-nose-parameter.

Orgaandonatie

Organenvandonorennacirculatiestilstandzijnreedssuccesvolgetrans-planteerd(donatienacardialedoodofwelnon-heartbeatingdonors).Dezepatiëntenpopulatiebiedteenkansomdegroeporgaandonorentevergro-ten.Uitnamevanorganenvandonorenzonderkloppendhart(non-heartbeatingdonors)wordtonderverdeeldineengecontroleerdeeneenongecontroleerdegroep.Gecontroleerdedonatiegebeurtnaeengeplandstopzettenvanbehandelingbijnietmethetlevenverenigbareletsels/ziekten.Ongecontroleerdedonatievindtplaatsalseenpatiëntdoodofalreanimerendwordtbinnengebrachtenergeenspontanecirculatieverkre-genwordt.

Reanimatie-centra

Erzijngroteverschilleninoverlevingtussenziekenhuizendiepatiëntennaeenreanimatievooreencirculatiestilstandopvangen.Uitdeliteratuurblijktinbeperkte matedatIC’sdiemeerdan50patiëntennaeencircula-tiestilstandbehandelenperjaar,betereoverlevingbiedendandiecentradieminderdan20patiëntenperjaaropvangen.Indirectblijktookdatregionale centravoorreanimatiedeuitkomstvaneenmyocardinfarct metST-elevatie(STEMI)verbeteren.

Uitaldezegegevensblijktdatgespecialiseerdereanimatie-centraenzorgstructureneffectiefkunnenzijn,maartotnutoeiseronvoldoendebewijsomdezehypotheseteondersteunen.

Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals

Introductie

Dithoofdstukbevatderichtlijnenvanbasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionalsenspecialistischereanimatievankinderen.Dezerichtlijnenzijnbedoeldvoorkinderenvanalleleeftijdenmetuitzon-deringvandereanimatievankinderenbijdegeboorte.

Veranderingeninderichtlijnenvandespecialistischereanimatievankinderen

• Herkennenvancirculatiestilstand:zelfsmedischeprofessionalskunnennietbetrouwbaardeaan-ofafwezigheidvanpulsatiesvaststellenbijkinderen.Hetbeoordelenvancirculatiestilstandkanderhalvenietenkelopbasisvanaan-ofafwezigheidvanpulsatieswordengeba-seerd.

• TijdensdeCPRwordtbenadruktdatdethoraxcompressiesvangoedekwaliteitmoetenzijndooreenadequatediepte,volledigoplatenkomenvanhetsternumenminimaleonderbreking.

• Defrequentievanthoraxcompressiesmoetminimaal100enmaximaal120perminuutzijn.

• Ineenkindjongerdan1jaarishetacceptabelomeenAEDtegebruiken(bijvoorkeuraangepastaankinderen)indienergeenandereoptieszijn.

• OmwillevanhetminimaalonderbrekenvandeCPRmoetendethorax-compressiesdoorgaanterwijldedefibrillatorwordtopgeladen.

• DemanoeuvrevanSellickkanaspiratievanmaaginhoudvoorkomen,maarkanookintubatieenbeademingbemoeilijken.

• MonitoringvanendtidalCO2isbehulpzaambijhetcontrolerenvandeendotrachealepositievandetubebijkinderenvan>2kg.

• Naherstelvanspontanecirculatiedienthyperoxemievoorkomenteworden.

• Bijeenkindmeteencirculatiestilstandmageenpogingtoteenintraveneuzecanuleringmaximaal60secondenduren,daarnamoeteenbotnaaldwordeningebracht.

Preventievancirculatiestilstandbijkinderen

Bijkinderenkomteensecundairecirculatiestilstandalsgevolgvanrespiratoirofcirculatoirfalenvakervoordaneenprimairecirculatiestil-standdooreenritmestoornis.Dekansopoverlevingvancirculatiestilstandisklein;vroegtijdigeherkenningendirecteadequatebehandelingvaneenernstigbedreigdkindkaneencirculatiestilstandvoorkomenenisdusvanlevensbelang.

Specialistischereanimatievankinderen-metdebasalereanimatievankinderendoormedischeprofessionals69

Herkennen van een ernstig bedreigd kindDevolgordevandebeoordelingvaneenernstigbedreigdkindgaatvolgensdeABCDE-methode.Elkprobleemdatzichvoordoet,moetdirectbehandeldworden,alvorensdebeoordelingvoorttezetten.

Tekenen van respiratoir falen• Tehogeoftelageademfrequentievoordeleeftijd• Toegenomenademarbeid,zoalsintrekkingen,neusvleugelen,stridor,

wheeze,kreunen,engebruikvanhulpademhalingsspieren• Afgenomenteugvolume,zichuitendineenoppervlakkigeademhaling,

verminderdethoraxexcursieenverminderdofgeenademgeruisbijauscultatie

• Hypoxemie(metofzonderextrazuurstof),zichtbaaralscyanose,maarbijvoorkeurgemetenmeteensaturatiemeter

• Systemischeeffectenzoalstachycardieofbradycardie,bleekheid,enverminderdbewustzijn

Tekenen van circulatoir falen zijn:• Tachycardieofbradycardie• Afgenomenperifereperfusie(zwakkeofafwezigeperiferepulsaties,

verlengdecapillairerefilltijd,bleekheid,gemarmerdehuidenlagehuid-temperatuur)

• Systemischeeffectenzoalstachypneu,bradypneuenverminderdbewustzijn

• Verlaagdesystemischebloeddruk• Afgenomenurineproduktie• MetaboleacidoseBijzowelrespiratoiralscirculatoirfalenzijnbradycardieenverminderdbewustzijnlateenomineuzetekenen.

De behandeling van respiratoir en circulatoir falen

Luchtweg en beademing• Opendeluchtwegengeef100%zuurstof• Beademzonodigmetmaskerenballon,eventueelgevolgddoor

endotrachealeintubatieenbeademing

Circulatie• Brengeenintraveneuzecanuleofbotnaaldin• Geefeenvochtbolus(kristalloid)20ml/kg• Overweegvasoactievemiddelen,inotropicaenanti-arrhytmica• Sluithetkindaltijdminstensaaneensaturatiemeter,ECG-monitoren

bloeddrukmetingaan.Beoordeelhetkindregelmatig.

Volgordevanhandelen

Volgorde van handelen bij basale reanimatie bij kinderen door professionele hulpverleners

1 Zorg ervoor dat het kind en uzelf in een veilige omgeving zijn.

2 Kijk of het kind reageert:

• Schudhetkindvoorzichtigenvraagluid“Gaatallesgoed?”• Schuddepatiëntnietbijverdenkingvanletselvandewervelkolom.

Roepdanalleen.

3a als het kind reageert door te bewegen of antwoord te geven:

• Laathetkindindepositiewaarinuhemhebtgevonden(mitshijdaarnietinverdergevaarverkeert).

• Beoordeeldelichamelijketoestandenhaalzonodighulp.• Herbeoordeelhetkindregelmatig.

3b als het kind niet reageert:

• Roepomhulp.• Draaihetkindvoorzichtigopderug.• Maakdeluchtwegvrijdoorhethoofdachterovertekantelenendekin

optetillenalsvolgt:– Plaatséénhandophetvoorhoofdenkantelhethoofdzachtjes

naarachteren.– Plaatstegelijkertijdtweevingersonderhetbenigegedeeltevande

mandibulaentildezeop(kinliftmethode).Duwnietopwekedelenonderdekin:ditkandeluchtwegjuistblokkeren.

– Alshethiermeenietluktomeenvrijeluchtwegtecreëren,gaoveropdejawthrustmethode:plaatsdeeerstetweevingersvaniederehandaanweerszijdenopderamusvandemandibula.Duwdeonderkaaknaarvoren.

Opendeluchtwegmetallééndekaaklift(zonderhethoofdtekantelen)alsudenktdathetkindnekletselheeftkunnenoplopen.Mochthetnietlukkenomzodanigdeluchtwegteopenen,kanteldanhethoofdvoorzich-tigzominmogelijknaarachterentotdatdeluchtwegwelopenis.

algoritme basale reanimatie van kinderen(voor professionals)

Roephulp

Opendeluchtweg

Geennormaleademhaling

Geef5initiëlebeademingen

Geentekenenvancirculatie?

15borstcompressies2beademingen

Kindreageertniet

Alleen?Na1minuut;bel112ofreanimatieteam

Laat112ofreanimatieteambellen

4. hou de luchtweg open; kijk, luister en voel naar normale ademhaling door uw gezicht vlakbij dat van het kind te houden en naar de thorax te kijken. Doe dit niet langer dan 10 seconden voor u beslist te beademen:

• Kijkofdethoraxomhoogkomt.• Luisterbovendemondenneusvanhetkindofueenademhaling

hoort.• Voelmetuwwangofhetkinderluchttegenuitademt.• Gedurendeenkeleminutennahetontstaanvaneencirculatiestilstand

kanhetkindnogtrage,irregulaireademteugennemen.• Kijk,luisterenvoelgedurendemaximaal10secondenalvorenste

beslissenofhetnormaalademt–alsutwijfelt,handelalsofhetkindnietnormaalademt.

5A als het kind wel normaal ademt:

• Legheminstabielezijligging(zielaterindithoofdstuk).• Stuuriemandomhulptehalenofgazelf–bijvoorbeeldroepomeen

ambulanceofhetreanimatieteam.• Herbeoordeelregelmatigofdeademhalingnormaalblijft

5b als het kind niet normaal ademt:

• Verwijdervoorzichtigduidelijkzichtbarevoorwerpendiedeluchtwegblokkeren.

• Geefvijfbeademingen.• Beoordeeldeeffectiviteitvandebeademingbijiederepogingdoorte

kijkennaarhetomhoogkomenvandethorax.• Tijdensdezebeademingenleteropofhetkindreageertopuwactie

doortekokhalzenofhoesten.Deaan-ofafwezigheidvandezereactiesmaaktonderdeeluitvanuwbeoordelingvantekenenvanleven(zielaterindithoofdstuk).

Een kind ouder dan 1 jaar beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmeteenvandehierbovenbeschreven

methoden.• Knijphetzachtegedeeltevandeneusdichtmetuwduimenwijsvinger

vandehanddieophetvoorhoofdligt.• Opendemondeenbeetje,maarblijfdekinomhoogtillen.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondvanhetkind,zodater

geenluchtkanontsnappen.• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;dethoraxmoet

omhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.• Haaluwmondvandievanhetkindterwijldeluchtweervrijkomt.De

thoraxzaktweernaarbeneden.

• Ademtusseniederebeademingweerinengeefintotaalvijfbeade-mingenzoalshierbovenbeschreven.Beoordeelheteffectdoortekijkenofdethoraxopenneergaatzoalsbijnormaleademhaling.

• Na5beademingenbeoordeeldecirculatie.

Een zuigeling beademen:• Zorgdatdeluchtwegvrijblijftmeteenvandehierbovenbeschreven

methodenenhouddaarbijhethoofdinneutralepositie.• Ademin,plaatsuwlippensluitendomdemondenneusvanhetkind,

zodatergeenluchtkanontsnappen.Mochthetkindtegrootzijnomuwlippenomzowelzijnmondalsneustesluiten,beademtualleenviadeneusterwijludemondsluit,ofandersom.

• Blaasgedurende1-1,5secondenrustigindemond;dethoraxmoetomhoogkomenzoalsbijeennormaleademhaling.

• Haaluwmondvanhetkindterwijldeluchtweervrijkomt.Dethoraxzaktweernaarbeneden.

• Ademtusseniederebeademingweerinengeefintotaalvijfbeade-mingenzoalshierbovenbeschreven.Beoordeelheteffectdoortekijkenofdethoraxopenneergaatzoalsbijnormaleademhaling.

• Na5beademingenbeoordeeldecirculatie.

Als u moeite heeft met beademen, kan de luchtweg geblokkeerd zijn:• Controleerofudehandelingomdeluchtwegteopenencorrect

uitvoert,inhetbijzonderofudeneknietoverstrekt.• Opendemondvanhetkindenverwijderzichtbareobstructies.Veeg

nietblindmetuwvingerindemondvanhetkind.• Alshetnietmetdekinliftluktdeademwegvrijtemaken,probeerdan

dejawthrustmethode.• Doemaximaal5pogingenomeffectievebeademingentegeven.Als

hetnietluktomthoraxexcursiestebereiken,gadirectovertotthoraxcompressies.

6 beoordeel de circulatie:

• Beoordeeltekenenvanlevengedurendemaximaal10seconden.Ditzijnbewegingen,hoesten,ofnormaleademhalingen(dusnietgaspenofnietfrequente,onregelmatigeademhalingen)enreactiesalsbrakenofkokhalzen.

• Indienubekwaambent,kuntuervoorkiezenomgedurendemaximaal10secondenpulsatiestebeoordelen.– Voeldearteriacarotisindehalsbijkinderenouderdan1jaar.– Voeldearteriabrachialisaandebinnenkantvandebovenarmbij

zuigelingen.– Dearteriafemoralismagookbijzuigelingenenouderekinderen

wordengebruikt.Dezeistevindenhalverwegetussendetuberosi-taspubisendecristailiacaanteriorsuperior.

7a als u binnen 10 seconden ervan overtuigd bent dat tekenen van leven aanwezig zijn:

• Gazonodigdoormetbeadementotdathetkindzelfeffectiefbegintteademen.

• Leghetkindinstabielezijliggingalshijbewusteloosblijft.• Herbeoordeelhetkindregelmatig.

7b als er:

ofgeentekenenvanlevenzijn,ofgeenpulsaties,ofpulsatieslangzamerdan60perminuuténtekenenvaninadequatecirculatie,ofutwijfelt:• Beginmetthoraxcompressies.• Combineerbeademingenmetthoraxcompressies:

Thoraxcompressies bij alle kinderen:• Bijallekinderenwordenthoraxcompressiesopdeonderstehelftvan

hetsternumgegeven.• Lokaliseerdeprocessusxyphoïdeus,dezebevindtzichindehoekwaar

delinkerenrechteronderkantvanderibbenboogbijelkaarkomen.Begindethoraxcompressieeenvingerbreedtehierboven.Zovermijdtuhetindrukkenvandebovenbuik.

• Drukhetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin.Weesnietbangomtehardtedrukken–drukhardensnel.

• Geefthoraxcompressiesineenfrequentievanminstens100/minuut(maarnietmeerdan120/minuut).

• Laathetsternumnaelkethoraxcompressieweerhelemaalomhoogkomenalvorenseenvolgendecompressietegeven.

• Na15thoraxcompressies,opendeluchtwegengeef2effectievebeademingen.

• Gadoormethetgevenvanthoraxcompressiesenbeademingenmeteenratiovan15:2.

Thoraxcompressies bij zuigelingen:• Wanneereenhulpverleneralleenis,drukthijhetsternuminmet2

vingertoppen.• TweeofmeerderehulpverlenersgebruikendeThalertechniek:

– Plaatsbeideduimenplattegenelkaaropdeonderstehelftvanhetsternum(zieboven).Detoppenvandeduimenwijzennaarboven.

– Omcirkelmetdevingersgeslotenhetonderstedeelvandethorax.Devingertoppensteunenderugvandezuigeling.

– Duwhetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin(onge-veer4cm).

– Dezetechniekiseffectieverdanhetgebruikvantweevingers.

Thoraxcompressies bij kinderen ouder dan 1 jaar:• Plaatsdehielvanuwhandopdeonderstehelftvanhetsternum(zie

boven).• Tiluwvingersopzodatugeendrukuitoefentopderibbenvanhet

kind.• Positioneeruzelfverticaalbovendethorax,enduwmetgestrektearm

hetsternumtotminstenseenderdevandethoraxin(ongeveer5cm).• Bijgroterekinderenofinhetgevalvaneenkleinehulpverlenermoetu

dehielvandetweedehandbovenopdeeersteplaatsenendevingersinelkaarvouwenomvoldoendedrukuitteoefenen.

8 ga door met reanimeren tot:

• Hetkindtekenenvanlevenlaatzien(hetkomtbijbewustzijn,hetbeweegt,hetademtnormaaloferwordenduidelijkepulsatiesmeteenfrequentievanmeerdan60/minuutgevoeld);

• Dereanimatiewordtdoorandereprofessionelezorgverlenersovergeno-men;

• Uuitgeputbent.

Assistentie roepenHetisvanlevensbelangdathulpverlenerszosnelmogelijkhulphalenalseenkindcollabeert:• Bijaanwezigheidvanmeerdanéénhulpverlenerstartdeeerstede

reanimatieopterwijleenanderhulphaalt.• Bijéénhulpverlener–reanimeereerstongeveer1minuutalvorens

hulptehalen.Neemhetkindofdezuigelingmeealsuhulpgaathalenomdeonderbrekingvandereanimatiezokortmogelijktehouden.

• Echterindienhetkindplotselingcollabeert,laateersthulphalenalvorensmetdereanimatietebeginnen.Inzo’ngevalligtwaarschijn-lijkeenhartritmestoornistengrondslagaandecirculatiestilstandenmoethetkindmogelijkwordengedefibrilleerd.Haalzelfonmiddellijkhulpalsniemandandersdatkandoen.

Volgorde van handelen bij specialistische reanimatie van kinderen.

Alseenkindnietreageertengeentekenenvanleven(ademhaling,hoestenofspontanebeweging)toont:

1 ga door met de basale reanimatie.

Zoalshierbovenbeschreven.Laatdepersoondiethoraxcompressiesgeeftminstensomde2minutenwisselenomvermoeidheidtevoorkomen.

2 beadem met 100% zuurstof.

• Ventileeronderpositievedrukmet100%zuurstofmetmaskerenballon.

• Controleerofdethoraxomhoogkomt.• Alleenalshetnietluktommeteengezichtsmaskertebeademen,

overweeginditstadiumeenlarynxmaskerofintubatieomadequateventilatietebewerkstelligen.

3 Sluit een ecg-monitor aan en laat een manuele defibrillator of aeD direct halen.

• PlaatsdeECG-elektrodenzodanig,datzeeeneventueledefibrillatienietbelemmeren.

• BijgebruikvaneendefibrillatormetingebouwdeECG-monitormetplakelektroden:plaatsdeeneelektrodeonderhetrechterclaviculaendeandereindelinkeraxilla.Plakbijeenkleinkindéénelektrodeopderugonderdelinkerscapulaendeandereopdevoorkantvandethoraxlinksvanhetsternum.Gebruikbijvoorkeurkleinereplakelektro-den(4,5cmdoorsnee)bijkinderenonder10kgenstandaardplakelek-troden(8-12cmdoorsnee)bijgroterekinderen.

4 beoordeel het hartritme:

• Beoordeelhetritmeopdemonitor:– CirculatiestilstandmetasystolieofPolslozeElectrischeActiviteit

PEA).Ditkomthetmeestvoor.– Circulatiestilstandmetventrikelfibrilleren(VF)ofventrikeltachy-

cardie(VT).

algoritme specialistische reanimatie bij kinderen

Slachtofferreageertniet

Waarschuwreanimatieteam(indienalleen:eerst1minCPR)

begin blS 5initiëlebeademingen

gevolgddoor15:2OnderbreekCPRzominmogelijk

VF/Vt Pea/asystolie

1Shock• 4J/kgmanueel• AEDonder8jaarbijvoorkeur

aangepastaankinderen

HervatonmiddellijkBLSgedurende2minOnderbreekCPRzo

minmogelijk

HervatonmiddellijkBLSgedurende2min

Geefdirectadrenalineen

herhaalelke3-5minrOSc

beoordeel hartritme

gedurende cPr:• Optimalebasiclifesupportmetminimale

onderbreking(frequentie,diepteenrelaxatie)• Geef100%zuurstof• IV/IOtoegang• Geefadrenalineelke3-5minuten• OverweegintubatiemetendtidalpCO2meting• Continuethoraxcompressiesnaintubatie• Corrigeerreversibeleoorzaken

reversibele oorzaken• Hypoxie• Hypovolaemie• Hypo/Hyperkaliëmie/Metabool• Hypothermie

• Tension(spannings)pneumothorax• Tamponadevanhethart• Toxinen• Thrombo-embolie

Postreanimatiezorg• ABCbenadering• Optimaleoxygenatieen

beademing• Aanvullendonderzoek• Behandelonderliggende

oorzaken• Handhaafoptimaletemperatuur• Therapeutischehypothermie

5a circulatiestilstand met asystolie of Pea

Ditkomthetmeestvoorbijkinderen.• Zetthoraxcompressiesenbeademingvoort:

– Blijfventilerenmet100%zuurstof.– Reanimeerbijalleleeftijdenmet15thoraxcompressies:2

beademingentijdensbeademingmetmaskerenballon.• Zorgvoorintravasculairetoegangalshetkinddezenognietheeft.

– Gebruikhiervooreenintraveneuzecanuleofeenbotnaald.Debotnaaldiseveneffectiefeninveelomstandighedensnellerdaneenintraveneuzecanule.

• Geefadrenaline:– Geef10microgram/kgintraveneusofintraossaal(0,1ml/kgvan

een1:10.000oplossing).– Endotrachealetoedieningvanadrenalinewordtafgeraden,tenzij

ergeenanderetoegangswegmogelijkis;dedosisisdan100microgram/kg.

• Denkondertussenaanencorrigeerreversibeleoorzaken(4H’senT’s,ziebeslisboom).

• Laateenbekwaampersoonhetkindintuberenvoorhetverkrijgenvaneenblijvendvrijeluchtweg.Zorgtijdensintubatievoorminimaleonderbrekingvanthoraxcompressies,beademingenanderehandelin-gen.– Geefnadeintubatiecontinuethoraxcompressiesineenfrequentie

van100/min.Ventileerineenfrequentievanongeveer10-12/min.

• Herhaaldecyclus:– Beoordeelomde2minutenhetritmeopdemonitor.– IndienasystolieofPEApersisteert,geef10microgram/kg

adrenalineintraveneusofintra-ossaalomde3tot5minuten.– IndiencirculatiestilstandpersisteertenhetritmeverandertinVF

ofVT,defibrilleeralshieronderbeschreven.– Indienhetkindtekenenvanlevenlaatzien,gaoveroppost-

reanimatiezorg.Ventileerdanmeteenfrequentieenteugvolumeomnormaleend-tidalCO2en/ofPCO2-waardentekrijgen;voorkomzowelhyperventilatiealshypoventilatie.Geefzonodigzuurstofomeenzuurstofsaturatievan94-98%tebewerkstelligen.

circulatiestilstand met asystolie/Pea

circulatiestilstand met VF/Vt}

2 min 2 min 2 min 2 min 2 min

1º 2º 4º 3º 5º

Adrenaline 10 ug/kg

BeademenOxygenerenIO/IV toegangMedicatieIntubatie

Adrenaline 10 ug/kg

CPR ROSC

Shock 4J/kg

2 min 2 min 2 min 2 min 2 min 2 min 2 min

1º 2º 4º 3º 5º 6º 7º

Adrenaline 10 ug/kg

amiodaron 5 mg/kg

BeademenOxygenerenIO/IV toegangMedicatieIntubatie

Shock 4J/kg

CPR ROSC

Shock 4J/kg

5b circulatiestilstand met ventrikelfibrilleren of ventriculaire tachycardie (VF/Vt)

• Defibrilleeronmiddellijkhetkind.• Gadoormetthoraxcompressiesenbeademingterwijldedefibrillator

wordtopgeladen.Zodradedefibrillatorisopgeladenmoetiedereenafstandhoudenenwordtdeschoktoegediend.Deonderbrekingvandethoraxcompressiesdientzokortmogelijktezijn.

• Bijgebruikvaneenmanueledefibrillator:– Geeféénschokvan4Joule/kg.– Bijhetgebruikvanpaddles:drukdepaddlesstevigaantegende

thoraxopdezelfdeplaatsalshierbovenbeschrevenvoordeplakelektroden.

• BijgebruikvaneenAED:– GebruikdestandaardAEDvoorkinderenouderdan8jaar.– GebruikbijvoorkeureenvoorkinderenaangepasteAEDbij

kinderenvan1tot8jaar.– HetgebruikvaneenAED(bijvoorkeuraangepastvoorkinderen)is

acceptabelvoorkinderenonder1jaarindienergeenandereoptieszijn.

• Beginmeteennadeschokmet15thoraxcompressiesenhervatCPRzondereersthetritmetebeoordelenofnaarpulsatiestevoelen.

• Na2minutenbeoordeelkorthetritmeopdemonitor.• IndiennogsteedsVFofVTwordtgezien,dieneentweedeschoktoe

vanhetzelfdeenergieniveau.• Beginmeteennadeschokmet15thoraxcompressiesenhervatCPR

zondereersthetritmetebeoordelenofnaarpulsatiestevoelen.• Na2minutenbeoordeelkorthetritmeopdemonitor.• Dieneenderdeschoktoemethetzelfdeenergieniveau.• Beginmeteennadederdeschokmet15thoraxcompressiesenhervat

CPR.Geefvervolgensadrenaline(10ug/kg)enamiodaron(5mg/kg)intraveneusofintraossaal,ongeachtofdeschoksmeteenAEDofmanueledefibrillatordanwelbuitenofinhetziekenhuiszijngegeven.

• Geefeenschokvanhetzelfdeenergieniveauelke2minuten.• Geefadrenaline(10ug/kg)elke4minuten.• Geefnogéénkeeramiodaron(5mg/kg)nadevijfdeschok.• Denkondertussenaanencorrigeerreversibeleoorzaken(4H’senT’s,

ziebeslisboom).• Laateenbekwaampersoonhetkindintuberenvoorhetverkrijgenvan

eenblijvendvrijeluchtweg.Zorgtijdensintubatievoorminimaleonderbrekingvanthoraxcompressies,beademingenanderehandelin-gen.– Geefnadeintubatiecontinuethoraxcompressiesineenfrequentie

van100/min.Ventileerineenfrequentievanongeveer10-12/min.

• Gedurendedereanimatiezorgvoorintraveneuzeofintra-ossaletoegangalshetkinddezenognietheeft.– Gebruikhiervooreenintraveneuzecanuleofeenbotnaald.De

botnaaldiseveneffectiefeninveleomstandighedensnellerdaneenintraveneuzecanule.

• Indienasystolieontstaat,gadoormetCPRenvolghetalgoritmevoorcirculatiestilstandmetasystolieenPEA.

• Indiendeschokinitieelsuccesvolwas,maarVF/VTzonderpulsatieskeertterug,hervatdirectCPR,geefamiodaronendefibrilleernog-maals.Overweegeencontinuinfuusmetamiodaron.

• Indienhetkindtekenenvanlevenvertoont,beoordeelhetritmeopdemonitorenganaarpost-reanimatiezorg.Ventileerdanineenfrequen-tieenteugvolumeomnormaleETCO2en/ofPCO2-waardentekrijgen;voorkomzowelhyperventilatiealshypoventilatie.Geefzonodigzuurstofomeenzuurstofsaturatievan94-98%tebewerkstelligen.

belangrijk!:OnonderbrokenkwalitatiefgoedeCPRisvanlevensbelang.Onderbreekdethoraxcompressiesenventilatiezokortmogelijkomhetritmeteanalyserenna2minutenbasalereanimatieoftedefibrilleren.Hetgevenvanthoraxcompressiesisvermoeiend.Deteamleidermoetdekwaliteitvandethoraxcompressiescontinubewakenenteamledenmoetenelkaariedere2minutenaflossenvoordethoraxcompressies.

Stoppen van de reanimatieNa20minutenreanimatieisdekansopoverlevingkleinenmoetwordenoverwogendereanimatietestaken.Redenenomdereanimatievoorttezettenlangerdan20minuten,zijn:• Hetnognietvoldoendeuitgeslotenhebbenvanreversibeleoorzaken

(4H’sen4T’s)• Kerntemperatuur<32°C• PersisterendVF/VTIngevalvantwijfeloverlegmeteenkinderarts.InNederlandbestaateenNODO-procedure(NaderOnderzoekDoodsoorzaak)dieoverlegmetdegemeentelijklijkschouwerbijhetoverlijdenvanelkeminderjarigewettelijkverplicht.

medicijngebruik tijdens de reanimatie

AdrenalineDeaanbevolenintravasculairedosisadrenalineisvoorkinderen10micro-gram/kgmeteenmaximumvan1mg.Herhaaldezedosisomde3-5minuten.Hogeredoseringendragennietbijaandeoverlevingofkwaliteitvanlevennaeenreanimatieenkunnenschadelijkzijn.Nasuccesvollereanimatiekaneenopheteffectgetitreerdcontinuinfuusadrenalinenodigzijn.AdrenalinewordtbijVF/VTsamenmetamiodaronpasnáhervattenvanthoraxcompressiesnadederdeschoktoegediend.

AmiodaronGeefbijcirculatiestilstandmetVF/VTeensnellebolus5mg/kgamiodaronnadederdeschok.Eentweededosiswordtgegevennadevijfdeschok.AlsVF/VTterugkeertnaaanvankelijksuccesvoldefibrillerenkaneenderdedosiswordengegevennaeenschok,eventueelgevolgddooreencontinuinfuus.

AtropineAtropinewordtenkelbijeenpersisterendevagalebradycardieaanbevolenwaarbijdedosis20microgram/kgis(minimumdosis100mcg).

MagnesiumMagnesiumsulfaat25-50mg/kg(maximum2gram)wordtenkelbijgedocumenteerdehypomagnesiëmieofpolymorfeVT(‘torsadedepointes’)aanbevolen.

CalciumRoutinematiggebruikvancalciumverbetertnietdeoutcomevancircula-tiestilstand.Calciumwordtenkelbijhypocalciëmie,hypermagnesiëmie,hyperkaliëmie,enernstigeoverdoseringvancalciumantagonisten.Deaanbevolendosisis0,13mmol/kgCalciumchloride.

NatriumbicarbonaatNatriumbicarbonaatwordtnietroutinematiggebruikttijdenseencircula-tiestilstand,maarheefteenplaatsbijhyperkaliëmie,overdosisvantricyclischeantidepressivaofeenlangdurigecirculatiestilstandmetmetaboleacidose.Dedosisis1-2mmol/kg.

LidocaineLidocainewordtnietmeeraanbevolentijdensdereanimatievanVF/VT.

Vasopressine- terlipressineDezevasoconstrictorenhebbenmogelijkeenplaatsincirculatiestilstanddienietreageertopherhaaldetoedieningvanadrenaline.

toedieningswegen voor medicijnen

Debotnaaldiseenveiligeeneffectievetoedieningsweg.Bijeenkindmeteencirculatiestilstand,magdebotnaaldalseerstekeuswordeningebrachtnaardekeuzevandehulpverlener.Eenpogingtoteenintraveneuzecanule-ringmagmaximaal60secondenduren,daarnamoeteenbotnaaldwordeningebracht.Viadeendotrachealetoedieningswegwerktadrenalinemindereffectiefdanbijintraveneuzeofintraossaletoediening;daaromwordtditnietmeeraanbevolen.

endotracheale tubes en larynxmaskers

Endotrachealetubesmetcuffzijnveiligomtegebruikenbijkinderenbovende1jaarineenziekenhuissetting.Inervarenhandeniseenlarynxmaskereenalternatievemethodeindienmasker-enballonbeademingmoeilijkis,maardezebeschermtdeluchtwegmindergoeddanendotrache-aleintubatie.

Sellick manoeuvre

DemanoeuvrevanSellickkanaspiratievanmaaginhoudmogelijkvoorko-men,maarkanookintubatieenbeademingbemoeilijken.HetisderhalvenietmogelijkomadviestegevenoverhetgebruikvandemanoeuvrevanSellick.

end-tidal cO2

Metingvanend-tidalCO2(ETCO2)iseengoedemethodeomplaatsingvandetubeindetracheatecontrolerenendekwaliteitvanbeademingbijeenkindzwaarderdan2kg,indienervoldoendecirculatieis.DeETCO2tijdenscirculatiestilstandisinhetalgemeenlaag.IndiendeETCO2tijdensCPR<15mmHg(<2kPa)blijft,moetmenproberendekwaliteitvandethoraxcompressiesteverbeteren.ErismomenteelonvoldoendeevidenceomETCO2tijdensCPRtegebruikenvoorprognostischedoeleinden.

reversibele oorzaken van circulatiestilstand (4 h’s en 4 t’s)

Devolgendereversibeleoorzakenvancirculatiestilstanddienenaltijdvroegtijdensdereanimatietewordenoverwogenenzonodigbehandeld:• Hypoxie.• Hypovolaemie.• Hyper/hypokaliëmie,hypocalciëmie,acidoseenanderemetabole

afwijkingen.• Hypothermie.

• Tension(spannings)pneumothorax.• Tamponade(harttamponade).• Thrombo-embolischeofmechanischeobstructie(bijvoorbeeldlongem-

bolie/coronairethrombus).• Toxinen.

Inhetbijzonderhypoxieenhypovolemiekomenvaakvoorbijkinderenmeteencirculatiestilstand.Echocardiografiekanbijdragenaanhetherkennenvanoorzakenvancirculatiestilstandbijkinderen.Hetbelangvanechocar-diografiemoetwordenafgewogentegenhetonderbrekenvanCPR.

basale reanimatie

Zelfsmedischeprofessionalskunnennietbetrouwbaardeaan-ofafwezig-heidvanpulsatiesvaststellenbijkinderen.Hetbeoordelenvancircula-tiestilstandkanderhalvenietenkelopbasisvanaan-ofafwezigheidvanpulsatieswordengebaseerd.Eénprofessionelehulpverlenerkandeverhouding30:2gebruiken,zekeralshijbij15:2moeiteheeftmetdeovergangtussenthoraxcompressiesenbeademen.

Pacing

Cardialepacingisnieteffectiefbijasystolieofbijritmestoornissenveroorzaaktdoorhypoxieofischemie.

glucose

Monitoringvanglucoseisonontbeerlijktijdensdereanimatievankinderen.Behandelhypoglykemiedirect.

extracorporeal life support

Extracorporeallifesupportkanoverwogenwordenvoorkinderenmeteenrefractairecirculatiestilstand,mitsditsnelgestartkanworden.

aanwezigheid van ouders

Veelouderswillenaanwezigzijntijdensdereanimatiepogingvanhunkind.Hetfunctionerenvanhetreanimatieteamwordtnietnadeligbeïnvloeddoordeaanwezigheidvanouders.Inhetuitzonderlijkegevaldatoudersdevoortgangvandereanimatiehinderen,wordthenverzochtwegtegaan.Bijvoorkeurwordenouderstijdensdegehelereanimatieondersteunddooreenverpleegkundige.Deteamleidervandereanimatie,nietdeouders,besluitwanneerdereanimatietestakenenlegtdituitmetgevoelenbegrip.

Post-reanimatiezorg

EenreanimatiestoptnietbijROSC.Depost-reanimatiezorg,iseenbelangrijkeschakelindeketenvanoverleving.Deprincipesvanpost-reanimatiezorgbijkinderenzijnvergelijkbaarmetdiebijvolwassenen.Hetdoelishetstabiliserenvandehemodynamiekenhetbeperkenvanhersenbeschadiging.

luchtweg en ademhaling

Hyper-enhypoxemiezijnschadelijknareanimatie,titreerde geïnspireerdezuurstofconcentratieomeenzuurstofsaturatie tebehoudentussende94-98%.Hyper-enhypocapnienareanimatiezijnschadelijk,streefnaarnormocap-nie.

circulatie

Myocarddysfunctiekomtvaakvoornareanimatie.Inotropicaenvasoactievemiddelenkunnendehemodynamiekverbeteren.

epileptische aanvallen

Behandelepileptischeaanvallenencontroleerdeglucose.

glucose regulatie

Hypo-enhyperglykemiezijnschadelijknareanimatie.Hetstrevennaartestrikteglucosewaardenkanookschadelijkzijn,omdatmildehyperglykemieminderschadelijkisdanhypoglykemie.

therapeutische hypothermie

Hethanterenvaneentemperatuurvan32à34ºCgedurendeminimaal24uurbijeenkinddatnareanimatiecomateusblijft,kandeprognoseverbeteren.Warmeenafgekoeldkindnietactiefop,tenzijdekerntempera-tuuronderde32ºCis.Naeenperiodevanmildehypothermiewordthetkindlangzaam(0.25-0.5º Cperuur)opgewarmd.Bestrijdhyperthermieomdatditdeprognoseverslechtert.

nabespreking

Houdnadereanimatieeennabesprekingmethetteam,zodatiedereenineenopbouwendeomgevingzijnopmerkingenkanuitenenzijnklinischevaardighedenkanevalueren.

Reanimatievanpasgeborenen

Introductie

Derichtlijnvoorreanimatievanpasgeborenenisbedoeldvoorhetkinddirectnadegeboorte,ookwelomschrevenalsreanimatievande“natte”pasgeborene.

Veranderingeninderichtlijnenvanreanimatievanpasgeboren

• Vooronbedreigdepasgeborenenwordtgeadviseerdminimaal1minuuttewachtenmetafnavelennadecompletegeboortevanhetkind.Voorernstigbedreigdepasgeboreneniservooralsnogonvoldoendebewijsomhetjuistemomentvoorafnavelenteadviseren.

• Vooratermepasgeborenendientkamerluchtgebruikttewordenbijreanimatie.Indien,ondanksadequatebeademing,herstelvanhartactieenoxygenatie(bijvoorkeurgemetenmeteenpulseoximeter)uitblijft,dienttoedieningvanextrazuurstofoverwogenteworden.

• Pretermepasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan32wekenbereikenmetkamerluchtsomsnietdezelfdezuurstofverzadigingalsatermepasgeborenen.Omdezeredendientextrazuurstofgegeventewordenopgeleidevanpulseoximetrie.Alsgeenmengkraanvoorzuurstofenkamerluchtbeschikbaaris,dientgestarttewordenmetkamerluchtennietmet100%zuurstof.

• Bijpretermepasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan28wekendienthetlichaammetuitzonderingvanhethoofdineenhittebestendige,doorzichtige,gladdeplasticzakgeplaatstteworden,zonderhetlichaamvoorafaftedrogen.Verdereverzorgingenstabili-satiedientplaatstevindenondereenstralingswarmtebron.Deplasticzakdientpasverwijderdtewordenbijopnameopdeafdeling.Voordezepasgeborenendientdetemperatuurvandeopvangruimteminimaal26°Ctezijn.

• Indiennaadequateinflatiebeademingendehartfrequentienietstijgtenonderde60/minblijft,wordtdirectgestartmetthoraxcompressies.

• Deaanbevolencompressie:ventilatieratiovoordereanimatievanpasgeborenenblijft3:1.

• Bijmeconiumhoudendvruchtwaterwordthetintrapartumuitzuigen,datishetuitzuigenvanneusenmondvandezuigelingdirectnageboortevanhethoofd,nietmeeraanbevolen.Bijeenslappe,nietademendepasgeborenemetmeconiumhoudendvruchtwaterwordtgeadviseerdomdeorofarynxteinspecterenenmogelijkeobstructieteverwijderen.Bijvoldoendeervaringwordtendotrachealeintubatieenuitzuigengeadviseerd.Echter,indiendeintubatiepoginglangduurtofnietlukt,dientventilatiegestartteworden.

Reanimatievanpasgeborenen89

• Adrenaline(epinefrine)dientbijvoorkeurintraveneustoegediendteworden,ineendosisvan10tot30microgram/kg.Indiengeenintraveneuzetoegangmogelijkis,kanadrenalineendotracheaaltoegediendteworden.Waarschijnlijkisdaneendosisvan50-100microgram/kgnoodzakelijkomeenvergelijkbaareffecttebereiken.

• BijpasgeborenenmetspontanecirculatieisendotrachealeCO2detectie,naastklinischebeoordeling,demeestbetrouwbaremethodevoorbevestigingvandecorrecteendotrachealetubepositie.

• Bijpasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvantenminste36wekenenmatigetoternstigehypoxisch-ischemischeencefalopathiedient,indienmogelijk,binnen6uurnadegeboortetherapeutischehypother-miegestartteworden.Ditbeïnvloedtnietdeonmiddellijkereanimatie,maarisbelangrijkvoordepostreanimatiezorg.

Volgordevanhandelen

1 initiële handelingen

Deinitiëlehandelingenbestaanuithetstartenvandeklok,maatregelentervoorkomingvanafkoeling,eersteevaluatieen,indiennodig,hetinroepenvanhulp.Pasgeborenenzijnkleinennat.Zekoelensnelaf,vooralalszenatblijvenenopdetochtliggen.Afkoelingverhoogtdemorbiditeitenmortaliteit.• Controleerofdenavelstrenggoedisafgeklemd.• Zorgvooreentochtvrijeenwarmeopvangkamer(streefnaarminimaal

26°C).Verwijdernatlinnengoedonmiddellijk.• Droogdepasgeboreneafenbedekhethoofdmeteenmuts.Wikkelhet

kindinwarmedoekenofleghethuid-op-huidopdeborstofbuikvandemoederenbedekderugenhoofdvanhetkindmetwarmedoeken.

• Bijprematuregeboortebijeenzwangerschapsduurvanminderdan28wekenwordtdepasgeborenemetuitzonderingvanhethoofdineenplasticzakgeplaatstzondervoorafaftedrogen.Legdepasgeboreneondereenstralingswarmtebron.Drooghethoofdafenbedekhetmeteenmuts.

Evaluatie• Beoordeeltijdenshetafdrogendekleur,tonus,ademhaling.Beoordeel

tevensdehartslagvandepasgeborenemeteenstethoscoop.Palpatievandenavelstrengisalleenbetrouwbaarindiendepolsbovende100/minis.Bevestig,indienbeschikbaar,eenpulseoximeterbijvoorkeuraanderechterhandofpolsvandepasgeborene.

• Dekleur,tonus,ademhalingenhartslagwordengedurendereanimatieiedere30secondengeëvalueerdtotdatdepasgeborenegestabiliseerdis.Hetstijgenvandehartslagisheteerstetekenvanverbetering.

• Overweegofuhulpnodigheeft.

reanimatie van de pasgeborene

Droog de pasgeborene afVerwijdernattedoeken.DektoeStartdeklokofnoteerdetijd

BijgaspenofapnoeLuchtwegopenen

geef5inflatiebeademingenOverweegSpO2monitoring

Indiengeenthoraxexcursiescontroleeropnieuwhoofdpositie

Overweeg2-persoonstechniekofandereluchtwegmanoeuvres

HerhaalinflatiebeademingenOverweegSpO2monitoring

Evalueer

Evalueerhartfrequentie*elke30secondenBijeenhartfrequentie<60/min

zorgvoori.v.toegangengeefadrenaline

Indiengeenstijgingvanhartfrequentiekijknaarthoraxexcursies

indien er thoraxexcursies zijnStartbijeenhartfrequentie<60/min

thoraxcompressiesenbeademingengeefextrazuurstof3compressiesop1beademing

aanvaardbare preductale SpO2 waarden2 min: 60%3 min: 70%4 min: 80%5 min: 85%10 min: 90%

Evalueerhartfrequentie,ademhaling,kleuren(tonus)

geboorte

EvalueerIndiengeenstijginghartfrequentie

kijknaarthoraxexcursies

*Endotrachealeintubatiekanopverschillendemomentenwordenoverwogen

Startreanimatiebijpasgeborenenmeteeninsufficiënteademhaling(irregulairofafwezig)en/ofeenhartslag<100/min.DeApgarscoreisgeïntroduceerdomeensnellebeoordelingvandeklinischeconditievandepasgeborenepost-partummogelijktemakenDeApgarscoreisnietontwikkeldomdereactieopeenreanimatietebeoorde-len.Striktgenomenzijnvoorhetbeoordelenvandenoodzaaktotreanima-tieenvoordeevaluatiealleende3vitaleparametersademhaling,hartfre-quentieenkleurnodig.

2 luchtweg

Bijpasgeborenendiereanimatienodighebbenzijnhetopenenvandeluchtwegenhetadequaatventilerenvandelongenmeestalvoldoendevoorherstel.• Legdepasgeboreneopzijnrugmethethoofdinneutralepositie.

Eendoekonderdeschouderskanhierbijvannutzijn.

Indienditnieteffectiefiskunnendevolgendemethodengebruiktwordenomdeluchtwegteopenen:• Herpositioneerencontroleerofhetmaskergoedaansluitophet

gezicht• Pasjawthrusttoe,indienmogelijkmettweepersonen.• Brengeenorofaryngealeairwayin(MayoofGuedell).• Zuiguitonderdirectzicht.Uitzuigenkanleidentoteenvertragingvan

spontaneademhaling,laryngospasmeenvagalebradycardie.• Indienbovenstaandemethodennieteffectiefzijnkanhetgebruikvan

eenlarynxmaskeroverwogenworden.• Directonderzicht(zomogelijkendotracheaal)uitzuigenisgeïndiceerd

bijeenslappenietademendepasgeborenemetdikmeconium.

3 ademhaling

Indiendepasgeborenenahetopenenvandeluchtwegnietspontaanademtdientgestarttewordenmetbeademing.• Geefinitieel5 inflatiebeademingenmeteendrukvan20-25cmwater

gedurende2-3secondenmetkamerlucht.• Kijknaardeborstkasbijiedereinflatiebeademing.Bewegingenvande

borstkaszijneenaanwijzingvooradequateventilatie,maardezezijnnietaltijdgoedzichtbaar.

• Alsdehartfrequentiestijgt,kuntuerzekervanzijndatudelongenheeftontplooid.

• Alsdehartfrequentiestijgtmaardepasgeborenenognietzelfademt,beademhemdanmeteenfrequentievan30-60/minuut.Gadoortotdepasgeborenewelzelfstandigademt.

• Alsdehartfrequentienietstijgtengeenthoraxexcursieszichtbaarzijnisdemeestwaarschijnlijkeoorzaakeennietvrijeademwegofinade-quateventilatie.Overweegdandealternatievemethodenvoorhetopenenvandeluchtweg.

• Startthoraxcompressiesalsdehartfrequentienietstijgtenonderde60/minuutblijftondankseffectievebeademing.

4 thoraxcompressies

• Startthoraxcompressiesalleenalsuzekerweetdatudelongengoedhebtontplooid.

• Omvatmetbeidehandendeborstkas,plaatsuwduimennaastofopelkaarophetonderstederdedeelvanhetborstbeen.

• Drukdeborstkasminstenseenderdevandedieptevandeborstkasin.Zorgervoordatdeborstkasnaiederecompressieweervolledigomhoogkomt,maarhaaluwduimennietvanhetsternumaf.

• Dethoraxcompressie:ventilatieverhoudingbijpasgeborenenis3:1.• Geef90thoraxcompressiesen30beademingen,dus120handelingen

perminuut).Echter,dekwaliteitvandeventilatieendethoraxcom-pressiesisbelangrijkerdandeexactefrequentie.

• Controleerdehartslagelke30seconden.Indiendehartslagbovende60/minstijgtkunnendethoraxcompressiesgestaaktworden.

5 medicatie

Medicatieiszeldennodigbijneonatalereanimatie.Incidenteelzijninflatiebeademingenenhartmassagenietvoldoendeomdecirculatieopgangtekrijgen.Indezesituatiedienthettoedienenvanmedicatieoverwogenteworden,bijvoorkeurviaeennavelvenekatheter.• Adrenaline(epinefrine)dientbijvoorkeurintraveneustoegediendte

worden,ineendosisvan10tot30microgram/kg.Vergeetnietdenavelvenekatheternateflushenmet2mlNaCl0.9%.

• Indiengeenintraveneuzetoegangmogelijkis,kanadrenalineendotra-cheaaltoegediendtewordenineendosisvan50-100microgram/kg.

• Bijverdenkingophypovolemischeshockenonvoldoendereactieondanksadequatereanimatiehandelingen,dienteenvloeistofbolusgegeventeworden.Indiengeschiktbloednietsnelvoorhandenis,fysiologischzoutineendosisvan10mlperkgin1-5minuten.Herhaalzonodig.

• Erisonvoldoendebewijsomnatriumbicarbonaataantebevelenbijkortdurendereanimatievanpasgeborenen.Bijlangdurigereanimatiekanlangzametoedieninginminimaal2minutenvannatriumbicarbo-naatoverwogenwordenineendoseringvan1tot2mmolperkg(2-4ml4,2%natriumbicarbonaatoplossing).

• Controleerenmonitorzospoedigmogelijkdebloedglucoseenstarteencontinuglucose-infuus(4-6mg/kg.min).

ThuisbevallingInNederlandvindtmeerdan20%vandebevallingenthuisplaats.Eenvandevoorwaardenvooreenthuisbevallingisdatdekwaliteitvandeopvangeneventuelereanimatievandepasgeborenegegarandeerdis.Idealitermoeten2getraindehulpverlenersaanwezigzijnwaarvan1voldoendevaardigisinmaskerenballonbeademingenthoraxcompressiesengetraindisinNewbornLifeSupport.

medicatie

Medicatiewordtbijvoorkeurintraveneusviaeennavelvenekathetergegeven.Hetinbrengenvaneenperifeerinfuuswordtafgeradentijdenseenreanimatiei.v.m.delageslagingskanseneffectiviteit.Indiendetechniekvanhetinbrengenvaneennavelvenekatheternietbeheerstwordt,kaneenbotnaaldgebruiktworden.Ermoetrekeninggehoudenwordenmetrisico’svanbotnaalden(o.a.subcutanenecrosedoorextravasatie,osteomy-elitis,huidinfectie,vetembolie,fracturen,compartimentsyndroombijlangdurigeintraossaleinfusie)metnamebijpretermepasgeborenen.Meconium Bijmeconiumhoudendvruchtwaterwordthetintrapartumuitzuigen,datishetuitzuigenvanneusenmondvandezuigelingdirectnageboortevanhethoofd,nietmeeraanbevolen.Bijeenslappe,nietademendepasgeborenemetdikmeconiumhoudendvruchtwaterwordtgeadviseerdomdepasgeborenenietdirectaftedrogenentestimuleren.Depasgeborenewordtalleentoegedektmeteendrogewarmedoek,waarnadeorofarynxwordtgeïnspecteerdeneenmogelijkeobstructieverwijderd.Bijvoldoendeervaringwordtendotrachealeintubatieenuitzuigengeadviseerd.Echter,indiendeintubatiepoginglangduurtofnietlukt,dientventilatiegestartteworden.

Zuurstof of kamerlucht?

A terme pasgeboreneRecentonderzoekheeftaangetoonddatinitiëlebeademingmet100%zuurstofgeenvoordeelbiedtbovenkamerluchtenzelfsleidttoteenhogeremortaliteit,tragerherstelvandehartslagenademhaling,eneenlagereApgarscorebij5minuten.Omdezeredendientdereanimatiegestarttewordenmetkamerlucht.Bijvoorkeurwordtdezuurstofsaturatiegemetenmeteenpulseoximeterenkanextrazuurstoftoegediendwordenopgeleidevandebeschikbarezuurstofsaturatiecurves(ziefiguur).Preterme pasgeborenePretermepasgeboreneninhetbijzondermeteenzwangerschapsduurvanminderdan32wekenbereikenmetkamerluchtsomsnietdezelfdezuurstof-verzadigingalsàtermepasgeborenen.Omdezeredenkanmetbeleidextrazuurstofgegevenwordenopgeleidevanzuurstofsaturatiesgemetenmetpulseoximetrie,waarbijhypoxemieenhyperoxemievermedendienenteworden.

Alsgeenmengkraanvoorzuurstofenkamerluchtbeschikbaaris,dientgestarttewordenmetkamerluchtennietmet100%zuurstof.

intubatie van de trachea

Intubatieiszeldennodigbijdeopvangvandepasgeboreneenvereisttrainingenervaring.Intubatiekanopverschillendemomententijdensdereanimatiewordenoverwogen:• tijdensuitzuigenvandikmeconiumbijeenslappenietademende

pasgeborene;• indienmaskerenballonbeademingnieteffectiefis;• indienlangdurigebeademingnodigis;• Indienlangdurigthoraxcompressieswordengegeven• bijspecifiekeziektes:bv.herniadiaphragmatica.Dejuistepositievandeendotrachealetubemoetnaintubatiegecontro-leerdworden.Naastdeklinischebeoordeling(hartfrequentiestijging,thoraxexcursies)wordthetregistrerenvanuitgeademdeCO2geadviseerdterbevestigingvanendotrachealetubeplaatsing.Dezelaatstemethodeisnietbetrouwbaarindienersprakeisvaneencirculatiestilstand.

larynxmasker

Uitstudiesblijktdatlarynxmaskerseffectiefkunnenzijnvoorhetbeade-menvanpasgeborenenmeteengewichtvanmeerdan2000geneenzwangerschapsduurvanmeerdan34weken.Bijpretermepasgeborenenonder2000gramofmeteenzwangerschapsduuronderde34weken,bijmeconiumhoudendvruchtwater,bijthoraxcompressiesenbijhettoedienenvanendotrachealemedicatieishetgebruikvaneenlarynxmaskernietonderzocht.

Starten met en stoppen van reanimatie

InNederlandstartenprofessionelehulpverlenersdereanimatiemeestalnietindienersprakeisvaneenofmeervandevolgendecriteria:• eenvastgesteldezwangerschapsduur<24weken;• eengeboortegewichtvan<500g;• anencefalie;• vastgesteldetrisomie13of18.

Hetiszeeronwaarschijnlijkdatdereanimatievaneenpasgeborenena10minutenzondereigencirculatienogzalleidentotoverlevingofoverlevingzonderernstigehandicap.Eenervarenlidvanhetreanimatieteamneemtdebeslissingomdereanimatietestaken.

Postreanimatie zorg

MonitoringPasgeborenenkunnennaeensuccesvollereanimatieopeenlatertijdstipalsnogverslechteren.Daaromdienenpasgeborenennaeenreanimatieopgenomentewordenopeenafdelingvoormonitorbewakingvanhartfre-quentie,ademhaling,zuurstofverzadigingenbloeddruk.Verdermoetenbloedglucoseenzuur/baseevenwichtgevolgdworden.

therapeutische hypothermie

Therapeutischehypothermiekanneurologischeschadenaverdenkingophypoxischeschadebeperken.Bijpasgeborenenmeteenzwangerschapsduurvantenminste36wekenenmatigetoternstigehypoxisch-ischemischeencefalopathiedient,indienmogelijk,binnen6uurnadegeboorteopbasisvanspecifiekecriteriatherapeutischehypothermiegestartteworden.Dezebehandelingwordtalleentoegepastingespecialiseerdecentraenbestaatuitafkoelingtot33,5°Cgradengedurende72uur.

Verschillent.o.v.ERCrichtlijn

• Decriteriavoorhetnietstartenvanreanimatiebijextremeprematuri-teit.InNederlandwordtnietgestartmetdereanimatiebijpasgebore-nenmeteenzwangerschapsduurvanminderdan24wekenen/ofeengeboortegewichtvanminderdan500g.

• HetgebruikvaneenbotnaaldalstoegangvoormedicatieenvochtisindeNRRrichtlijntoegevoegd.

richtlijnen reanimatie 2010 in neDerlanD en belgiË richtlijnen reanimatie 2010.… · Belgische...

Documents

Transcript of richtlijnen reanimatie 2010 in neDerlanD en belgiË richtlijnen reanimatie 2010.… · Belgische...

N.B. In de Richtlijnen worden diverse begrippen …...Checklist Nederlandse Jaarrekening 2011 (Wetgeving en RJ-Richtlijnen) 8 Verwijzing (RJ Jaareditie 2010) Nr. Vraag Ja Nee2 Nvt

Eindpresentatie werkgroep Reanimatie AED's Merenwijk ... · Eindpresentatie werkgroep Reanimatie AED's Merenwijk (Alleen-lezen) Created Date: 1/29/2019 2:38:51 PM ...

EHBO en reanimatie - Sports Media ... lichamelijke opvoeding · EHBO en reanimatie Eindwerk: Preventie in de praktijk - 1 - ... taak, voor medeleerlingen of de leraar) niet ernstig

Reanimatie in de media

FEEDBACK: WAAROM, WAT, HOE EN WANNEER?...3 Basale Reanimatie; Cardiopulmonale Reanimatie(CPR) met de Automatische Externe Defibrillator (AED; Handleiding voor de Instructeur, p25-27.

Opfris- en vervolgtrainingen Basale reanimatie...Basale reanimatie Concept scenario Scenario x – [titel van het scenario] Doelstelling: Doel van het scenario Benodigdheden: • Gewenst

Reanimatie erfgoed -boerderijen april 2009

Examenseries Diploma Eerste Hulp - Hetoranjekruis · 9/1/2019 · halen, van buik naar rug draaien, ademhaling controleren, reanimatie) o Reanimatie baby (alleen reanimatie) o Druk

Reanimatie Handboek Apc

CPR-richtlijnen 2010

WELKOM. Yvette Wiers docente ehbo en reanimatie/AED.

De OESO-richtlijnen voor Multinationale …...2 OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingenDe OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen zijn oorspronkelijk opgesteld

Richtlijnen reanimatie 2015 · 2019-12-16 · No parts of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic,

TeleTOP Richtlijnen 2010-2011

Belang van Reanimatie

HUISSTIJL RICHTLIJNEN

RICHTLIJNEN VOOR KERKELIJK ARCHIEFBEHEER · 2010. 10. 10. · 2.3 Het gebruik van computer, fax en e-mail 13 ... Voor u ligt een nieuwe uitgave van de richtlijnen voor kerkelijk archiefbeheer.

Richtlijnen 2012

richtlijnen reanimatie 2010 in neDerlanD en belgiË · 2019-10-22 · Belgische Reanimatieraad, de BRC, de richtlijnen 2010 voor de reanimatie van volwassenen, kinderen en pasgeborenen.

Richtlijnen Senologie