Vervuiling oppervlaktewater door

gewasbeschermingsmiddelen,

eenvoudig en doeltreffend

op te lossen?

Phytofar 2012 - 2013

2

Eenvoudige maatregelen

beperken spectaculair

de vervuiling van

oppervlaktewater

3

Vervuiling oppervlaktewater

1. Probleem?

2. Oorzaken?

3. Gevolgen?

4. Aanbevelingen?

4

Vervuiling oppervlaktewater

1. Probleem?

5

EU Kaderrichtlijn Water

Tegen 2015 moet oppervlaktewater een “goede ecologische toestand” hebben

= concentratie actieve stof in het oppervlaktewater mag niet giftig zijn voor het waterleven

ACUTE TOXICITEIT: MAC-waarde (Maximum Admissible Concentration); ng/l

CHRONISCHE TOXICITEIT: PNEC-waarde (Predicted No Effect Level); ng/l

(berekend op basis van ecotox-gegevens (vissen, algen en daphnia))

Als de gemeten concentratie :

< drempelwaarde ok

> drempelwaarde negatieve gevolgen voor waterleven

* drempelwaarde is specifiek voor elke actieve stof

Oppervlaktewater

6

En het drinkwater?

Drinkwaternorm

0,1 µg/l (0,5 µg/l voor totaal van alle a.i.’s)

hoge kostprijs om te verwijderen

soms onmogelijk om te verwijderen

In bepaalde gebieden wordt drinkwater gewonnen uit oppervlaktewater

Indien overschrijding

1 gram/liter (g/l) = 1 promille = 1 deeltje / duizend

1000 X lager

µg en ng : minder dan niets!

1000 X lager

1000 X lager

1 milligram/liter (mg/l) = 1 ppm = 1 deeltje / miljoen

1 microgram/liter (µg/l) = 1 ppb = 1 deeltje / miljard

1 nanogram/liter (ng/l) = 1 ppt = 1 deeltje / biljoen

7

0,35 promille alcohol in het bloed

1 ppm residu in groenten en fruit

= 1 g per 1 miljoen liter water (= 1.000m3 water)

= 4 mm op 100 x de omtrek van de aarde

= 1 hartslag op 31 700 jaar

8

Aantal gewasbeschermingsmiddelen teruggevonden per meetplaats in 2010

9

Aantal gewasbeschermingsmiddelen teruggevonden per meetplaats in 2011

Frankrijk

Noordzee

­0 10 20 30 405

Kilometers

Aantal bestrijdingsmiddelen per meetplaats

1 - 15

16 - 25

26 - 35

36 - 50

10

Aantal actieve stoffen met PNEC-overschrijdingen per meetplaats in 2010

11

Aantal actieve stoffen met PNEC-overschrijdingen per meetplaats in 2011

Frankrijk

Noordzee

­0 10 20 30 405

Kilometers

Potentiële chronische effecten - aantal bestrijdingsmiddelen waarvoor de gemiddelde norm of PNEC wordt overschreden

1 - 2

3 - 4

5 - 8

9 - 15

geen overschrijdingen voor de gemonitorde bestrijdingsmiddelen

12

Aantal actieve stoffen met MAC-overschrijdingen per meetplaats in 2010

13

Aantal actieve stoffen met MAC-overschrijdingen per meetplaats in 2011

Frankrijk

Noordzee

­0 10 20 30 405

Kilometers

Potentiële acute effecten - aantal bestrijdingsmiddelen waarvoor de maximum norm of MAC wordt overschreden

geen overschrijdingen voor de gemonitorde bestrijdingsmiddelen

1 - 2

3 - 4

5 - 8

9 - 13

14

Drinkwaterproductie: meetresultaten

van herbiciden in het IJzerbekken (VMW) - 2010

Limiet voor drinkwater aan de kraan: 0.1 µg/l

15

Vervuiling oppervlaktewater

2. Oorzaken?

16

HOE KUNNEN BESTRIJDINGSMIDDELEN IN OPPERVLAKTE- EN

GRONDWATER TERECHT KOMEN :

Schema : Sabine Beernaerts, CODA –Tervuren, 2003

Vervuiling oppervlaktewater

Grondwater

Spuitnevel

Puntvervuiling Spuittechniek

DIRECTE VERLIEZEN OF PUNTVERVUILING

Product dat tijdens de manipulatie terecht

komt op verharde oppervlakten (beton, …) is

zeer gevoelig voor afspoeling naar riolering

en waterlopen

Ondoorlaatbare oppervlakten (beton, asfalt, klinkers,…)

Oppervlakte-

water

Infiltratie

Uitspoeling

Afspoeling

Erosie Drainage

17

4. Verzegeling: 2 ml van product met 50 % = 1 g ai

1. Kleine oorzaken ………… GROTE GEVOLGEN: Vervuiling waterloop

1 m breed / 0,5 m diep

(0,1 µg/l)

2. Morsen: 10 ml van product met 50 % ai = 5 g ai 100 km

3. Lekkende dop: gedurende 10 min = 3 g ai 60 km

100 km 5 bussen = 10 ha………… 5 g ai

20 km 1 bus = 2 ha……………… 1 g ai

Vervuiling oppervlaktewater

18

Weggooien verzegeling - verpakking

Vervuiling oppervlaktewater

.

.

19

Slecht gespoelde verpakkingen

Vervuiling oppervlaktewater

.

20

Vervuiling oppervlaktewater

Morsen tijdens voorbereiding – overlopen

van vat tijdens vullen

21

Overlopen van vat tijdens vullen

Vervuiling oppervlaktewater

.

22

Verliezen tijdens vullen

Vervuiling oppervlaktewater

.

23

Vervuiling oppervlaktewater

Lozen van overschotten of spoelwater

.

.

.

24

Spuiten over grachtkanten, bermen, ….

Vervuiling oppervlaktewater

.

.

Druppelinslag maakt

bodemdeeltjes los

Afspoeling van water + GBM

en transport van bodemdeeltjes + GBM

door het afstromende water (erosie)

Waterloop

Verslempte

of water-

verzadigde

bodem

AFSPOELING EN EROSIE VAN

GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN?

TOPPS-PROWADIS Stakeholder workshop, 2012

Vervuiling oppervlaktewater

25

Afspoeling en erosie

Vervuiling oppervlaktewater

Bron: inagro

.

26

27

Vervuiling oppervlaktewater

3. Gevolgen?

28

Gevolgen?

1. Mogelijke schade aan milieu

2. Negatief imago van de gewasbescherming en landbouw

in het algemeen (vb. vervuiling van drinkwater -> consument!)

3. Steeds strengere regels en normen die moeten nageleefd worden

(cfr MAP 4)

Verkoop, advies en gebruik, cfr. fytolicentie, bufferzones

Extra kosten, extra werk en administratie

4. Verdwijnen van producten

Geen doeltreffende gewasbescherming geeft lagere opbrengsten met meer werk

Problemen met resistentiemanagement

Competitiviteit tov. andere productiegebieden

Extra kosten, extra werk (vb. schoffelen)

29

Vervuiling oppervlaktewater

4. Aanbevelingen?

30

De directe verliezen (puntvervuilingen) zorgen

voor de grootste fractie van de vervuiling

Informatie en advies zijn noodzakelijk, maar vooral

gebruik van gezond verstand

Puntvervuilingen worden sterk teruggedrongen

door naleven van een aantal eenvoudige regels

Aanbevelingen

31

VOOR de behandeling

TIJDENS de behandeling

NA de behandeling

Aanbevelingen

32

Controleer de goede werking en afstelling van het spuittoestel

• onmiddellijk lekken herstellen

• zorg voor een duidelijke en goedwerkende drukmeter

• deelname aan de wettelijke controles

Spoel grondig de lege verpakkingen en giet spoelwater in de spuittank

• let op de verzegeling

• spoel ook de afsluitdoppen van de bussen

Vermijd overlopen van de tank

• blijf steeds aanwezig tijdens vullen

• volumemeter op vulleiding

Bereken nauwkeurig de benodigde hoeveelheid spuitvloeistof

Lees aandachtig het etiket - o.a. naleven bufferzones,

beperkingen erosiegevoelige percelen, ….

Kies een veilige vulplaats, indien mogelijk speciaal daarvoor voorzien en

verwijderd van oppervlaktewater

Voor de behandeling

35

Vermijd drift

• Niet behandelen bij veel wind

• Behandel ‘s avonds of ‘s morgensvroeg (windstil)

• Kies de juiste spuitdoppen met bijhorende spuitdruk

Behandel enkel het te beschermen gewas

• Bufferzones naleven. Verplicht 1 m minimum bij

akkergewassen of 3 m minimum bij verticale teelten

• Let op voorgeschreven beperkingen voor erosiegevoelige teelten

• Niet over spuiten op grachtkanten, bermen

• Gebruik eventueel kantdop

• Recht aanzetten bij de perceelsranden

• ….

Tijdens de behandeling

37

Inwendige reiniging van het spuittoestel - spoelwatertank

• Werk met opeenvolgende spoelbeurten – verdunningen op het veld

• Spuit over het reeds behandelde gewas

• Breng enkel verdunde spuitvloeistof terug mee naar het bedrijf

Lozing van restvloeistof –

spoelwater blijkt één van

de belangrijkste bronnen

van puntvervuiling

Na de behandeling

40

Uitwendige reiniging van het spuittoestel

• Op het veld : wissel de spoelplaats af

• Op het bedrijf : op een speciale spoelplaats waar het

reinigingswater kan opgevangen worden om later verwijderd

te worden

Verzamel de lege gespoelde verpakkingen

• Verpakkingen niet afsluiten

• Verzamel ook zegels en de afsluitdoppen (afzonderlijke zak)

• Bewaar de lege verpakkingen in de speciale Phytofar-Recover zakken op een

droge en veilige plaats

Opruimen van de restfractie

• Enkel de verdunde restfractie die niet kan verspoten worden, meebrengen naar

het bedrijf

• Biofilter – fytobak (wettelijk kader wordt geregeld)

• Sentinel

Na de behandeling

41

Verwerking reinigingswater, spuitoverschotten, …

• Fytobak

• Biofilter

Fytobak bij landbouwer Vercruysse (Kortrijk)

Na de behandeling

Biofilter bij pcfruit

42

biofilter en fytobak zijn

niet geschikt voor grotere

hoeveelheden vervuild

water of voor hoge chemische

vuilvrachten

verwerking door Sentinel gaat

veel sneller (1 m³ / 4 uur)

open systeem: gezuiverd water

kan hergebruikt worden

Sentinel-project van Phytofar,

Volsog en Inagro

Sentinel

Na de behandeling

Aardappeldrempeltjes

Grasbufferstroken

Minimale

bodembewerkingen Bodembedekker

Wilgenteendam Poel

Mogelijke maatregelen afspoeling en erosie

Verhogen infiltratiecapaciteit

Afremmen van het afstromende water

Bron: inagro 43

44

Acties ondernomen door Phytofar

www.phytofar.be

45

Vervuiling oppervlaktewater door

gewasbeschermingsmiddelen :

eenvoudig en doeltreffend op te lossen!

DANK U VOOR

UW AANDACHT!

Phytofar 2012-2013

Bronnen foto’s: Topps-Life, Phytofar, pcfruit, Inagro, Delvano