Pesten en cyberpesten in de hogeschool: ook uw zorg?!

Focus

• Wijzen op de noodzaak van een anti(cyber)pestbeleid op hogeschoolniveau

• Hoe bouw je zo’n beleid uit? Het UCLL-beleid als voorbeeld.

• Kwesties en vragen

• Reflectie en discussie

Waarom een antipestbeleid?

Ontbrekende schakel

Waarom een pestactieplan?

• (Cyber-)pestincidenten tussen studenten = directe aanleiding hoe aanpakken?

• Garanderen van optimale leeromgeving aan elke student

• Gelijke kansen – diversiteit

• Ethische verantwoordelijkheid, aansluitend bij de missie en visie van de hogeschool/hogescholen

Een studentenbegeleider

‘Dit schooljaar sprak ik met studenten van het tweede jaar diete maken kregen met cyberpesten. Ze vertelden me dat ersnapchats van hen werden gemaakt en doorgestuurd. Veelmeer info hierover heb ik niet.

Ik heb de studenten opgevangen, ben met hen in gesprekgegaan (maar niet met de "pesters“).

We hebben een plan van aanpak besproken en nu hebben zeer – naar ik vermoed - geen last meer van.’

Zie zo…

Akelig hard

Pesten en cyberpesten

Van naderbij bekeken

(Cyber-)pesten

Pesten

Kwalijk en kwetsend gedrag door individu of groep

Herhaaldelijk & systematisch

Intentioneel

Machtsonevenwicht

Sociale functie

Cyberpesten

Pesten m.b.v. nieuwe communicatiemedia

Sociale functie blijft van toepassing

Techno-power speelt mee

Meer macht (24/7, anonimiteit, breed bereik)

voor pestkop vs. groter controleverlies

bij slachtoffer

1 x = altijd

Disinhibitie-effect: ongeremder contact

Cijfers

Klassiek pesten (op school)

• Merendeel onderzoek basis- en secundair onderwijs

• Prevalentie (10- t.e.m. 18-jarigen) – HBSC-studie (2016)

19,3% - laatste 2 maanden minstens 2 x slachtoffer

18,5% - … minstens 2x iemand gepest

5,4% - … minstens wekelijks slachtoffer

3,0% - … meer dan één keer per week slachtoffer

• Pestkop-slachtoffers

2,4% (DICA-studie, 2013) 14% (O’Moore, 2010)

Erreygers & Vandebosch, 2016

KLASSIEK

PESTEN

CYBERPESTEN

afgelopen half

jaar minstens

één keer door

iemand gepest

(SL)

17,3 % 10,2%

afgelopen half

jaar minstens

één keer iemand

gepest (PK)8 % 7,1 %

Klassiek pesten op de werkvloer (Vlaanderen)

Onderzoek IDEWE & KU Leuven, 2014 (n= 3083 werknemers) 13,8%: maandelijks gepest

12,6%: wekelijks

6,9%: dagelijks

Onderzoek Securex, 2016 (n= 1754 werknemers) 14% voelt zich gepest

29%: slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag (agressie (19%), discriminatie (14%), pesten (14%), ongewenst seksueel gedrag (2%))

Cyberpesten volwassenen (Vlaanderen)

• Onderzoek in kinderschoenen

• Cyberpesten op de werkvloer: onderzoek bij 6 Vlaamse organisaties (Vranjes, I., 2016) 3% wordt gecyberpest

1% cyberpest

Nederland, 2016: 16,7% belaagd

Cyberstalking hogeschoolstudenten(cijfers: Anne Groenen)

= ‘het welbewust en herhaaldelijk lastig vallen van een persoon via elektronische communicatiemedia’

1 op 1

Cijfers

USA: 12 tot 41% slachtoffer (waarvan 5% ook pleger)

Vlaanderen: 26,2% slachtoffer

(Cyber-)pesten in het hoger onderwijs (UK)• National Union of Students (NUS, 2008)

N= 3135 – 146 instellingen

Slachtofferervaringen: 7% • waarvan 79% door medestudent

• Waarvan 21% door personeel van de opleiding

• British Medical Association, 2006; Curtis, Bowen & Raid, 2007 Opleiding Verpleegkunde – Geneeskunde

Slachtofferschap: 17%

(Cyber-)pesten in het hoger onderwijs (Finland) • Student Health Survey (Pörhölä & Kunttu, 2013)

n = 4969 (studenten die nog geen graad hadden bereikt)

5,6% redelijk tot veel gepest door medestudenten

• 51% van de pestende studenten deed dat eerder op de middelbare school

• 47% van de slachtoffers was dat eerder op de middelbare school

Zie ook: Bauman & Newman, 2013(US) ; Chapell et al., 2006 (US); Curwen et al.,

2011 (Canada)

Gevolgen

The Lancet Psychiatry (2015, april)

• Gepest worden door leeftijdsgenoten (7 t.e.m. 16 jaar) brengt meer schade toe dan seksueel misbruik (tijdens eerste acht levensjaren)

Lereya, Copeland, Costello & Wolke, 2015

Belangrijkste gevolgen

• Stress

• Angst & depressie

• Eenzaamheid – isolement

• Aantasting zelfvertrouwen en vertrouwen in anderen Onderpresteren

Faalangst

Agressie

Middelenmisbruik

…

Belangrijkste gevolgen

• Studieproblemen – school- en leermotivatie

• Gezondheids- en functioneringsproblemen

• Grensoverschrijdend gedrag – agressie –delinquentie

• Suïcidaal gedrag – suïcide

Ingrijpend effect op lichaam, brein, gedrag, persoonlijkheid en levenshouding

Olievlek

De negatieve impact geldt ook voor

Medestudenten

Leerkrachten, docenten en (hoge)school

Ouders, partner/vriend(in), andere gezinsleden

Vrijetijdsmilieu

Samenleving

Pestkop en (toekomstige) omgeving

De aanpak van pesterijen en

pestgedrag

Achtergrondinformatie en houvasten

Lessen uit reviewstudies m.b.t. pestaanpak

Reviewstudies pestaanpak(Farrigton & Ttofi, 2011; Smith et al., 2004, 2012; Hahn et al., 2007; van Rooijen-Mutsaers, 2012; de Pont, 2004)

Belangrijkste aanbevelingen:

Intensieve programma’s (Whole School Approach) geven beste resultaat

Geordende aanpak (klasmanagement, afspraken)

[Betrokkenheid ouders is pluspunt]

Expliciete houding van de onderwijsinstelling: ‘pesten kan niet!’

[Effectief toezicht] alerte houding docenten

Reviewstudies pestaanpak(Farrigton & Ttofi, 2009, 2011; Smith et al., 2004, 2012; Hahn et al., 2007; van Rooijen-Mutsaers, 2012; de Pont, 2004; )

Belangrijkste aanbevelingen:

Goede relaties ts. leerkrachten en leerlingen & veilig schoolklimaat

‘Peers’ in actieve rol plaatsen

Bevorderen van coöperatief werken (peer education)

Herstelgerichte aanpak > bestraffende aanpak

(Skiba et al., 2006; Garandeau et al., 2011; Morrison,

2007; Hansen, 2009, 2010)

Belangrijke referentie-

kaders

Groepsdynamische kijk

Rollen (Salmivalli, 1996)

PESTKOPNeemt initiatief om anderen te pesten

ASSISTENTPest actief mee

– voert uit

VERSTERKERMoedigt het pesten aan

VERDEDIGERNeemt het op voor het

slachtoffer

INSTEMMENDE TOESCHOUWER

Acht zich neutraal en doet niets om het pesten te

stoppen

SLACHTOFFERMikpunt van de

pesterijen

Groepsdynamisch perspectief

1. Rolbenadering bij pesten(Salmivalli et al., 1996; Sainio, Veenstra, Huitsing & Salmivalli, 2010)

2. Sterke sociale positionering van pestkoppen (Salmivalli, 2010; Veenstra, Lindenberg, Munniksma & Dijkstra, 2010; Dijkstra, Lindenberg & Veenstra, 2008; Volk, Camilleri, Dane & Marini, 2012)

3. Cruciale rol van de leerkracht(en)/docent(en)(Hanushek, 2010; Veenstra, Lindenberg, Huitsing, Sainio & Salmivalli, 2013)

Change Manegement - Kotter

Kotter, J.P., 1996

Het onderwijs- en examenreglement

Interne regelgeving (OER, 2016-17)

• ARTIKEL 143 - Engagement van de student

De student verbindt er zich toe om in het licht van de onderwijsvisie van mee te werken aan de door hem gekozen opleiding. Meer bepaald zal hij actief deelnemen aan de geprogrammeerde onderwijsactiviteiten, de raadgevingen van de bevoegde personen naleven, naar behoefte gebruik maken van het begeleidingsaanbod en bijdragen tot het creëren van een voor de studie bevorderlijke sfeer.

Interne regelgeving (OER)

• Art. 149 §3

De studenten hebben geen recht op het maken van geluids- of beeldopnamen van de onderwijsactiviteiten, tenzij hieromtrent een specifieke afspraak is gemaakt met de titularis van het opleidingsonderdeel.

Interne regelgeving (OER, 2016-17)

• Art. 165 (Tuchtreglement)

Van de studenten die zich aan UC Leuven –Limburg inschrijven, wordt verlangd dat ze zich in hun gedragingen en sociale relaties en (elektronische) communicatie, zowel binnen als buiten UC Leuven-Limburg, laten leiden door eerbied voor de menselijke persoon en respect voor ieders overtuiging en privacy alsook voor de samenleving en haar goederen; dat ze geen handelingen verrichten die onverenigbaar zijn met de missie van UC Leuven-Limburg.

Studenten die zich hier niet aan houden, kunnen worden gesanctioneerd volgens de bepalingen van het tuchtreglement.

Wetgeving

Belgische wetgeving – Cyberpesten(Eva Lievens, Studiedag ‘Bits of Help’, UAntwerpen)

• Art. 145§3bis - Wet 13 juni 2005: veroorzaken van last of schade door middel van elektronische communicatiemiddelen (intentie / correspondent)

• Strafwet: Art. 442bis Sw.: belaging (Cass. 29/10/2013: ruim!)

Art. 443 / 444 Sw.: laster / eerroof ; art. 448: belediging(problematiek drukpersmisdrijven)

Art. 470 Sw.: Afpersing

Art. 550bis (hacking), 550ter (virussen), 210bis (valsheid in informatica)

Voorstel tot actieplan

Persoons- en relatiegerichte veranderingen

Structurele veranderingen

StudentenDocenten – begeleiders Stuvoor Leidinggevenden

Keuze voor integrale aanpak (I)(whole school approach)

Keuze voor integrale aanpak (II)

1 • Preventie

2 • Detectie en melding

3 • Specifieke aanpak incidenten

4 • Nazorg/Opvolging

Fase 1Basisbegeleiding

Fase 2Toegevoegde begeleiding

Fase 3Bijzondere

begeleiding/zorg/hulp

Fase 4Externe

zorg/hulp

Fase 0 = Positief klimaat – stimuleren ‘thuisgevoel’ via goede contacten

Alle leden van de hogeschoolgemeenschap

Alle medewerkers die in rechtstreeks contact staan met studenten: docenten, secretariaat, hulppersoneel, …

Al wie t.a.v. de student(en) een specifieke, ondersteunende of coachende taak opneemt (m.u.v. het stuvoo(r)-aanbod) = coaches, ombuds, diversiteitspunt, …

Studentenvoorziening, arts, bemiddeling, …

Gespecialiseerde hogeschoolexterne hulp/begeleiding

Fase 1Basisbegeleiding

Fase 2Toegevoegde begeleiding

Fase 3Bijzondere

begeleiding/zorg/hulp

Fase 4Externe

zorg/hulp

Mogelijke acties

Inventarisatie hogeschoolnabije partners: JAC’s, CAW’s, psychiatrie, cyberpolitie, bemiddelingsdiensten

Professionalisering medewerkers psycho-sociale diensten:

- Coaching – interventie- Training, hulp (faalangst, social

skills, …) - Bemiddeling

Professionalisering medewerkers:- Sensibilisatie & verwachtingskader - Info & signaalherkenning- Handelingskader: wat doe ik als…?

(Preventie & Remediëring)- Gespreksvaardigheden aanscherpen

(hulp, aanpak, …):- Vertrouwenspersonen en andere

meldpunten kenbaar makenSensibiliseren en actief betrekken van studenten

Basisbegeleiding

• Preventie Regelduidelijkheid

Vorming: kennis over/visieontwikkeling – herkennen van –gespreks- en didactische vaardigheden – procesevaluatie: hoe? –basishouding

Verbindende communicatie – proactief handelen

• Signalisatie en detectie Aandacht voor groepsdynamiek en herkennen van signalen

Introduceren van kwaliteitscirkels – proactieve cirkels

Aankaarten en signaleren van problemen

Basisbegeleiding

• Eerste hulp bij (cyber)pesten Aanwezig zijn – veilig stellen van slachtoffer en omgeving

Bewaken van de morele en formeel afgesproken grenzen (door gepast te reageren)

Helder communiceren over ‘en wat volgt er nu?’ (procedure)

Woord en daad verbinden: melden van het probleem

In gesprek met slachtoffer: • Wat is er aan de hand? Wat is er eerder gebeurd? (Uitleg vragen bij wat

werd opgemerkt/gehoord/gezien.)

• Emoties opvangen (indien nodig – opening bieden om die te uiten)

• In beeld brengen van de hogeschoolinterne of –nabije hulpverlening

• Verduidelijken wat jou te doen staat

• Discrete opvolging

Drie ‘V’s’ als richtsnoer

• Veiligheid

• Vertrouwen

• Verbondenheid

Toegevoegde begeleiding

• Drie ‘V’s’ blijven van toepassing

• Discretie (en grenzen van discretie) toelichten

• In samenspraak met de student(en) zoeken naar de meest wenselijke vervolgstap(pen): Wat is nodig?

Wat kan? Wat kan niet?

Wie (nog) betrekken?

Wie neemt welke verantwoordelijkheid op?

Hoe contact houden?

Knopen en kwesties

Knopen en kwesties

• Aanpassing OER o.m. respect privacy en gebruik e-communicatie

• Deontologische vraagstukken uitklaren Niet-vraaggestuurde aanpak: wat met melding door derden?

Bemiddeling (Wie? Hoe? Waar?)

Betrekken ondersteunende derden: hoe faciliteren (familie, partner)?

• Stageplaatsen: tot wie kan de student zich richten?

• Onderzoek i.f.v. effectmeting (kwaliteitsbewaking)

Op komst…

Dank voor jullie aandacht !