Naar een maatschappelijk Naar een maatschappelijk verantwoordelijk bankwezen. verantwoordelijk bankwezen. Oorzaken + remedies bankencrisis en wat Oorzaken + remedies bankencrisis en wat

wij eraan kunnen doen.wij eraan kunnen doen.

Presentatie 18 november

Luc Weyn – Netwerk Vlaanderen vzw

- Dia 1 -

Even voorstellenNetwerk Vlaanderen

• Erkend als beweging door Vlaamse overheid

• Opgericht in 1982 , pluralistisch, BRT Ommekaar uitzending

• Fonds voor sociale en eco-initiatieven, CV Netwerk Rentevrij

• Ontwikkeling, promotie, gids en begunstigde MVI- producten

• Campagnes rond schadelijke investeringen : o.a. in controversiële wapens

• Wettelijk verbod

• Kritische stem en steun voor alternatieven

- Dia 2 -

Inleiding• De lessen uit de crisis zijn geleerd!

• Banken worden aan banden gelegd!

• Banken zullen voortaan de gemeenschap dienen!

• Of toch niet?

• Wat zijn de concrete plannen?

• Wat is gewenst?

• Wat kunnen we doen?

• 4 delen : oorzaken, remedies, wensen en mgl acties

- Dia 3 -

Oorzaken financiële crisisFalende waardebepaling / risico evalutie

• Voorbeeld debat

• Amerikaanse hypotheken

• Wildgroei afgeleide producten

• Fortis / Dexia

• Collectief : investeerders, toezichthouders, ratingagentschappen, …

• Vanwaar die collectieve verblinding?

- Dia 4 -

Oorzaken financiële crisis Vanwaar die collectieve verblinding?

• Op mekaar ingrijpende en mekaar versterkende oorzaken

• Overheersen ééndimensionele economische visie – eenzijdig geloof in heilzame kracht vrije markt– deregulatie, vrijheden voor complexe producten (OTC) – sluipend gif op bankbalansen

• Democratisch deficit– terugtreden samenleving, sector aan stuur– ontbreken van andere visies (belangen) in debat en sturing

- Dia 5 -

Oorzaken financiële crisis Vanwaar die collectieve verblinding?

• Overheersen ééndimensionele moraliteit / finaliteit :– bankwezen = winstmachine ipv dienstverlener samenleving– risiconeming primeert op stabiliteit– marktenzalen primeren op basisbankdiensten– winstopportuniteit primeert op afzien van maatschappelijk schadelijke

investeringen– zowel bij aandeelhouder, als directie, als klant

• Maatschappelijk ongezonde bedrijfsdynamiek – overheid draait op voor gemaakte fouten– gericht op financiële en niet op maatschappelijke meerwaarden

• Levensgevaarlijke cocktail van : ontbreken maatschappelijke finaliteit en sturing, veel vrijheden (voor wie eraan verdient), falende risico-modellen en controleurs, my die betaalt als het misloopt

- Dia 6 -

Gevolgen Algemeen

• Mondiale economische crisis : daling wereldhandel

• Slachtoffers = onschuldigen, stijging aantal armen

• Aanslagen op de staatskassen, bv België– leningen en aandelen (20 mia + 4 mia) (11 mia Di Rupo)– uitstaand risico : 56 + 54 + 35 mia (40% BNP)– borgen sparen: 300 + 100 mia

- Dia 7 -

Politieke remediesWelke krijgen we ?

• Europese richtlijnen en voorstellen gaan voor :– grotere transparantie en betere toezichthouders – hogere kapitaalsvereisten – in mindere mate : (iets) strengere regels voor speculatieve producten,

ratingagentschappen, bonussen, aangepaste boekhoudregels, …

• Indrukwekkend? Voldoende? Gerustgesteld?

- Dia 8 -

Politieke remediesKritieken op voorgestelde maatregelen

• Technisch oplapwerk, geen fundamentele veranderingen

• Casino blijft open, ook voor wie met spaargeld werkt

• Hogere kapitaalvereisten volstaan niet– verbonden risico’s - niet in te schatten– eigen (falende) risico-modellen blijven aanvaard

• Belastingbetaler blijft opdraaien als het fout loopt

• Meer toezicht helpt niet bij falende risico-evaluatie

• Geen fundamentele herdefiniëring rol banken

- Dia 9 -

Politieke remedies Waarom deze voorstellen?

• Business (verdien)model van grootbanken in takt– geen scheiding– geen investeringsverplichtingen

• Grootbanken overhand in eigen sectororganisaties

• Financiële instellingen houden pen vast van wetgever – 202 op 276, rest 22 21 20– 16% (2009), 27% (2010)

• Teruggetreden politici

- Dia 10 -

Waar gaan we voor?

• Oproep ondertekend door koepels middenveld (o.a. ACV, ACW, Arbeid en Milieu, KWB)– geen casinospelletjes, investeren in reële economie

– niet investeren in maatschappelijk schadelijke activiteiten

– Pro actief investeren in groene en sociale economie

– mijden activiteiten in of met belastingparadijzen

– transparantie investeringen• Meer inpakt van (civiele) samenleving op bankwezen

- Dia 11 -

• Kerngedachte :– deposito banken leggen zich toe op nutsfunctie (en sluiten hun casino)– exclusieve overheidsdekking

• Concreet :– banken die met deposito’s werken leggen zich toe op

basisbankfuncties :• betalingsverkeer• kredietverlening

– meer risicovolle / speculatieve activiteiten (o.m. gericht op bonussen) verboden

• complexe producten, herverpakte effecten producten, derivaten, hedge fondsen, …,

kan maar niet met spaargeld en (impliciete) overheidsdekking

- Dia 12 -

Waar gaan we voor?Nutsbankieren scheiden van bonusbankieren (eis 1)

Waar gaan we voor? Nutsbankieren : voordelen algemeen

• Business model gericht op productieve economie

• Eerlijker concurrentie

• Verkleining bankbalansen, afname ‘te groot om te falen’-risico

• Technisch : minder regeltjes, makkijker controleerbaar, …

- Dia 13 -

Waar gaan we voor? Nutsbankieren : voordelen exclusieve

overheidsdekking

• Moreel : stop staatssteun voor speculatie en risico-gedrag

• Economisch : afstraffing van falend risico-gedrag

• Staatsbudget : beperking risico aanslag op belastinggeld

- Dia 14 -

Waar gaan we voor?Nutsbankieren : economische haalbaarheid?

• Nutsbank is niet rendabel, financierbaar?– Belgische spaarquota

– historische rendementen : ASLK, Gemeentekrediet, Bacob

– actuele rendementen kleine banken

– interessant voor lt-investeerders

– scheiding maakt ze concurrentiëler.

- Dia 15 -

Waar gaan we voor?Nutsbankieren : politieke haalbaarheid?

• Aanbeveling UN Stieglitz- commissie

• UK (Vickers Commission)

• VS (Volcker Rule)

• Aanbeveling Belgische parlementaire bankencommissie

• Politieke bereidheid relatief ruim

- Dia 16 -

Waar gaan we voor? Funding nutsbankieren

• Deposito’s (inherent)

• Via centrale bank (last resort – goedkope overfinanciering kt – Dexia hedgefonds)

• Aandelen en obligaties via simpel prospectus (financieringsnood, stabiele lt-relaties mogelijk)

• Aandelen en obligaties via beurs (bankrun)

• Interbankenmarkt (huidige opdroging, Dexia als hedgefonds)

• Effectisering (afwentelen risico)

- Dia 17 -

Waar gaan we voor? Nutsbankieren : beperkingen

• Geen democratisering van de macht, macht blijft in handen van de financiële industrie

• Geen alternatief voor markttekortkomingen (noden bij wie marktprijs niet kunnen betalen)

• Monopolie van geldcreatie blijft in handen van de banken

- Dia 18 -

Waar gaan we voor?Ondergrenzen : wat + domeinen

Wat ? Weigering tot investeren indien ethische sociale en ecologische minimumgrenzen niet gerespecteerd zijn

Domeinen :•Waardig werk

•Leefomgeving

•Vrede

•Vrijheid en democratie

(Ernstigste overtredingen eerst, internationale normen)

- Dia 19 -

Waar gaan we voor?Ondergrens : waardig werk

Systematisch schenden basisarbeidsrechten

- Dia 20 -

Waar gaan we voor?Ondergrens : leefomgeving

Ernstige of onomkeerbare schade aan milieu of leefomgeving

- Dia 21 -

Waar gaan we voor?Ondergrens : vrede

Wapens die internationaal humanitair recht schenden en/of voor mensenrechtenschenders

- Dia 22 -

Waar gaan we voor?Ondergrens : vrijheid en democratie

Wezenlijke steun aan dictaturen

- Dia 23 -

Waar gaan we voor?Ondergrenzen : eigen onderzoek

Rapporten o.m. :

- Explosieve portefeuilles

- Waar ligt de grens?

- Bankiers op hete kolen

Websites

- www.banksecrets.eu

- www.netwerkvlaanderen.be

- www.ace-bank.eu

- Dia 24 -

Waar gaan we voor?Ondergrenzen : de investeringspraktijken

- Dia 25 -

Waar gaan we voor?Ondergrenzen : gif in drinkwater (Freeport)

- Dia 26 -

Waar gaan we voor?Ondergrenzen : basisarbeidsrechtenschending

- Dia 27 -

Waar gaan we voor? Kredietverlening gericht op maatschappelijke noden (eis 3)• Investeringen en kredietbeleid gericht op bevorderen van sociale-

en ecologische noden. Bv : • eco-investeringen• sociale huisvestingskredieten• investeringen in scholen• vergrijzing

• Aan verlaagde tarieven, gelet op : • beperkte draagkracht doelgroepen• tijd nodig tot maximum rendement• maatschappelijke meerwaarden

- Dia 28 -

Waar gaan we voor?Andere (1)

• Sociaal en ecologisch verantwoorde producten en diensten– mijden belastingparadijzen, automatische info-uitwisseling– geen speculatie … met voedsel, tegen staten, …– basisbankdiensten toegankelijk voor iedereen

• Invoering FTT, met goede bestemming opbrengst

• Ratingagentschappen – hervorming, minder macht, alternatieven

• Alternatieven monopolie banken op geldcreatie

- Dia 29 -

Waar gaan we voor?Andere (2)

• Sociaal en ecologisch verantwoorde manier van werken :– sociaal ecologische doelstellingen

– inspraak/bestuur/aandeelhouderschap

– transparantie

– sociaal personeelsbeleid

– redelijke winstbetrachtingen

– ecologisch beleid

- Dia 30 -

Waar gaan we voor?Invloed op armoedebestrijding/herverdeling (1)

• Scheiding nuts- en bonusbankieren– vermijden redding met belastinggeld : geld sociale zekerheid, armoede

bestrijding, …

– bedrijfsdynamiek met focus op reële economie : (kan inhouden)

• basisbankdiensten voor éénieder

• verantwoorde kredietverstrekking

• betere dienstverlening, producten voor minder kapitaalkrachtige doelgroepen : bv assistentie bij eco-leningen

• Financiering van sociale en eco noden aan aangepaste tarieven– betere financiering van scholen, vergrijzing, klimaat …

– ook belangrijk voor (kans)armen

- Dia 31 -

Waar gaan we voor?Invloed op armoedebestrijding/herverdeling (2)

• Ondergrenzen investeringen– investeringsopportuniteiten weigeren = afzien van winstmaximalisatie

– ook en vooral (kans)armen : in frontlinies (op mijnen) bij oorlogen, slachtoffers van klimaatopwarming/milieuvervuiling, uitbuiting, …

• Geen activiteiten in belastingparadijzen– geen onrechtmatig rijken rijker maken (vergroting kloof)

– geen hulp bij diefstal van gemeenschapsmiddelen

• Grotere betrokkenheid middenveld – ook (kans)armen begunstigden en slachtoffer– ook hun specifieke belangen belangrijk bij sturing en beleidsopvolging

- Dia 32 -

Waar gaan we voor?Invloed op armoedebestrijding/herverdeling (3)

• Tegengaan voedselspeculatie :– voorkomen honger – voorkomen inkomensonzekerheden (kleine) producenten

• Alternatieven bankmonopolie : complementaire munten– alternatief betaal, verlonings- en financieringsmiddel (ook voor (kans)armen)– voor ‘onbetaalbare’ voorzieningen

• FTT– kleine afroming (socialisatie) van winsten van enkelen– opbrengsten : millennium doelen, klimaat of globaal budget overheden

• Europese bankwetgeving & lokale noden/marktonvolkomenheden– voorbeeld UK en de Credit Unions

- Dia 33 -

Wat kunnen we doen?

• Mogelijkheden als :

– beweging (politiek, structureel, sensibiliserend)

– aandeelhouder / partner (veranderingen van binnenuit)

– klant (via bevraging en kritische productkeuze)

- Dia 34 -

Wat kunnen we doen?Agendering / Inspraak / Debat / Democratisering

• Bankwezen op eigen agenda

• Publiek/ maatschappelijk debat stimuleren

• Plaats opeisen voor middenveld mbt sturing, hearings, opvolging en controle

- Dia 35 -

Wat kunnen we doen?Regelgeving

• Publieke rapportering en transparantie

• Regelgeving (bescherming ipv zelfregulering). – nutsbankieren : aanpassing bankwetgeving

• Opdracht en rapportering regeringsvertegenwoordigers

• Openingen in Europese wetgeving

• Facultatieve inhoud – overheidswaarborg, vrijstelling roerende voorheffing, aftrek pensioensparen …

in ruil voor socio-ecologische extra’s

- Dia 36 -

Wat kunnen we doen?Goede voorbeeld voor eigen deur

• Als partner/aandeelhouder gaan voor goede voorbeeld en druk op overheid dat ze gaan voor goede voorbeeld mbt :

– ondergrenzen investeringen

– sluiten casino en afwezigheid belasting paradijzen

– product en dienstenontwikkeling ifv maatschappelijke noden

– publieke transparantie over gedane investeringen

– manier van werken

– …

- Dia 37 -

Wat kunnen we doen? Zelf doen (ook overheid)

• Staatsbanken

• Coöperatieve banken

• Financieringscoöperaties

• Complementaire muntsystemen

- Dia 38 -

Wat kunnen we doen?Als klant …

– Daar gaat het 2° deel over

– Eerst tijd voor vragen en debat over dit deel

- Dia 39 -

Duurzaam geld?

• Beleidsanalyse voor 4 domeinen (vertrekkend van internationale standaarden)

• Kans op betrokkenheid hoog tot zeer groot

• Alternatieven?

- Dia 40 -

Spaar- en beleggingsalternatieven

- Niet louter financiële screening en selectie ook een inhoudelijke

- Positieve keuzes : geld voor bedrijven/ initiatieven met sociale en/of ecologische meerwaarde

- Uitsluiting van maatschappelijk schadelijke praktijken

- Concreet : grote verschillen van bank tot bank en van product tot product

- Dia 41 -

Spaar- en beleggingsalternatieven

Duurzame spaarrekeningen

Direct Investeren

Indirect Investeren

Beleggingsfondsen met duurzaamheidscriteria

Verzekeren met duurzaamheidscriteria

Pensioensparen met duurzaamheidscriteria

- Dia 42 -

Duurzaam Sparen

• Uitsluitingscriteria: bv. geen wapenbedrijven of bedrijven die de mensenrechten schenden

• Sociale en ecologische criteria: kredieten aan initiatieven met een maatschappelijke meerwaarde, ook not for profit organisaties

• Rendement: hetzelfde als bij gewone spaarrekeningen

• Slechts mogelijk bij 3 banken:– BNP Paribas Fortis (Krekelsparen)

– VDK

– Triodos Bank

- Dia 43 -

Duurzaam Sparen

BNP Paribas Fortis: Krekelsparen• Uitgesloten zijn :De productie van, handel in of dienstverlening rond:

1. Wapens

2. Kernenergie

3. Verboden producten en diensten

4. Fossiele brandstoffen en omstreden biobrandstoffen

5. Voertuigen, aangedreven door motoren op fossiele brandstof

6. Grootschalige projecten

7. Bont

8. Omstreden gentechnologie

9. Financiële instellingen

De volgende bedrijfspraktijken: Ongewenste dierenproeven, Inbreuken op het wettelijke kader, Schending mensenrechten, Belastingsontduiking, Controverse rond basisbehoeften

- Dia 44 -

Duurzaam Sparen

BNP Paribas Fortis: Krekelsparen• minimaal 15% en maximaal 45% :

– internationale of Europese instellingen of in euro-obligaties

– in openbare nutsbedrijven

– in sociale huisvesting tegen gunsttarief

– in volgende sectoren: welzijn, cultuur, onderwijs, gezondheidszorg, hernieuwbare energie, ..)

• minimaal 10% wordt belegd in kleinschalige projecten

• certificering door Ethibel

• een organisatie financieel steunen :o Natuurpunt, J.N.M., diverse Oxfam Wereldwinkels, Netwerko Een volledige lijst is te vinden op onze website

- Dia 45 -

Duurzaam Sparen

Triodos Bank:Inlage van alle spaargelden wordt onderworpen aan een ganse reeks uitsluitingscriteria en gaat naar :

- Dia 46 -

Direct investeren in sociale economie

- Dia 47 -

Intekenen op aandelen en obligaties van een bedrijf in de

sector van de sociale economie.

Voorbeelden:

– Oxfam Fairtrade cvba

– Ecopower

– …

Indirect investeren in de sociale economie

- Dia 48 -

Intekenen op aande(e)l(en) van een onderneming gespecialiseerd in

het financieren van de sector van de sociale economie

Voorbeelden:

• Alterfin: microkredietinstellingen en partners van fair trade organisaties

• Hefboom: sociale economie

Duurzaam Beleggen• Wat: beleggen in bedrijven/overheden geselecteerd op

basis van duurzaamheidscriteria

• Hoe: via duurzame beleggingsfondsen; voor 90% in beursgenoteerde effecten (bedrijven, overheden, ..)

• Selectie: Best In Class methode, themafondsen

• Dikwijls uitsluitingscriteria (bv. geen wapens)

• Rendement: vergelijkbaar met gewone beleggingsfondsen

• Risico : divers (aandelen, obligaties, gemengd, kapitaalgarantie)

• Verzekeringen (beperkt) en pensioenen (niet meer)

• Aanbod: ruim

- Dia 49 -

Revolutionairen in actie?

• Studie UNEPFI : Demystifying Responsible Investment Performance

• 7 mia, 6% markt

• Pensioenfonds Senaat

• Pensioenfonds in oprichting voor Vlaamse nonprofit / social profit sector

• Pensioenfonds voor gemeentepersoneel (2° pensioenpijler contractuele personeelsleden lokale besturen)

- Dia 50 -

Direct investeren in effecten van overheden

• Welke?– Democratisch verkozen overheden

– Overheden die internationale standaarden zoals de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens onderschreven

– …

- Dia 51 -

Duurzaam Sparen en BeleggenInpakt op armoede / herverdeling?

• Afhankelijk van de gemaakte keuze

• Direct investeren : je kiest zelf het initiatief / bedrijf

• Indirect investeren : financiering veelal sociale/solidaire economie

• Sparen : – activiteit met beperkt rendement

– financiering o.a. sociale/solidaire economie

• Beleggen in fondsen/verzekeringsproducten – activiteit gericht op groter stuk van de koek (dan bij spaarboek)

– effectenhandel (versus nieuwe financiering)

– grote beursgenoteerde bedrijven (geen vzw’s of bedrijven uit solidaire economie)

• Solidariteitsaspect : – aan product verbonden gift voor ngo

– kan kansarmoede initiatief zijn

- Dia 52 -

Actie mogelijkheden• Bevragen huisbankier

• Bevragen andere financiële spelers

• Bekendmaken debat/keuze

• (Gedeeltelijk) nieuwe productkeuzes maken– eigen overtuiging

– aansluitend bij doelen instelling/organisatie

- Dia 53 -

Gemeenten in actie : onderzoek• Onderzoek Duurzame Ontwikkeling (Magnette)

• Enquête : 23% van de 589

• Meer dan 25% doet aan MVI

• Wat : – 22 op 47 = spaar- en termijnrekeningen– gemengde en money market fondsen

• Waarom niet? – producten onbekend (24%)– uitleg bij producten onvoldoende (21%)– vrees voor minder financieel rendement (20%)

- Dia 54 -

Netwerk Vlaanderen

Vooruitgangstraat 333/9

1030 Brussel

luc.weyn@netwerkvlaanderen.be

02/201.07.70.

- Dia 55 -

Meer weten?