Mental Health and Quality of CareResearch Programme >

Psychosociale hulpverlening

bij dementie

in de 21e eeuw

Prof.dr. Rose-Marie Dröes

Afdeling Psychiatrie /Afdeling Verpleeghuisgeneeskunde Alzheimercentrum VUmc

e-mail: rm.droes@vumc.nl

Inhoud

• Verschillende perspectieven in de zorg

• Het psychosociale perspectief bij dementiezorg

• Kwaliteit van leven: wat is dat eigenlijk?

• Psychosociale hulpverlening in de 21e eeuw

– effectief en efficiënt

– oplossingen voor onvervulde behoeften

– samenwerking tussen professionals in zorgnetwerken

• Conclusies

Perspectieven in zorg en behandeling

Medisch behandel-perspectief

ziekte

genezing

Perspectieven in zorg en behandeling

Medisch behandel-perspectief

Gevolgenperspectief

ziekte stoornissenbeperkingenhandicaps

genezing rehabilitatie/compensatie

Perspectieven in zorg en behandeling

Medisch behandel-perspectief

Psychosocialeperspectief

Gevolgenperspectief

ziekte stoornissenbeperkingenhandicaps

aanpassing aan/omgaan met de

gevolgen van ziekte

genezing rehabilitatie/compensatie

begeleiding/ondersteuning

Kwaliteit van leven

Psychosociale perspectief bij dementiezorg

Medisch behandel-perspectief

Psychosocialeperspectief

Gevolgenperspectief

ziekte stoornissenbeperkingenhandicaps

aanpassing aan/omgaan met de

gevolgen van dementie

genezing rehabilitatie/compensatie

begeleiding/ondersteuning

Kwaliteit van leven

Functionele gevolgen van dementie

Belangrijkste kenmerken Alzheimer dementie

• geheugen- en oriëntatiestoornissen

• stoornissen in abstract denken

• oordeels- en kritiekstoornissen

• stoornissen in taal, handelen en/of herkennen

• problemen in het dagelijks functioneren

Gevolgen in dagelijks leven

Problemen met

• boodschappen doen

• omgaan met geld

• gebruik maken van openbaar vervoer

• koken

• sociaal contact

• zelfvertrouwen en welbevinden

• problemen oriëntatie

• communicatie

• huishoudelijke activiteiten

• zelfzorg

• …..

Omgaan met gevolgen van dementie

Intellectueel en emotioneel

uitputtend!

• Omgaan met eigen beperkingen

• Handhaven emotioneel evenwicht

• Behoud van een positief zelfbeeld

• Behoud van sociaal contact

• ….

Ontregelingen in stemming en gedrag

combinatie biologische, psychologische en sociale factoreninadequate of ineffectieve coping

depressie

angst

agitatie

achterdocht

apathie

onrust

wanen

Omgaan met dementie

Uit film ‘Kom niet an m’n meissie’ (Rosetree productions en Mega Rens)

Gevolgen voor omgeving

Landelijk Dementie Programma 14 probleemvelden

zoals:

• Omgaan met gedragsveranderingen

• Gevaarlijke situaties

• Miscommunicatie met hulpverleners

• Weerstand tegen opname

(Meerveld et al, 2004; Peeters et al, 2007)

DementiezorgPsychosociale hulpverlening

Analyse adaptatie en coping

Psychosociale diagnose

Steun en begeleiding

Evaluatie

Perspectieven in zorg en behandeling

Medisch behandel-perspectief

Psychosocialeperspectief

Gevolgenperspectief

ziekte stoornissenbeperkingenhandicaps

aanpassing aan/omgaan met de

gevolgen van ziekte

genezing rehabilitatie/compensatie

begeleiding/ondersteuning

Kwaliteit van leven

Domeinen van kwaliteit van leven

• Je prettig voelen

• Sociale contacten

• Je nuttig voelen

• Je thuisvoelen in de woonomgeving

• Plezier beleven aan activiteiten

• Zelfwaardering

• Vrijheid en zelfbeschikking ervaren

• Gezondheid

• Bij ziekte adequate behandeling en zorg

• Veiligheid met behoud van privacy

(Leo Cahn werkgroep KvL bij dementie; Dröes et al., 2006)

Individueel bepaald

Meest onvervulde behoeften bij dementie

(Van der Roest et al, 2009)

Informatie en geheugensteun

angst / veiligheid gezelschap

dagactiviteiten

Psychosociale hulp in de 21 eeuw

Hulp bij omgaan met de gevolgen van dementie

Oplossingen voor onvervulde behoeften

- Informatie bieden

- Geheugenondersteuning

- Gezelschap

- Dagactiviteiten

- Veiligheidsgevoel

Aandacht voor individuele levenskwaliteit

Aandacht voor individuele aanpassingsproblemen

Maar ook ….

effectief en efficiënt !

Toename aantal mensen met dementie

• 7% van 65-plussers

• Na 90e jaar 40-45%

• Toename tussen nu en 2050

Nederland: van 230.000 naar 500.000

Wereldwijd: van 36 naar 115 miljoen

• 70% woont thuis

• 30% in zorgvoorziening

• mensen met dementie : werkenden - in 2000 1: 69- in 2050 1: 21

(Gezondheidsraad 2002; Wancata et al, 2003; Ferri et al, (2005); Alzheimer report, 2009)

Welke methode effectief wanneer?

1970-2007 Adaptieve taak/ Aanpassingsprobleem

Onderzochte methodeernst van dementie

1 beper-kingen

2emot

3zelf-beeld

4toe-komst

5omge-ving

6zorg- relatie

7sociale relaties

Psychomotorische therapie L-ME

x x x x x

Normaliseren leefpatroon L-ME

x x x x

Gedragstherapie L-E x x x xActiviteiten groepen L-ME

x x x x

Muziek therapie L-ZE

x x x x

Reminiscentie L-ME

x x x

Realiteitsoriëntatie L-ME x x x

Geint. Belevingsger. Zorg ME-E x x x

Huisdier therapie L-ME x x xSnoezelen L-ZE

x x

Simulated presence therapy E-ZE

x x

Educatie familie bezoek ME-E

x x

L=licht ME= matig ernstig E=Ernstig ZE=zeer ernstig(Van Mierlo et al., 2009; Dröes et al., 2010)

Behoud van kwaliteit van leven

Zuidermeer (Noord-Holland)

herkenbaarveilig

betekenisvol

prothetisch

Wonen als thuisWestersypen, Scharsterbrug, Zuid-West FrieslandWinnaar ZorgAward 2009

kleinschalig

warm

Oplossingen voor onvervulde behoeften

Verbeelding als werkmethode

Ontmoetingscentra

Oplossingen voor onvervulde behoeften

- Informatie bieden

- Geheugenondersteuning

- Gezelschap/contact

- Dagactiviteiten

- Veiligheidsgevoel

Ondersteunende technologie

Telecare

Videocare

COGKNOWElectronische assistent

Paro(AIST)

Efficiëntie in

zorg

Robot zeehondje Paro

Leo Polakhuis in Amsterdam6.03 min

http://www.youtube.com/watch?v=rrJN1fmRRU8

Wie bieden psychosociale hulpverlening?

ThuisMantelzorger

Thuiszorgmedewerker

Activiteitenbegeleider

Ergotherapeut

Huisarts/ specialist ouderengeneeskunde

Wijkpost voor ouderen

GGZ

Ontmoetingscentra/LPD’s

Vrijwilligers …Dementieketen

ZorginstellingVerzorgenden

Activiteitenbegeleider

Specialist ouderengeneeskunde

Psycholoog

Fysiotherapeut

Ergotherapeut

Psychomotorisch therapeut

Muziektherapeut

Vrijwilligers ….

Obv individuele begeleidingsplannen

Samenwerking

Nationaal Programma Ouderenzorg

Samenwerking in Ketenzorg Dementie

Doel: Afstemming, efficiëntie, continuïteit

Multidisciplinaire teams

Regionale netwerken

Conclusies

Psychosociale hulp bij dementie in 21e eeuw =

hulp op maat

met aandacht voor

• gevolgen voor persoon en individuele aanpassingsproblemen

• individuele kwaliteit van leven

• oplossingen voor onvervulde behoeften

evidence based en efficiënt

thuis en in (kleinschalige) zorgvoorzieningen

samenwerking in multidisciplinaire teams en keten/netwerken voor afstemming en continuiteit

Dank voor uw aandacht!

Correspondentie

rm.droes@vumc.nl