Mark Verhijde, donderdag 16 juni 2016, Utrecht

SBO Opleiding Nieuwe wijk- en gebiedsmanager, dag 3

Kennismaken

Burgerbetrokkenheid (WRR 2012 – Vertrouwen in Burgers)

Meer beleidsparticipatie

Meer maatschappelijke initiatieven

Lunchpauze

Gamechangers: sterke burgerinitiatieven en hun trekkers

Strategieën en regie nemen

Rest

2Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Meer participatie van samenleving, grotere burgerbetrokkenheid (WRR 2012)

Toename beleidsparticipatie, co-creatie en comakers

Meer vanzelfsprekendheid om stakeholders en eindgebruikers betrekken

Aanpak witte plekken – per organisatie, werkterrein, aannemer, persoon

Verwelkomen van maatschappelijke initiatieven

Agenderen knelpunten: financieel, fiscaal, juridisch, proces, verwachtingen

Verduidelijking en uitbreiding maatschappelijke participatie

Vrijwilliger, supporter, ondersteuner, data-input voor smart systems

3Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Beleidsparticipatie Maatschappelijke participatie Maatschappelijke initiatieven

Meepraten Meedoen Zelf doen

Overheid > Burgers Organisaties > Burgers Initiatieven > Burgers

Verbreden naar ieder

beleidsterrein

Vernieuwen en kansen bieden

voor kwetsbaren

Verwelkomen en verbinden

Witte plekken aanpakken Vrijwilligerswerk opnieuw

vaststellen

Knelpunten agenderen en

oplossen

Organisatie, werkterrein,

uitvoerder, persoon

Supporter, ondersteuner, data-

input smart systems

Financieel, fiscaal, juridisch,

proces, organisatie

4Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Waarom participatie?

Inspraak, meepraten, interactief proces

Representativiteit: wie praat eigenlijk mee?

Draagvlak: namens wie praat u mee?

Kwaliteit: ervaringsdeskundig “het is uw straat”

Praktijk: zaaltjes en oude grijze mannen

Sociale media: “nieuwe doelgroepen”

5Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Beleidsparticipatie Provincie

Overijssel

Bezuinigingen op openbaar vervoer

Schrappen en aapassen buslijnen

In gesprek met samenleving op

stedelijk en dorpsniveau

Belangenvertegenwoordigers

Mobiliteitsmakers

6

Gemeente Borne

Hergebruik en herbestemmen school

Bureau Over Morgen

Website en brede uitvraag

Introductie avond

7

Onderdeel van WOP Kultuurstraat

Wesselerbrink

Hoe 60 brinken uniek inrichten

Sinds 2006 aan de gang

Interactief beleidsparticipatie

Uitgebreide documentatie in SBO

leeromgeving

8

Gemeente Twenterand bezuinigt op

zwembaden

Inhoud bezuinigingsvoorstel

opgesteld door werkgroep

Deelnemers uit alle lagen

Geen raadsleden

Prijsvraag als ondersteuning input

Uiteindelijk besluit Raad

9

Beleidsparticipatie

Gemeente Enschede, zorgpartners

Huiskamer van de wijk

Dagelijks zorgvraag

Ontmoeten belangrijk

10

Beleidsparticipatie Gemeente Venray

Zelfsturingsproject

Dorpsraad Merselo maakt projectplan

Meedenken, meepraten en meedoen

Eigen investeringen in uren tellen

3 bewoners en 2 experts in

aanbestedings- en projectteam

11

Gemeente Heerlen en L2 Ateliers

Opdracht kunstwerk in de wijk

Vergunning creatief opgesteld

Staalplaten hergebruikt

Co-creatie met bewoners Passart

Beleidsparticipatie

Ontmoetingsplek

12

Rembrandplein publieke functie

Weinig eigenaarschap

Kennisland Amsterdam

Social Innovation Safari

Maatschappelijke opgave

3,5 dag aan de slag

Mensen uitnodigen om activiteiten op

plein te doen

13

Gebruik projectmatige aanpak bij beleidsparticipatie

Bestaande methodieken en instrumenten meer en breder gebruiken

Witte plekken aanpakken

Moeilijke werkvelden krijgen extra aandacht

Professionals worden beoordeeld op participatie verdiensten

Uitvoerders, ook extern, passen participatie toe

14Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

15

16

Meer co-creatie en comakerschap: betrekken eindgebruikers

‘Klanten’ helpen mee om betere diensten en producten te maken

Ook voor betere participatieprocessen en –instrumenten

E-participatie tools en social media – open overheid

Leren met elkaar: intervisie en Community of Practice

Benchmark / ranking / lijstjes

Meedoen met de Participatie Monitor (eind 2016)

17Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

18

19

Intern traject burgerparticipatie

Hoe meer doen met participatie?

Groep van ambtenaren

Alle afdelingen leveren

Houdingen, competenties

Co-creatie op instrumenten

Bijzonder: Collega-participatie

20

Meer beleidsparticipatie is goed te doen

Heel veel instrumenten zijn beschikbaar en toe te passen

Nieuwe instrumenten - kwestie van gewoon aan de slag gaan

Spin-off is interessant

Levert meer beleidsparticipatie ook meer burgerbetrokkenheid op?

Nemen mensen makkelijker zelf initiatieven?

21Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Meewerken en meedoen, maar ook steunen en lidmaatschap

Vrijwilligerswerk op scholen, speeltuinen, NL-Doet, mantelzorg, etc.

Actief en bewust besluit voor deelname

Ook deelname in coöperatieve vereniging, crowdfunding, abonnement

Veel maatschappelijke participatie bij maatschappelijke initiatieven

NB: deelname door aanwezigheid en gedrag van individu en groepen

Informatie uit GPS, smartphone, camera’s, sensoren, realtime data stream

New Mobility, Smart Cities en Open Data als toepassingen

22Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

23

24

25

26Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

27Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Maatschappelijk initiatief

Groen onderhoud

Vegen en borstelen

Prestatiecontract gemeente

Tweede levens

Eenvoudig werken

Innovaties

28

Kunstenaars in atelierstichting

Leeg schoolpand

Gebruiksovereenkomst

Onderdeel Kerkrade West

Verbindingen met de wijk

29

Gemeente Deventer eigenaar

Stichting Tevreden doet beheer en

exploitatie

Maatschappelijk initiatief

Wijk wordt in fasen herontwikkeld

Maatschappelijk initiatief

30

Maatschappelijk initiatief

Inzet 2e auto’s

Huren en delen via App

Kleinschalig karakter

31

Speeltuin in de binnenstad van Berlin

Ontwerp, inrichting en realisatie

helemaal door de buurt

Gemeente Berlin is niet betrokken

Afspraken en regels over veiligheid

anders dan in Nederland

32

Aanwezigheid van trekkers en verbinders

Respect: burgers willen serieus genomen worden

Beleidsmakers (ook politici): nieuw evenwicht tussen loslaten en steunen

Investeren in vertrouwen

Creëren van tegenspel: niet alleen ruimte maken, maar actief uitnodigen tot

Stimuleren maatschappelijk verkeer: B2B (burger-burger)

33Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

34Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Linda Commandeur e.a. “Stad in

Beweging: De kracht van BS22”

Beltrumsestraat 22, Groenlo

“Waarmaakwinkel”

Proces om van idee naar uitvoering

te komen

Veel verschillende rollen

Initiatiefnemers, Starters,

Verbinders, Meebouwers, Energizers,

Partners, Overheden & Gevestigde

orde

35

Maatschappelijk initiatief

Willem Stortelder, 21 Lobsterstreet

Helft NL krijgt last van hoogwater

Dus: andere helft kan gastadres zijn

Nationale datingsite

Handig voor andere calamiteiten

36

37

Verhijde & Bosman (2014) “Regel die Burgerinitiatieven”

Platform 31 en Ministerie van BZK Experimentenprogramma ‘Ruim op die Regels’

Maatschappelijk aanbesteden: opdracht of subsidie

Fiscale kwesties: belastingendienst

Risico’s, schade en aansprakelijkheden: verduidelijken en verzekeren

Regelluwe zones of regiem: maatwerk per gemeente mogelijk

BZK: Geen noodzaak tot status aparte of aanvullend (minder) wet- en regelgeving

38Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Innovatie

Machine kokend water over onkruid

Wijk ruikt naar spinazie

Na twee weken opvegen

Beheerwerk makkelijk maken

Diverse vragen over veiligheid

39

Maatschappelijk initiatief

Tijdelijk gebruik lege grond

Projectontwikkelaar werkt mee

Kerstbomen in bomenbank

Veel geregel

40

Bewonersinitiatief

Afgestemd met de buurt

Onveilig WAS voor gemeente Stein

Geen stukskeuring toestel

Hekwerk geplaatst

Tijdelijke gedoogconstructie

41

Initiatief Burger’s Zoo Arnhem

Aangeboden aan gemeente Arnhem

Geplaatst op particuliere grond

Groot, beton, en speelbaar

Veiligheid en risico’s

Object dwingt dat kinderen anders

spelen, meer veiligheid bewust

42

Maatschappelijke initiatieven zijn niet voor iedereen

Trekkers en kleine communities

Kennis en kunde is nodig

Meer ondernemerschap

Minder afhankelijkheid van overheid

Meer aandacht voor continuïteit en robuustheid

Meer aandacht voor netwerk en strategie

43Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

44Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Wat is dat eigenlijk, Gamechangers?

Gamechangers zijn (middel)grote bedrijven

Met een visionair strateeg aan het roer

Die met aantoonbaar succes

De regels van het spel in hun branche of sector veranderen

Voorbeeld van organisaties die kansen zien en ze succesvol weten te verzilveren

Steve Jobs en kornuiten

Kan dat ook met burgerbetrokkenheid?

45Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

46

47

Fred Beekers

Eenzaamheid in NL wijken

Eten brengt mensen bij elkaar

Start Den Haag Transvaal

Sociale lokale ondernemers

Meer dan 40 restaurants

48

Voorbeeld gemeente Leeuwarden: Groene en eetbare initiatieven

Eenvoudig maken, transparant

Verbinden, aanjagen, zichtbaar maken

Onderwijs en onderzoek belangrijk

NB: initiatiefnemers vooral met zichzelf bezig, delen van kennis en kunde is extra

Rol gemeente: van waarde zijn voor maatschappelijk initiatief

Netwerk: zakelijke partners, fans en ambassadeurs

49Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Aanpak gemeente Leeuwarden

Vergroenen en stadslandbouw

Verkorten voedselketens

Aantallen belangrijk

Verbinden en kennisdelen

Global beweging rond voedsel

50

Bewonersinitiatief

Tijdelijk gebruik van lege grond

Kweken en telen eigen gewassen

Bestemd voor verschillende groepen

Wet- en regelgeving

Contract met gemeente Utrecht

51

Ondernemersinitiatief

Groenbeleidsplan gemeente

Leeuwarden

Winkelstraat Nieuwe Oosterstraat

Vergroening als strategie

Meer traffic (mensen) genereren

Verblijfsfunctie verbeteren

52

Maatschappelijke initiatief

Zelfbeheer openbare ruimte

Gemeentelijk en private grond

Stadslandbouw

Zie artikel hierover van Astrid Kroese

in SBO Leeromgeving

53

Netwerk van ZZP-ers

Zelf doen

Stichting huurt van woningcorporatie

Deelnemers betalen maandelijks

Inclusief koffie, thee, wifi

Extra spreekkamers

Sleuteldiensten als tegenprestatie

54

Maatschappelijk initiatief

Architectuurbureau ZUS

Nieuwe verbinding in centrum

Ontsluit o.a. ZOHO gebied

Financiering via crowdfunding

Luchtbrug per plank gemaakt

55

Zomerhof kwartier

Woningbouw en bedrijvenstrook

Herontwikkeling gestopt door crisis

Nieuwe spelers aangetrokken

Natuurlijke wijkontwikkeling

Maatschappelijk initiatief

56

Creativiteit gebundeld

Maatschappelijk betrokken

Ontwikkelkracht deelnemers

57

Nieuw bedrijf (januari 2016)

Opgericht uit Mill Panel

Sandwichpanelen fabriek

Tiny house beweging in NL

Voldoen (nog) niet aan bouwbesluit

Voor zelfbouw en Tiny House lover

Voor recreatie en zorg of

aanleunwoning

Voor grootschalige ontwikkeling, voor

statushouders en sociale woningbouw

58

‘Sterke burgerinitiatieven’ en hun trekkers

Droom, focus op resultaten, operationele capaciteit

Netwerk: zakelijke partners, fans en ambassadeurs

Strategieën: Hoe gaan initiatiefnemers om met overheden

Aanvallen (DOMunder Utrecht)

Verbergen (‘t Zorghuus Ysselsteyn Venray, Stichting Cliënten Initiatieven Doetinchem)

Verzetten (Villanueva Den Bosch)

Meebewegen (Werkplaats K Kerkrade, Taaltuin Spangen Rotterdam)

Rolvastheid en verwachtingen

59Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Theo van Wijk

Architect en bewoner

1986 – onder het luik

2000 jaar geschiedenis

Zichtbaar maken

Drukste plek in Utrecht

Bus rijdt erover heen

Toeristische attractie

60

Rob Keizer

Kleinschalig wonen met zorg

Dorpsinitiatief

Wijkt af van wet- en regelgeving

Alternatief afsprakenstelsel

IGZ toezichthouder: spannend

61

Everdien Boesveld

Stichting Cliënten Initiatieven

Mensen psychische kwetsbaarheid

Dagbesteding

(K)ook samen

Wil je ook groeien?

Stadskamer

62

Theodoor van Leeuwen

Voedseltuin (1e van 6 stuks)

Gewassen voor voedselbanken

Vrijwilligers met groene vingers

Regelzaken zijn voor gemeente

63

Jos Reinders, Brooker Neimed

Atelierstichting

Kunstenaars van waarde voor de wijk

Multiply by Sharing

Community art

Soep met een verhaal

Deel je Verhaal

64

Fenneke Hordijk

Kunstenaar/Neerlandicus

Zelf alle toestellen ontworpen

Acht jaar aan het werk

Te weinig spelen / taalachterstand

Burgemeester opening

65

Verzetten

Villanueva

Aanvallen

DOMunder

Verbergen

‘t Zorghuus

Meebewegen

Werkplaats K

Actief

Passief

Binnen

Buiten

66Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Onderscheid sterke burgerinitiatieven en ‘klein grut’

Strategisch denken en werken, aanpak burgerinitiatief herkennen

Eigen rol, doel en inzet vaststellen

Zelf kiezen, anders doet de buitenwereld dat voor jou

Omgaan met vier gezichten van overheid

Rechtmatige overheid

Presterende overheid

Network Governance

Responsieve overheid

Rolvastheid is belangrijk, afwijken mag

67Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Presterende overheid

Network Governance

Rechtmatige overheid

Responsieve overheid

Van buiten

naar binnen

Van binnen

naar buiten

Resultaten

Randvoorwaarden

68Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016

Mark Verhijde - Interim programmamanager en adviseur stedelijke ontwikkeling

E mark.verhijde@gmail.com

M +31 652653005

W www.markverhijde.nl

69Mark Verhijde - Meer Participatie - SBO 16 juni 2016