Medicijnen

Medicatietoediening binnen Gelre ziekenhuizen 2017

Omgaan met geneesmiddelen

• Definitie geneesmiddel: • Een geneesmiddel is een preparaat

van synthetische, plantaardige of dierlijke oorsprong dat dient om ziekten te voorkomen, te genezen of te verzachten.

Benaming

• Medicijnen hebben 3 namen:

• Chemische naam: exacte stof

• Stofnaam: gegeven door WHO

• Merknaam: fabrieksnaam

Naslagwerken voor medicijnen: • Geneesmiddelenrepertorium • Farmacotherapeutisch kompas • GIP-Z (Geneesmiddeleninformatie voor

patiënten in ziekenhuizen)

- Hierin staan alle medicijnen die in Nederland staan geregistreerd.

- Farmacotherapeutisch kompas is uitgebreider, hierin staan zowel merknamen als stofnamen.

Indeling naar aard en werkzaamheid

• Causale therapie: neemt de oorzaak weg

Voorbeeld: antibiotica Symptomatische therapie: bestrijd

de (bij)verschijnselen van een ziekte zoals pijn, misselijkheid, braken, jeuk enzovoort

Voorbeeld: paracetamol

• Substitutietherapie: vervanging of aanvulling van een voor het lichaam onmisbare stof.

Voorbeeld: Insuline bij diabetes, hormonen bij traagwerkende schildklier etc.

• Profylactische therapie: dient ter

voorkoming van ziekten. Voorbeeld: toedienen van vaccin, waardoor het lichaam antistoffen kan maken.

• PLACEB0’S – PLACEBO EFFECT

Effect van een stof zonder direct medisch werkzaam bestanddeel, dit effect ontstaat indirect via de hersenen en berust op onbewuste psychische processen.

Risico’s van medicijnen: • Cumulatie: ophoping medicijn in het lichaam

(hoge dosering, lagere verwerking) • Gewenning: steeds meer nodig voor effect • Verslaving: lichamelijke en/of psychische

afhankelijkheid • Allergische reacties: diaree, jeuk, huiduitslag

etc. • Interactie: werking van medicatie op elkaar. • Bijwerkingen: neveneffecten als diaree, jeuk

etc.

Rol verpleegkundige: • Wet BIG (bevoegd/ bekwaam) • Werkt volgens voorschrift/ protocol (zie

documenta) • Registreert toedieningen volgens voorschrift • Observaties na toediening/ beoogde effect • Overlegt z.n. met collega’s/ artsen, b.v. bij

afwijkingen • Evt. behandelplan bijstellen i.o.m. arts • Ondersteunt patiënt bij inname en geeft z.n.

uitleg

Medicatievoorraad op afdelingsnivo

• Medicijnkast • BAP-kar • Koelkast

Enterale toediening= Inname medicijn via het maag-

darmstelsel Parenterale toediening= Alles wat niet via het maag-

darmstelsel gaat. Via het infuus of per injectie.

Vormen van medicijnen:

• Poeders, • tabletten, • dragee, • capsule, • zetpillen, • lotion, • crème, • zalf, • Gelei.

• siroop, • Oplossingen • emulsie, • suspensie, • aerosol, • pleisters, • vloeistoffen, • Klysma • Gel.

Toedieningsvormen

Vloeibaar • Dranken • Druppels:neus-, oog- en

oordruppels • Rectale toediening: klysmata,

lavement en rectiolen (microlax)

Vloeibaar • Parenterale toediening: injectie

vloeistoffen, infusievloeistoffen • Smeersel: geneesmiddel in vloeibare vorm voor uitwendig gebruik • andere vloeibare toedienings- vormen zoals gorgeldranken en mondspoeling

Toediening in vaste vorm • Poeders: voor inwendig gebruik

• Tabletten: machinaal samen geperste poeder. • Dragees: tabletten omgeven met

een laagje

Toediening in vaste vorm • Capsules en parels: kokertje met

geneesmiddel daarin. • Zetpillen: staafje van “vet” dat een

medicijn bevat en voor rectaal of vaginaal gebruik bestemd is.

• Zalf: vetachtige substantie met medicijn. Pasta met veel vaste stoffen, crème bevat veel water.

Toediening in gasvorm

• Inhalatiemiddelen in allerlei vormen

Toedieningswijzen

Algehele werking of plaatselijke werking.

Algehele werking

• Oraal:

het geneesmiddel moet worden ingenomen, waarna het in het maag-darm kanaal kan worden opgenomen.

Wanneer niet per os: • Als het geneesmiddel door de spijsverteringssappen

onwerkzaam wordt gemaakt, • Als het middel de maag of darmwand niet kan passeren, • Als de lever het medicijn te snel afbreekt, voordat het

opgenomen kan worden. • Als de patiënt slikstoornissen heeft. • Als patiënt bewusteloos is. • Als de patiënt misselijk is en/of braakt. • Als de patiënt een maagsonde heeft die open staat.

Welke alternatieven zijn er?

• Rectaal: geneesmiddelen worden

via het rectum in het darmkanaal ingebracht en via het slijmvlies opgenomen in de bloedbaan.

• Vaginaal: geneesmiddelen worden via de vagina ingebracht.

• Parenteraal: injectie, hypodermoclyse en/of infuus.

Andere vormen van toediening

• Inhalatie: medicijn komt d.m.v. inademing, via het slijmvlies van de mond-, keel en luchtwegen in het bloed terecht.

• Transdermaal: geneesmiddel toedienen via de huid, zalf en of pleisters

• Sublinguaal: onder de tong, via mondslijmvlies opgenomen

Plaatselijke werking

• Geneesmiddel wordt niet of voor een heel klein gedeelte opgenomen in de bloedbaan.

• Toepassing op de huid: zalven, smeersels, poeders, lotion of tinctuur.

• Toepassing op de slijmvliezen: oog-, oor-, neusdruppels, spoelvloeistoffen, gorgeldrankjes, vaginale zetpillen, rectale zetpillen(aambeien of laxeren), zuigtabletten.

• Plaatselijke verdoving • Spinale of epidurale anesthesie

Wat gebeurt er met de medicatie?

• Geneesmiddel komt altijd in bloed terecht • In kortere of langere tijd verdwijnt het

weer uit het lichaam, de lever breekt het medicijn af en wordt via de gal of de urine uitgescheiden.

• Soms komt het onveranderd in de urine terecht en uitgescheiden.

rectaal

Nieren excretie

lever

bloedbaan

spieren

Oraal

Wat gebeurt er nog meer?

• Er kan cumulatie (ophoping).

• Men kan afbraakproducten aantreffen in ontlasting, urine, ademlucht,transpiratie en moedermelk

Houdbaarheid

• Beperkt • Gebruiks- en bereidingsdatum moeten staan

aangegeven • Omgeving waarin de medicijnen bewaard

worden mag niet vochtig zijn • Bij voorkeur in ondoorzichtige verpakking in

het donker of koel (zetpillen)bewaren • Besmetting met micro-organismen voorkomen

Dosering • Therapeutische dosis: juiste

hoeveelheid waarmee het bedoelde effect wordt bereikt.

• Overdosering: te hoge dosis waarbij in kortere of langere tijd ernstige neveneffecten zijn waar te nemen (cumulatie, intoxicatie)

• Onderdosering: gewenst effect wordt niet bereikt, ineffectief

Bijwerkingen • Ongewenste neveneffecten bij

gebruik van medicatie terwijl de juiste dosering is gegeven.

• Overgevoeligheid voor geneesmiddel, huiduitslag, jeuk,

galbulten, soms shock • Verminderde eetlust,misselijkheid en

braken

Bijwerkingen • Obstipatie, diarree • Beschadiging van beenmerg, waardoor er

te weinig bloedlichaampjes worden aangemaakt

• Sufheid (medicatie die het reactievermogen aantasten wordt met een gele sticker aangegeven, een rode sticker bij medicatie die versuffend werkt).

Gewenning en verslaving • Gewenning: er is een steeds hogere

dosering nodig om het gewenste effect te bereiken

• Verslaving:chronische of periodieke intoxicatie door voortdurend of herhaald gebruik, deze toestand wordt gekenmerkt door lichamelijke en/ of psychische afhankelijkheid

Lichamelijke en geestelijke verslaving

• Lichamelijke verslaving wordt veroorzaakt door voortdurende intoxicatie en uit zich door onttrekkingverschijnselen of abstinentieverschijnselen.

• Geestelijke verslaving is het verlangen naar het middel zo sterk dat het niet of nauwelijks bedwongen kan worden, het effect wat men wil bereiken is euforie, gevoel van welbehagen etc.

Interacties

• Bij de toediening van meerdere medicamenten kunnen zij elkaar versterken of verzwakken.

Bijsluiter • Wettelijk verplicht en moet voldoen aan

de volgende criteria: • Informatie over het geneesmiddel • Bij welke ziekte te gebruiken • De meest gebruikelijke dosering • Wanneer wel en wanneer niet te

gebruiken • Eventuele bijwerkingen • Mondelinge toelichting vaak gewenst

Het recept

Schriftelijk verzoek aan de apotheker of apotheek-

houdende huisarts tot het afleveren van een bepaald

medicijn.

Criteria recept

• Naam en woonplaats van degene die het medicijn voorschrijft

• Datum • Naam geneesmiddel, toedienings-vorm en

sterkte • Het af te leveren aantal en evt.het aantal

malen dat het recept herhaald mag worden • Dosering • Naam, adres van de zorgvrager • Paraaf van de Arts

Recept medicijnen onder de opiumwet

• Naam, voorletters,adres, woon-plaats en telf.nr arts.

• Datum • Naam medicament,toedieningsvorm en sterkte • Af te leveren hoeveelheid in letters • Duidelijke omschrijving van de dosering,en

maximale hoeveelheid per 24 uur • Naam, adres, woonplaats zorgvrager • Event. Herhalingen in letters • Handtekening arts

Omgaan met geneesmiddelen op de

werkvloer

Controleren van medicijnen • Juiste medicatie juiste zorgvrager • Juiste geneesmiddel • Juiste sterkte • Juiste dosering • Juiste toedieningswijze • Juiste tijdstip • Voorgeschreven periode van gebruik • Gunstige en ongunstige effecten van het

middel

vervolg

• Problemen met innemen direct rapporteren

• Nooit op eigen initiatief medicatie verstrekken

• Houdt bij gebruik van psycho-farmaca rekening met alcohol

• Controleer of de zorgvrager zijn medicatie inneemt

• Doe bij twijfel eerst navraag.

• Bij fouten een VIM formulier invullen!

• Medicatiefouten zijn nog steeds de meest voorkomende fouten.

Repertorium

• Gerubriceerd op stelsel, werking en vorm. • Anti-diabetica • Psychofarmaca • Analgetica

Per medicijn

• Werkzame stoffen • Dosering • Toedieningsvorm • Indicatie • Contra-indicatie • Bijwerkingen.