Afstudeerverslag Jesse Zweers 17.08.2013

Het herprogrammeren van de lege Lasloods tot groot stedelijke

ruimte, en de transformatie van groot naar kleine ruimtes.

De LabLoods is een project dat gaat

over grootschaligheid en fl exibiliteit in

stedelijke interieurs en over één gebouw

als stad. Het is een experiment dat

een lege loods transformeert naar een

laboratorium voor stedelijk leven.

Voor dit project heb ik onderzoek gedaan naar de verdichting van het

westelijk deel van de IJ oevers, en gekeken hoe het NDSM en in het bijzonder

de Lasloods hieraan kan bijdragen. Het industriële en doelmatige karakter

van het NDSM terrein is erg interessant, het verharde veld met daarin deze

gigantische objecten – een ensemble van vier monumentale loodsen –

maakt dit gebied tot een unieke stedelijke context. Zodoende heb ik een

nieuw stedenbouwkundig plan gemaakt voor in de Lasloods met een FSI

van 2.5 / 17.500 vierkante meter aan gemixt cultureel programma dat

alsnog de helft van de Loods leeg laat voor evenementen.

Door de loods te verbinden met de buitenruimte ontstaat er een stedelijke

continuïteit die binnen de loods zelfs een diagonale dimensie krijgt. Een

ruimtelijke verschaling transformeert geleidelijk een enkele grote ruimte

naar een veelheid aan kleine ruimten. Het ontwerp is experimenteel van

karakter en paradoxaal. Brute ingrepen die subtiel zijn vormgegeven

maken een heldere en minimalistisch verschijningsvorm van een

complexe programmatische en stedelijke conditie. Het plan resulteerde

in een hybride gebouw dat met architectonische middelen stedelijkheid,

context, schaal, fl exibiliteit en in-/exterieur onderzoekt

02 INLEIDING

Timmerwerkplaats Lasloods Scheeps-

bouwloods Smederij

NDSM Noord

NDSM Zuid

NDSM Oost (monumentaal)

100.000 300.000

200.000

250.000150.000

50.000

Westerdokeiland

100.000

150.000

50.000 IJ Dock

Overhoeks Strip

Overhoeks Wig

Overhoeks Campus

100.000

200.000

250.000150.000

50.000

100.000

150.000

50.000

Houthavens Noord

Houthavens Zuid

25.000

125.000

25.000

125.000

25.000

125.000

25.000

125.000

175.000 225.000

275.000

25.000

125.000

175.000 225.000

25.000

125.000

2.2

3.9

1.3 1.5

Houthavens NDSM Westerdokeilanden Overhoeks

04 CONTEXT ANALYSEVerdichten van de Amsterdamse IJ oevers en de voormalige haventerreinen. Het NDSM maakt onderdeel uit van deze

transformatie. Ondanks dat NDSM Oost de grootste oppervlakte heeft, wordt er weinig verdicht; dat is uitzonderlijk.

Oppervlakte

Programma

Floor space index

Houthavens NDSM terrein

Westerdokeiland Overhoeks

05 OPENBARE RUIMTEDe loodsen op het lege terrein maken een zeer groot (verhard) openbaargebied, uniek in de stad, ware het niet dat de

potentie van de Lasloods momenteel onbenut is. De grote NDSM loodsen staan vooralsnog in een stedelijk vacuüm.

Vier monumentale Loodsen domineren

het terrein maar hebben een gebrek

aan openbaar programma om het te

activeren.

- Uniek groot verhard veld

- Openbaar gebied binnen en buiten

- Grote industriële schaal

06 BUITENTERREINDe schaal van het NDSM terrein laat zich vergelijken met andere grote open velden in de stad, en

heeft dus ook dezelfde potentie om opgenomen te worden in de stad en zo gebruikt te worden.

07 SCHAALVERGELIJKINGHet terrein van NDSM Oost laat zich in de stad vergelijken met pleinen en cultuurparken. De rol

van de lasloods daarin is als evenementenhal. Daar ligt de kans om de grote ruimte te benutten.

Lasloods Scheepsbouwloods

smederij

timmer-werkplaats

08 MAAR... DE LASLOODS STAAT 312 DAGEN VAN HET JAAR LEEG

09 STRUCTUUR MASTERPLANHet huidige masterplan heeft geen oplossing voor het invullen van de Lasloods. In plaats daarvan stelt

het plan nieuwbouw voor op het lege terrein maar blijft de Lasloods nog leeg zonder programma.

Analyse morfologie

Bestaande verdeling NDSM Oost - West

Bestaande situatie met nieuwbouw op NDSM West

Bestaande Routing

Huidig masterplan CIE i.o.v. DRO 2008

?

Potentie: loodsen verbinden met de stad

10 DEFINIËREN PROGRAMMAOm de Lasloods onderdeel te maken van de verdichting van de IJ oevers is het stedenbouwkundige

programma getransformeerd naar een programmamix op gebouwniveau. Een stuk stad voor in de loods.

Versleutelen stedenbouwkundig plan naar gebouw

meer openbaar

minder prive

Programma mix gebouw voor de IJoevers

-18

+7 +6

+1+2+4+4+2

-8

gemiddelde steden-bouwkundige plannen

sleutel Prog. mix gebouwvoor de IJoever

Prog. mix gebouwvoor de IJoever

bestaand NDSM

Hybride Lasloods

wonenparkerenkantorenretailwoon/werk

hotelcultuureducatiesportleisure

4610

812

103

22

21

4 Gemiddelde percentage stedenbouwkundig prog.

Gemiddelde percentage gebouw programma.

2817

918

25

13%12%

17%

4%

20%

8%

13%

3%

4%6%

62

25

6

Verschil hybride programma met stedenbouwkundig

120.445 m2 - FSI 0.8

141.900 m2 - FSI 7.89

21.950 m2 - FSI 3.85

27.000 m2 - FSI 1.4

VS

Leeg

11 HERPROGRAMMERENKan de Lasloods geprogrammeerd worden met gemixt programma zodat het een actieve bijdrage kan leveren

als evenementenhal tot het cultuurpark NDSM, door de bestaande gebouwen van binnenuit op te waarderen.

Vijf programma clusters

De programmamix van de IJ oevers toegepast

op het NDSM terrein. Niet elk programma is

geschikt voor de locatie. Bijvoorbeeld: wonen

gaat niet samen met evenmenten. Niet Mix to

the Max maar geselecteerd op verenigbaarheid.

Kunst

Muziek

Retail

Sport

Zakelijk

Programma’s verweven tot één gebouw in plaats

losse componenten. Maximale uitwisseling

onderling programma. Kruisbestuiving en

samenwerking.

wonenparkerenkantorenretailwoon/werk

hotelcultuureducatiesportleisure/werk

12 EVENEMENTEN TERREINHet NDSM als cultuurpark en evenemententerrein kan ruimte bieden aan een

breed scala aan activiteiten, waardoor de loodsen onderling verbonden worden.

1955

1980

1959

1998

KUNSTSTAD

SKATEBAAN

MTVOntwikkeling terrein

Heden en verleden, ‘vieren van de productie’

bestaandtoegevoegd

binnenbuiten

7.

9.

3.

14.13.

5. 6.

12.1.

2.10.

4.

11.

8.

Dam5.

Nieuwmarkt6.

Buiten Binnen Capaciteit

Kop java4.

Westergasfabriek1.

NDSM terrein2.

Museumplein3.

Melkweg13. 1000

HMH11. 5000

Paradiso14. 1000

Gashouder12. 3500

Ziggo dome8. 15.500

Arena7. 50.000

Rai9. 10.000

Lasloods10. 5500

Overzicht

Evenementen kalender

13 EVENEMENTEN LOCATIESQua locatie laat het terrein zich vergelijken met andere evenementenlocaties in de stad. Het buiten

terrein is groter dan het Museumplein en binnenin de loods past twee keer de Gashouder (Westerpark)

14 EVENEMENTEN LOODSMomenteel wordt de loods maar voor enkele evenementen gebruikt. Om de hal en het omliggende gebied

te activeren en een stedelijke impuls te geven zullen er nieuwe evenementen moeten worden toegevoegd.

? ?

25

2515

15

15

12

1212

12

3 h.o.h.

3 h.o.h.

3 h.o.h.

4 h.o.h.

4 h.o.h.1212

Gevel met grote openingen en dak met vier lichtstaten Constructie spant (kraanspoor) Constructie grid draagt gevel en dak

15 LASLOODS BESTAANDDe Lasloods met imposante staalconstructie is een ontwerp uit 1952 van J.D. En A.E.G. Postma. De loods bestaat uit

gigantische gevelvlakken met daarin schijnbaar kleine ramen, binnen domineerde het Spant van de kraanconstructie

Expositie

Ateliers

Muziek

Studio’s

Poppodium Auditorieum RestaurantWinkels

Sportveld Zwembad

Expo Filmzaal

Retail

Kantoren

Sport & Wellness Zakelijk

Hotel

Clusters

Ontmoeting

Attractie

Service

Productie

De specifi catie van de Programma onderdelen is een vertaalslag van de conclusie uit de

stedenbouwkundige analyse. Dit programma is getoetst aan de hand van vergelijkbare gebieden.16 SPECIFICATIE PROGRAMMA

Evenement

Het Programma van Eisen is complementair aan de evenementen. De functie met grote attractieve

waarde worden onderling verbonden voor ontmoetingen, en hebben hun eigen relatie tot de loods.17 CONCEPT DIAGRAM

01 Lasloods leeg 02 Half vol en half leeg 03 SynergieDe bestaande Lasloods op het NDSM terrein in huidige toestand, leeg. Nieuw programma vult de helft van de loods waardoor de andere

helft vrij blijft en flexibel allerlei evenementen kan faciliëren. Het programma door elkaar verweven voor ontmoeting, samenwerken en efficent dubbel gebruik.

Aan de zijde waaraan de schijf grenst komt een nieuwe glazen gevel voor daglicht en zicht

Elk programma krijgt een gezicht naar de evenementenhal. Elke doosheeft een actieve relatie met de hal. Boven op de dozen ontstaan balkons met verspringende niveau

Een verticale route verbindt de ‘balkons’ en maakt ze tot openbare pleinen waaraan de entree’s liggen en de route’s in de schijf beginnen.

Gelaagdheid vormt een overgang tussen de grote schaal van de hal en de kleine schaal van het programma. Daarnaast vormt het ook een overgang van oud naar nieuw.

05 Eén nieuwe gevel

Het verweven programma kan flexibel groeien en krimpen naargelangen de veranderingen in vraag en aanbod.

04 Morphing tetris

07 Grote boxen inklemmen 08 Route06 Overgang

A Schijf B Boxen C Tussenruimte D Hal

18 ONTWERPPRINCIPES

De essentie van de loods is de ruimte tussen twee spanten. Door met de nieuwe

invulling deze ruimte en spanten vrij te laten, blijft de essentie van de loods overeind. 19 POSITIE VOLUME

De halve lege hal, tegenover de gevulde andere

helft. Flexibele leegte als magneet voor stedelijke

evenementen, waar alles kan en alles mag. Daar

tegenover een massieve schijf, als een miniatuur stad

allemaal verschillende functies door elkaar heen.

Afwisselende formaten en ritmes, ontsloten door

straten, stegen en opgetilde stedelijke pleinen.

Een grote lege hal met

oneindige mogelijkheden.

21 HAL = ‘LEEG’

22 HAL = MARKT

23 HAL = BEURS

24 HAL = EXPO

25 HAL = IJSPALEIS

26 HAL = NIGHTLIFE

Indelingsmogelijkheden

Concert

Expo + Modeshow

Beurs

Kermis + Parkeren

Rommelmarkt

Sport + Film

27 FLEXIBELE LEEGTEDe ‘lege’ helft van de loods kan fl exibel worden ingevuld. Zo maakt elk evenement

gebruik van zijn eigen inrichting en worden andere zones van het gebouw geactiveerd.

Tussenzone beinvloed door programma

Uitsnede bestaande spant

28 ATTRACTIES EN ROUTEDe verticale route verbind de pleinen boven op de boxen van de attractieve programma

onderdelen. Vanaf elk plein vertakt de ontsluiting in kleinere wegen, zowel horizontaal als verticaal.

29 ORGANISATIE PROGRAMMAHet programma van de Labloods is zo georganiseerd dat er veel overlap en samenwerking

plaats vindt. In plaats van vijf losse gebouwen is het programma verweven tot één gebouw.

30 PRINCIPE PLATTEGRONDOndanks dat elke plattegrond anders is, zijn ze allemaal opgebouwd vanuit hetzelfde systeem. In de

basis staan verticale stijgpunten vast en horizontale verbindingen, alles daartussen is in grootte fl exibel.

31 SCHAAL VARIATIEBinnen het systeem zit in ingebouwde mogelijkheid om elke unit uit te breiden of te

verkleinen. Hierdoor ontstaat een keuzevrijheid in de gewenste grote van de unit.

32 INDELING VERDIEPINGElke verdieping kan anders worden ingedeeld. Elke verdieping kan per stuk in meer of minder

units worden onderverdeeld. Hierdoor ontstaan grote lege velden of kleine privé units.

Plaatsen waar bezoeker en gebruikers elkaar

ontmoeten, een verblijf plaats tussen de bestaande

enorme spanten. Op de pleinen staan paviljoens

die de entree van het omliggende programma

faciliteerde, die dubbel gebruikt kunnen worden voor

verschillende functies. Naast elk plein een stook van

collectieve ruimte in de schijf, voor uitwisseling en

kruisbesturing van activiteiten.

Opgetilde stedelijke pleinen

ontsluiten de vele routes door

het gebouw.

M

34 SITUATIE Interactie loodsen en veld. 0 15

N

30 50 100

35 BEGANE GROND 0 5

N

10 20 50

36 1E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

37 2E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

38 3E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

39 4E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

40 5E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

41 6E VERDIEPING 0 5

N

10 20 50

42 DAKAANZICHT 0 5

N

10 20 50

Het enige doodlopende punt in de route eindigt

op het bovenste plein. Grenzend aan de bestaande

gevel met enorm raampartij geeft uitzicht over het

IJ, naar de binnenstad. Op het plein een terras voor

het restaurant, terug kijkende de hal in als een indoor

skylounge.

Bovenste plein als uitkijk

plateau over de hal.

44 DOORSNEDE 01 Zicht vanuit de hal op de nieuwe binnengevel. 0 5 10 20 50

01

45 DOORSNEDE 02 Verticale route tussen de uitstekende boxen. 0 5 10 20 50

02

46 DOORSNEDE 03 Ingeklemde boxen met bovenop pleinen. 0 5 10 20 50

03

47 DOORSNEDE 04 De massieve schijf. 0 5 10 20 50

04

48 DOORSNEDE 05 Pleinen op verspringende niveau’s. 0 5 10 20 50

05

49 DOORSNEDE 06 Verticale route in de tussenruimte. 0 5 10 20 50

06

50 DOORSNEDE 07 Transformatie van groot naar kleine ruimtes. 0 5 10 20 50

07

De nieuwe gevel geeft de schijf licht en uitzicht. Vanaf

deze zijde van het NDSM terrein laat het de kleine

schaal zien van het gebouw wat aansluit op de situatie.

Ook wordt de enorme spant van de kraanconstructie

zichtbaar, dit samen met de blauwe deur zo iconisch is.

Een nieuwe gevel van glas is

als een doorsnede door de

schijf.

52 GEVEL NOORD-WEST VERVALLEN ter behoeve van licht en zicht. 0 5 10 20 50

53 GEVEL NOORD-WEST NIEUW dubbele gevel waarvan vliesgevel buitenschil. 0 5 10 20 50

54 GEVEL ZUID-OOST GEHANDHAAFD Bestaande entree’s naar de hal. 0 5 10 20 50

55 GEVEL ZUID-WEST GEHANDHAAFD Iconische blauwe deur en uitbouw. 0 5 10 20 50

56 GEVEL NOORD-OOST GEHANDHAAFD 0 5 10 20 50

Het interieur van de boxen maakt een plaatselijke

uitsnede van de hal. De hal vormt nu het decor van

de activiteiten, en het diff uus licht door de lichtstraten

stormt de box binnen. Ook bied de grote openingen

in de bestaande gevel zicht rechtstreeks naar buiten.

Nieuw venster kadert het

bestaande spant in en de hal.

58 All-in-AXO

Entree

LiftAteliers en Studio’s

Hotel

Poppodium

Shopping

Legenda

Expo en Film

Congress

Sport

Wellness

59 ROUTING Mensenstromen, samenwerking en dubbel gebruik

60 ROUTING Ontmoetingsplaatsten

61 CONSTRUCTIE DIAGRAMTwee delen: allereerst de rasterconstructie van de schijf, die volledig los staat van de bestaande constructie.

Daarnaast de constructie van de boxen, die gebruikt maken van de bestaande spanten en het grid

01

02

03

03 Staant op de grond, steunt op

twee punten bestaand spant

01 Hangend onder het

bestaande spant

02 Hangend er tussen, steunt op

vier punten bestaand spant

8 - 25 °

15 - 20 °

Twee klimaatzones

‘Doos in doos’ principe

direct verwarmd

Buitenschil

- 4/5 Bestaande schil

- Waterdicht

- Winddicht

- Zonwering

Biomassa ketel

Grondleiding

Electriciteit net

Koeleiland (grondleiding)

verwarming

convector

Zomer

Zonne cellen

Natuurlijk ventileren

(plaatstlijk te bedienen)

Hal natuurlijk ventileren

(zomer deuren open)

Buiten zonwering lichtstraat

Winter

luchtafzuiging

- Minder energie gebruik

- Simpelere detailering

- Geen tochtsluisen

Binnenschil

fl exibel (zomer - winter)

indirect verwarmd

KruisventilatieTechnische installatie direct

naar buiten (plaatstelijk)

62 ENERGIE HUISHOUDINGKlimaattechnisch is het een doos in doos situatie. Daardoor zijn alleen de verblijfruimtes actief verwarmd, en

worden de circulatie zone en pleinen indirect verwarmd. Eigen energieproductie maakt het een duurzaam gebouw.

01 Donkere baksteen

06 Metalen deuren

03 Witte betonnen

kozijnen

02 Rode baksteen

05 Stelconplaten

07 Plafondplaten 08 Bitume dak 09 Betonnen daklijst

04 Stalen spant

02

01

03

04

06

07

08

09

05

63 MATERIALISATIE BESTAANDDe materialisatie van de bestaande Lasloods is somber, industrieel en functioneel. Deze

karakteristieke uitstraling blijft gehandhaafd en wordt niet door het nieuwe ontwerp veranderd.

01

02

03

07

08

09

04

06

05

01 Verticaal houten planken

(Buitenkant box)

05 Witte gietvloer

(ruimte in de schijf )

07 Helder glas

02 Grote houten platen

(Binnenkant box)

03 Diagonaal kolommen

(grens binnen - buiten plein)

04 Betontegel

(vloerplein)

06 Geschilderd plafond

(ruimte in de schijf )

08 Spiegel glas 09 Halfdoorlatende

spiegel

64 MATERIALISATIE NIEUWDe nieuwe materialisatie introduceerd een interieur sfeer waardoor er een prettig verblijfsruimte ontstaat, een stedelijk

interieur. Het materiaal is vormgegeven in doorlopende vlakken zodat het nog meer de grote schaal benadrukt.

Vliesgevel met houten

kozijnen (whitewash)

Draaideur met aan de binnenzijde

houten kozijnen. Buitenzijde volledig

bedekt door glas.

Vliesgevel Bestaande gevelconstructie

(Wisselend 3/ 4 meter stramien)

Gevelelement Constructie grid

65 ELEMENT N-W GEVELDe buitenlaag van de nieuwe gevel is een groot glazen vlak, de grootschaligheid daarvan refereert aan

de vervallen gevel. De binnenlaag is op de schaal van de schijf, en volledig in neutraal hout gerealiseerd.

66 GEVELFRAGMENT BUITENGEVEL

Kader Schuifdeur Gevelelement Constructie grid

Stalen kader in

donker warme

grijze kleur

Donker houten

tussenstijl

Schuifdeur met aan de binnenzijde

houten kozijnen. Buitenzijde volledig

bedekt door glas.

67 ELEMENT BINNENGEVELDe binnengevel is vormgegeven als een simpel grid. Van een afstand oogt het als een fi jnmazig grid, maar pas vanaf

dichtbij is het vloer tot vloer en wand tot wand. Daarnaast refereert het naar de bestaande textuur van de vloer.

68 GEVELFRAGMENT BINNENGEVEL

69 DETAILS

Buitengevel Vliesgevel Binnengevel

Zichtbare hoofdroute die de pleinen ontsluit is

overzichtelijk te zin vanuit de hal. Vanaf hier kan elke

gebruiker zijn of haar route uitstippelen en vervolgen.

Tijdens een evenement maakt het de bezoeker

nieuwsgierigen om verder het gebouw te ontdekken

of om op een later tijdstip nogmaals een kijkje te

nemen.

Vanuit de hal is er een

overzicht van alle activiteiten.

71 FASERINGHet ontwerp is in fase te realiseren. Bij de eerste fase licht de nadruk op de zwevende

boxen in een spaceframe constructie waarbinnen de schijf kan worden uitgevuld.

Fase 01 Fase 02 Fase 03

72 BEHEER EN VERHUURDe LabLoods wordt georganiseerd vanuit de ‘LabLoods community’: Een vereniging van huurders voor huurders.

Het beheer wordt verzorgd door een permanente huismeester die aangesteld wordt door de community.

73 EXPLOITATIEDe LabLoods is een initiatief om de Lasloods te activeren. De exploitatie van het programma bepaalt het mogelijke bouwbudget, niet

het ontwerp de bouwkosten. Het vast verhuurbare programma betaalt mee aan het fl exibele (openbare) programma en de hal.

bouwbudget

12 mln

74 VIERKANTE METER PRIJSDe uitkomst van de exploitatie in vergeleken met recente ontwikkelingen op het

NDSM gebied laten zien dat de ‘prijs’ overenkomt met de huidige ontwikkelingen.

LabLoods

Bouwkosten

Bruto vloeroppervlak

Vierkantemeter prijs

€ 12.000.000

14.000 m2

€ 860,-

Red Bull

Bouwkosten

Bruto vloeroppervlak

Vierkantemeter prijs

€ 1.000.000

875 m2

€ 1.145,-

Kraanspoor

Bouwkosten

Bruto vloeroppervlak

Vierkantemeter prijs

€ 21.000.000

12.500 m2

€ 1.680,-

Blok #1

Bouwkosten

Bruto vloeroppervlak

Vierkantemeter prijs

€ 40.000.000

45.000 m2

€ 890,-

75 RIJKSMONUMENTDe Lasloods is in huidige vorm een Rijksmonument. Dit betekent dat een mogelijk plan tot aanpassen

of veranderen extra aandacht vraagt en onderhandelingen met de rijksoverheid cruciaal zijn.

Subsidieregeling voor het instandhouden

van monumenten. De rijksoverheid steunt

bij onderhoud en renovatie. Eigenaar van

een rijksmonument kan kosten voor het

onderhoud fi scaal verrekenen.

Monumenten mogen niet zomaar

gerestaureerd of verbouwd worden. Aan de

hand van de omgevingsvergunning toetst de

betreff ende ambtenaar of de verbouwing past

in het historische karakter...

Een rijksmonument is een onroerend goed dat om

haar cultuurhistorische waarde door de rijksoverheid is

aangewezen om te worden beschermd en behouden te

blijven.

Consequentie

+

-?

73 COLOFON

2013.08.17

Commissie:

Tom Frantzen (M)

Sander Lab

Kamiel Klaassen

Aangevuld door:

Bart Bulter

Klaas Kingsma

En met hulp van:

Malu Michelle de Goede

Thijs Zweers

Freddy Koelemeijer

Timmy Krukkert

Paco Bunnik

Olaf Gipser

Arjan Habraken

Peter Mensinga

Heike Lohnmann

Daniel van Vliet

Jesse Zweers

van Boetzelaerstraat 39-1

1051CZ Amsterdam

tel: 06 111 2222 6

mail: zweers.jesse@gmail.com